अप्रतिवस्तुव्यापकत्वात् असहायम्, तत्कार्यस्वभावज्ञानं भवति । कारणज्ञानमपि ताद्रशं भवति । कुतः, निजपरमात्मस्थितसहजदर्शनसहजचारित्रसहजसुखसहजपरमचिच्छक्ति - निजकारणसमयसारस्वरूपाणि च युगपत् परिच्छेत्तुं समर्थत्वात् तथाविधमेव । इति शुद्धज्ञानस्वरूपमुक्त म् ।
इदानीं शुद्धाशुद्धज्ञानस्वरूपभेदस्त्वयमुच्यते । अनेकविकल्पसनाथं मतिज्ञानम्
उपलब्धिभावनोपयोगाच्च अवग्रहादिभेदाच्च बहुबहुविधादिभेदाद्वा । लब्धिभावना-
भेदाच्छ्रुतज्ञानं द्विविधम् । देशसर्वपरमभेदादवधिज्ञानं त्रिविधम् । ऋजुविपुलमति-
विकल्पान्मनःपर्ययज्ञानं च द्विविधम् । परमभावस्थितस्य सम्यग्द्रष्टेरेतत्संज्ञानचतुष्कं भवति ।
vastumAn nahi vyApatun hovAthI ( – samasta vastuomAn vyApatun hovAthI) asahAy chhe, te kAryasvabhAvagnAn chhe. kAraNagnAn paN tevun ja chhe. shAthI? nij paramAtmAmAn rahelAn sahajadarshan, sahajachAritra, sahajasukh ane sahajaparamachitshaktirUp nij kAraN- samayasAranAn svarUpone yugapad jANavAne samartha hovAthI tevun ja chhe. Am shuddha gnAnanun svarUp kahyun.
have A (nIche pramANe), shuddhAshuddha gnAnanun svarUp ane bhed kahevAmAn Ave chhe bahuvidh vagere bhedathI matignAn anek bhedavALun chhe. labdhi ane bhAvanAnA bhedathI shrutagnAn be prakAranun chhe. desh, sarva ane paramanA bhedathI (arthAt deshAvadhi, sarvAvadhi ane paramAvadhi evA traN bhedone lIdhe) avadhignAn traN prakAranun chhe. RUjumati ane vipulamatinA bhedane lIdhe manaparyayagnAn be prakAranun chhe. paramabhAvamAn sthit
1upalabdhi, bhAvanA ane upayogathI tathA 2avagrahAdi bhedathI athavA 3bahu,
1. matignAn traN prakAranun chhe upalabdhi, bhAvanA ane upayog. matignAnAvaraNano kShayopasham jemAn
nimitta chhe evI arthagrahaNashakti ( – padArthane jANavAnI shakti) te upalabdhi chhe; jANelA padArtha
pratye pharIpharIne chintan te bhAvanA chhe; ‘A kALun chhe’, ‘A pILun chhe’ ityAdirUpe
arthagrahaNavyApAr ( – padArthane jANavAno vyApAr) te upayog chhe.
2. matignAn chAr bhedavALun chhe avagrah, IhA (-vichAraNA), avAy (-nirNay) ane dhAraNA. [visheSh mATe mokShashAstra (TIkA sahit) juo.]
3. matignAn bAr bhedavALun chhe bahu, ek, bahuvidh, ekavidh, kShipra, akShipra, anisRut, nisRut, anukta, ukta, dhruv ane adhruv. [visheSh mATe mokShashAstra (TIkA sahit) juo.]