Niyamsar-Hindi (English transliteration). Gatha: 82-91.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 10 of 21

 

Page 154 of 388
PDF/HTML Page 181 of 415
single page version

mekendriyAdijIvasthAnabhedan kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sanchintaye .
nAhan sharIragatabAlAdyavasthAnabhedan kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sanchintaye .
nAhan rAgAdibhedabhAvakarmabhedan kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sanchintaye .
nAhan bhAvakarmAtmakaShAyachatuShkan kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sanchintaye .
iti pancharatnAnchitopanyAsaprapanchanasakalavibhAvaparyAyasannyAsavidhAnamuktan bhavatIti .
(vasantatilakA)
bhavya samastaviShayAgrahamukta chinta
svadravyaparyayaguNAtmani dattachitta
.
muktvA vibhAvamakhilan nijabhAvabhinnan
prApnoti mukti machirAditi pancharatnAt
..109..
AtmAko hI bhAtA hUn . main ekendriyAdi jIvasthAnabhedonko nahIn karatA, sahaj chaitanyake
vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hUn .
main sharIrasambandhI bAlAdi avasthAbhedonko nahIn karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp
AtmAko hI bhAtA hUn .
main rAgAdibhedarUp bhAvakarmake bhedonko nahIn karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp
AtmAko hI bhAtA hUn .
main bhAvakarmAtmak chAr kaShAyonko nahIn karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp
AtmAko hI bhAtA hUn .
(yahAn TIkAmen jisaprakAr kartAke sambandhamen varNan kiyA, usIprakAr kArayitA aur
anumantAke anumodakakesambandhamen bhI samajh lenA .)
isaprakAr pAnch ratnonke shobhit kathanavistAr dvArA sakal vibhAvaparyAyonke sannyAsakA
(tyAgakA) vidhAn kahA hai .
[ab in pAnch gAthAonkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shrI
padmaprabhamaladhAridev shlok kahate hain :]
[shlokArtha :] isaprakAr pancharatnon dvArA jisane samasta viShayonke grahaNakI chintAko
chhoDA hai aur nij dravyaguNaparyAyake svarUpamen chitta ekAgra kiyA hai, vah bhavya jIv nij
bhAvase bhinna aise sakal vibhAvako chhoDakar alpa kAlamen muktiko prApta karatA hai
.109.

Page 155 of 388
PDF/HTML Page 182 of 415
single page version

erisabhedabbhAse majjhattho hodi teN chArittan .
tan diDhakaraNaNimittan paDikkamaNAdI pavakkhAmi ..82..
IdragbhedAbhyAse madhyastho bhavati ten chAritram .
taddRuDhIkaraNanimittan pratikramaNAdin pravakShyAmi ..82..
atra bhedavignAnAt krameN nishchayachAritran bhavatItyukta m .
pUrvokta pancharatnAnchitArthaparignAnen panchamagatiprAptihetubhUte jIvakarmapudgalayorbhedAbhyAse
sati, tasminnev cha ye mumukShava sarvadA sansthitAste hyat ev madhyasthA, ten kAraNen teShAn
paramasanyaminAn vAstavan chAritran bhavati
. tasya chAritrAvichalasthitiheto pratikramaNAdi-
nishchayakriyA nigadyate . atItadoShaparihArArthan yatprAyashchittan kriyate tatpratikramaNam .
Adishabden pratyAkhyAnAdInAn sambhavashchochyat iti .
gAthA : 82 anvayArtha :[idragbhedAbhyAse ] aisA bhed - abhyAs hone par
[madhyastha ] jIv madhyastha hotA hai, [ten chAritram bhavati ] usase chAritra hotA hai .
[taddraDhIkaraNanimittan ] use (chAritrako) dRuDh karaneke liye [pratikramaNAdin pravakShyAmi ] main
pratikramaNAdi kahUngA .
TIkA :yahAn, bhedavignAn dvArA kramase nishchay - chAritra hotA hai aisA kahA hai .
pUrvokta pancharatnonse shobhit arthaparignAn (padArthonke gnAn) dvArA pancham gatikI prAptike
hetubhUt aisA jIvakA aur karmapudgalakA bhed - abhyAs hone par, usImen jo mumukShu sarvadA
sansthit rahate hain, ve us (satat bhedAbhyAs) dvArA madhyastha hote hain aur us kAraNase un
param sanyamiyonko vAstavik chAritra hotA hai
. us chAritrakI avichal sthitike hetuse
pratikramaNAdi nishchayakriyA kahI jAtI hai . atIt (bhUt kAlake) doShonke parihAr hetu jo
prAyashchit kiyA jAtA hai vah pratikramaN hai . ‘Adi’ shabdase pratyAkhyAnAdikA sambhav kahA
jAtA hai (arthAt pratikramaNAdimen jo ‘Adi’ shabda hai vah pratyAkhyAn AdikA bhI samAvesh
karaneke liye hai )
.
is bhedake abhyAsase mAdhyastha ho chArit lahe .
chAritradRuDhatA hetu ham pratikramaN Adik ab kahen ..82..

Page 156 of 388
PDF/HTML Page 183 of 415
single page version

tathA choktan shrImadamRutachandrasUribhi
(anuShTubh)
‘‘bhedavignAnata siddhA siddhA ye kil kechan .
asyaivAbhAvato baddhA baddhA ye kil kechan ..’’
tathA hi
(mAlinI)
iti sati muninAthasyochchakairbhedabhAve
svayamayamupayogAdrAjate mukta moha
.
shamajalanidhipUrakShAlitAnhakalanka
sa khalu samayasArasyAsya bheda ka eSha
..110..
mottUN vayaNarayaNan rAgAdIbhAvavAraNan kichchA .
appANan jo jhAyadi tassa du hodi tti paDikamaNan ..83..
isIprakAr (AchAryadev) shrImad amRutachandrasUrine (shrI samayasArakI AtmakhyAti
nAmak TIkAmen 131ven shlok dvArA) kahA hai ki :
‘‘[shlokArtha : ] jo koI siddha hue hain ve bhedavignAnase siddha hue hain; jo koI
bandhe hain ve usIke (bhedavignAnake hI) abhAvase bandhe hain .’’
aur (is 82vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shrI
padmaprabhamaladhAridev shlok kahate hain ) :
[shlokArtha : ] isaprakAr jab muninAthako atyanta bhedabhAv (bhedavignAn-
pariNAm) hotA hai, tab yah (samayasAr) svayam upayog honese, muktamoh (moh rahit) hotA
huA, shamajalanidhike pUrase (upashamasamudrake jvArase) pApakalangkako dhokar, virAjatA
(
shobhatA) hai; vah sachamuch, is samayasArakA kaisA bhed hai ! 110.
re vachan rachanA chhoD rAgadveShakA parityAg kar .
dhyAtA nijAtmA jIv to hotA usIko pratikramaN ..83..

