Page 134 of 388
PDF/HTML Page 161 of 415
single page version
kAyavyApAra . chhedanasyApyantarangakAraNan karmodaya, bahirangakAraNan pramattasya kAyakriyA . mAraN- syApyantarangaheturAntaryakShaya, bahirangakAraNan kasyApi kAyavikRuti . AkunchanaprasAraNAdihetu sanharaNavisarpaNAdihetusamudghAta . etAsAn kAyakriyANAn nivRutti kAyaguptiriti .
kisI puruShako bandhanakA antarang nimitta karma hai, bandhanakA bahirang hetu kisIkA kAyavyApAr hai; chhedanakA bhI antarang kAraN karmoday hai, bahirang kAraN pramatta jIvakI kAyakriyA hai; mAraNakA bhI antarang hetu Antarik (nikaT) sambandhakA (AyuShyakA) kShay hai, bahirang kAraN kisIkI kAyavikRuti hai; Akunchan, prasAraN AdikA hetu sankochavistArAdikake hetubhUt samudghAt hai . — in kAyakriyAonkI nivRutti vah kAyagupti hai .
[shloekArtha : — ] kAyavikArako chhoDakar jo puna puna shuddhAtmAkI sambhAvanA (samyak bhAvanA) karatA hai, usIkA janma sansAramen saphal hai .93.
Page 135 of 388
PDF/HTML Page 162 of 415
single page version
shiShya tvan tAvadachalitAn manoguptimiti jAnIhi . nikhilAnRutabhAShAparihRutirvA maunavratan cha . mUrtadravyasya chetanAbhAvAd amUrtadravyasyendriyagnAnAgocharatvAdubhayatra vAkpravRuttirna bhavati . iti nishchayavAgguptisvarUpamukta m .
shuddhAshuddhanayAtirikta managhan chinmAtrachintAmaNim .
jIvanmukti mupaiti yogitilaka pApATavIpAvaka ..94..
gAthA : 69 anvayArtha : — [manasa ] manamense [yA ] jo [rAgAdinivRutti ] rAgAdikI nivRutti [tAm ] use [manoguptim ] manogupti [jAnIhi ] jAn . [alIkAdinivRutti ] asatyAdikI nivRutti [vA ] athavA [maunan vA ] maun [vAggupti bhavati ] so vachanagupti hai .
sakal moharAgadveShake abhAvake kAraN akhaNDa advait paramachidrUpamen samyakrUpase avasthit rahanA hI nishchayamanogupti hai . he shiShya ! tU use vAstavamen achalit manogupti jAn .
samasta asatya bhAShAkA parihAr athavA maunavrat so vachanagupti hai . mUrtadravyako chetanAkA abhAv honeke kAraN aur amUrtadravya indriyagnAnase agochar honeke kAraN dononke prati vachanapravRutti nahIn hotI . isaprakAr nishchayavachanaguptikA svarUp kahA gayA .
[shloekArtha : — ] pAparUpI aTavIko jalAnemen agni samAn aisA yogitilak (munishiromaNi) prashasta - aprashasta man - vANIke samudAyako chhoDakar AtmaniShThAmen
Page 136 of 388
PDF/HTML Page 163 of 415
single page version
guptirbhavati . panchasthAvarANAn trasAnAn cha hinsAnivRutti kAyaguptirvA . paramasanyamadhara paramajin- yogIshvara ya svakIyan vapu svasya vapuShA vivesh tasyAparispandamUrtirev nishchayakAyaguptiriti .
tathA choktan tattvAnushAsane — parAyaN rahatA huA, shuddhanay aur ashuddhanayase rahit aise anagh ( – nirdoSh) chaitanyamAtra chintAmaNiko prApta karake, anantachatuShTayAtmakapaneke sAth sarvadA sthit aisI jIvanmuktiko prApta karatA hai . 94 .
gAthA : 70 anvayArtha : — [kAyakriyAnivRutti ] kAyakriyAonkI nivRuttirUp [kAyotsarga ] kAyotsarga [sharIrake gupti ] sharIrasambandhI gupti hai; [vA ] athavA [hinsAdinivRutti ] hinsAdikI nivRuttiko [sharIragupti iti ] sharIragupti [nirdiShTA ] kahA hai .
sarva janonko kAyAsambandhI bahu kriyAen hotI hain; unakI nivRutti so kAyotsarga hai; vahI gupti (arthAt kAyagupti) hai . athavA pAnch sthAvaronkI aur trasonkI hinsAnivRutti so kAyagupti hai . jo paramasanyamadhar paramajinayogIshvar apane (chaitanyarUp) sharIramen apane (chaitanyarUp) sharIrase praviShTa ho gaye, unakI aparispandamUrti hI ( – akamp dashA hI) nishchayakAyagupti hai .
