Niyamsar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Shlok: 230-254 ; Gatha: 140-147 ; Nishchay-Paramavshyak Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 16 of 21

 

Page 272 of 380
PDF/HTML Page 301 of 409
single page version

272 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
विपरीताभिनिवेशं परित्यज्य जैनकथिततत्त्वेषु ।
यो युनक्ति आत्मानं निजभावः स भवेद्योगः ।।१३9।।
इह हि निखिलगुणधरगणधरदेवप्रभृतिजिनमुनिनाथकथिततत्त्वेषु विपरीताभिनिवेश-
विवर्जितात्मभाव एव निश्चयपरमयोग इत्युक्त : ।
अपरसमयतीर्थनाथाभिहिते विपरीते पदार्थे ह्यभिनिवेशो दुराग्रह एव विपरीताभि-
निवेशः । अमुं परित्यज्य जैनकथिततत्त्वानि निश्चयव्यवहारनयाभ्यां बोद्धव्यानि । सकलजिनस्य
भगवतस्तीर्थाधिनाथस्य पादपद्मोपजीविनो जैनाः, परमार्थतो गणधरदेवादय इत्यर्थः ।
तैरभिहितानि निखिलजीवादितत्त्वानि तेषु यः परमजिनयोगीश्वरः स्वात्मानं युनक्ति , तस्य च
निजभाव एव परमयोग इति ।
anvayārthaḥ — [विपरीताभिनिवेशं परित्यज्य] viparīt abhiniveshano parityāg karīne
[यः] je [जैनकथिततत्त्वेषु] jainakathit tattvomān [आत्मानं] ātmāne [युनक्ति ] joḍe chhe,
[निजभावः] teno nij bhāv [सः योगः भवेत्] te yog chhe.
ṭīkāḥ — ahīn, samasta guṇonā dharanārā gaṇadharadev vagere jinamunināthoe
kahelān tattvomān viparīt abhinivesh rahit ātmabhāv te ja nishchay-paramayog chhe em
kahyun chhe.
anya samayanā tīrthanāthe kahelā ( – jain darshan sivāy anya darshananā tīrthapravartake
kahelā) viparīt padārthamān abhinivesh — durāgrah te ja viparīt abhinivesh chhe. teno
parityāg karīne jainoe kahelān tattvo nishchayavyavahāranayathī jāṇavāyogya chhe. 1sakalajin
evā bhagavān tīrthādhināthanān charaṇakamaḷanā 2upajīvako te jaino chhe; paramārthe gaṇadharadev
vagere evo teno artha chhe. temaṇe ( – gaṇadharadev vagere jainoe) kahelān je samasta
jīvādi tattvo temān je param jinayogīshvar nij ātmāne joḍe chhe, teno nijabhāv ja
param yog chhe.
[have ā 139mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe chheḥ]
1deh sahit hovā chhatān tīrthaṅkaradeve rāgadveṣh ane agnānane sampūrṇa rīte jītyā chhe tethī teo
sakalajin chhe.
2upajīvak = sevā karanār; sevak; āshrit; dās.

Page 273 of 380
PDF/HTML Page 302 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]    param-bhakti adhikār    [ 273    
[shlokārthaḥ — ] ā durāgrahane ( – uparokta viparīt abhiniveshane) chhoḍīne, jain-
munināthonā ( – gaṇadharadevādik jainamunināthonā) mukhāravindathī pragaṭ thayelān, bhavya janonā
bhavono nāsh karanārān tattvomān je jinayogīnāth (jain munivar) nij bhāvane sākṣhāt joḍe
chhe, teno e nij bhāv te yog chhe. 230.
vr̥uṣhabhādi jinavar e rīte karī shreṣhṭha bhakti yoganī,
shivasaukhya pāmyā; tethī kar tun bhakti uttam yoganī. 140.
anvayārthaḥ — [वृषभादिजिनवरेन्द्राः] vr̥uṣhabhādi jinavarendro [एवम्] e rīte
[योगवरभक्ति म्] yoganī uttam bhakti [कृत्वा] karīne [निर्वृतिसुखम्] nirvr̥utisukhane [आपन्नाः]
pāmyā; [तस्मात्] tethī [योगवरभक्ति म्] yoganī uttam bhaktine [धारय] tun dhāraṇ kar.
ṭīkāḥ — ā, bhakti adhikāranā upasanhāranun kathan chhe.
ā bhāratavarṣhamān pūrve shrī nābhiputrathī māṇḍīne shrī vardhamān sudhīnā chovīsh tīrthaṅkar-
paramadevo — sarvagnavītarāg, trilokavartī kīrtivāḷā mahādevādhidev parameshvaro — badhā, yathokta
(वसंततिलका)
तत्त्वेषु जैनमुनिनाथमुखारविंद-
व्यक्तेषु भव्यजनताभवघातकेषु ।
त्यक्त्वा दुराग्रहममुं जिनयोगिनाथः
साक्षाद्युनक्ति निजभावमयं स योगः ।।२३०।।
उसहादिजिणवरिंदा एवं काऊण जोगवरभत्तिं ।
णिव्वुदिसुहमावण्णा तम्हा धरु जोगवरभत्तिं ।।१४०।।
वृषभादिजिनवरेन्द्रा एवं कृत्वा योगवरभक्ति म् ।
निर्वृतिसुखमापन्नास्तस्माद्धारय योगवरभक्ति म् ।।१४०।।
भक्त्यधिकारोपसंहारोपन्यासोयम् ।
अस्मिन् भारते वर्षे पुरा किल श्रीनाभेयादिश्रीवर्धमानचरमाः चतुर्विंशति-
तीर्थकरपरमदेवाः सर्वज्ञवीतरागाः त्रिभुवनवर्तिकीर्तयो महादेवाधिदेवाः परमेश्वराः सर्वे

