Page 194 of 388
PDF/HTML Page 221 of 415
single page version
na cha na cha bhuvi kopyanyosti muktyai padArtha ..135..
kvachitpunaranirmalan gahanamevamagnasya yat .
satAn hRudayapadmasadmani cha sansthitan nishchalam ..136..
[shlokArtha : — ] apramatta yogIko vahI ek AchAr hai, vahI ek Avashyak kriyA hai tathA vahI ek svAdhyAy hai .’’
aur (is 100vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj do shlok kahate hain ) : —
[shlokArtha : — ] mere sahaj samyagdarshanamen, shuddha gnAnamen, chAritramen, sukRut aur duShkRutarUpI karmadvandvake sannyAsakAlamen (arthAt pratyAkhyAnamen), samvaramen aur shuddha yogamen ( – shuddhopayogamen) vah paramAtmA hI hai (arthAt samyagdarshanAdi sabhIkA Ashray – avalamban shuddhAtmA hI hai ); muktikI prAptike liye jagatamen anya koI bhI padArtha nahIn hai, nahIn hai .135.
[shlokArtha : — ] jo kabhI nirmal dikhAI detA hai, kabhI nirmal tathA anirmal dikhAI detA hai, tathA kabhI anirmal dikhAI detA hai aur isase agnAnIke liye jo gahan hai, vahI — ki jisane nijagnAnarUpI dIpak se pApatimirako naShTa kiyA hai vah (Atmatattva) hI satpuruShonke hRudayakamalarUpI gharamen nishchalarUpase sansthit hai .136.
Page 195 of 388
PDF/HTML Page 222 of 415
single page version
sanidhanamUrtivijAtIyavibhAvavyanjananaranArakAdiparyAyotpattau chAsannagatAnupacharitAsadbhUtavyavahAr- nayAdeshen svayamevojjIvatyev . sarvairbandhubhi parirakShyamANasyApi mahAbalaparAkramasyaikasya jIvasyAprArthitamapi svayamev jAyate maraNam; ek ev paramaguruprasAdAsAditasvAtmAshray-
gAthA : 101 anvayArtha : — [jIva eka cha ] jIv akelA [mriyate ] maratA hai [cha ] aur [svayam eka ] svayam akelA [jIvati ] janmatA hai; [ekasya ] akelekA [maraNan jAyate ] maraN hotA hai aur [eka ] akelA [nIrajA ] raj rahit hotA huA [sidhyati ] siddha hotA hai .
TIkA : — yahAn ( – is gAthAmen), sansArAvasthAmen aur muktimen jIv nisahAy hai aisA kahA hai .
nitya maraNamen (arthAt pratisamay honevAle Ayukarmake niShekonke kShayamen) aur us bhav sambandhI maraNamen, (anya kisIkI) sahAyatAke binA vyavahArase (jIv) akelA hI maratA hai; tathA sAdi-sAnt mUrtik vijAtIyavibhAvavyanjanaparyAyarUp naranArakAdiparyAyonkI utpattimen, Asanna - anupacharit - asadbhUt - vyavahAranayake kathanase (jIv akelA hI) svayamev janmatA hai . sarva bandhujanonse rakShaN kiyA jAne par bhI, mahAbalaparAkramavAle jIvakA akelekA hI, anichchhit hone par bhI, svayamev maraN hotA
Page 196 of 388
PDF/HTML Page 223 of 415
single page version
nishchayashukladhyAnabalen svAtmAnan dhyAtvA nIrajA san sadyo nirvAti .
bhoktun svayam svakRutakarmaphalAnubandham .
svAjIvanAy militan viTapeTakan te ..’’
tathA hi — hai; (jIv) akelA hI param guruke prasAdase prApta svAtmAshrit nishchayashukladhyAnake balase nij AtmAko dhyAkar rajarahit hotA huA shIghra nirvAN prApta karatA hai .
svayam sansAramen bhramatA hai tathA svayam sansArase mukta hotA hai .’’
aur shrI somadevapanDitadevane (yashastilakachampUkAvyamen dUsare adhikAramen ekatvAnuprekShAkA varNan karate hue 119ven shlok dvArA) kahA hai ki : —
‘‘[shlokArtha : — ] svayam kiye hue karmake phalAnubandhako svayam bhoganeke liye tU akelA janmamen tathA mRutyumen pravesh karatA hai, anya koI (strIputramitrAdik) sukhadukhake prakArommen bilakul sahAyabhUt nahIn hotA; apanI AjIvikAke liye (mAtra apane svArthake liye strIputramitrAdik) ThagonkI TolI tujhe milI hai .’’
aur (is 101vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain ) : —
Page 197 of 388
PDF/HTML Page 224 of 415
single page version
karmadvandvodbhavaphalamayan chArusaukhyan cha dukham .
dekan tattvan kimapi guruta prApya tiShThatyamuShmin ..137..