Page 137 of 388
PDF/HTML Page 164 of 415
single page version
‘‘[shloekArtha : — ] kAyakriyAonko tathA bhavake kAraNabhUt (vikArI) bhAvako chhoDakar avyagrarUpase nij AtmAmen sthit rahanA, vah kAyotsarga kahalAtA hai .’’
[shloekArtha : — ] aparispandAtmak aise mujhe parispandAtmak sharIr vyavahArase hai; isaliye main sharIrakI vikRutiko chhoDatA hUn .95.
gAthA : 71 anvayArtha : — [ghanaghAtikarmarahitA ] ghanaghAtikarma rahit, [kevalagnAnAdi- paramaguNasahitA ] kevalagnAnAdi param guNon sahit aur [chatustrinshadatishayayuktA ] chauntIs atishay sanyukta; — [IddashA ] aise, [arhanta ] arhanta [bhavanti ] hote hain .
Page 138 of 388
PDF/HTML Page 165 of 415
single page version
varaNAntarAyamohanIyAni tairvirahitAstathoktA . prAguptaghAtichatuShkapradhvansanAsAditatrailokya- prakShobhahetubhUtasakalavimalakevalagnAnakevaladarshanakevalashakti kevalasukhasahitAshcha . nisved- nirmalAdichatustrinshadatishayaguNanilayA . IdrashA bhavanti bhagavantorhanta iti .
sukRutanilayagotra panDitAmbhojamitra .
sakalahitacharitra shrIsusImAsuputra ..96..
sakalaguNasamAja sarvakalpAvanIja .
jo ghan arthAt gADh hain — aise jo gnAnAvaraN, darshanAvaraN, antarAy aur mohanIy karma unase rahit varNan kiye gaye; (2) jo pUrvamen boye gaye chAr ghAtikarmonke nAshase prApta hote hain aise, tIn lokako ❃
[ab 71vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj pAnch shlok kahate hain : ]
[shloekArtha : — ] prakhyAt (arthAt paramaudArik) jinakA sharIr hai, praphu llit kamal jaise jinake netra hain, puNyakA nivAsasthAn (arthAt tIrthankarapad) jinakA gotra hai, paNDitarUpI kamalonko (vikasit karaneke liye) jo sUrya hain, munijanarUpI vanako jo chaitra hain (arthAt munijanarUpI vanako khilAnemen jo vasantaRutu samAn hain ), karmakI senAke jo shatru hain aur sarvako hitarUp jinakA charitra hai, ve shrI susImA mAtAke suputra (shrI padmaprabh tIrthankar) jayavanta hain . 96 .
[shloekArtha : — ] jo kAmadevarUpI hAthIko (mAraneke liye) sinh hain, jo ❃ prakShobhakA artha 85ven pRuShThakI TippaNImen dekhen .
Page 139 of 388
PDF/HTML Page 166 of 415
single page version
padanutasurarAjastyakta sansArabhUja ..97..
pariNatasukharUpa pApakInAsharUpa .
sa jayati jitakopa prahvavidvatkalApa ..98..
prajitaduritakakSha prAstakandarpapakSha .
kRutabudhajanashikSha prokta nirvANadIkSha ..9 9..
puNyarUpI kamalako (vikasit karaneke liye) bhAnu hain, jo sarva guNonke samAj ( – samudAy) hain, jo sarva kalpit ( – chintit) denevAle kalpavRukSha hain, jinhonne duShTa karmake bIjako naShTa kiyA hai, jinake charaNamen surendra namate hain aur jinhonne sansArarUpI vRukShakA tyAg kiyA hai, ve jinarAj (shrI padmaprabh bhagavAn) jayavanta hain . 97 .