Page 157 of 388
PDF/HTML Page 184 of 415
single page version

muktvA vachanarachanAn rAgAdibhAvavAraNan kRutvA .
AtmAnan yo dhyAyati tasya tu bhavatIti pratikramaNam ..83..
dainan dainan mumukShujanasanstUyamAnavAngmayapratikramaNanAmadheyasamastapApakShayahetubhUtasUtra-
samudayanirAsoyam .
yo hi paramatapashcharaNakAraNasahajavairAgyasudhAsindhunAthasya rAkAnishIthinInAtha aprashasta-
vachanarachanAparimuktopi pratikramaNasUtraviShamavachanarachanAn muktvA sansAralatAmUlakandAnAn nikhil-
moharAgadveShabhAvAnAn nivAraNan kRutvAkhanDAnandamayan nijakAraNaparamAtmAnan dhyAyati, tasya khalu par-
matattvashraddhAnAvabodhAnuShThAnAbhimukhasya sakalavAgviShayavyApAravirahitanishchayapratikramaNan bhavatIti
.
tathA choktan shrImadamRutachandrasUribhi
gAthA : 83 anvayArtha :[vachanarachanAn ] vachanarachanAko [muktvA ] chhoDakar, [rAgAdi-
bhAvavAraNan ] rAgAdibhAvonkA nivAraN [kRutvA ] karake, [ya ] jo [AtmAnan ] AtmAko
[dhyAyati ] dhyAtA hai, [tasya tu ] use [pratikramaNan ] pratikramaN [bhavati iti ] hotA hai
.
TIkA :pratidin mumukShu janon dvArA uchchAraN kiyA jAnevAlA jo vachanamay
pratikramaN nAmak samasta pApakShayake hetubhUt sUtrasamudAy usakA yah nirAs hai (arthAt
usakA isamen nirAkaraN
khaNDan kiyA hai ) .
param tapashcharaNake kAraNabhUt sahajavairAgyasudhAsAgarake liye pUrNimAkA chandra aisA jo
jIv (param tapakA kAraN aisA jo sahaj vairAgyarUpI amRutakA sAgar use uchhAlaneke liye
arthAt usamen jvAr lAneke liye jo pUrNa chandra samAn hai aisA jo jIv) aprashasta
vachanarachanAse parimukta (
sarva orase mukta) hone par bhI pratikramaNasUtrakI viSham (vividh)
vachanarachanAko (bhI) chhoDakar sansAralatAke mUl - kandabhUt samasta moharAgadveShabhAvonkA nivAraN
karake akhaNDa - Anandamay nij kAraNaparamAtmAko dhyAtA hai, us jIvakoki jo
vAstavamen paramatattvake shraddhAn, gnAn aur anuShThAnake sanmukh hai usevachanasambandhI sarva
vyApAr rahit nishchayapratikramaN hotA hai .
isIprakAr (AchAryadev) shrImad amRutachandrasUrine (shrI samayasArakI AtmakhyAti
nAmak TIkAmen 244ven shlok dvArA) kahA hai ki :

Page 158 of 388
PDF/HTML Page 185 of 415
single page version

(mAlinI)
‘‘alamalamatijalpairdurvikalpairanalpai-
rayamih paramArthashchetyatAn nityameka
.
svarasavisarapUrNagnAnavisphU rtimAtrA-
nna khalu samayasArAduttaran kinchidasti
..’’
tathA hi
(AryA)
atitIvramohasambhavapUrvArjitan tatpratikramya .
Atmani sadbodhAtmani nityan vartehamAtmanA tasmin ..111..
ArAhaNAi vaTTai mottUN virAhaNan viseseN .
so paDikamaNan uchchai paDikamaNamao have jamhA ..84..
ArAdhanAyAn vartate muktvA virAdhanan visheSheN .
sa pratikramaNamuchyate pratikramaNamayo bhavedyasmAt ..84..
‘‘[shlokArtha : ] adhik kahanese tathA adhik durvikalponse bas hoo, bas
hoo; yahAn itanA hI kahanA hai ki is param arthakA ekakA hI nirantar anubhavan karo;
kyonki nij rasake vistArase pUrNa jo gnAn usake sphu rAyamAn honemAtra jo samayasAr
(
paramAtmA) usase Un chA vAstavamen anya kuchh bhI nahIn hai (samayasArake atirikta anya
kuchh bhI sArabhUt nahIn hai ) .’’
aur (is 83vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate
hain ) :
[shlokArtha : ] ati tIvra mohakI utpattise jo pUrvamen upArjit (karma) usakA
pratikramaN karake, main sadbodhAtmak (samyaggnAnasvarUp) aise us AtmAmen AtmAse nitya
vartatA hUn
.111.
gAthA : 84 anvayArtha :[virAdhanan ] jo (jIv) virAdhanako [visheSheN ]
chhoDe samasta virAdhanA ArAdhanArat jo rahe .
pratikramaNamayatA hetuse pratikramaN usako hI kahen ..84..