[shlokArtha : — ] jIv akelA prabal duShkRutase janma aur mRutyuko prApta karatA hai; jIv akelA sadA tIvra mohake kAraN svasukhase vimukh hotA huA karmadvandvajanit phalamay ( – shubh aur ashubh karmake phalarUp) sundar sukh aur dukhako bArambAr bhogatA hai; jIv akelA guru dvArA kisI aise ek tattvako ( – avarNanIy param chaitanyatattvako) prApta karake usamen sthit rahatA hai . 137 .
gAthA : 102 anvayArtha : — [gnAnadarshanalakShaNa ] gnAnadarshanalakShaNavAlA [shAshvata ] shAshvat [eka ] ek [AtmA ] AtmA [me ] merA hai; [sheShA sarve ] sheSh sab [sanyogalakShaNA bhAvA ] sanyogalakShaNavAle bhAv [me bAhyA ] mujhase bAhya hain .
trikAl nirupAdhik svabhAvavAlA honese nirAvaraN - gnAnadarshanalakShaNase lakShit aisA jo kAraNaparamAtmA vah, samasta sansArarUpI nandanavanake vRukShonkI jaDake AsapAs kyAriyommen
Page 198 of 388
PDF/HTML Page 225 of 415
single page version
bhUtadravyabhAvakarmAbhAvAdeka, sa ev nikhilakriyAkAnDADambaravividhavikalpakolAhal- nirmukta sahajashuddhagnAnachetanAmatIndriyan bhunjAna san shAshvato bhUtvA mamopAdeyarUpeN tiShThati, yastrikAlanirupAdhisvabhAvatvAt nirAvaraNagnAnadarshanalakShaNalakShita kAraNaparamAtmA; ye shubhAshubhakarmasanyogasambhavA sheShA bAhyAbhyantaraparigrahA, svasvarUpAdbAhyAste sarve; iti mam nishchaya .
sahajaparamachichchintAmaNirnityashuddha .
pAnI bharaneke liye jalapravAhase paripUrNa nAlI samAn vartatA huA jo sharIr usakI utpattimen hetubhUt dravyakarma - bhAvakarma rahit honese ek hai, aur vahI (kAraNaparamAtmA) samasta kriyAkANDake ADambarake vividh vikalparUp kolAhalase rahit sahajashuddha - gnAnachetanAko atIndriyarUpase bhogatA huA shAshvat rahakar mere liye upAdeyarUpase rahatA hai; jo shubhAshubh karmake sanyogase utpanna honevAle sheSh bAhya - abhyantar parigrah, ve sab nij svarUpase bAhya hain . — aisA merA nishchay hai .
[ab is 102vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain : ]
[shlokArtha : — ] aho ! merA paramAtmA shAshvat hai, ek hai, sahaj param chaitanyachintAmaNi hai, sadA shuddha hai aur ananta nij divya gnAnadarshanase samRuddha hai . aisA hai to phi ra bahu prakArake bAhya bhAvonse mujhe kyA phal hai ? 138.