[shloekArtha : — ] kAmadevake bANako jinhonne jIt liyA hai, sarva vidyAonke jo pradIp ( – prakAshak) hain, jinakA svarUp sukharUpase pariNamit huA hai, pApako (mAr- DAlaneke liye) jo yamarUp hain, bhavake paritApakA jinhonne nAsh kiyA hai, bhUpati jinake shrIpadamen ( – mahimAyukta punIt charaNommen) namate hain, krodhako jinhonne jItA hai aur vidvAnonkA samudAy jinake Age nat ho jAtA – jhuk jAtA hai, ve (shrI padmaprabhanAth) jayavanta hain . 98 .
[shloekArtha : — ] prasiddha jinakA mokSha hai, padmapatra ( – kamalake patte) jaise dIrgha jinake netra hain, ❃pApakakShAko jinhonne jIt liyA hai, kAmadevake pakShakA jinhonne nAsh kiyA hai, yakSha jinake charaNayugalamen namate hain, tattvavignAnamen jo dakSha (chatur) hain, budhajanonko jinhonne shikShA (sIkh) dI hai aur nirvANadIkShAkA jinhonne uchchAraN kiyA hai, ve (shrI padmaprabh jinendra) jayavanta hain . 99 .
Page 140 of 388
PDF/HTML Page 167 of 415
single page version
padavinatayamIsha prAstakInAshapAsha .
jayati jagadadhIsha chArupadmaprabhesha ..100..
[shloekArtha : — ] kAmadevarUpI parvatake liye (arthAt use toD denemen) jo (vajradhar) indra samAn hain, kAnta (manohar) jinakA kAyapradesh hai, munivar jinake charaNamen namate hain, yamake pAshakA jinhonne nAsh kiyA hai, duShTa pAparUpI vanako (jalAneke liye) jo agni hain, sarva dishAommen jinakI kIrti vyApta ho gaI hai aur jagatake jo adhIsh (nAth) hain, ve sundar padmaprabhesh jayavanta hain .100.
gAthA : 72 anvayArtha : — [naShTAShTakarmabandhA ] ATh karmonke bandhako jinhonne naShTa kiyA hai aise, [aShTamahAguNasamanvitA ] ATh mahAguNon sahit, [paramA ] param, [lokAgrasthitA ] lokake agramen sthit aur [nityA ] nitya; — [IdrashA ] aise, [te siddhA ] ve siddha [bhavanti ] hote hain .
TIkA : — siddhike paramparAhetubhUt aise bhagavanta siddhaparameShThiyonkA svarUp yahAn kahA hai .
Page 141 of 388
PDF/HTML Page 168 of 415
single page version
niravasheSheNAntarmukhAkAradhyAnadhyeyavikalpavirahitanishchayaparamashukladhyAnabalen naShTAShTa- karmabandhA . kShAyikasamyaktvAdyaShTaguNapuShTituShTAshcha . tritattvasvarUpeShu vishiShTaguNAdhAratvAt paramA . tribhuvanashikharAtparato gatihetorabhAvAt lokAgrasthitA . vyavahAratobhUtapUrvaparyAy- prachyavanAbhAvAnnityA . IdrashAste bhagavanta siddhaparameShThin iti .
tribhuvanashikharAgragrAvachUDAmaNi syAt .
nivasati nijarUpe nishchayenaiv deva ..101..
[bhagavanta siddha kaise hote hain ? ] (1) 1niravasheSharUpase antarmukhAkAr, dhyAn -dhyeyake vikalpa rahit nishchay - paramashukladhyAnake balase jinhonne ATh karmake bandhako naShTa kiyA hai aise; (2) 2kShAyik samyaktvAdi aShTa guNonkI puShTise tuShTa; (3) vishiShTa guNonke AdhAr honese tattvake tIn svarUpommen 3param; (4) tIn lokake shikharase Age gatihetukA abhAv honese lokake agramen sthit; (5) vyavahArase abhUtapUrva paryAyamense ( – pahale kabhI nahIn huI aisI siddhaparyAyamense) chyut honekA abhAv honeke kAraN nitya; — aise, ve bhagavanta siddhaparameShThI hote hain .