Page 159 of 388
PDF/HTML Page 186 of 415
single page version

atrAtmArAdhanAyAn vartamAnasya jantorev pratikramaNasvarUpamukta m .
yastu paramatattvagnAnI jIva nirantarAbhimukhatayA hyatruTayatpariNAmasantatyA sAkShAt
svabhAvasthitAvAtmArAdhanAyAn vartate ayan niraparAdha . vigatAtmArAdhana sAparAdha, at ev
niravasheSheN virAdhanan muktvA . vigato rAdho yasya pariNAmasya sa virAdhana .
yasmAnnishchayapratikramaNamaya sa jIvastat ev pratikramaNasvarUp ityuchyate .
tathA choktan samayasAre
‘‘sansiddhirAdhasiddhan sAdhiyamArAdhiyan cha eyaTThan .
avagadarAdho jo khalu chedA so hodi avarAdho ..’’
visheShata [muktvA ] chhoDakar [ArAdhanAyAn ] ArAdhanAmen [vartate ] vartatA hai, [sa ] vah
(jIv) [pratikramaNam ] pratikramaN [uchyate ] kahalAtA hai, [yasmAt ] kAraN ki vah
[pratikramaNamaya bhavet ] pratikramaNamay hai
.
TIkA :yahAn AtmAkI ArAdhanAmen vartate hue jIvako hI pratikramaNasvarUp
kahA hai .
jo paramatattvagnAnI jIv nirantar abhimukharUpase (AtmasammukharUpase) aTUT
(dhArAvAhI) pariNAmasantati dvArA sAkShAt svabhAvasthitimenAtmAkI ArAdhanAmenvartatA
hai vah niraparAdh hai . jo AtmAke ArAdhan rahit hai vah sAparAdh hai; isIliye, niravasheSharUpase
virAdhan chhoDakaraisA kahA hai . jo pariNAm ‘vigatarAdh’ arthAt rAdh rahit hai vah
virAdhan hai . vah (virAdhan rahitniraparAdh) jIv nishchayapratikramaNamay hai, isIliye use
pratikramaNasvarUp kahA jAtA hai .
isIprakAr (shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt) shrI samayasAramen (304vIn gAthA
dvArA) kahA hai ki :
‘‘[gAthArtha : ] sansiddhi, rAdh, siddha, sAdhit aur ArAdhityah shabda ekArtha
hain; jo AtmA ‘apagatarAdh’ arthAt rAdhase rahit hai vah AtmA aparAdh hai .’’
rAdh = ArAdhanA; prasannatA; kRupA; siddhi; pUrNatA; siddha karanA vah; pUrNa karanA vah .

Page 160 of 388
PDF/HTML Page 187 of 415
single page version

uktan hi samayasAravyAkhyAyAn cha
(mAlinI)
‘‘anavaratamanantairbadhyate sAparAdha
spRushati niraparAdho bandhanan naiv jAtu
.
niyatamayamashuddhan svan bhajansAparAdho
bhavati niraparAdha sAdhu shuddhAtmasevI
..’’
tathA hi
(mAlinI)
apagataparamAtmadhyAnasambhAvanAtmA
niyatamih bhavArta sAparAdha smRuta sa
.
anavaratamakhanDAdvaitachidbhAvayukto
bhavati niraparAdha karmasannyAsadakSha
..112..
shrI samayasArakI (amRutachandrAchAryadevakRut AtmakhyAti nAmak) TIkAmen bhI
(187ven shlok dvArA) kahA hai ki :
‘‘[shlokArtha : ] sAparAdh AtmA nirantar ananta (pudgalaparamANurUp) karmonse
bandhatA hai; niraparAdh AtmA bandhanako kadApi sparsha hI nahIn karatA . jo sAparAdh AtmA hai
vah to niyamase apaneko ashuddha sevan karatA huA sAparAdh hai; niraparAdh AtmA to
bhalIbhAnti shuddha AtmAkA sevan karanevAlA hotA hai
.’’
aur (is 84vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hain ) :
[shlokArtha : ] is lokamen jo jIv paramAtmadhyAnakI sambhAvanA rahit hai
(arthAt jo jIv paramAtmAke dhyAnarUp pariNamanase rahit haiparamAtmadhyAnarUp pariNamit
nahIn huA hai ) vah bhavArta jIv niyamase sAparAdh mAnA gayA hai; jo jIv nirantar
akhaNDa
- advait - chaitanyabhAvase yukta hai vah karmasannyAsadakSha (karmatyAgamen nipuN) jIv
niraparAdh hai .112.

Page 161 of 388
PDF/HTML Page 188 of 415
single page version

mottUN aNAyAran AyAre jo du kuNadi thirabhAvan .
so paDikamaNan uchchai paDikamaNamao have jamhA ..85..
muktvAnAchAramAchAre yastu karoti sthirabhAvam .
sa pratikramaNamuchyate pratikramaNamayo bhavedyasmAt ..85..
atra nishchayacharaNAtmakasya paramopekShAsanyamadharasya nishchayapratikramaNasvarUpan cha bhavatItyukta m .
niyatan paramopekShAsanyamina shuddhAtmArAdhanAvyatirikta : sarvopyanAchAra, at ev sarva-
manAchAran muktvA hyAchAre sahajachidvilAsalakShaNaniranjane nijaparamAtmatattvabhAvanAsvarUpe ya
sahajavairAgyabhAvanApariNata sthirabhAvan karoti, sa paramatapodhan ev pratikramaNasvarUp ityuchyate,
yasmAt
paramasamarasIbhAvanApariNata sahajanishchayapratikramaNamayo bhavatIti .
gAthA : 85 anvayArtha :[ya tu ] jo (jIv) [anAchAran ] anAchAr
[muktvA ] chhoDakar [AchAre ] AchAramen [sthirabhAvam ] sthirabhAv [karoti ] karatA hai,
[sa ] vah (jIv) [pratikramaNam ] pratikramaN [uchyate ] kahalAtA hai, [yasmAt ] kAraN
ki vah [pratikramaNamaya bhavet ] pratikramaNamay hai
.
TIkA :yahAn (is gAthAmen) nishchayacharaNAtmak paramopekShAsanyamake dhAraN
karanevAleko nishchayapratikramaNakA svarUp hotA hai aisA kahA hai .
niyamase paramopekShAsanyamavAleko shuddha AtmAkI ArAdhanAke atirikta sab anAchAr
hai; isIliye sarva anAchAr chhoDakar sahajachidvilAsalakShaN niranjan nij paramAtmatattvakI
bhAvanAsvarUp
AchAramen jo (param tapodhan) sahajavairAgyabhAvanArUpase pariNamit huA
sthirabhAv karatA hai, vah param tapodhan hI pratikramaNasvarUp kahalAtA hai, kAraN ki vah
param samarasIbhAvanArUpase pariNamit huA sahaj nishchayapratikramaNamay hai
.
sahajachaitanyavilAsAtmak nirmal nij paramAtmatattvako bhAnAanubhavan karanA vahI AchArakA svarUp
hai; aise AchAramen jo param tapodhan sthiratA karatA hai vah svayam hI pratikramaN hai .
jo jIv tyAg anAcharaN, AchAramen sthiratA kare .
pratikramaNamayatA hetuse pratikramaN kahate hain use ..85..