Page 199 of 388
PDF/HTML Page 226 of 415
single page version
sati yatkinchidapi dushcharitran bhavati chettat sarvan manovAkkAyasanshuddhayA santyajAmi . sAmAyikashabden tAvachchAritramuktan sAmAyikachhedopasthApanaparihAravishuddhayabhidhAnabhedAttrividham . athavA jaghanyaratnatrayamutkRuShTan karomi; navapadArthaparadravyashraddhAnaparignAnAcharaNasvarUpan ratnatrayan sAkAran, tat svasvarUpashraddhAnaparignAnAnuShThAnarUpasvabhAvaratnatrayasvIkAreN nirAkAran shuddhan karomi ityartha . kin cha, bhedopachArachAritram abhedopachAran karomi, abhedopachAram abhedAnupachAran karomi iti trividhan sAmAyikamuttarottarasvIkAreN sahajaparamatattvAvichalasthitirUpasahajanishchay-
gAthA : 103 anvayArtha : — [me ] merA [yat kinchit ] jo kuchh bhI [dushcharitran ] duchAritra [sarvan ] us sarvako main [trividhen ] trividhase (man - vachan - kAyAse) [visRujAmi ] chhoDatA hUn [tu ] aur [trividhan sAmAyikan ] trividh jo sAmAyik ( – chAritra) [sarvan ] us sarvako [nirAkAran karomi ] nirAkAr (-nirvikalpa) karatA hUn .
mujhe param – tapodhanako, bhedavignAnI hone par bhI, pUrvasanchit karmonke udayake kAraN chAritramohakA uday hone par yadi kuchh bhI duchAritra ho, to us sarvako man - vachan - kAyAkI sanshuddhise main samyak prakArase chhoDatA hUn . ‘sAmAyik’ shabdase chAritra kahA hai — ki jo (chAritra) sAmAyik, chhedopasthApan aur parihAravishuddhi nAmake tIn bhedonke kAraN tIn prakArakA hai . (main us chAritrako nirAkAr karatA hUn .) athavA main jaghanya ratnatrayako utkRuShTa karatA hUn; nav padArtharUp paradravyake shraddhAn - gnAn - AcharaNasvarUp ratnatray sAkAr ( – savikalpa) hai, use nijasvarUpake shraddhAn - gnAn - anuShThAnarUp svabhAvaratnatrayake svIkAr ( – angIkAr) dvArA nirAkAr – shuddha karatA hUn, aisA artha hai . aur (dUsare prakArase kahA jAye to), main bhedopachAr chAritrako abhedopachAr karatA hUn tathA abhedopachAr chAritrako abhedAnupachAr karatA hUn — isaprakAr trividh sAmAyikako ( – chAritrako)
Page 200 of 388
PDF/HTML Page 227 of 415
single page version
chAritran, nirAkAratattvaniratatvAnnirAkArachAritramiti .
dravyan mitho dvayamidan nanu savyapekSham .
dravyan pratItya yadi vA charaNan pratItya ..’’
uttarottar svIkRut (angIkRut) karanese sahaj param tattvamen avichal sthitirUp sahaj nishchayachAritra hotA hai — ki jo (nishchayachAritra) nirAkAr tattvamen lIn honese nirAkAr chAritra hai .
isIprakAr shrI pravachanasArakI (amRutachandrAchAryadevakRut tattvadIpikA nAmak) TIkAmen (12ven shlok dvArA) kahA hai ki : —
‘‘[shlokArtha : — ] charaN dravyAnusAr hotA hai aur dravya charaNAnusAr hotA hai — isaprakAr ve donon paraspar apekShAsahit hain; isaliye yA to dravyakA Ashray karake athavA to charaNakA Ashray karake mumukShu (gnAnI, muni) mokShamArgamen ArohaN karo .’’
aur (is 103vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain ) : —
[shlokArtha : — ] jinakI buddhi chaitanyatattvakI bhAvanAmen Asakta (rat, lIn) hai aise yati yamamen prayatnashIl rahate hain (arthAt sanyamamen sAvadhAn rahate hain ) — ki jo yam ( – sanyam) yAtanAshIl yamake ( – dukhamay maraNake) nAshakA kAraN hai .139.
Page 201 of 388
PDF/HTML Page 228 of 415
single page version
pariNaterabhAvAnna me kenachijjanen sah vairam; sahajavairAgyapariNate na me kApyAshA vidyate; paramasamarasIbhAvasanAthaparamasamAdhin prapadyehamiti .
gAthA : 104 anvayArtha : — [sarvabhUteShu ] sarva jIvonke prati [me ] mujhe [sAmyan ] samatA hai, [mahyan ] mujhe [kenachit ] kisIke sAth [vairan na ] vair nahIn hai; [nUnam ] vAstavamen [AshAm utsRujya ] AshAko chhoDakar [samAdhi pratipadyate ] main samAdhiko prApta karatA hUn .