[ab 72vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj tIn shlok kahate hain : ]
[shloekArtha : — ] vyavahAranayase gnAnapunj aise ve siddhabhagavAn tribhuvanashikharakI shikhAke (chaitanyaghanarUp) Thos 4chUDAmaNi hain; nishchayase ve dev sahajaparamachaitanyachintAmaNi- svarUp nityashuddha nij rUpamen hI vAs karate hain .101. 1 – niravasheSharUpase = asheShat; kuchh sheSh rakhe binA; sampUrNarUpase; sarvathA . [paramashukladhyAnakA AkAr arthAt
2 – siddhabhagavanta kShAyik samyaktva, ananta gnAn, ananta darshan, ananta vIrya, sUkShmatva, avagAhan, agurulaghu
3 – siddhabhagavanta vishiShTa guNonke AdhAr honese bahistattva, antastattva aur paramatattva aise tIn tattvasvarUpommense
4 – chUDAmaNi = shikhAmaNi; kalagIkA ratna; shikharakA ratna .
Page 142 of 388
PDF/HTML Page 169 of 415
single page version
tAn sarvAn siddhisiddhayai nirupamavishadagnAndrakshakti yuktAn .
avyAbAdhAnnamAmi tribhuvanatilakAn siddhisImantinIshAn ..102..
[shloekArtha : — ] jo sarva doShonko naShTa karake dehamukta hokar tribhuvanashikhar par sthit hain, jo nirupam vishad ( – nirmal) gnAnadarshanashaktise yukta hain, jinhonne ATh karmonkI prakRitike samudAyako naShTa kiyA hai, jo nityashuddha hain, jo ananta hain, avyAbAdh hain, tIn lokamen pradhAn hain aur muktisundarIke svAmI hain, un sarva siddhonko siddhikI prAptike hetu main naman karatA hUn .102.
[shloekArtha : — ] jo nij svarUpamen sthit hain, jo shuddha hain; jinhonne ATh guNarUpI sampadA prApta kI hai aur jinhonne ATh karmonkA samUh naShTa kiyA hai, un siddhonko main puna puna vandan karatA hUn .103.
gAthA : 73 anvayArtha : — [panchAchArasamagrA ] panchAchAronse paripUrNa, [panchendriy- dantidarppanirdalanA ] panchendriyarUpI hAthIke madakA dalan karanevAle, [dhIrA ] dhIr aur [guNagambhIrA ] guNagambhIr; — [IdrashA ] aise, [AchAryA ] AchArya [bhavanti ] hote hain .
Page 143 of 388
PDF/HTML Page 170 of 415
single page version
rasanaghrANachakShushrotrAbhidhAnapanchendriyamadAndhasindhuradarpanirdalanadakShA . nikhilaghoropasargavijayo- pArjitadhIraguNagambhIrA . evanlakShaNalakShitAste bhagavanto hyAchAryA iti .
chanchajgnAnabalaprapanchitamahApanchAstikAyasthitIn .
anchAmo bhavadukhasanchayabhide bhakti kriyAchanchava ..’’
[bhagavanta AchArya kaise hote hain ? ] (1) gnAn, darshan, chAritra, tap aur vIrya nAmak pAnch AchAronse paripUrNa; (2) sparshan, rasan, ghrAN, chakShu aur shrotra nAmakI pAnch indriyonrUpI madAndh hAthIke darpakA dalan karanemen dakSha ( – panchendriyarUpI madamatta hAthIke madako chUrachUr karanemen nipuN); (3 - 4) samasta ghor upasargon par vijay prApta karate hain isaliye dhIr aur guNagambhIr; — aise lakShaNonse lakShit, ve bhagavanta AchArya hote hain .
‘‘[shloekArtha : — ] jo panchAchAraparAyaN hain, jo akinchanatAke svAmI hain, jinhonne kaShAyasthAnonko naShTa kiyA hai, pariNamit gnAnake bal dvArA jo mahA panchAstikAyakI sthitiko samajhAte hain, vipul achanchal yogamen ( – vikasit sthir samAdhimen) jinakI buddhi nipuN hai aur jinako guN uchhalate hain, un AchAryonko bhaktikriyAmen kushal aise ham bhavadukharAshiko bhedaneke liye pUjate hain .’’
aur (is 73vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain ) : —
Page 144 of 388
PDF/HTML Page 171 of 415
single page version
svahitaniratan shuddhan nirvANakAraNakAraNam .
nirupamamidan vandyan shrIchandrakIrtimunermana ..104..