Page 274 of 380
PDF/HTML Page 303 of 409
single page version

274 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
prakāre nij ātmā sāthe sambandh rākhanārī shuddhanishchayayoganī uttam bhakti karīne, param-
nirvāṇavadhūnā ati puṣhṭa stananā gāḍh āliṅganathī sarva ātmapradeshe atyant-ānandarūpī
paramasudhārasanā pūrathī paritr̥upta thayā; māṭe 1sphuṭitabhavyatvaguṇavāḷā he mahājano! tame nij
ātmāne param vītarāg sukhanī denārī evī te yogabhakti karo.
[have ā param-bhakti adhikāranī chhellī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār
munirāj shrī padmaprabhamaladhāridev sāt shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] guṇamān jeo moṭā chhe, jeo trilokanān puṇyanā rāshi chhe (arthāt
jemanāmān jāṇe ke traṇ lokanān puṇya ekaṭhān thayān chhe), devendronā mugaṭanī kinārī par prakāshatī
māṇekapaṅktithī jeo pūjit chhe (arthāt jemanān charaṇāravindamān devendronā mugaṭ jhūke chhe),
(jemanī āgaḷ) shachī ādi prasiddha indrāṇīonā sāthamān shakrendra vaḍe karavāmān āvatān nr̥itya,
gān ane ānandathī jeo shobhe chhe, ane 2shrī tathā kīrtinā jeo svāmī chhe, te shrī
nābhiputrādi jineshvarone hun stavun chhun. 231.
[shlokārthaḥ — ] shrī vr̥uṣhabhathī māṇḍīne shrī vīr sudhīnā jinapatio paṇ yathokta mārge
एवमुक्त प्रकारस्वात्मसंबन्धिनीं शुद्धनिश्चययोगवरभक्तिं कृत्वा परमनिर्वाणवधूटिकापीवरस्तन-
भरगाढोपगूढनिर्भरानंदपरमसुधारसपूरपरितृप्तसर्वात्मप्रदेशा जाताः, ततो यूयं महाजनाः
स्फु टितभव्यत्वगुणास्तां स्वात्मार्थपरमवीतरागसुखप्रदां योगभक्तिं कुरुतेति ।
(शार्दूलविक्रीडित)
नाभेयादिजिनेश्वरान् गुणगुरून् त्रैलोक्यपुण्योत्करान्
श्रीदेवेन्द्रकिरीटकोटिविलसन्माणिक्यमालार्चितान् ।
पौलोमीप्रभृतिप्रसिद्धदिविजाधीशांगनासंहतेः
शक्रेणोद्भवभोगहासविमलान् श्रीकीर्तिनाथान् स्तुवे ।।२३१।।
(आर्या)
वृषभादिवीरपश्चिमजिनपतयोप्येवमुक्त मार्गेण ।
कृत्वा तु योगभक्तिं निर्वाणवधूटिकासुखं यान्ति ।।२३२।।
1. sphuṭit = prakaṭit; pragaṭ thayel; pragaṭ.
2. shrī = shobhā; saundarya; bhavyatā.

Page 275 of 380
PDF/HTML Page 304 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
param-bhakti adhikār
[ 275
(pūrvokta prakāre) yogabhakti karīne nirvāṇavadhūnā sukhane pāmyā chhe. 232.
[shlokārthaḥ — ] apunarbhavasukhanī (muktisukhanī) siddhi arthe hun shuddha yoganī uttam
bhakti karun chhun; sansāranī ghor bhītithī sarva jīvo nitya te uttam bhakti karo. 233.
[shlokārthaḥ — ] gurunā sānnidhyamān nirmaḷasukhakārī dharmane prāpta karīne, gnān vaḍe
jeṇe samasta mohano mahimā naṣhṭa karyo chhe evo hun, have rāgadveṣhanī paramparārūpe pariṇat
chittane chhoḍīne, shuddha dhyān vaḍe samāhit ( – ekāgra, shānt) karelā manathī ānandātmak
tattvamān sthit raheto thako, parabrahmamān (paramātmāmān) līn thāun chhun. 234.
[shlokārthaḥ — ] indriyalolupatā jemane nivr̥utta thaī chhe ane tattvalolup
(tattvaprāpti māṭe ati utsuk) jemanun chitta chhe, temane sundar-ānandajharatun uttam tattva
pragaṭe chhe. 235.
[shlokārthaḥ — ] ati apūrva nijātmajanit bhāvanāthī utpanna thatā sukh māṭe
(आर्या)
अपुनर्भवसुखसिद्धयै कुर्वेहं शुद्धयोगवरभक्ति म् ।
संसारघोरभीत्या सर्वे कुर्वन्तु जन्तवो नित्यम् ।।२३३।।
(शार्दूलविक्रीडित)
रागद्वेषपरंपरापरिणतं चेतो विहायाधुना
शुद्धध्यानसमाहितेन मनसानंदात्मतत्त्वस्थितः ।
धर्मं निर्मलशर्मकारिणमहं लब्ध्वा गुरोः सन्निधौ
ज्ञानापास्तसमस्तमोहमहिमा लीये परब्रह्मणि ।।२३४।।
(अनुष्टुभ्)
निर्वृतेन्द्रियलौल्यानां तत्त्वलोलुपचेतसाम् ।
सुन्दरानन्दनिष्यन्दं जायते तत्त्वमुत्तमम् ।।२३५।।
(अनुष्टुभ्)
अत्यपूर्वनिजात्मोत्थभावनाजातशर्मणे ।
यतन्ते यतयो ये ते जीवन्मुक्ता हि नापरे ।।२३६।।

Page 276 of 380
PDF/HTML Page 305 of 409
single page version

(वसंततिलका)
अद्वन्द्वनिष्ठमनघं परमात्मतत्त्वं
संभावयामि तदहं पुनरेकमेकम् ।
किं तैश्च मे फलमिहान्यपदार्थसार्थैः
मुक्ति स्पृहस्य भवशर्मणि निःस्पृहस्य ।।२३७।।
इति सुकविजनपयोजमित्रपंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहश्रीपद्मप्रभमलधारिदेवविरचितायां
नियमसारव्याख्यायां तात्पर्यवृत्तौ परमभक्त्यधिकारो दशमः श्रुतस्कन्धः ।।
276 ]niyamasār
je yatio yatna kare chhe, teo kharekhar jīvanmukta thāy chhe, bījāo nahi. 236.
[shlokārthaḥ — ] je paramātmatattva (rāgadveṣhādi) dvandvamān rahelun nathī ane anagh
(nirdoṣh, maḷ rahit) chhe, te kevaḷ ekanī hun pharīpharīne sambhāvanā (samyak bhāvanā) karun
chhun. muktinī spr̥uhāvāḷā ane bhavanā sukh pratye niḥspr̥uh evā mane ā lokamān pelā
anyapadārthasamūhothī shun phaḷ chhe? 237.
ā rīte, sukavijanarūpī kamaḷone māṭe jeo sūrya samān chhe ane pāñch indriyonā
phelāv rahit dehamātra jemane parigrah hato evā shrī padmaprabhamaladhāridev vaḍe rachāyelī
niyamasāranī tātparyavr̥utti nāmanī ṭīkāmān (arthāt shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt shrī
niyamasār paramāgamanī nirgranth munirāj shrī padmaprabhamaladhāridevavirachit tātparyavr̥utti nāmanī
ṭīkāmān) param-bhakti adhikār nāmano dashamo shrutaskandh samāpta thayo.