TIkA : — yahAn (is gAthAmen) antarmukh param - tapodhanakI bhAvashuddhikA kathan hai .
jisane samasta indriyonke vyApArako chhoDA hai aise mujhe bhedavignAniyon tathA agnAniyonke prati samatA hai; mitra - amitrarUp (mitrarUp athavA shatrurUp) pariNatike abhAvake kAraN mujhe kisI prANIke sAth vair nahIn hai; sahaj vairAgyapariNatike kAraN mujhe koI bhI AshA nahIn vartatI; param samarasIbhAvasanyukta param samAdhikA main Ashray karatA hUn (arthAt param samAdhiko prApta karatA hUn ) .
isIprakAr shrI yogIndradevane (amRutAshItimen 21ven shlok dvArA) kahA hai ki : —
Page 202 of 388
PDF/HTML Page 229 of 415
single page version
smRutvA parAn cha samatAn kuladevatAn tvam .
magnAnamantriyutamoharipUpamardi ..’’
durbhAvanAtimirasanhatichandrakIrtim .
yA sammatA bhavati sanyaminAmajasram ..140..
nijamukhasukhavArdhiprasphArapUrNashashiprabhA .
munivaragaNasyochchai sAlankriyA jagatAmapi ..141..
‘‘[shlokArtha : — ] he bhAI ! svAbhAvik balasampanna aisA tU Alasya chhoDakar, utkRuShTa samatArUpI kuladevIkA smaraN karake, agnAnamantrI sahit mohashatrukA nAsh karanevAle is samyaggnAnarUpI chakrako shIghra grahaN kar .’’
ab (is 104vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj do shlok kahate hain ) : —
[shlokArtha : — ] jo (samatA) muktisundarIkI sakhI hai, jo mokShasaukhyakA mUl hai, jo durbhAvanArUpI timirasamUhako (naShTa karaneke liye) chandrake prakAsh samAn hai aur jo sanyamiyonko nirantar sammat hai, us samatAko main atyant bhAtA hUn .140.
[shlokArtha : — ] jo yogiyonko bhI durlabh hai, jo nijAbhimukh sukhake sAgaramen jvAr lAneke liye pUrNa chandrakI prabhA (samAn) hai, jo param sanyamiyonkI dIkShArUpI strIke manako pyArI sakhI hai tathA jo munivaronke samUhakA tathA tIn lokakA bhI atishayarUpase AbhUShaN hai, vah samatA sadA jayavanta hai .141.
Page 203 of 388
PDF/HTML Page 230 of 415
single page version
akhilaparIShahamahAbhaTavijayopArjitanijashUraguNasya nishchayaparamatapashcharaNaniratashuddhabhAvasya sansAr- dukhabhItasya vyavahAreN chaturAhAravivarjanapratyAkhyAnam . kin cha puna vyavahArapratyAkhyAnan
gAthA : 105 anvayArtha : — [nikaShAyasya ] jo nikaShAy hai, [dAntasya ] 1dAnta hai, [shUrasya ] shUravIr hai, [vyavasAyina ] vyavasAyI ( – shuddhatAke prati udyamavanta) hai aur [sansArabhayabhItasya ] sansArase bhayabhIt hai, use [sukhan pratyAkhyAnan ] sukhamay pratyAkhyAn (arthAt nishchayapratyAkhyAn) [bhavet ] hotA hai .
TIkA : — jo jIv nishchayapratyAkhyAnake yogya ho aise jIvake svarUpakA yah kathan hai .
jo samasta kaShAyakalankarUp kIchaDase vimukta hai, sarva indriyonke vyApAr par vijay prApta kar lenese jisane param dAntarUpatA prApta kI hai, sakal pariShaharUpI mahA subhaTonko jIt lenese jisane nij shUraguN prApta kiyA hai, nishchay - param - tapashcharaNamen 2nirat aisA shuddhabhAv jise vartatA hai tathA jo sansAradukhase bhayabhIt hai, use (yathochit shuddhatA sahit) vyavahArase chAr AhArake tyAgarUp pratyAkhyAn hai . parantu (shuddhatArahit) vyavahAr - pratyAkhyAn to kudRuShTi ( – mithyAtvI) puruShako bhI chAritramohake udayake hetubhUt dravyakarma 1 – dAnta = jisane indriyonkA daman kiyA ho aisA; jisane indriyonko vash kiyA ho aisA; sanyamI . 2 – nirat = rat; tatpar; parAyaN; lIn .