[shloekArtha : — ] sakal indriyasamUhake Alamban rahit, anAkul, svahitamen lIn, shuddha, nirvANake kAraNakA kAraN ( – muktike kAraNabhUt shukladhyAnakA kAraN), ❃
chandrakIrtimunikA nirupam man (chaitanyapariNaman) vandya hai . 104 .
gAthA : 74 anvayArtha : — [ratnatrayasanyuktA ] ratnatrayase sanyukta, [shUrA jinakathitapadArthadeshakA ] jinakathit padArthonke shUravIr upadeshak aur [nikAnkShabhAvasahitA ] nikAnkShabhAv sahit; — [IdrashA ] aise, [upAdhyAyA ] upAdhyAy [bhavanti ] hote hain .
TIkA : — yah, adhyApak (arthAt upAdhyAy) nAmake paramaguruke svarUpakA kathan hai .
[upAdhyAy kaise hote hain ? ] (1) avichalit akhaNDa advait param chidrUpake ❃sham = shAnti; upasham . dam = indriyAdikA daman; jitendriyatA . yam = sanyam .
Page 145 of 388
PDF/HTML Page 172 of 415
single page version
jinendravadanAravindavinirgatajIvAdisamastapadArthasArthopadeshashUrA . nikhilaparigrahaparityAgalakShaN- niranjananijaparamAtmatattvabhAvanotpannaparamavItarAgasukhAmRutapAnonmukhAstat ev niShkAnkShAbhAvanA- sanAthA . evambhUtalakShaNalakShitAste jainAnAmupAdhyAyA iti .
parigrahake parityAgasvarUp jo niranjan nij paramAtmatattva usakI bhAvanAse utpanna honevAle
param vItarAg sukhAmRutake pAnamen sanmukh honese hI niShkAnkShabhAvanA sahit; — aise lakShaNonse
[shloekArtha : — ] ratnatrayamay, shuddha, bhavyakamalake sUrya aur (jinakathit padArthonke) upadeshak — aise upAdhyAyonko main nitya puna puna vandan karatA hUn .105.
gAthA : 75 anvayArtha : — [vyApAravipramuktA ] vyApArase vimukta ( – samasta vyApAr rahit), [chaturvidhArAdhanAsadAraktA ] chaturvidh ArAdhanAmen sadA rakta, [nirgranthA ] nirgranth aur [nirmohA ] nirmoh; — [IdrashA ] aise, [sAdhava ] sAdhu [bhavanti ] hote hain .
Page 146 of 388
PDF/HTML Page 173 of 415
single page version
at ev samastabAhyavyApAravipramuktA . gnAnadarshanachAritraparamatapashcharaNAbhidhAnachaturvidhA- rAdhanAsadAnuraktA . bAhyAbhyantarasamastaparigrahAgrahavinirmukta tvAnnirgranthA . sadA niranyjan- nijakAraNasamayasArasvarUpasamyakshraddhAnaparignAnAcharaNapratipakShamithyAdarshanagnAnachAritrAbhAvAnni- rmohA cha . itthambhUtaparamanirvANasImantinIchArusImantasImAshobhAmasRuNaghusRuNarajapunjapinjarit- varNAlankArAvalokanakautUhalabuddhayopi te sarvepi sAdhava iti .
TIkA : — yah, nirantar akhaNDit param tapashcharaNamen nirat ( – lIn) aise sarva sAdhuonke svarUpakA kathan hai .
[sAdhu kaise hote hain ? ] (1) paramasanyamI mahApuruSh honese trikAlanirAvaraN niranjan param panchamabhAvakI bhAvanAmen pariNamit honeke kAraN hI samasta bAhyavyApArase vimukta; (2) gnAn, darshan, chAritra aur param tap nAmakI chaturvidh ArAdhanAmen sadA anurakta; (3) bAhya – abhyantar samasta parigrahake grahaN rahit honeke kAraN nirgranth; tathA (4) sadA niranjan nij kAraNasamayasArake svarUpake samyak shraddhAn, samyak parignAn aur samyak AcharaNase pratipakSha aise mithyA darshan, mithyA gnAn aur mithyA chAritrakA abhAv honeke kAraN nirmoh; — aise, paramanirvANasundarIkI sundar mAngakI shobhArUp komal kesharake raj - punjake suvarNarangI alangkArako ( – keshar - rajakI kanakarangI shobhAko) dekhanemen kautUhalabuddhivAle ve samasta sAdhu hote hain (arthAt pUrvokta lakShaNavAle, muktisundarIkI anupamatAkA avalokan karanemen Atur buddhivAle samasta sAdhu hote hain ) .