Page 277 of 380
PDF/HTML Page 306 of 409
single page version

277
— 11 —
nishchay-paramāvashyak adhikār
अथ सांप्रतं व्यवहारषडावश्यकप्रतिपक्षशुद्धनिश्चयाधिकार उच्यते ।
जो ण हवदि अण्णवसो तस्स दु कम्मं भणंति आवासं ।
कम्मविणासणजोगो णिव्वुदिमग्गो त्ति पिज्जुत्तो ।।१४१।।
यो न भवत्यन्यवशः तस्य तु कर्म भणन्त्यावश्यकम् ।
कर्मविनाशनयोगो निर्वृतिमार्ग इति प्ररूपितः ।।१४१।।
अत्रानवरतस्ववशस्य निश्चयावश्यककर्म भवतीत्युक्त म् ।
have vyavahār chha āvashyakothī pratipakṣha shuddhanishchayano (shuddhanishchay-āvashyakano)
adhikār kahevāmān āve chhe.
nathī anyavash je jīv, āvashyak karam chhe tehane;
ā karmanāshanayogane nirvāṇamārga kahel chhe. 141.
anvayārthaḥ — [यः अन्यवशः न भवति] je anyavash nathī (arthāt je jīv anyane
vash nathī) [तस्य तु आवश्यकम् कर्म भणन्ति] tene āvashyak karma kahe chhe (arthāt te
jīvane āvashyak karma chhe em param yogīshvaro kahe chhe). [कर्मविनाशनयोगः] karmano vināsh
karanāro yog ( – evun je ā āvashyak karma) [निर्वृतिमार्गः] te nirvāṇano mārga chhe [इति
प्ररूपितः] em kahyun chhe.
ṭīkāḥ — ahīn (ā gāthāmān), nirantar svavashane nishchay-āvashyak-karma chhe em
kahyun chhe.

Page 278 of 380
PDF/HTML Page 307 of 409
single page version

278 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
यः खलु यथाविधि परमजिनमार्गाचरणकुशलः सर्वदैवान्तर्मुखत्वादनन्यवशो भवति
किन्तु साक्षात्स्ववश इत्यर्थः । तस्य किल व्यावहारिकक्रियाप्रपंचपराङ्मुखस्य स्वात्माश्रय-
निश्चयधर्मध्यानप्रधानपरमावश्यककर्मास्तीत्यनवरतं परमतपश्चरणनिरतपरमजिनयोगीश्वरा
वदन्ति । किं च यस्त्रिगुप्तिगुप्तपरमसमाधिलक्षणपरमयोगः सकलकर्मविनाशहेतुः स एव
साक्षान्मोक्षकारणत्वान्निर्वृतिमार्ग इति निरुक्ति र्व्युत्पत्तिरिति ।
तथा चोक्तं श्रीमदमृतचन्द्रसूरिभिः —
(मंदाक्रांता)
‘‘आत्मा धर्मः स्वयमिति भवन् प्राप्य शुद्धोपयोगं
नित्यानन्दप्रसरसरसे ज्ञानतत्त्वे निलीय ।
प्राप्स्यत्युच्चैरविचलतया निःप्रकम्पप्रकाशां
स्फू र्जज्ज्योतिःसहजविलसद्रत्नदीपस्य लक्ष्मीम् ।।’’
vidhi anusār paramajinamārganā ācharaṇamān kushaḷ evo je jīv sadāy
antarmukhapaṇāne līdhe anyavash nathī parantu sākṣhāt svavash chhe 1evo artha chhe, te vyāvahārik
kriyāprapañchathī parāṅmukh jīvane 2svātmāshrit-nishchayadharmadhyānapradhān param āvashyak karma chhe
em nirantar paramatapashcharaṇamān līn paramajinayogīshvaro kahe chhe. vaḷī, sakaḷ karmanā
vināshano hetu evo je 3triguptigupta-paramasamādhilakṣhaṇ param yog te ja sākṣhāt mokṣhanun
kāraṇ hovāne līdhe nirvāṇano mārga chhe. ām nirukti arthāt vyutpatti chhe.
evī rīte (āchāryadev) shrīmad amr̥utachandrasūrie (shrī pravachanasāranī tattvadīpikā
nāmanī ṭīkāmān pāñchamā shlok dvārā) kahyun chhe keḥ —
‘‘[shlokārthaḥ — ] e rīte shuddhopayogane prāpta karīne ātmā svayam dharma thato
arthāt pote dharmapaṇe pariṇamato thako nitya ānandanā phelāvathī saras (arthāt je shāshvat
ānandanā phelāvathī rasayukta chhe) evā gnānatattvamān līn thaīne, atyant avichaḷapaṇāne
līdhe, dedīpyamān jyotivāḷā ane sahajapaṇe vilasatā ( – svabhāvathī ja prakāshatā)
1. ‘anyavash nathī’ e kathanano ‘sākṣhāt svavash chhe’ evo artha chhe.
2. nij ātmā jeno āshray chhe evun nishchayadharmadhyān param āvashyak karmamān pradhān chhe.
3. param yoganun lakṣhaṇ traṇ gupti vaḍe gupta ( – antarmukh) evī param samādhi chhe. [param āvashyak
karma te ja param yog chhe ane param yog te nirvāṇano mārga chhe.]

Page 279 of 380
PDF/HTML Page 308 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-paramāvashyak adhikār
[ 279
तथा हि —
(मंदाक्रांता)
आत्मन्युच्चैर्भवति नियतं सच्चिदानन्दमूर्तौ
धर्मः साक्षात् स्ववशजनितावश्यकर्मात्मकोऽयम् ।
सोऽयं कर्मक्षयकरपटुर्निर्वृतेरेकमार्गः
तेनैवाहं किमपि तरसा यामि शं निर्विकल्पम् ।।२३८।।
ण वसो अवसो अवसस्स कम्म वावस्सयं ति बोद्धव्वं ।
जुत्ति त्ति उवाअं ति य णिरवयवो होदि णिज्जुत्ती ।।१४२।।
न वशो अवशः अवशस्य कर्म वाऽवश्यकमिति बोद्धव्यम् ।
युक्ति रिति उपाय इति च निरवयवो भवति निरुक्ति : ।।१४२।।
ratnadīpakanī niṣhkamp-prakāshavāḷī shobhāne pāme chhe (arthāt ratnadīpakanī māphak svabhāvathī
ja niṣhkampapaṇe atyant prakāshyā — jāṇyā kare chhe).’’
vaḷī (ā 141mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shrī
padmaprabhamaladhāridev shlok kahe chhe)ḥ —
[shlokārthaḥ — ] svavashatāthī utpanna āvashyak-karmasvarūp ā sākṣhāt dharma niyamathī
(chokkas) sachchidānandamūrti ātmāmān (sat-chid-ānandasvarūp ātmāmān) atishayapaṇe hoy
chhe. te ā (ātmasthit dharma), karmakṣhay karavāmān kushaḷ evo nirvāṇano ek mārga chhe. tenāthī
ja hun shīghra koī ( – adbhut) nirvikalpa sukhane prāpta karun chhun. 238.
vash je nahīn te ‘avash’, ‘āvashyak’ avashanun karma chhe;
te yukti agar upāy chhe, asharīr tethī thāy chhe. 142.
anvayārthaḥ — [न वशः अवशः] je (anyane) vash nathī te ‘avash’ chhe [वा] ane
[अवशस्य कर्म] avashanun karma te [आवश्यकम्] ‘āvashyak’ chhe [इति बोद्धव्यम्] em jāṇavun;
[युक्ति : इति] te (asharīr thavānī) yukti chhe, [उपायः इति च] te (asharīr thavāno)
upāy chhe, [निरवयवः भवति] tenāthī jīv niravayav (arthāt asharīr) thāy chhe.
[निरुक्ति :] ām nirukti chhe.