Page 204 of 388
PDF/HTML Page 231 of 415
single page version
kudraShTerapi puruShasya chAritramohodayahetubhUtadravyabhAvakarmakShayopashamen kvachit kadAchit sambhavati . at ev nishchayapratyAkhyAnan hitam atyAsannabhavyajIvAnAm; yata svarNanAm- dheyadharasya pAShANasyopAdeyatvan na tathAndhapAShANasyeti . tata sansArasharIrabhoganirvegatA nishchay- pratyAkhyAnasya kAraNan, punarbhAvikAle sambhAvinAn nikhilamoharAgadveShAdivividhavibhAvAnAn parihAra paramArthapratyAkhyAnam, athavAnAgatakAlodbhavavividhAntarjalpaparityAga shuddha- nishchayapratyAkhyAnam iti .
paramayaminAmetannirvANasaukhyakaran param .
munip shRuNu te dIkShAkAntAtiyauvanakAraNam ..142..
-bhAvakarmake kShayopasham dvArA kvachit kadAchit sambhavit hai . isIliye nishchayapratyAkhyAn ati - Asannabhavya jIvonko hitarUp hai; kyonki jisaprakAr ❃suvarNapAShAN nAmak pAShAN upAdey hai usIprakAr andhapAShAN nahIn hai . isaliye (yathochit shuddhatA sahit) sansAr tathA sharIr sambandhI bhogakI nirvegatA nishchayapratyAkhyAnakA kAraN hai aur bhaviShya kAlamen honevAle samasta moharAgadveShAdi vividh vibhAvonkA parihAr vah paramArtha pratyAkhyAn hai athavA anAgat kAlamen utpanna honevAle vividh antarjalponkA ( – vikalponkA) parityAg vah shuddha nishchayapratyAkhyAn hai .
[ab is 105vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain : ]
[shlokArtha : — ] he munivar ! sun; jinendrake matamen utpanna honevAlA pratyAkhyAn satat jayavanta hai . vah pratyAkhyAn param sanyamiyonko utkRuShTarUpase nirvANasukhakA karanevAlA hai, sahaj samatAdevIke sundar karNakA mahA AbhUShaN hai aur terI dIkShArUpI priy strIke atishay yauvanakA kAraN hai .142. ❃ jis pAShANamen suvarNa hotA hai use suvarNapAShAN kahate hain aur jis pAShANamen suvarNa nahIn hotA use andhapAShAN
Page 205 of 388
PDF/HTML Page 232 of 415
single page version
ranAdibandhanasambandhayorbhedan bhedAbhyAsabalen karoti, sa paramasanyamI nishchayavyavahArapratyAkhyAnan svIkarotIti .
sohamityanudinan muninAtha .
svasvarUpamamalan malamuktyai ..143..
gAthA : 106 anvayArtha : — [evan ] isaprakAr [ya ] jo [nityam ] sadA [jIvakarmaNo ] jIv aur karmake [bhedAbhyAsan ] bhedakA abhyAs [karoti ] karatA hai, [sa sanyata ] vah sanyat [niyamAt ] niyamase [pratyAkhyAnan ] pratyAkhyAn [dhartun ] dhAraN karaneko [shakta ] shaktimAn hai .
shrImad arhantake mukhAravindase nikale hue paramAgamake arthakA vichAr karanemen samartha aisA jo param sanyamI anAdi bandhanarUp sambandhavAle ashuddha antatattva aur karmapudgalakA bhed bhedAbhyAsake balase karatA hai, vah param sanyamI nishchayapratyAkhyAn tathA vyavahArapratyAkhyAnako svIkRut ( – angIkRut) karatA hai .
[ab, is nishchay - pratyAkhyAn adhikArakI antim gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev nau shlok kahate hain : ]
Page 206 of 388
PDF/HTML Page 233 of 415
single page version
dyAnapAtramidamAh jinendra .
bhAvayAmyahamato jitamoha ..144..
bhrAntidhvansAtsahajaparamAnandachinniShTabuddhe .
bhUyo bhUyo bhavati bhavinAn sansRutirghorarUpA ..145..
kathan kAnkShantyenan bat kalihatAste jaDadhiya ..146..
main hUn’ isaprakAr munishvarako malase mukta honeke liye paripUrNa saukhyake nidhAnabhUt nirmal nij svarUpako pratidin bhAnA chAhiye .143.