[shloekArtha : — ] bhavavAle jIvonke bhavasukhase jo vimukh hai aur sarva sangake sambandhase jo mukta hai, aisA vah sAdhukA man hamen vandya hai . he sAdhu ! us manako shIghra nijAtmAmen magna karo .106.
Page 147 of 388
PDF/HTML Page 174 of 415
single page version
sanyuktAyAm atiprashastashubhabhAvanAyAn vyavahAranayAbhiprAyeN paramachAritran bhavati, vakShyamANapanchamAdhikAre paramapanchamabhAvaniratapanchamagatihetubhUtashuddhanishchayanayAtmaparamachAritran draShTavyan bhavatIti .
gAthA : 76 anvayArtha : — [IdragbhAvanAyAm ] aisI (pUrvokta) bhAvanAmen [vyavahAranayasya ] vyavahAranayake abhiprAyase [chAritram ] chAritra [bhavati ] hai; [nishchayanayasya ] nishchayanayake abhiprAyase [charaNam ] chAritra [etadUrdhvam ] isake pashchAt [pravakShyAmi ] kahUngA .
TIkA : — yah, vyavahArachAritra-adhikArakA jo vyAkhyAn usake upasanhArakA aur nishchayachAritrakI sUchanAkA kathan hai .
aisI jo pUrvokta panchamahAvrat, panchasamiti, nishchay - vyavahAr trigupti tathA panchaparameShThIke dhyAnase sanyukta, atiprashasta shubh bhAvanA usamen vyavahAranayake abhiprAyase param chAritra hai; ab kahe jAnevAle pAnchaven adhikAramen, param panchamabhAvamen lIn, panchamagatike hetubhUt, shuddhanishchayanayAtmak param chAritra draShTavya ( – dekhaneyogya) hai .
Page 148 of 388
PDF/HTML Page 175 of 415
single page version
bhavedvinA yen sudraShTibodhanam .
namAmi jainan charaNan puna puna ..’’
iti sukavijanapayojamitrapanchendriyaprasaravarjitagAtramAtraparigrahshrIpadmaprabhamaladhAridev- virachitAyAn niyamasAravyAkhyAyAn tAtparyavRuttau vyavahArachAritrAdhikAr: chaturtha shrutaskandha ..
‘‘[shloekArtha : — ] jisake binA ( – jis chAritrake binA) samyagdarshan aur samyaggnAn koThArake bhItar paDe hue bIj ( – anAj) samAn hain, usI dev - asur - mAnavase stavan kiye gaye jain charaNako ( – aisA jo sur - asur - manuShyonse stavan kiyA gayA jinokta chAritra use) main puna puna naman karatA hUn .’’
aur (is vyavahArachAritra adhikArakI antim gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev shlok kahate hain ) : —
[shloekArtha : — ] AchAryonne shIlako ( – nishchayachAritrako) muktisundarIke anang ( – asharIrI) sukhakA mUl kahA hai; vyavahArAtmak chAritra bhI usakA paramparA kAraN hai .107.
isaprakAr, sukavijanarUpI kamalonke liye jo sUrya samAn hain aur pAnch indriyonke vistAr rahit dehamAtra jinhen parigrah thA aise shrI padmaprabhamaladhAridev dvArA rachit niyamasArakI tAtparyavRutti nAmak TIkAmen (arthAt shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI niyamasAr paramAgamakI nirgranth munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev virachit tAtparyavRutti nAmak TIkAmen) vyavahArachAritra adhikAr nAmakA chauthA shrutaskandha samApta huA .
Page 149 of 388
PDF/HTML Page 176 of 415
single page version
smarebhakumbhasthalabhedanAy vai .
virAjate mAdhavasenasUraye ..108..
ath sakalavyAvahArikachAritratatphalaprAptipratipakShashuddhanishchayanayAtmakaparamachAritra- pratipAdanaparAyaNaparamArthapratikramaNAdhikAra kathyate . tatrAdau tAvat pancharatnasvarUpamuchyate . tadyathA —
[adhikArake prArambhamen TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev shrI mAdhavasen AchAryadevako shlok dvArA namaskAr karate hain : ]
[shlokArtha : — ] sanyam aur gnAnakI mUrti, kAmarUpI hAthIke kumbhasthalako bhedanevAle tathA shiShyarUpI kamalako vikasit karanemen sUrya samAn — aise he virAjamAn (shobhAyamAn) mAdhavasenasUri ! Apako namaskAr ho . 108 .
