કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
પરમ-સમાધિ અધિકાર
[ ૨૫૫
इह हि रागद्वेषाभावादपरिस्पंदरूपत्वं भवतीत्युक्त म् ।
यस्य परमवीतरागसंयमिनः पापाटवीपावकस्य रागो वा द्वेषो वा विकृतिं नावतरति,
तस्य महानन्दाभिलाषिणः जीवस्य पंचेन्द्रियप्रसरवर्जितगात्रमात्रपरिग्रहस्य सामायिकनामव्रतं
शाश्वतं भवतीति केवलिनां शासने प्रसिद्धं भवतीति ।
(मंदाक्रांता)
रागद्वेषौ विकृतिमिह तौ नैव कर्तुं समर्थौ
ज्ञानज्योतिःप्रहतदुरितानीकघोरान्धकारे ।
आरातीये सहजपरमानन्दपीयूषपूरे
तस्मिन्नित्ये समरसमये को विधिः को निषेधः ।।२१३।।
ટીકાઃ — અહીં, રાગદ્વેષના અભાવથી ૧અપરિસ્પંદરૂપતા હોય છે એમ કહ્યું છે.
પાપરૂપી અટવીને બાળવામાં અગ્નિ સમાન એવા જે પરમવીતરાગ સંયમીને રાગ
કે દ્વેષ રવિકૃતિ ઉત્પન્ન કરતો નથી, તે મહા આનંદના અભિલાષી જીવને — કે જેને પાંચ
ઇન્દ્રિયોના ફેલાવ રહિત દેહમાત્ર પરિગ્રહ છે તેને — સામાયિક નામનું વ્રત શાશ્વત છે એમ
કેવળીઓના શાસનમાં પ્રસિદ્ધ છે.
[હવે આ ૧૨૮મી ગાથાની ટીકા પૂર્ણ કરતાં ટીકાકાર મુનિરાજ શ્લોક કહે છેઃ]
[શ્લોકાર્થઃ — ] જેણે જ્ઞાનજ્યોતિ વડે પાપસમૂહરૂપી ઘોર અંધકારનો નાશ કર્યો
છે એવું સહજ પરમાનંદરૂપી અમૃતનું પૂર (અર્થાત્ જ્ઞાનાનંદસ્વભાવી આત્મતત્ત્વ) જ્યાં
નિકટ છે, ત્યાં પેલા રાગદ્વેષો વિકૃતિ કરવાને સમર્થ નથી જ. તે નિત્ય (શાશ્વત)
સમરસમય આત્મતત્ત્વમાં વિધિ શો અને નિષેધ શો? (સમરસસ્વભાવી આત્મતત્ત્વમાં
‘આ કરવા જેવું છે અને આ છોડવા જેવું છે’ એવા વિધિનિષેધના વિકલ્પરૂપ સ્વભાવ
નહિ હોવાથી તે આત્મતત્ત્વને દ્રઢપણે આલંબનાર મુનિને સ્વભાવપરિણમન થવાને લીધે
સમરસરૂપ પરિણામ થાય છે, વિધિનિષેધના વિકલ્પરૂપ — રાગદ્વેષરૂપ પરિણામ થતા
નથી.) ૨૧૩.
૧અપરિસ્પંદરૂપતા = અકંપતા; અક્ષુબ્ધતા; સમતા.
૨વિકૃતિ = વિકાર; સ્વાભાવિક પરિણતિથી વિરુદ્ધ પરિણતિ. [પરમવીતરાગસંયમીને સમતાસ્વભાવી
શુદ્ધાત્મદ્રવ્યનો દ્રઢ આશ્રય હોવાથી વિકૃતિભૂત (વિભાવભૂત) વિષમતા (રાગદ્વેષપરિણતિ) થતી નથી,
પરંતુ પ્રકૃતિભૂત (સ્વભાવભૂત) સમતાપરિણામ થાય છે.]