Page 162 of 388
PDF/HTML Page 189 of 415
single page version

(mAlinI)
ath nijaparamAnandaikapIyUShasAndran
sphu ritasahajabodhAtmAnamAtmAnamAtmA
.
nijashamamayavArbhirnirbharAnandabhaktyA
snapayatu bahubhi kin laukikAlApajAlai
..113..
(sragdharA)
muktvAnAchAramuchchairjananamRutakaran sarvadoShaprasangan
sthitvAtmanyAtmanAtmA nirupamasahajAnand
draggnaptishaktau .
bAhyAchArapramukta : shamajalanidhivArbindusandohapUta
soyan puNya purANa kShapitamalakalirbhAti lokodghasAkShI
..114..
ummaggan parichattA jiNamagge jo du kuNadi thirabhAvan .
so paDikamaNan uchchai paDikamaNamao have jamhA ..86..
[ab is 85vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj do shlok kahate
hain : ]
[shlokArtha : ] AtmA nij paramAnandarUpI advitIy amRutase gADh bhare hue,
1sphu rit - sahaj - gnAnasvarUp AtmAko nirbhar (bharapUr) Ananda - bhaktipUrvak nij shamamay
jal dvArA snAn karAo; bahut laukik AlApajAlonse kyA prayojan hai (arthAt anya anek
laukik kathanasamUhonse kyA kArya siddha ho sakatA hai ) ? 113
.
[shlokArtha : ] jo AtmA janma - maraNake karanevAle, sarva doShonke 2prasangavAle
anAchArako atyanta chhoDakar, nirupam sahaj Ananda-darshan-gnAn-vIryavAle AtmAmen
AtmAse sthit hokar, bAhya AchArase mukta hotA huA, shamarUpI samudrake jalabinduonke
samUhase pavitra hotA hai, aisA vah pavitra purAN (
sanAtan) AtmA malarUpI kleshakA kShay
karake lokakA utkRuShTa sAkShI hotA hai .114.
1sphu rit = pragaT . 2prasang = sang; sahavAs; sambandha; yuktatA .
unmArgakA kar parityajan jinamArgamen sthiratA kare .
pratikramaNamayatA hetuse pratikramaN kahate hain use ..86..

Page 163 of 388
PDF/HTML Page 190 of 415
single page version

unmArgan parityajya jinamArge yastu karoti sthirabhAvam .
sa pratikramaNamuchyate pratikramaNamayo bhavedyasmAt ..86..
atra unmArgaparityAga sarvagnavItarAgamArgasvIkArashchokta : .
yastu shankAkAnkShAvichikitsAnyadraShTiprashansAsanstavamalakalankapankanirmukta : shuddha-
nishchayasaddRuShTi buddhAdipraNItamithyAdarshanagnAnachAritrAtmakan mArgAbhAsamunmArgan parityajya vyavahAreN
mahAdevAdhidevaparameshvarasarvagnavItarAgamArge panchamahAvratapanchasamititriguptipanchendriyanirodh-
ShaDAvashyakAdyaShTAvinshatimUlaguNAtmake sthirapariNAman karoti, shuddhanishchayanayen sahaj-
bodhAdishuddhaguNAlankRute sahajaparamachitsAmAnyavisheShabhAsini nijaparamAtmadravye sthirabhAvan
gAthA : 86 anvayArtha :[ya tu ] jo (jIv) [unmArgan ] unmArgakA
[parityajya ] parityAg karake [jinamArge ] jinamArgamen [sthirabhAvam ] sthirabhAv [karoti ]
karatA hai, [sa ] vah (jIv) [pratikramaNam ] pratikramaN [uchyate ] kahalAtA hai,
[yasmAt ] kAraN ki vah [pratikramaNamaya bhavet ] pratikramaNamay hai
.
TIkA :yahAn unmArgake parityAg aur sarvagnavItarAg - mArgake svIkArakA varNan
kiyA gayA hai .
jo shankA, kAnkShA, vichikitsA, anyadRuShTiprashansA aur anyadRuShTisanstavarUp
malakalangkapankase vimukta (malakalangkarUpI kIchaDase rahit) shuddhanishchayasamyagdRuShTi (jIv)
buddhAdipraNIt mithyAdarshanagnAnachAritrAtmak mArgAbhAsarUp unmArgakA parityAg karake, vyavahArase
pAnch mahAvrat, pAnch samiti, tIn gupti, pAnch indriyonkA nirodh, chhah Avashyak ityAdi
aTThAIs mUlaguNasvarUp mahAdevAdhidev
- parameshvar - sarvagna - vItarAgake mArgamen sthir pariNAm karatA
hai, aur shuddhanishchayanayase sahajagnAnAdi shuddhaguNonse alankRut, sahaj param chaitanyasAmAnya tathA
(sahaj param) chaitanyavisheSharUp jisakA prakAsh hai aise nij paramAtmadravyamen shuddhachAritramay
sthirabhAv karatA hai, (arthAt jo shuddhanishchay
- samyagdRuShTi jIv vyavahArase aTThAIs
mUlaguNAtmak mArgamen aur nishchayase shuddha guNonse shobhit darshanagnAnAtmak paramAtmadravyamen
sthirabhAv karatA hai,) vah muni nishchay pratikramaNasvarUp kahalAtA hai, kAraN ki use
anyadRuShTisanstav = (1) mithyAdRuShTikA parichay; (2) mithyAdRuShTikI stuti . (manase mithyAdRuShTikI mahimA
karanA vah anyadRuShTiprashansA hai aur mithyAdRuShTikI mahimAke vachan bolanA vah anyadRuShTisanstav hai .)