[shlokArtha : — ] ghor sansAramahArNavakI yah (param tattva) daidIpyamAn naukA hai aisA jinendradevane kahA hai; isaliye main mohako jItakar nirantar param tattvako tattvata ( – pAramArthik rItise) bhAtA hUn .144.
[shlokArtha : — ] bhrAntike nAshase jisakI buddhi sahaj - paramAnandayukta chetanamen niShThit ( – lIn, ekAgra) hai aise shuddhachAritramUrtiko satat pratyAkhyAn hai . parasamayamen ( – anya darshanamen) jinakA sthAn hai aise anya yogiyonko pratyAkhyAn nahIn hotA; un sansAriyonko punapuna ghor sansaraN ( – paribhramaN) hotA hai .145.
[shlokArtha : — ] jo shAshvat mahA AnandAnanda jagatamen prasiddha hai, vah nirmal guNavAle siddhAtmAmen atishayarUpase tathA niyatarUpase rahatA hai . (to phi ra,) arere ! yah vidvAn bhI kAmake tIkShNa shastronse ghAyal hote hue kleshapIDit hokar usakI (kAmakI) ichchhA kyon karate hain ! ve jaDabuddhi hain .146.
Page 207 of 388
PDF/HTML Page 234 of 415
single page version
sachchAritran duraghatarusAndrATavIvahnirUpam .
yatkimbhUtan sahajasukhadan shIlamUlan munInAm ..147..
hRudayasarasijAtAbhyantare sansthitan yat .
svarasavisarabhAsvadbodhavisphU rtimAtram ..148..
bhavAmbunidhimagnajIvatatiyAnapAtropamam .
namAmi satatan puna sahajamev tattvan mudA ..149..
[shlokArtha : — ] jo duShTa pAparUpI vRukShonkI ghanI aTavIko jalAneke liye agnirUp hai aisA pragaT shuddha-shuddha satchAritra sanyamiyonko pratyAkhyAnase hotA hai; (isaliye) he bhavyashArdUl ! ( – bhavyottam !) tU shIghra apanI matimen tattvako nitya dhAraN kar — ki jo tattva sahaj sukhakA denevAlA tathA muniyonke chAritrakA mUl hai .147.
[shlokArtha : — ] tattvamen niShNAt buddhivAle jIvake hRudayakamalarUp abhyantaramen jo susthit hai, vah sahaj tattva jayavanta hai . us sahaj tejane mohAndhakArakA nAsh kiyA hai aur vah (sahaj tej) nij rasake vistArase prakAshit gnAnake prakAshanamAtra hai .148.
[shlokArtha : — ] aur, jo (sahaj tattva) akhaNDit hai, shAshvat hai, sakal doShase dUr hai, utkRuShTa hai, bhavasAgaramen DUbe hue jIvasamUhako naukA samAn hai tathA prabal sankaTonke samUharUpI dAvAnalako (shAnt karaneke liye) jal samAn hai, us sahaj tattvako main pramodase satat namaskAr karatA hUn .149.
Page 208 of 388
PDF/HTML Page 235 of 415
single page version
munIshvaramanogRuhAntarasuratnadIpaprabham .
pradhUtamadanAdikan prabalabodhasaudhAlayam .
iti sukavijanapayojamitrapanchendriyaprasaravarjitagAtramAtraparigrahshrIpadmaprabhamaladhAridev - virachitAyAn niyamasAravyAkhyAyAn tAtparyavRuttau nishchayapratyAkhyAnAdhikAra ShaShTha shrutaskandha ..
[shlokArtha : — ] jo jinaprabhuke mukhAravindase vidit (prasiddha) hai, jo svarUpamen sthit hai, jo munIshvaronke manogRuhake bhItar sundar ratnadIpakI bhAnti prakAshit hai, jo is lokamen darshanamohAdi par vijay prApta kiye hue yogiyonse namaskAr karane yogya hai tathA jo sukhakA mandir hai, us sahaj tattvako main sadA atyanta namaskAr karatA hUn . 150 .
