पूर्वसूत्रोपात्तपूर्वपक्षस्य सिद्धान्तोक्ति रियम् ।
केवलं परप्रकाशकं यदि चेत् ज्ञानं तदा परप्रकाशकप्रधानेनानेन ज्ञानेन दर्शनं भिन्नमेव । परप्रकाशकस्य ज्ञानस्य चात्मप्रकाशकस्य दर्शनस्य च कथं सम्बन्ध इति चेत् सह्यविंध्ययोरिव अथवा भागीरथीश्रीपर्वतवत् । आत्मनिष्ठं यत् तद् दर्शनमस्त्येव, निराधारत्वात् तस्य ज्ञानस्य शून्यतापत्तिरेव, अथवा यत्र तत्र गतं ज्ञानं तत्तद्द्रव्यं सर्वं चेतनत्वमापद्यते, अतस्त्रिभुवने न कश्चिदचेतनः पदार्थः इति महतो दूषणस्यावतारः । तदेव ज्ञानं केवलं न परप्रकाशकम् इत्युच्यते हे शिष्य तर्हि दर्शनमपि न केवलमात्मगतमित्यभिहितम् । ततः खल्विदमेव समाधानं सिद्धान्तहृदयं ज्ञान-
anvayArtha — [ज्ञानं परप्रकाशं] jo gnAn (kevaL) paraprakAshak hoy [तदा] to [ज्ञानेन] gnAnathI [दर्शनं] darshan [भिन्नम्] bhinna Thare, [दर्शनम् परद्रव्यगतं न भवति इति वर्णितं तस्मात्] kAraN ke darshan paradravyagat (paraprakAshak) nathI em (pUrva sUtramAn tArun mantavya) varNavavAmAn Avyun chhe.
TIkA — A, pUrva sUtramAn (161mI gAthAmAn) kahelA pUrvapakShanA siddhAnt sambandhI kathan chhe.
jo gnAn kevaL paraprakAshak hoy to A paraprakAshanapradhAn (paraprakAshak) gnAnathI darshan bhinna ja Thare; (kAraN ke) sahyAchal ane vindhyAchalanI mAphak athavA gangA ane shrIparvatanI mAphak, paraprakAshak gnAnane ane AtmaprakAshak darshanane sambandh kaI rIte hoy? je AtmaniShTha ( – AtmAmAn rahelun) chhe te to darshan ja chhe. ane pelA gnAnane to, nirAdhArapaNAne lIdhe (arthAt AtmArUpI AdhAr nahi rahevAthI), shUnyatAnI Apatti ja Ave; athavA to jyAn jyAn gnAn pahonche (arthAt je je dravyane gnAn pahonche) te te sarva dravya chetanapaNAne pAme, tethI traN lokamAn koI achetan padArtha na Thare e moTo doSh prApta thAy. mATe ja (upar kahelA doShanA bhayathI), he shiShya! gnAn kevaL paraprakAshak nathI em jo tun kahe, to darshan paN kevaL Atmagat (svaprakAshak) nathI em paN (temAn sAthe ja) kahevAI gayun. tethI kharekhar siddhAntanA hArdarUp evun A ja
322 ]