Page 164 of 388
PDF/HTML Page 191 of 415
single page version

shuddhachAritramayan karoti, sa munirnishchayapratikramaNasvarUp ityuchyate, yasmAnnishchayapratikramaNan
paramatattvagatan tat ev sa tapodhana sadA shuddha iti
.
tathA choktan pravachanasAravyAkhyAyAm
(shArdUlavikrIDit)
‘‘ityevan charaNan purANapuruShairjuShTan vishiShTAdarai-
rutsargAdapavAdatashcha vicharadbahvI pRuthagbhUmikA
.
Akramya kramato nivRuttimatulAn kRutvA yati sarvat-
shchitsAmAnyavisheShabhAsini nijadravye karotu sthitim
..’’
tathA hi
(mAlinI)
viShayasukhaviraktA shuddhatattvAnuraktA
tapasi niratachittA shAstrasanghAtamattA
.
guNamaNigaNayuktA sarvasankalpamuktA
kathamamRutavadhUTIvallabhA na syurete
..115..
paramatattvagat (paramAtmatattvake sAth sambandhavAlA) nishchayapratikramaN hai isIliye vah
tapodhan sadA shuddha hai .
isIprakAr shrI pravachanasArakI (amRutachandrAchAryadevakRut tattvadIpikA nAmak) TIkAmen
(15ven shlok dvArA) kahA hai ki :
‘‘[shlokArtha : ] isaprakAr vishiShTa 1AdaravAle purAN puruShon dvArA sevan kiyA
gayA, utsarga aur apavAd dvArA anek pRuthak - pRuthak bhUmikAommen vyApta jo charaN
(chAritra) use yati prApta karake, kramasha atul nivRutti karake, chaitanyasAmAnya aur
chaitanyavisheSharUp jisakA prakAsh hai aise nijadravyamen sarvata sthiti karo .’’
aur (is 86vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hain ) :
[shlokArtha : ] jo viShayasukhase virakta hain, shuddha tattvamen anurakta hain, tapamen lIn
jinakA chitta hai, shAstrasamUhamen jo 2matta hain, guNarUpI maNiyonke samudAyase yukta hain aur sarva
1Adar = sAvadhAnI; prayatna; bahumAn . 2matta = masta; pAgal; ati prItivant; ati Anandit .

Page 165 of 388
PDF/HTML Page 192 of 415
single page version

mottUN sallabhAvan Nissalle jo du sAhu pariNamadi .
so paDikamaNan uchchai paDikamaNamao have jamhA ..87..
muktvA shalyabhAvan nishalye yastu sAdhu pariNamati .
sa pratikramaNamuchyate pratikramaNamayo bhavedyasmAt ..87..
ih hi nishalyabhAvapariNatamahAtapodhan ev nishchayapratikramaNasvarUp ityukta : .
nishchayato nishalyasvarUpasya paramAtmanastAvad vyavahAranayabalen karmapankayukta tvAt
nidAnamAyAmithyAshalyatrayan vidyat ityupachArata . at ev shalyatrayan parityajya param-
nishalyasvarUpe tiShThati yo hi paramayogI sa nishchayapratikramaNasvarUp ityuchyate, yasmAt
svarUpagatavAstavapratikramaNamastyeveti .
sankalponse mukta hain, ve muktisundarIke vallabh kyon na honge ? (avashya hI honge . ) 115 .
gAthA : 87 anvayArtha :[ya tu sAdhu ] jo sAdhu [shalyabhAvan ] shalyabhAv
[muktvA ] chhoDakar [nishalye ] nishalyabhAvase [pariNamati ] pariNamit hotA hai, [sa ]
vah (sAdhu) [pratikramaNam ] pratikramaN [uchyate ] kahalAtA hai, [yasmAt ] kAraN ki vah
[pratikramaNamaya bhavet ] pratikramaNamay hai
.
TIkA :yahAn nishalyabhAvase pariNat mahAtapodhanako hI nishchayapratikramaNasvarUp
kahA hai .
pratham to, nishchayase nishalyasvarUp paramAtmAko, vyavahAranayake balase karmapank-
yuktapanA honeke kAraN (vyavahAranayase karmarUpI kIchaDake sAth sambandha honeke kAraN)
‘use nidAn, mAyA aur mithyAtvarUpI tIn shalya vartate hain’ aisA upachArase kahA jAtA hai .
aisA honese hI tIn shalyonkA parityAg karake jo param yogI param nishalya svarUpamen rahatA
hai use nishchayapratikramaNasvarUp kahA jAtA hai, kAraN ki use svarUpagat (
nij svarUpake
sAth sambandhavAlA) vAstavik pratikramaN hai hI .
[ab is 87vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj do shlok
kahate hain : ]
kar shalyakA parityAg muni nishalya jo vartan kare .
pratikramaNamayatA hetuse pratikramaN kahate hain use ..87..

Page 166 of 388
PDF/HTML Page 193 of 415
single page version

(anuShTubh)
shalyatrayan parityajya nishalye paramAtmani .
sthitvA vidvAnsadA shuddhamAtmAnan bhAvayetsphu Tam ..116..
(pRithvI)
kaShAyakaliranjitan tyajatu chittamuchchairbhavAn
bhavabhramaNakAraNan smarasharAgnidagdhan muhu
.
svabhAvaniyatan sukhan vidhivashAdanAsAditan
bhaj tvamalinan yate prabalasansRuterbhItita
..117..
chattA aguttibhAvan tiguttigutto havei jo sAhU .
so paDikamaNan uchchai paDikamaNamao have jamhA ..88..
tyaktvA aguptibhAvan triguptigupto bhavedya sAdhu .
sa pratikramaNamuchyate pratikramaNamayo bhavedyasmAt ..88..
[shlokArtha : ] tIn shalyonkA parityAg karake, nishalya paramAtmAmen sthit
rahakar, vidvAnako sadA shuddha AtmAko sphu TarUpase bhAnA chAhiye .116.
[shlokArtha : ] he yati ! jo (chitta) bhavabhramaNakA kAraN hai aur bArambAr
kAmabANakI agnise dagdha haiaise kaShAyakleshase range hue chittako tU atyanta chhoD; jo
vidhivashAt (karmavashatAke kAraN) aprApta hai aise nirmal svabhAvaniyat sukhako tU prabal
sansArakI bhItIse Darakar bhaj .117.
gAthA : 88 anvayArtha :[ya sAdhu ] jo sAdhu [aguptibhAvan ] aguptibhAv
[tyaktvA ] chhoDakar, [triguptigupta bhavet ] triguptigupta rahatA hai, [sa ] vah (sAdhu)
[pratikramaNam ] pratikramaN [uchyate ] kahalAtA hai, [yasmAt ] kAraN ki vah
[pratikramaNamaya bhavet ] pratikramaNamay hai
.
svabhAvaniyat = svabhAvamen nishchit rahA huA; svabhAvamen niyamase rahA huA .
jo sAdhu chhoD aguptiko tray - guptimen vicharaN kare .
pratikramaNamayatA hetuse pratikramaN kahate hain use ..88..