ab, sakal vyAvahArik chAritrase aur usake phalakI prAptise pratipakSha aisA jo shuddhanishchayanayAtmak param chAritra usakA pratipAdan karanevAlA paramArtha - pratikramaN adhikAr kahA jAtA hai . vahAn prArambhamen pancharatnakA svarUp kahate hain . vah isaprakAr :
Page 150 of 388
PDF/HTML Page 177 of 415
single page version
Page 151 of 388
PDF/HTML Page 178 of 415
single page version
gAthA : 77-81 anvayArtha : — [ahan ] main [nArakabhAva ] nArakaparyAy, [tiryangmAnuShadevaparyAya ] tiryanchaparyAy, manuShyaparyAy athavA devaparyAy [na ] nahIn hUn; [kartA na hi kArayitA ] unakA (main) kartA nahIn hUn, kArayitA ( – karAnevAlA) nahIn hUn, [kartRUNAm anumantA na ev ] kartAkA anumodak nahIn hUn .
[ahan mArgaNAsthAnAni na ] main mArgaNAsthAn nahIn hUn, [ahan ] main [guNasthAnAni na ] guNasthAn nahIn hUn [jIvasthAnAni ] jIvasthAn [na ] nahIn hUn; [kartA na hi kArayitA ] unakA main kartA nahIn hUn, kArayitA nahIn hUn, [kartRUNAm anumantA na ev ] kartAkA anumodak nahIn hUn .
[na ahan bAla vRuddha ] main bAl nahIn hUn, vRuddha nahIn hUn, [na cha ev taruNa ] tathA taruN nahIn hUn; [teShAn kAraNan na ] unakA (main) kAraN nahIn hUn; [kartA na hi kArayitA ] unakA (main) kartA nahIn hUn, kArayitA nahIn hUn, [kartRUNAm anumantA na ev ] kartAkA anumodak nahIn hUn .
[na ahan rAga dveSha ] main rAg nahIn hUn, dveSh nahIn hUn, [na cha ev moha ] tathA moh nahIn hUn; [teShAn kAraNan na ] unakA (main) kAraN nahIn hUn, [kartA na hi kArayitA ] unakA (main) kartA nahIn hUn, kArayitA nahIn hUn; [kartRUNAm anumantA na ev ] kartAkA anumodak nahIn hUn .
[na ahan krodha mAna ] main krodh nahIn hUn, mAn nahIn hUn, [na cha ev ahan mAyA ] tathA main mAyA nahIn hUn, [lobha na bhavAmi ] lobh nahIn hUn; [kartA na hi kArayitA ] unakA (main) kartA nahIn hUn, kArayitA nahIn hUn, [kartRUNAm anumantA na ev ] kartAkA anumodak nahIn hUn .
Page 152 of 388
PDF/HTML Page 179 of 415
single page version
parigrahatvan vyavahArato bhavati at ev tasya nArakAyuShkahetubhUtanikhilamoharAgadveShA vidyante, na cha mam shuddhanishchayabalen shuddhajIvAstikAyasya . tiryakparyAyaprAyogyamAyAmishrAshubhakarmA- bhAvAtsadA tiryakparyAyakartRutvavihInoham . manuShyanAmakarmaprAyogyadravyabhAvakarmAbhAvAnna me manuShyaparyAya shuddhanishchayato samastIti . nishchayen devanAmadheyAdhAradevaparyAyayogyasuras- sugandhasvabhAvAtmakapudgaladravyasambandhAbhAvAnna me devaparyAya iti .
chaturdashabhedabhinnAni mArgaNAsthAnAni tathAvidhabhedavibhinnAni jIvasthAnAni guN- sthAnAni vA shuddhanishchayanayata paramabhAvasvabhAvasya na vidyante .
manuShyatiryakparyAyakAyavayakRutavikArasamupajanitabAlayauvanasthaviravRuddhAvasthAdyanek- sthUlakRushavividhabhedA shuddhanishchayanayAbhiprAyeN na me santi .