Page 280 of 380
PDF/HTML Page 309 of 409
single page version

280 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
अवशस्य परमजिनयोगीश्वरस्य परमावश्यककर्मावश्यं भवतीत्यत्रोक्त म् ।
यो हि योगी स्वात्मपरिग्रहादन्येषां पदार्थानां वशं न गतः, अत एव अवश
इत्युक्त :, अवशस्य तस्य परमजिनयोगीश्वरस्य निश्चयधर्मध्यानात्मकपरमावश्यक-
कर्मावश्यं भवतीति बोद्धव्यम् । निरवयवस्योपायो युक्ति : । अवयवः कायः,
अस्याभावात् अवयवाभावः । अवशः परद्रव्याणां निरवयवो भवतीति निरुक्ति :
व्युत्पत्तिश्चेति ।
(मंदाक्रांता)
योगी कश्चित्स्वहितनिरतः शुद्धजीवास्तिकायाद्
अन्येषां यो न वश इति या संस्थितिः सा निरुक्ति : ।
तस्मादस्य प्रहतदुरितध्वान्तपुंजस्य नित्यं
स्फू र्जज्ज्योतिःस्फु टितसहजावस्थयाऽमूर्तता स्यात् ।।२३9।।
ṭīkāḥ — ahīn, *avash paramajinayogīshvarane param āvashyak karma jarūr chhe em
kahyun chhe.
je yogī nij ātmānā parigrah sivāy anya padārthone vash thato nathī ane
tethī ja jene ‘avash’ kahevāmān āve chhe, te avash paramajinayogīshvarane nishchay-
dharmadhyānasvarūp param-āvashyak-karma jarūr chhe em jāṇavun. (te param-āvashyak-karma)
niravayavapaṇāno upāy chhe, yukti chhe. avayav eṭale kāy; teno (kāyano) abhāv te
avayavano abhāv (arthāt niravayavapaṇun). paradravyone avash jīv niravayav thāy chhe
(arthāt je jīv paradravyone vash thato nathī te akāy thāy chhe). ā pramāṇe
nirukti — vyutpatti — chhe.
[have ā 142 mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] koī yogī svahitamān līn raheto thako shuddhajīvāstikāy
sivāyanā anya padārthone vash thato nathī. ām je susthit rahevun te nirukti (arthāt
avashapaṇāno vyutpatti-artha) chhe. em karavāthī ( – potāmān līn rahī parane vash nahi
*avash = parane vash na hoy evā; svavash; svādhīn; svatantra.

Page 281 of 380
PDF/HTML Page 310 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-paramāvashyak adhikār
[ 281
वट्टदि जो सो समणो अण्णवसो होदि असुहभावेण ।
तम्हा तस्स दु कम्मं आवस्सयलक्खणं ण हवे ।।१४३।।
वर्तते यः स श्रमणोऽन्यवशो भवत्यशुभभावेन ।
तस्मात्तस्य तु कर्मावश्यकलक्षणं न भवेत् ।।१४३।।
इह हि भेदोपचाररत्नत्रयपरिणतेर्जीवस्यावशत्वं न समस्तीत्युक्त म् ।
अप्रशस्तरागाद्यशुभभावेन यः श्रमणाभासो द्रव्यलिङ्गी वर्तते स्वस्वरूपादन्येषां
परद्रव्याणां वशो भूत्वा, ततस्तस्य जघन्यरत्नत्रयपरिणतेर्जीवस्य स्वात्माश्रयनिश्चयधर्मध्यान-
लक्षणपरमावश्यककर्म न भवेदिति अशनार्थं द्रव्यलिङ्गं गृहीत्वा स्वात्मकार्यविमुखः सन्
परमतपश्चरणादिकमप्युदास्य जिनेन्द्रमन्दिरं वा तत्क्षेत्रवास्तुधनधान्यादिकं वा सर्वमस्मदीयमिति
मनश्चकारेति ।
thavāthī) *duritarūpī timirapuñjano jeṇe nāsh karyo chhe evā te yogīne sadā prakāshamān
jyoti vaḍe sahaj avasthā pragaṭavāthī amūrtapaṇun thāy chhe. 239.
varte ashubh pariṇāmamān, te shramaṇ chhe vash anyane;
te kāraṇe āvashyakātmak karma chhe nahi tehane. 143.
anvayārthaḥ — [यः] je [अशुभभावेन] ashubh bhāv sahit [वर्तते] varte chhe, [सः
श्रमणः] te shramaṇ [अन्यवशः भवति] anyavash chhe; [तस्मात्] tethī [तस्य तु] tene
[आवश्यकलक्षणं कर्म] āvashyakasvarūp karma [न भवेत्] nathī.
ṭīkāḥ — ahīn, bhedopachār-ratnatrayapariṇativāḷā jīvane avashapaṇun nathī em kahyun chhe.
je shramaṇābhās – dravyaliṅgī aprashasta rāgādirūp ashubhabhāv sahit varte chhe, te nij
svarūpathī anya ( – bhinna) evān paradravyone vash chhe; tethī te jaghanya ratnatrayapariṇativāḷā
jīvane svātmāshrit nishchay-dharmadhyānasvarūp param-āvashyak-karma nathī. (te shramaṇābhās)
bhojan arthe dravyaliṅg grahīne svātmakāryathī vimukh raheto thako param tapashcharaṇādi pratye paṇ
udāsīn (bedarakār) rahīne jinendramandir athavā tenun kṣhetra, makān, dhan, dhānyādik badhun
amārun chhe em buddhi kare chhe.
*durit = duṣhkr̥ut; duṣhkarma. (pāp tem ja puṇya banne kharekhar durit chhe.)

Page 282 of 380
PDF/HTML Page 311 of 409
single page version

282 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(मालिनी)
अभिनवमिदमुच्चैर्मोहनीयं मुनीनां
त्रिभुवनभुवनान्तर्ध्वांतपुंजायमानम् ।
तृणगृहमपि मुक्त्वा तीव्रवैराग्यभावाद्
वसतिमनुपमां तामस्मदीयां स्मरन्ति ।।२४०।।
(शार्दूलविक्रीडित)
कोपि क्वापि मुनिर्बभूव सुकृती काले कलावप्यलं
मिथ्यात्वादिकलंकपंकरहितः सद्धर्मरक्षामणिः ।
सोऽयं संप्रति भूतले दिवि पुनर्देवैश्च संपूज्यते
मुक्तानेकपरिग्रहव्यतिकरः पापाटवीपावकः ।।२४१।।
(शिखरिणी)
तपस्या लोकेस्मिन्निखिलसुधियां प्राणदयिता
नमस्या सा योग्या शतमखशतस्यापि सततम् ।
परिप्राप्यैतां यः स्मरतिमिरसंसारजनितं
सुखं रेमे कश्चिद्बत कलिहतोऽसौ जडमतिः ।।२४२।।
[have ā 143mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj pāñch shlok kahe chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] trilokarūpī makānamān rahelā (mahā) timirapuñj jevun munionun ā
(koī) navun tīvra mohanīy chhe ke (pahelān) teo tīvra vairāgyabhāvathī ghāsanā gharane paṇ
chhoḍīne (pachhī) ‘amārun te anupam ghar!’ em smaraṇ kare chhe! 240.
[shlokārthaḥ — ] kaḷikāḷamān paṇ kyāṅk koīk bhāgyashāḷī jīv mithyātvādirūp
maḷakādavathī rahit ane *saddharmarakṣhāmaṇi evo samartha muni thāy chhe. jeṇe anek parigrahonā
vistārane chhoḍyo chhe ane je pāparūpī aṭavīne bāḷanāro agni chhe te ā muni ā kāḷe
bhūtaḷamān tem ja devalokamān devothī paṇ sārī rīte pūjāy chhe. 241.
[shlokārthaḥ — ] ā lokamān tapashcharyā samasta subuddhione prāṇapyārī chhe; te yogya
*saddharmarakṣhāmaṇi = saddharmanī rakṣhā karanāro maṇi. (rakṣhāmaṇi = āpattiothī athavā pishāch vagerethī
potānī jātane bachāvavā māṭe paheravāmān āvato maṇi).