Page 167 of 388
PDF/HTML Page 194 of 415
single page version

triguptiguptalakShaNaparamatapodhanasya nishchayachAritrAkhyAnametat .
ya paramatapashcharaNasarasarasiruhAkarachanDachanDarashmiratyAsannabhavyo munIshvara bAhyaprapancharUpam
aguptibhAvan tyaktvA triguptiguptanirvikalpaparamasamAdhilakShaNalakShitam atyapUrvamAtmAnan dhyAyati,
yasmAt
pratikramaNamaya paramasanyamI at ev sa cha nishchayapratikramaNasvarUpo bhavatIti .
(hariNI)
ath tanumanovAchAn tyaktvA sadA vikRutin muni
sahajaparamAn guptin sangnAnapunjamayImimAm
.
bhajatu paramAn bhavya shuddhAtmabhAvanayA saman
bhavati vishadan shIlan tasya triguptimayasya tat
..118..
mottUN aTTaruddan jhANan jo jhAdi dhammasukkan vA .
so paDikamaNan uchchai jiNavaraNiddiTThasuttesu ..89..
TIkA :triguptiguptapanA (tIn gupti dvArA guptapanA) jisakA lakShaN hai aise param
tapodhanako nishchayachAritra honekA yah kathan hai .
param tapashcharaNarUpI sarovarake kamalasamUhake liye prachanD sUrya samAn aise jo ati-
Asannabhavya munIshvar bAhya prapancharUp aguptibhAv chhoDakar, triguptigupta - nirvikalpa
- paramasamAdhilakShaNase lakShit ati - apUrva AtmAko dhyAte hain, ve munIshvar pratikramaNamay
paramasanyamI honese hI nishchayapratikramaNasvarUp hain .
[ab is 88vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hain : ]
[shlokArtha : ] man - vachan - kAyakI vikRutiko sadA chhoDakar, bhavya muni
samyaggnAnake punjamayI is sahaj param guptiko shuddhAtmAkI bhAvanA sahit utkRuShTarUpase bhajo .
triguptimay aise us munikA vah chAritra nirmal hai .118.
jo Arta raudra vihAy vartte dharma-shukla sudhyAnamen .
pratikramaN kahate hain use jinadevake AkhyAnamen ..89..

Page 168 of 388
PDF/HTML Page 195 of 415
single page version

muktvArtaraudran dhyAnan yo dhyAyati dharmashuklan vA .
sa pratikramaNamuchyate jinavaranirdiShTasUtreShu ..89..
dhyAnavikalpasvarUpAkhyAnametat .
svadeshatyAgAt dravyanAshAt mitrajanavideshagamanAt kamanIyakAminIviyogAt
aniShTasanyogAdvA samupajAtamArtadhyAnam, chaurajArashAtravajanavadhabandhananibaddhamahaddveShajanit-
raudradhyAnan cha, etaddvitayam aparimitasvargApavargasukhapratipakShan sansAradukhamUlatvAnniravasheSheN
tyaktvA, svargApavarganisImasukhamUlasvAtmAshritanishchayaparamadharmadhyAnam, dhyAnadhyeyavividhavikalpa-
virahitAntarmukhAkArasakalakaraNagrAmAtItanirbhedaparamakalAsanAthanishchayashukladhyAnan cha dhyAtvA ya
paramabhAvabhAvanApariNata bhavyavarapunDarIka nishchayapratikramaNasvarUpo bhavati, paramajinendravadanAr-
vindavinirgatadravyashruteShu viditamiti
. dhyAneShu cha chaturShu heyamAdyan dhyAnadvitayan, tritayan
gAthA : 89 anvayArtha :[ya ] jo (jIv) [Artaraudran dhyAnan ] Arta aur
raudra dhyAn [muktvA ] chhoDakar [dharmashuklan vA ] dharma athavA shukladhyAnako [dhyAyati ]
dhyAtA hai, [sa ] vah (jIv) [jinavaranirdiShTasUtreShu ] jinavarakathit sUtrommen [pratikramaNam ]
pratikramaN [uchyate ] kahalAtA hai
.
TIkA :yah, dhyAnake bhedonke svarUpakA kathan hai .
(1) svadeshake tyAgase, dravyake nAshase, mitrajanake videshagamanase, kamanIy (iShTa,
sundar) kAminIke viyogase athavA aniShTake sanyogase utpanna honevAlA jo ArtadhyAn, tathA
(2) chor
- jAr - shatrujanonke badh - bandhan sambandhI mahA dveShase utpanna honevAlA jo raudradhyAn, ve
donon dhyAn svarga aur mokShake aparimit sukhase pratipakSha sansAradukhake mUl honeke kAraN un
dononko niravasheSharUpase (sarvathA) chhoDakar, (3) svarga aur mokShake nisIm
(
apAr) sukhakA mUl aisA jo svAtmAshrit nishchay - paramadharmadhyAn, tathA (4) dhyAn aur
dhyeyake vividh vikalpa rahit, antarmukhAkAr, sakal indriyonke samUhase atIt (samasta
indriyAtIt) aur nirbhed param kalA sahit aisA jo nishchay - shukladhyAn, unhen dhyAkar, jo
bhavyapunDarIk (bhavyottam) paramabhAvakI (pAriNAmik bhAvakI) bhAvanArUpase pariNamit
huA hai, vah nishchayapratikramaNasvarUp haiaisA param jinendrake mukhAravindase nikale hue
dravyashrutamen kahA hai .
antarmukhAkAr = antarmukh jisakA AkAr arthAt svarUp hai aisA .

Page 169 of 388
PDF/HTML Page 196 of 415
single page version

tAvadupAdeyan, sarvadopAdeyan cha chaturthamiti .
tathA chokta m
(anuShTubh)
‘‘niShkriyan karaNAtItan dhyAnadhyeyavivarjitam .
antarmukhan tu yaddhayAnan tachchhuklan yogino vidu ..’’
(vasantatilakA)
dhyAnAvalImapi cha shuddhanayo na vakti
vyaktan sadAshivamaye paramAtmatattve
.
sAstItyuvAch satatan vyavahAramArga-
stattvan jinendra tadaho mahadindrajAlam
..119..
(vasantatilakA)
sadbodhamanDanamidan paramAtmatattvan
muktan vikalpanikarairakhilai samantAt
.
nAstyeSh sarvanayajAtagataprapancho
dhyAnAvalI kathay sA kathamatra jAtA
..120..
chAr dhyAnommen pratham do dhyAn hey hain, tIsarA pratham to upAdey hai aur chauthA sarvadA
upAdey hai .
isIprakAr (anyatra shlok dvArA) kahA hai ki :
‘‘[shlokArtha : ] jo dhyAn niShkriy hai, indriyAtIt hai, dhyAnadhyeyavivarjit (arthAt
dhyAn aur dhyeyake vikalponse rahit) hai aur antarmukh hai, us dhyAnako yogI shukladhyAn kahate
hain
.’’
[ab is 89vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj do shlok kahate hain :]
[shlokArtha : ] pragaTarUpase sadAshivamay (nirantar kalyANamay) aise paramAtma-
tattvamen dhyAnAvalI honA bhI shuddhanay nahIn kahatA . ‘vah hai (arthAt dhyAnAvalI AtmAmen hai )’
aisA (mAtra) vyavahAramArgane satat kahA hai . he jinendra ! aisA vah tattva (tUne nay dvArA kahA
huA vastusvarUp), aho ! mahA indrajAl hai . 119 .
[shlokArtha : ] samyaggnAnakA AbhUShaN aisA yah paramAtmatattva samasta
dhyAnAvalI = dhyAnapankti; dhyAn paramparA .

Page 170 of 388
PDF/HTML Page 197 of 415
single page version

michchhattapahudibhAvA puvvan jIveN bhAviyA suiran .
sammattapahudibhAvA abhAviyA honti jIveN ..90..
mithyAtvaprabhRutibhAvA pUrvan jIven bhAvitA suchiram .
samyaktvaprabhRutibhAvA abhAvitA bhavanti jIven ..90..
AsannAnAsannabhavyajIvapUrvAparapariNAmasvarUpopanyAsoyam .
mithyAtvAvratakaShAyayogapariNAmAssAmAnyapratyayA, teShAn vikalpAstrayodash bhavanti
‘michchhAdiTThIAdI jAv sajogissa charamantan’ iti vachanAt, mithyAdraShTiguNasthAnAdisayogi-
guNasthAnacharamasamayaparyantasthitA ityartha .
vikalpasamUhonse sarvata mukta (sarva orase rahit) hai . (isaprakAr) sarvanayasamUh sambandhI
yah prapanch paramAtmatattvamen nahIn hai to phi ra vah dhyAnAvalI isamen kis prakAr utpanna huI
(arthAt dhyAnAvalI is paramAtmatattvamen kaise ho sakatI hai ) so kaho
.120.
gAthA : 90 anvayArtha :[mithyAtvaprabhRutibhAvA ] mithyAtvAdi bhAv
[jIven ] jIvane [pUrvan ] pUrvamen [suchiram ] suchir kAl (ati dIrgha kAl) [bhAvitA ]
bhAye hain; [samyaktvaprabhRutibhAvA ] samyaktvAdi bhAv [jIven ] jIvane [abhAvitA bhavanti ]
nahIn bhAye hain
.
TIkA :yah, Asannabhavya aur anAsannabhavya jIvake pUrvApar (pahaleke aur
bAdake) pariNAmonke svarUpakA kathan hai .
mithyAtva, avrat, kaShAy aur yogarUp pariNAm sAmAnya pratyay (Asrav) hain;
unake terah bhed hain, kAraN ki ‘1michchhAdiTThIAdI jAv sajogissa charamantan ’ aisA
(shAstrakA) vachan hai; mithyAdRuShTiguNasthAnase lekar sayogIguNasthAnake antim samay tak
pratyay hote hain
aisA artha hai .
1artha :(pratyayonke, terah prakArake bhed kahe gaye hain) mithyAdRuShTiguNasthAnase lekar sayogakevalI-
guNasthAnake charam samay takake .
mithyAtva Adik bhAvakI kI jIvane chir bhAvanA .
samyaktva Adik bhAvakI na karI kabhI bhI bhAvanA ..90..

Page 171 of 388
PDF/HTML Page 198 of 415
single page version

anAsannabhavyajIven niranjananijaparamAtmatattvashraddhAnavikalen pUrvan suchiran bhAvitA
khalu sAmAnyapratyayA, ten svarUpavikalen bahirAtmajIvenAnAsAditaparamanaiShkarmya-
charitreN samyagdarshanagnAnachAritrANi na bhAvitAni bhavantIti
. asya mithyAdraShTe-
rviparItaguNanichayasampannotyAsannabhavyajIva . asya samyaggnAnabhAvanA kathamiti
chet
tathA choktan shrIguNabhadrasvAmibhi
(anuShTubh)
‘‘bhAvayAmi bhavAvarte bhAvanA prAgabhAvitA .
bhAvaye bhAvitA neti bhavAbhAvAy bhAvanA ..’’
tathA hi
niranjan nij paramAtmatattvake shraddhAn rahit anAsannabhavya jIvane vAstavamen
sAmAnya pratyayonko pahale suchir kAl bhAyA hai; jisane param naiShkarmyarUp chAritra prApta nahIn
kiyA hai aise us svarUpashUnya bahirAtma
- jIvane samyagdarshan, samyaggnAn aur samyak-
chAritrako nahIn bhAyA hai . is mithyAdRuShTi jIvase viparIt guNasamudAyavAlA ati-Asannabhavya
jIv hotA hai .
is (atinikaTabhavya) jIvako samyaggnAnakI bhAvanA kisaprakArase hotI hai aisA
prashna kiyA jAye to (AchAryavar) shrI guNabhadrasvAmIne (AtmAnushAsanamen 238ven shlok
dvArA) kahA hai ki :
‘‘[shlokArtha : ] 1bhavAvartamen pahale na bhAyI huI bhAvanAen (ab) main bhAtA hUn .
ve bhAvanAen (pahale) na bhAyI honese main bhavake abhAvake liye unhen bhAtA hUn (kAraN ki
bhavakA abhAv to bhavabhramaNake kAraNabhUt bhAvanAonse viruddha prakArakI, pahale na bhAyI huI
aisI apUrva bhAvanAonse hI hotA hai )
.’’
aur (is 90vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hain ) :
1bhavAvarta = bhav-Avarta; bhavakA chakra; bhavakA bhamvarajAl; bhav-parAvarta .

Page 172 of 388
PDF/HTML Page 199 of 415
single page version

(mAlinI)
ath bhavajalarAshau magnajIven pUrvan
kimapi vachanamAtran nirvRute kAraNan yat
.
tadapi bhavabhaveShu shrUyate vAhyate vA
na cha na cha bat kaShTan sarvadA gnAnamekam
..121..
michchhAdansaNaNANacharittan chaiUN NiravaseseN .
sammattaNANacharaNan jo bhAvai so paDikkamaNan ..91..
mithyAdarshanagnAnacharitran tyaktvA niravasheSheN .
samyaktvagnAnacharaNan yo bhAvayati sa pratikramaNam ..91..
atra samyagdarshanagnAnachAritrANAn niravasheShasvIkAreN mithyAdarshanagnAnachAritrANAn
niravasheShatyAgen cha paramamumukShornishchayapratikramaNan cha bhavati ityukta m .
[shlokArtha : ] jo mokShakA kuchh kathanamAtra (kahanemAtra) kAraN hai use bhI
(arthAt vyavahAr - ratnatrayako bhI) bhavasAgaramen DUbe hue jIvane pahale bhavabhavamen (anek
bhavommen) sunA hai aur AcharA (AcharaNamen liyA) hai; parantu arere ! khed hai ki jo sarvadA
ek gnAn hai use (arthAt jo sadA ek gnAnasvarUp hI hai aise paramAtmatattvako) jIvane
sunA
- AcharA nahIn hai, nahIn hai .121.
gAthA : 91 anvayArtha :[mithyAdarshanagnAnacharitran ] mithyAdarshan, mithyAgnAn
aur mithyAchAritrako [niravasheSheN ] niravasheSharUpase [tyaktvA ] chhoDakar
[samyaktvagnAnacharaNan ] samyagdarshan, samyaggnAn aur samyakchAritrako [ya ] jo (jIv)
[bhAvayati ] bhAtA hai, [sa ] vah (jIv) [pratikramaNam ] pratikramaN hai
.
TIkA :yahAn (is gAthAmen), samyagdarshanagnAnachAritrakA niravasheSh (sampUrNa)
svIkAr karanese aur mithyAdarshanagnAnachAritrakA niravasheSh tyAg karanese param mumukShuko
nishchayapratikramaN hotA hai aisA kahA hai
.
jo jIv tyAge sarva mithyAdarsha - gnAn - charitra re .
samyaktva - gnAn - charitra bhAve pratikramaN kahate use ..91..

Page 173 of 388
PDF/HTML Page 200 of 415
single page version

bhagavadarhatparameshvaramArgapratikUlamArgAbhAsamArgashraddhAnan mithyAdarshanan, tatraivAvastuni
vastubuddhirmithyAgnAnan, tanmArgAcharaNan mithyAchAritran cha, etatrritayamapi niravasheShan tyaktvA, athavA
svAtmashraddhAnaparignAnAnuShThAnarUpavimukhatvamev mithyAdarshanagnAnachAritrAtmakaratnatrayam, etadapi
tyaktvA
. trikAlanirAvaraNanityAnandaikalakShaNaniranjananijaparamapAriNAmikabhAvAtmakakAraN-
paramAtmA hyAtmA, tatsvarUpashraddhAnaparignAnAcharaNasvarUpan hi nishchayaratnatrayam; evan bhagavatpar-
mAtmasukhAbhilAShI ya paramapuruShArthaparAyaNa shuddharatnatrayAtmakam AtmAnan bhAvayati sa
paramatapodhan ev nishchayapratikramaNasvarUp ityukta :
.
(vasantatilakA)
tyaktvA vibhAvamakhilan vyavahAramArga-
ratnatrayan cha matimAnnijatattvavedI
.
shuddhAtmatattvaniyatan nijabodhamekan
shraddhAnamanyadaparan charaNan prapede
..122..
bhagavAn arhat parameshvarake mArgase pratikUl mArgAbhAsamen mArgakA shraddhAn vah
mithyAdarshan hai, usImen kahI huI avastumen vastubuddhi vah mithyAgnAn hai aur us mArgakA
AcharaN vah mithyAchAritra hai;
in tInonko niravasheSharUpase chhoDakar . athavA, nij
AtmAke shraddhAn - gnAn - anuShThAnake rUpase vimukhatA vahI mithyAdarshan - gnAn - chAritrAtmak
(mithyA) ratnatray hai; ise bhI (niravasheSharUpase) chhoDakar . trikAl - nirAvaraN, nitya
Ananda jisakA ek lakShaN hai aisA, niranjan nij paramapAriNAmikabhAvasvarUp
kAraNaparamAtmA vah AtmA hai; usake svarUpake shraddhAn
gnAnAcharaNakA rUp vah
vAstavamen nishchayaratnatray hai; isaprakAr bhagavAn paramAtmAke sukhakA abhilAShI aisA
jo paramapuruShArthaparAyaN (param tapodhan) shuddharatnatrayAtmak AtmAko bhAtA hai, us param
tapodhanako hI (shAstramen) nishchayapratikramaNasvarUp kahA hai
.
[ab is 91vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hain : ]
[shlokArtha : ] samasta vibhAvako tathA vyavahAramArgake ratnatrayako chhoDakar
nijatattvavedI (nij Atmatattvako jAnanevAlAanubhavan karanevAlA) matimAn puruSh