अत्र ज्ञानस्वरूपो जीव इति वितर्केणोक्त : ।
इह हि ज्ञानं तावज्जीवस्वरूपं भवति, ततो हेतोरखंडाद्वैतस्वभावनिरतं निरतिशयपरमभावनासनाथं मुक्ति सुंदरीनाथं बहिर्व्यावृत्तकौतूहलं निजपरमात्मानं जानाति कश्चिदात्मा भव्यजीव इति अयं खलु स्वभाववादः । अस्य विपरीतो वितर्कः स खलु विभाववादः प्राथमिकशिष्याभिप्रायः । कथमिति चेत्, पूर्वोक्त स्वरूपमात्मानं खलु न जानात्यात्मा, स्वरूपावस्थितः संतिष्ठति । यथोष्णस्वरूपस्याग्नेः स्वरूपमग्निः किं जानाति,
anvayArtha — [ज्ञानं] gnAn [जीवस्वरूपं] jIvanun svarUp chhe, [तस्मात्] tethI [आत्मा] AtmA [आत्मकं] AtmAne [जानाति] jANe chhe; [आत्मानं न अपि जानाति] jo gnAn AtmAne na jANe to [आत्मनः] AtmAthI [व्यतिरिक्त म्] vyatirikta (judun) [भवति] Thare!
TIkA — ahIn (A gAthAmAn) ‘jIv gnAnasvarUp chhe’ em vitarkathI (dalIlathI) kahyun chhe.
pratham to, gnAn kharekhar jIvanun svarUp chhe; te hetuthI, je akhanD advait svabhAvamAn lIn chhe, je 1niratishay param bhAvanA sahit chhe, je muktisundarIno nAth chhe ane bahAramAn jeNe 2kautUhal vyAvRutta karyun chhe (arthAt bAhya padArtho sambandhI kutUhalano jeNe abhAv karyo chhe) evA nij paramAtmAne koI AtmA — bhavya jIv — jANe chhe. — Am A kharekhar svabhAvavAd chhe. AnAthI viparIt vitarka ( – vichAr) te kharekhar vibhAvavAd chhe, prAthamik shiShyano abhiprAy chhe.
33
1. niratishay = jenAthI bIjun koI chaDiyAtun nathI evI; anuttam; shreShTha; ajoD.
2. kautUhal = intejArI; utsukatA; Ashcharya; kautuk.