[shlokArtha : — ] jisane pApakI rAshiko naShTa kiyA hai, jisane puNyakarmake samUhako hanA hai, jisane madan ( – kAm) Adiko jhAD diyA hai, jo prabal gnAnakA mahal hai, jisako tattvavettA praNAm karate hain, jo prakaraNake nAshasvarUp hai (arthAt jise koI kArya karanA sheSh nahIn hai — jo kRutakRutya hai ), jo puShTa guNonkA dhAm hai tathA jisane moharAtrikA nAsh kiyA hai, use ( – us sahaj tattvako) ham namaskAr karate hain . 151 .
isaprakAr, sukavijanarUpI kamalonke liye jo sUrya samAn hain aur pAnch indriyonke vistAr rahit dehamAtra jinhen parigrah thA aise shrI padmaprabhamaladhAridev dvArA rachit niyamasArakI tAtparyavRutti nAmak TIkAmen (arthAt shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI niyamasAr paramAgamakI nirgrantha munirAj shrI padmaprabhamaladhAridevavirachit tAtparyavRutti nAmakI TIkAmen) nishchay-pratyAkhyAn adhikAr nAmakA chhaThavAn shrutaskandha samApta huA .
Page 209 of 388
PDF/HTML Page 236 of 415
single page version
gAthA : 107 anvayArtha : — [nokarmakarmarahitan ] nokarma aur karmase rahit tathA [vibhAvaguNaparyayai vyatiriktam ] vibhAvaguNaparyAyonse ❃vyatirikta [AtmAnan ] AtmAko [ya ] jo [dhyAyati ] dhyAtA hai, [shramaNasya ] us shramaNako [AlochanA ] AlochanA [bhavati ] hai .
audArik, vaikriyik, AhArak, taijas aur kArmaN sharIr ve nokarma hain; gnAnAvaraN, ❃ vyatirikta = rahit; bhinna .
Page 210 of 388
PDF/HTML Page 237 of 415
single page version
varaNAntarAyamohanIyavedanIyAyurnAmagotrAbhidhAnAni hi dravyakarmANi . karmopAdhinirapekShasattA- grAhakashuddhanishchayadravyArthikanayApekShayA hi ebhirnokarmabhirdravyakarmabhishcha nirmukta m . matignAnAdayo vibhAvaguNA naranArakAdivyanjanaparyAyAshchaiv vibhAvaparyAyA . sahabhuvo guNA kramabhAvina paryAyAshcha . ebhi samastai vyatiriktan , svabhAvaguNaparyAyai sanyuktan, trikAlanirAvaraNaniranjan- paramAtmAnan triguptiguptaparamasamAdhinA ya paramashramaNo nityamanuShThAnasamaye vachanarachanAprapanch- parAngmukha san dhyAyati, tasya bhAvashramaNasya satatan nishchayAlochanA bhavatIti .
trikAl - nirAvaraN niranjan paramAtmAko triguptigupta ( – tIn gupti dvArA gupta aisI) paramasamAdhi
isIprakAr (AchAryadev) shrImad amRutachandrasUrine (shrI samayasArakI AtmakhyAti nAmak TIkAmen 227ven shlok dvArA) kahA hai ki : —
‘‘[shlokArtha : — ] mohake vilAsase phai lA huA jo yah udayamAn ( – udayamen AnevAlA) karma us samastako Alochakar ( – un sarva karmonkI AlochanA karake), main niShkarma (arthAt sarva karmonse rahit) chaitanyasvarUp AtmAmen AtmAse hI ( – svayamse hI) nirantar vartatA hUn .’’ ❃ shuddhanishchayadravyArthikanay karmopAdhikI apekShA rahit sattAko hI grahaN karatA hai .
Page 211 of 388
PDF/HTML Page 238 of 415
single page version
shuddhAtmAnan nirupadhiguNan chAtmanaivAvalambe .
nItvA nAshan sahajavilasadbodhalakShmIn vrajAmi ..152..
aur upAsakAdhyayanamen (shrI samantabhadrasvAmIkRut ratnakaraNDashrAvakAchAramen 125ven shlok dvArA) kahA hai ki : —
‘‘[shlokArtha : — ] kiye hue, karAye hue aur anumodan kiye hue sarva pAponkI niShkapaTarUpase AlochanA karake, maraNaparyant rahanevAlA, nisheSh ( – paripUrNa) mahAvrat dhAraN karanA .’’
aur (is 107vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev shlok kahate hain ) : —
[shlokArtha : — ] ghor sansArake mUl aise sukRut aur duShkRutako sadA Aloch- Alochakar main nirupAdhik ( – svAbhAvik) guNavAle shuddha AtmAko AtmAse hI avalambatA hUn . phi ra dravyakarmasvarUp samasta prakRitiko atyanta naShTa karake sahajavilasatI gnAnalakShmIko main prApta karUngA .152.
Page 212 of 388
PDF/HTML Page 239 of 415
single page version
dhvaniparignAnakushalachaturthagnAnadharagautamamaharShimukhakamalavinirgatachaturasandarbhagarbhIkRutarAddhAntAdi- samastashAstrArthasArthasArasarvasvIbhUtashuddhanishchayaparamAlochanAyAshchatvAro vikalpA bhavanti . te vakShyamANasUtrachatuShTaye nigadyanta iti .
gAthA : 108 anvayArtha : — [ih ] ab, [AlochanalakShaNan ] AlochanAkA svarUp [Alochanam ] 1Alochan, [Alunchhanam ] 2Alunchhan, [avikRutikaraNam ] 3avikRutikaraN [cha ] aur [bhAvashuddhi cha ] 4bhAvashuddhi [chaturvidhan ] aise chAr prakArakA [samaye ] shAstramen [parikathitam ] kahA hai .
bhagavAn arhantake mukhAravindase nikalI huI, (shravaNake liye AI huI) sakal janatAko shravaNakA saubhAgya prApta ho aisI, sundar - AnandasyandI (sundar - AnandajharatI), anakSharAtmak jo divyadhvani, usake parignAnamen kushal chaturthagnAnadhar (manaparyayagnAnadhArI) gautamamaharShike mukhakamalase nikalI huI jo chatur vachanarachanA, usake garbhamen vidyamAn rAddhAntAdi ( – siddhAntAdi) samasta shAstronke arthasamUhake sArasarvasvarUp shuddha - nishchay - param - AlochanAke chAr bhed hain . ve bhed ab Age kahe jAne vAle chAr sUtrommen kahe jAyenge .
[ab is 108vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain : ] 1 – svayam apane doShonko sUkShmatAse dekh lenA athavA guruke samakSha apane doShonkA nivedan karanA so vyavahAr –
Alochan hai . nishchay – AlochanakA svarUp 109 vIn gAthAmen kahA jAyegA . 2 – Alunchhan = (doShonkA) Alunchan arthAt ukhAD denA vah . 3 – avikRutikaraN = vikArarahitatA karanA vah . 4 – bhAvashuddhi = bhAvonko shuddha karanA vah .
Page 213 of 388
PDF/HTML Page 240 of 415
single page version
muktyanganAsangamahetubhUtam .
tasmai nama svAtmani niShThitAy ..153..
thinInAtha sadAntarmukhAkAramatyapUrvan niranjananijabodhanilayan kAraNaparamAtmAnan nirav-
[shlokArtha : — ] muktirUpI ramaNIke sangamake hetubhUt aise in AlochanAke bhedonko jAnakar jo bhavya jIv vAstavamen nij AtmAmen sthiti prApta karatA hai, us svAtmaniShThitako ( – us nijAtmAmen lIn bhavya jIvako) namaskAr ho . 153 .
gAthA : 109 anvayArtha : — [ya ] jo (jIv) [pariNAmam ] pariNAmako [samabhAve ] samabhAvamen [sansthApya ] sthApakar [AtmAnan ] (nij) AtmAko [pashyati ] dekhatA hai, [Alochanam ] vah Alochan hai . [iti ] aisA [paramajinendrasya ] param jinendrakA [upadesham ] upadesh [jAnIhi ] jAn .
sahajavairAgyarUpI amRutasAgarake phe na - samUhake shvet shobhAmaNDalakI vRuddhike hetubhUt pUrNa chandra samAn (arthAt sahaj vairAgyamen jvAr lAkar usakI ujjvalatA baDhAnevAlA) jo jIv sadA antarmukhAkAr ( – sadA antarmukh jisakA svarUp hai aise), ati apUrva, niranjan