Page 283 of 380
PDF/HTML Page 312 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-paramāvashyak adhikār
[ 283
(आर्या)
अन्यवशः संसारी मुनिवेषधरोपि दुःखभाङ्नित्यम् ।
स्ववशो जीवन्मुक्त : किंचिन्न्यूनो जिनेश्वरादेषः ।।२४३।।
(आर्या)
अत एव भाति नित्यं स्ववशो जिननाथमार्गमुनिवर्गे ।
अन्यवशो भात्येवं भृत्यप्रकरेषु राजवल्लभवत् ।।२४४।।
जो चरदि संजदो खलु सुहभावे सो हवेइ अण्णवसो ।
तम्हा तस्स दु कम्मं आवासयलक्खणं ण हवे ।।१४४।।
यश्चरति संयतः खलु शुभभावे स भवेदन्यवशः ।
तस्मात्तस्य तु कर्मावश्यकलक्षणं न भवेत् ।।१४४।।
tapashcharyā so indrone paṇ satat vandanīy chhe. tene pāmīne je koī jīv kāmāndhakārayukta
sansārathī janit sukhamān rame chhe, te jaḍamati arere! kaḷithī haṇāyelo chhe ( – kaḷikāḷathī ijā
pāmelo chhe). 242.
[shlokārthaḥ — ] je jīv anyavash chhe te bhale muniveshadhārī hoy topaṇ sansārī chhe,
nitya duḥkhano bhogavanār chhe; je jīv svavash chhe te jīvanmukta chhe, jineshvarathī kiñchit nyūn
chhe (arthāt tenāmān jineshvaradev karatān jarāk ja ūṇap chhe). 243.
[shlokārthaḥ — ] ām hovāthī ja jinanāthanā mārgane viṣhe munivargamān svavash muni
sadā shobhe chhe; ane anyavash muni nokaranā samūhomān *rājavallabh nokar samān shobhe
chhe (arthāt jem āvaḍat vināno, khushāmatiyo nokar shobhato nathī tem anyavash muni
shobhato nathī). 244.
sanyat rahī shubhamān chare, te shramaṇ chhe vash anyane;
te kāraṇe āvashyakātmak karma chhe nahi tehane. 144.
anvayārthaḥ — [यः] je (jīv) [संयतः] sanyat raheto thako [खलु] kharekhar
[शुभभावे] shubh bhāvamān [चरति] chare — pravarte chhe, [सः] te [अन्यवशः भवेत्] anyavash
*rājavallabh = (khushāmatathī) rājāno mānīto thayelo

Page 284 of 380
PDF/HTML Page 313 of 409
single page version

284 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
अत्राप्यन्यवशस्याशुद्धान्तरात्मजीवस्य लक्षणमभिहितम् ।
यः खलु जिनेन्द्रवदनारविन्दविनिर्गतपरमाचारशास्त्रक्रमेण सदा संयतः सन्
शुभोपयोगे चरति, व्यावहारिकधर्मध्यानपरिणतः अत एव चरणकरणप्रधानः,
स्वाध्यायकालमवलोकयन् स्वाध्यायक्रियां करोति, दैनं दैनं भुक्त्वा भुक्त्वा
चतुर्विधाहारप्रत्याख्यानं च करोति, तिसृषु संध्यासु भगवदर्हत्परमेश्वरस्तुतिशत-
सहस्रमुखरमुखारविन्दो भवति, त्रिकालेषु च नियमपरायणः इत्यहोरात्रेऽप्येकादशक्रिया-तत्परः,
पाक्षिकमासिकचातुर्मासिकसांवत्सरिकप्रतिक्रमणाकर्णनसमुपजनितपरितोषरोमांच-
कंचुकितधर्मशरीरः, अनशनावमौदर्यरसपरित्यागवृत्तिपरिसंख्यानविविक्त शयनासनकाय-
क्लेशाभिधानेषु षट्सु बाह्यतपस्सु च संततोत्साहपरायणः, स्वाध्यायध्यानशुभाचरणप्रच्युत-
प्रत्यवस्थापनात्मकप्रायश्चित्तविनयवैयावृत्त्यव्युत्सर्गनामधेयेषु चाभ्यन्तरतपोनुष्ठानेषु च
chhe; [तस्मात्] tethī [तस्य तु] tene [आवश्यकलक्षणं कर्म] āvashyakasvarūp karma [न भवेत्]
nathī.
ṭīkāḥ — ahīn paṇ (ā gāthāmān paṇ), anyavash evā ashuddha-antarātmajīvanun
lakṣhaṇ kahyun chhe.
je (shramaṇ) kharekhar jinendranā vadanāravindamānthī nīkaḷelā param-āchārashāstranā kramathī
(rītathī) sadā sanyat raheto thako shubhopayogamān chare — pravarte chhe; vyāvahārik dharmadhyānamān
pariṇat rahe chhe tethī ja *charaṇakaraṇapradhān chhe; svādhyāyakāḷane avalokato thako
( – svādhyāyayogya kāḷanun dhyān rākhīne) svādhyāyakriyā kare chhe, pratidin bhojan karīne
chaturvidh āhāranun pratyākhyān kare chhe, traṇ sandhyāo vakhate ( – savāre, bapore ne sāñje)
bhagavān arhat parameshvaranī lākho stuti mukhakamaḷathī bole chhe, traṇe kāḷe niyamaparāyaṇ
rahe chhe (arthāt traṇe vakhatanā niyamomān tatpar rahe chhe), — e rīte aharnish (divas-rāt
thaīne) agiyār kriyāmān tatpar rahe chhe; pākṣhik, māsik, chāturmāsik ane sāmvatsarik
pratikramaṇ sāmbhaḷavāthī ūpajelā santoṣhathī jenun dharmasharīr romāñchathī chhavāī jāy chhe;
anashan, avamaudarya, rasaparityāg, vr̥uttiparisaṅkhyān, vivikta shayyāsan ane kāyaklesh
nāmanān chha bāhya tapamān je satat utsāhaparāyaṇ rahe chhe; svādhyāy, dhyān, shubh ācharaṇathī
chyut thatān pharī temān sthāpanasvarūp prāyashchitta, vinay, vaiyāvr̥uttya ane vyutsarga nāmanān
*charaṇakaraṇapradhān = shubh ācharaṇanā pariṇām jene mukhya chhe evo

Page 285 of 380
PDF/HTML Page 314 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-paramāvashyak adhikār
[ 285
कुशलबुद्धिः, किन्तु स निरपेक्षतपोधनः साक्षान्मोक्षकारणं स्वात्माश्रयावश्यककर्म
निश्चयतः परमात्मतत्त्वविश्रान्तिरूपं निश्चयधर्मध्यानं शुक्लध्यानं च न जानीते, अतः
परद्रव्यगतत्वादन्यवश इत्युक्त : । अस्य हि तपश्चरणनिरतचित्तस्यान्यवशस्य
नाकलोकादिक्लेशपरंपरया शुभोपयोगफलात्मभिः प्रशस्तरागांगारैः पच्यमानः सन्नासन्न-
भव्यतागुणोदये सति परमगुरुप्रसादासादितपरमतत्त्वश्रद्धानपरिज्ञानानुष्ठानात्मकशुद्ध-
निश्चयरत्नत्रयपरिणत्या निर्वाणमुपयातीति ।
(हरिणी)
त्यजतु सुरलोकादिक्लेशे रतिं मुनिपुंगवो
भजतु परमानन्दं निर्वाणकारणकारणम् ।
सकलविमलज्ञानावासं निरावरणात्मकं
सहजपरमात्मानं दूरं नयानयसंहतेः ।।२४५।।
abhyantar tapanā anuṣhṭhānamān (ācharaṇamān) je kushaḷabuddhivāḷo chhe; parantu te nirapekṣha tapodhan
sākṣhāt mokṣhanā kāraṇabhūt svātmāshrit āvashyak-karmane — nishchayathī paramātmatattvamān
vishrāntirūp nishchayadharmadhyānane tathā shukladhyānane — jāṇato nathī; tethī paradravyamān pariṇat
hovāthī tene anyavash kahevāmān āvyo chhe. jenun chitta tapashcharaṇamān līn chhe evo ā
anyavash shramaṇ devalokādinā kleshanī paramparā pāmavāthī shubhopayoganā phaḷasvarūp prashasta
rāgarūpī aṅgārāothī shekāto thako, āsannabhavyatārūpī guṇano uday thatān paramagurunā
prasādathī prāpta paramatattvanān shraddhān-gnān-anuṣhṭhānasvarūp shuddha-nishchay-ratnatrayapariṇati vaḍe
nirvāṇane pāme chhe (arthāt kyārek shuddha-nishchay-ratnatrayapariṇatine prāpta kare to ja ane
tyāre ja nirvāṇane pāme chhe).
[have ā 144mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] munivar devalokādinā klesh pratye rati tajo ane *nirvāṇanā
kāraṇanun kāraṇ evā sahajaparamātmāne bhajo — ke je sahajaparamātmā paramānandamay chhe,
sarvathā nirmaḷ gnānanun raheṭhāṇ chhe, nirāvaraṇasvarūp chhe ane nay-anayanā samūhathī (sunayo
tathā kunayonā samūhathī) dūr chhe. 245.
*nirvāṇanun kāraṇ paramashuddhopayog chhe ane paramashuddhopayoganun kāraṇ sahajaparamātmā chhe.

Page 286 of 380
PDF/HTML Page 315 of 409
single page version

286 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
दव्वगुणपज्जयाणं चित्तं जो कुणइ सो वि अण्णवसो ।
मोहंधयारववगयसमणा कहयंति एरिसयं ।।१४५।।
द्रव्यगुणपर्यायाणां चित्तं यः करोति सोप्यन्यवशः ।
मोहान्धकारव्यपगतश्रमणाः कथयन्तीद्रशम् ।।१४५।।
अत्राप्यन्यवशस्य स्वरूपमुक्त म् ।
यः कश्चिद् द्रव्यलिङ्गधारी भगवदर्हन्मुखारविन्दविनिर्गतमूलोत्तरपदार्थसार्थप्रति-
पादनसमर्थः क्वचित् षण्णां द्रव्याणां मध्ये चित्तं धत्ते, क्वचित्तेषां मूर्तामूर्तचेतनाचेतनगुणानां
मध्ये मनश्चकार, पुनस्तेषामर्थव्यंजनपर्यायाणां मध्ये बुद्धिं करोति, अपि तु त्रिकाल-
निरावरणनित्यानंदलक्षणनिजकारणसमयसारस्वरूपनिरतसहजज्ञानादिशुद्धगुणपर्यायाणामाधार-
भूतनिजात्मतत्त्वे चित्तं कदाचिदपि न योजयति, अत एव स तपोधनोऽप्यन्यवश
इत्युक्त : ।
je chitta joḍe dravya-guṇ-paryāyanī chintā viṣhe,
teney mohavihīn shramaṇo anyavash bhākhe are! 145.
anvayārthaḥ — [यः] je [द्रव्यगुणपर्यायाणां] dravya-guṇ-paryāyomān (arthāt temanā
vikalpomān) [चित्तं करोति] man joḍe chhe, [सः अपि] te paṇ [अन्यवशः] anyavash chhe;
[मोहान्धकारव्यपगतश्रमणाः] mohāndhakār rahit shramaṇo [ईद्रशम्] ām [कथयन्ति] kahe chhe.
ṭīkāḥ — ahīn paṇ anyavashanun svarūp kahyun chhe.
bhagavān arhatnā mukhāravindathī nīkaḷelā ( – kahevāyelā) mūḷ ane uttar padārthonun
sārtha ( – artha sahit) pratipādan karavāmān samartha evo je koī dravyaliṅgadhārī (muni) kyārek
chha dravyomān chitta joḍe chhe, kyārek temanā mūrta-amūrta chetan-achetan guṇomān man joḍe chhe
ane vaḷī kyārek temanā arthaparyāyo ane vyañjanaparyāyomān buddhi joḍe chhe, parantu trikāḷ-
nirāvaraṇ, nityānand jenun lakṣhaṇ chhe evā nijakāraṇasamayasāranā svarūpamān līn
sahajagnānādi shuddhaguṇaparyāyonā ādhārabhūt nij ātmatattvamān chitta kyārey joḍato nathī,
te tapodhanane paṇ te kāraṇe ja (arthāt par vikalpone vash thato hovānā kāraṇe ja)
anyavash kahevāmān āvyo chhe.

Page 287 of 380
PDF/HTML Page 316 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-paramāvashyak adhikār
[ 287
प्रध्वस्तदर्शनचारित्रमोहनीयकर्मध्वांतसंघाताः परमात्मतत्त्वभावनोत्पन्नवीतराग-
सुखामृतपानोन्मुखाः श्रवणा हि महाश्रवणाः परमश्रुतकेवलिनः, ते खलु कथयन्तीद्रशम्
अन्यवशस्य स्वरूपमिति ।
तथा चोक्त म् —
(अनुष्टुभ्)
‘‘आत्मकार्यं परित्यज्य द्रष्टाद्रष्टविरुद्धया ।
यतीनां ब्रह्मनिष्ठानां किं तया परिचिन्तया ।।’’
तथा हि —
(अनुष्टुभ्)
यावच्चिन्तास्ति जन्तूनां तावद्भवति संसृतिः ।
यथेंधनसनाथस्य स्वाहानाथस्य वर्धनम् ।।२४६।।
jemaṇe darshanamohanīy ane chāritramohanīy karmarūpī timirasamūhano nāsh karyo chhe
ane paramātmatattvanī bhāvanāthī utpanna vītarāgasukhāmr̥utanā pānamān je unmukh (tatpar)
chhe evā shramaṇo kharekhar mahāshramaṇo chhe, param shrutakevaḷīo chhe; teo kharekhar
anyavashanun āvun ( – upar kahyā pramāṇe) svarūp kahe chhe.
evī rīte (anyatra shlok dvārā) kahyun chhe keḥ —
‘‘[shlokārthaḥ — ] ātmakāryane chhoḍīne draṣhṭa tathā adraṣhṭathī viruddha evī te
chintāthī ( – pratyakṣha tathā parokṣhathī viruddha evā vikalpothī) brahmaniṣhṭha yatione shun
prayojan chhe?’’
vaḷī (ā 145mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj shlok kahe
chhe)ḥ —
[shlokārthaḥ — ] jem indhanayukta agni vr̥uddhi pāme chhe (arthāt jyān sudhī
indhan chhe tyān sudhī agninī vr̥uddhi thāy chhe), tem jyān sudhī jīvone chintā (vikalpo)
chhe tyān sudhī sansār chhe. 246.

Page 288 of 380
PDF/HTML Page 317 of 409
single page version

288 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
परिचत्ता परभावं अप्पाणं झादि णिम्मलसहावं ।
अप्पवसो सो होदि हु तस्स दु कम्मं भणंति आवासं ।।१४६।।
परित्यज्य परभावं आत्मानं ध्यायति निर्मलस्वभावम् ।
आत्मवशः स भवति खलु तस्य तु कर्म भणन्त्यावश्यम् ।।१४६।।
अत्र हि साक्षात् स्ववशस्य परमजिनयोगीश्वरस्य स्वरूपमुक्त म् ।
यस्तु निरुपरागनिरंजनस्वभावत्वादौदयिकादिपरभावानां समुदयं परित्यज्य काय-
करणवाचामगोचरं सदा निरावरणत्वान्निर्मलस्वभावं निखिलदुरघवीरवैरिवाहिनीपताकालुंटाकं
निजकारणपरमात्मानं ध्यायति स एवात्मवश इत्युक्त : । तस्याभेदानुपचाररत्नत्रयात्मकस्य
निखिलबाह्यक्रियाकांडाडंबरविविधविकल्पमहाकोलाहलप्रतिपक्षमहानंदानंदप्रदनिश्चयधर्मशुक्ल-
ध्यानात्मकपरमावश्यककर्म भवतीति ।
parabhāv chhoḍī, ātmane dhyāve vishuddhasvabhāvane,
chhe ātmavash te sādhu, āvashyak karam chhe tehane. 146.
anvayārthaḥ — [परभावं परित्यज्य] je parabhāvane parityāgīne [निर्मलस्वभावम्] nirmaḷ
svabhāvavāḷā [आत्मानं] ātmāne [ध्यायति] dhyāve chhe, [सः खलु] te kharekhar [आत्मवशः
भवति] ātmavash chhe [तस्य तु] ane tene [आवश्यम् कर्म] āvashyak karma [भणन्ति] (jino)
kahe chhe.
ṭīkāḥ — ahīn kharekhar sākṣhāt svavash paramajinayogīshvaranun svarūp kahyun chhe.
je (shramaṇ) niruparāg nirañjan svabhāvavāḷo hovāne līdhe audayikādi parabhāvonā
samudāyane parityāgīne, nij kāraṇaparamātmāne — ke je (kāraṇaparamātmā) kāyā, indriy ane
vāṇīne agochar chhe, sadā nirāvaraṇ hovāthī nirmaḷ svabhāvavāḷo chhe ane samasta
*duragharūpī vīr shatruonī senānā dhvajane lūṇṭanāro chhe tene — dhyāve chhe, tene ja ( – te shramaṇane
ja) ātmavash kahevāmān āvyo chhe. te abhed-anupachāraratnatrayātmak shramaṇane samasta
bāhyakriyākāṇḍ-āḍambaranā vividh vikalponā mahā kolāhalathī pratipakṣha +mahā-ānandānandaprad
nishchayadharmadhyān tathā nishchayashukladhyānasvarūp paramāvashyak-karma chhe.
*duragh = duṣhṭa agh; duṣhṭa pāp. (ashubh tem ja shubh karma banne duragh chhe.)
+param āvashyak karma nishchayadharmadhyān tathā nishchayashukladhyānasvarūp chhe — ke je dhyāno mahā ānand-
ānandanā denārān chhe. ā mahā ānand-ānand vikalponā mahā kolāhalathī viruddha chhe.

Page 289 of 380
PDF/HTML Page 318 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-paramāvashyak adhikār
[ 289
(पृथ्वी)
जयत्ययमुदारधीः स्ववशयोगिवृन्दारकः
प्रनष्टभवकारणः प्रहतपूर्वकर्मावलिः ।
स्फु टोत्कटविवेकतः स्फु टितशुद्धबोधात्मिकां
सदाशिवमयां मुदा व्रजति सर्वथा निर्वृतिम् ।।२४७।।
(अनुष्टुभ्)
प्रध्वस्तपंचबाणस्य पंचाचारांचिताकृतेः ।
अवंचकगुरोर्वाक्यं कारणं मुक्ति संपदः ।।२४८।।
(अनुष्टुभ्)
इत्थं बुद्ध्वा जिनेन्द्रस्य मार्गं निर्वाणकारणम् ।
निर्वाणसंपदं याति यस्तं वंदे पुनः पुनः ।।२४9।।
(द्रुतविलंबित)
स्ववशयोगिनिकायविशेषक
प्रहतचारुवधूकनकस्पृह ।
त्वमसि नश्शरणं भवकानने
स्मरकिरातशरक्षतचेतसाम् ।।२५०।।
[have ā 146mī gāthānī ṭīkā pūrṇa karatān ṭīkākār munirāj āṭh shloko kahe
chheḥ]
[shlokārthaḥ — ] udār jenī buddhi chhe, bhavanun kāraṇ jeṇe naṣhṭa karyun chhe, pūrva karmāvali
jeṇe haṇī nākhī chhe ane spaṣhṭa utkaṭ vivek dvārā pragaṭ-shuddhabodhasvarūp sadāshivamay sampūrṇa
muktine je pramodathī pāme chhe, te ā svavash munishreṣhṭha jayavant chhe. 247.
[shlokārthaḥ — ] kāmadevano jemaṇe nāsh karyo chhe ane (gnān-darshan-chāritra-tap-
vīryātmak) pañchāchārathī sushobhit jemanī ākr̥uti chhe — evā avañchak (māyāchār rahit)
gurunun vākya muktisampadānun kāraṇ chhe. 248.
[shlokārthaḥ — ] nirvāṇanun kāraṇ evo je jinendrano mārga tene ā rīte jāṇīne je
nirvāṇasampadāne pāme chhe, tene hun pharīpharīne vandun chhun. 249.
[shlokārthaḥ — ] jeṇe sundar strīnī ane suvarṇanī spr̥uhāne naṣhṭa karī chhe evā he

Page 290 of 380
PDF/HTML Page 319 of 409
single page version

290 ]
niyamasār
[ bhagavānashrīkundakund-
(द्रुतविलंबित)
अनशनादितपश्चरणैः फलं
तनुविशोषणमेव न चापरम् ।
तव पदांबुरुहद्वयचिंतया
स्ववश जन्म सदा सफलं मम ।।२५१।।
(मालिनी)
जयति सहजतेजोराशिनिर्मग्नलोकः
स्वरसविसरपूरक्षालितांहः समंतात् ।
सहजसमरसेनापूर्णपुण्यः पुराणः
स्ववशमनसि नित्यं संस्थितः शुद्धसिद्धः ।।२५२।।
(अनुष्टुभ्)
सर्वज्ञवीतरागस्य स्ववशस्यास्य योगिनः ।
न कामपि भिदां क्वापि तां विद्मो हा जडा वयम् ।।२५३।।
(अनुष्टुभ्)
एक एव सदा धन्यो जन्मन्यस्मिन्महामुनिः ।
स्ववशः सर्वकर्मभ्यो बहिस्तिष्ठत्यनन्यधीः ।।२५४।।
yogīsamūhamān shreṣhṭha svavash yogī! tun amārun — kāmadevarūpī bhīlanā tīrathī ghavāyelā
chittavāḷānun — bhavarūpī araṇyamān sharaṇ chhe. 250.
[shlokārthaḥ — ] anashanādi tapashcharaṇonun phaḷ sharīranun shoṣhaṇ ( – sukāvun) ja chhe, bījun
nahi. (parantu) he svavash! (he ātmavash muni!) tārā charaṇakamaḷayugalanā chintanathī māro
janma sadā saphaḷ chhe. 251.
[shlokārthaḥ — ] jeṇe nij rasanā vistārarūpī pūr vaḍe pāpane sarva taraphathī dhoī
nākhyān chhe, je sahaj samatārasathī pūrṇa bharelo hovāthī pavitra chhe, je purāṇ (sanātan)
chhe, je svavash manamān sadā susthit chhe (arthāt je sadā manane – bhāvane svavash karīne
birājamān chhe) ane je shuddha siddha chhe (arthāt je shuddha siddhabhagavān samān chhe) — evo
sahaj tejarāshimān magna jīv jayavant chhe. 252.
[shlokārthaḥ — ] sarvagna-vītarāgamān ane ā svavash yogīmān kyārey kāī paṇ bhed
nathī; chhatān arere! āpaṇe jaḍ chhīe ke temanāmān bhed gaṇīe chhīe. 253.
[shlokārthaḥ — ] ā janmamān svavash mahāmuni ek ja sadā dhanya chhe ke je

Page 291 of 380
PDF/HTML Page 320 of 409
single page version

kahānajainashāstramāḷā ]
nishchay-paramāvashyak adhikār
[ 291
आवासं जइ इच्छसि अप्पसहावेसु कुणदि थिरभावं ।
तेण दु सामण्णगुणं संपुण्णं होदि जीवस्स ।।१४७।।
आवश्यकं यदीच्छसि आत्मस्वभावेषु करोषि स्थिरभावम् ।
तेन तु सामायिकगुणं सम्पूर्णं भवति जीवस्य ।।१४७।।
शुद्धनिश्चयावश्यकप्राप्त्युपायस्वरूपाख्यानमेतत् ।
इह हि बाह्यषडावश्यकप्रपंचकल्लोलिनीकलकलध्वानश्रवणपराङ्मुख हे शिष्य शुद्ध-
निश्चयधर्मशुक्लध्यानात्मकस्वात्माश्रयावश्यकं संसारव्रततिमूललवित्रं यदीच्छसि, समस्त-
विकल्पजालविनिर्मुक्त निरंजननिजपरमात्मभावेषु सहजज्ञानसहजदर्शनसहजचारित्रसहजसुख-
प्रमुखेषु सततनिश्चलस्थिरभावं करोषि, तेन हेतुना निश्चयसामायिकगुणे जाते मुमुक्षोर्जीवस्य
बाह्यषडावश्यकक्रियाभिः किं जातम्, अप्यनुपादेयं फलमित्यर्थः । अतः परमावश्यकेन
ananyabuddhivāḷo raheto thako ( – nijātmā sivāy anya pratye līn nahi thato thako) sarva
karmothī bahār rahe chhe. 254.
āvashyakārthe tun nijātmasvabhāvamān sthiratā kare;
tenāthī sāmāyik taṇo guṇ pūrṇa thāye jīvane. 147.
anvayārthaḥ — [यदि] jo tun [आवश्यकम् इच्छसि] āvashyakane ichchhe chhe to tun
[आत्मस्वभावेषु] ātmasvabhāvomān [स्थिरभावम्] sthirabhāv [करोषि] kare chhe; [तेन तु] tenāthī
[जीवस्य] jīvane [सामायिकगुणं] sāmāyikaguṇ [सम्पूर्णं भवति] sampūrṇa thāy chhe.
ṭīkāḥ — ā, shuddhanishchay-āvashyakanī prāptino je upāy tenā svarūpanun kathan chhe.
bāhya ṣhaṭ-āvashyakaprapañcharūpī nadīnā kolāhalanā shravaṇathī ( – vyavahār chha
āvashyakanā vistārarūpī nadīnā kakaḷāṭanā shravaṇathī) parāṅmukh he shiṣhya! shuddhanishchay-
dharmadhyān tathā shuddhanishchay-shukladhyānasvarūp svātmāshrit āvashyakane — ke je sansārarūpī
latānā mūḷane chhedavāno kuhāḍo chhe tene — jo tun ichchhe chhe, to tun samasta vikalpajāḷ rahit
nirañjan nij paramātmānā bhāvomān — sahaj gnān, sahaj darshan, sahaj chāritra ane sahaj
sukh vageremān — satat-nishchaḷ sthirabhāv kare chhe; te hetuthī (arthāt te kāraṇ vaḍe)
nishchayasāmāyikaguṇ ūpajatān, mumukṣhu jīvane bāhya chha āvashyakakriyāothī shun ūpajyun?