bahu Arambha tathA parigrahakA abhAv honeke kAraN main nArakaparyAy nahIn hUn . sansArI jIvako bahu Arambha - parigrah vyavahArase hotA hai aur isIliye use nArak-Ayuke hetubhUt samasta moharAgadveSh hote hain, parantu mujhe — shuddhanishchayake balase shuddhajIvAstikAyako — ve nahIn hain . tiryanychaparyAyake yogya mAyAmishrit ashubh karmakA abhAv honeke kAraN main sadA tiryanychaparyAyake kartRutva vihIn hUn . manuShyanAmakarmake yogya dravyakarma tathA bhAvakarmakA abhAv honeke kAraN mujhe manuShyaparyAy shuddhanishchayase nahIn hai . ‘dev’ aise nAmakA AdhAr jo devaparyAy usake yogya suras - sugandhasvabhAvavAle pudgaladravyake sambandhakA abhAv honeke kAraN nishchayase mujhe devaparyAy nahIn hai .
chaudah bhedavAle mArgaNAsthAn tathA utane (chaudah) bhedavAle jIvasthAn yA guN- sthAn shuddhanishchayanayase paramabhAvasvabhAvavAleko ( – paramabhAv jisakA svabhAv hai aise mujhe) nahIn hain .
manuShya aur tiryanychaparyAyakI kAyAke, vayakRut vikArase ( – parivartanase) utpanna honevAle bAl - yuvA - sthavir - vRuddhAvasthAdirUp anek sthUl - kRush vividh bhed shuddha- nishchayanayake abhiprAyase mere nahIn hain .
Page 153 of 388
PDF/HTML Page 180 of 415
single page version
sattAvabodhaparamachaitanyasukhAnubhUtiniratavishiShTAtmatattvagrAhakashuddhadravyArthikanayabalen me sakalamoharAgadveShA na vidyante .
sahajanishchayanayata sadA nirAvaraNAtmakasya shuddhAvabodharUpasya sahajachichchhakti mayasya sahajdraksphU rtiparipUrNamUrte svarUpAvichalasthitirUpasahajayathAkhyAtachAritrasya na me nikhil- sansRutikleshahetava krodhamAnamAyAlobhA syu .
athAmIShAn vividhavikalpAkulAnAn vibhAvaparyAyANAn nishchayato nAhan kartA, na kArayitA vA bhavAmi, na chAnumantA vA kartRUNAn pudgalakarmaNAmiti .
nAhan nArakaparyAyan kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sanchintaye . nAhan tiryakparyAyan kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sanchintaye . nAhan manuShyaparyAyan kurve, sahajachidvilAsA- tmakamAtmAnamev sanchintaye . nAhan devaparyAyan kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sanchintaye .
nAhan chaturdashamArgaNAsthAnabhedan kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sanchintaye . nAhan mithyAdraShTayAdiguNasthAnabhedan kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sanchintaye . nAh-
sattA, avabodh, paramachaitanya aur sukhakI anubhUtimen lIn aise vishiShTa Atmatattvako grahaN karanevAle shuddhadravyArthikanayake balase mere sakal moharAgadveSh nahIn hain .
sahaj nishchayanayase (1) sadA nirAvaraNasvarUp, (2) shuddhagnAnarUp, (3) sahaj chitshaktimay, (4) sahaj darshanake sphu raNase paripUrNa mUrti ( – jisakI mUrti arthAt svarUp sahaj darshanake sphu raNase paripUrNa hai aise) aur (5) svarUpamen avichal sthitirUp sahaj yathAkhyAt chAritravAle aise mujhe samasta sansArakleshake hetu krodh - mAn - mAyA - lobh nahIn hain .
ab, in (uparokta) vividh vikalponse (bhedonse) bharI huI vibhAvaparyAyonkA nishchayase main kartA nahIn hUn, kArayitA nahIn hUn aur pudgalakarmarUp kartAkA ( – vibhAvaparyAyonke kartA jo pudgalakarma unakA – ) anumodak nahIn hUn (isaprakAr varNan kiyA jAtA hai ) .
main nArakaparyAyako nahIn karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hUn . main tiryanchaparyAyako nahIn karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hUn . main manuShyaparyAyako nahIn karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hUn . main devaparyAyako nahIn karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hUn .
main chaudah mArgaNAsthAnake bhedonko nahIn karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hUn . main mithyAdRuShTi Adi guNasthAnabhedonko nahIn karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp