Page 254 of 388
PDF/HTML Page 281 of 415
single page version
kalpanApoDhaparamasamarasIbhAvasanAthatvAtrrasasthAvarajIvanikAyeShu sama, tasya cha paramajin- yogIshvarasya sAmAyikAbhidhAnavratan sanAtanamiti vItarAgasarvagnamArge siddhamiti .
gAthA : 126 anvayArtha : — [ya ] jo [sthAvareShu ] sthAvar [vA ] athavA [traseShu ] tras [sarvabhUteShu ] sarva jIvonke prati [sama ] samabhAvavAlA hai, [tasya ] use [sAmAyikan ] sAmAyik [sthAyi ] sthAyI hai [iti kevalishAsane ] aisA kevalIke shAsanamen kahA hai
TIkA : — yahAn, param mAdhyasthabhAv Adimen ArUDh hokar sthit paramamumukShukA svarUp kahA hai .
jo sahaj vairAgyarUpI mahalake shikharakA shikhAmaNi (arthAt param sahajavairAgyavanta muni) vikArake kAraNabhUt samasta moharAgadveShake abhAvake kAraN bhedakalpanA vimukta param samarasIbhAv sahit honese tras - sthAvar (samasta) jIvanikAyonke prati samabhAvavAlA hai, us param jinayogIshvarako sAmAyik nAmakA vrat sanAtan (sthAyI) hai aisA vItarAg sarvagnake mArgamen siddha hai .
[ab is 126vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj ATh shlok kahate hain : ]
Page 255 of 388
PDF/HTML Page 282 of 415
single page version
paramajinamunInAn chittamuchchairajasram .
tadahamabhinamAmi staumi sambhAvayAmi ..204..
[shlokArtha : — ] param jinamuniyonkA jo chitta (chaitanyapariNaman) nirantar tras jIvonke ghAtase tathA sthAvar jIvonke vadhase atyanta vimukta hai, aur jo (chitta) antim avasthAko prApta tathA nirmal hai, use main karmase mukta honeke hetu naman karatA hUn, stavan karatA hUn, samyak prakArase bhAtA hUn .204.
[shlokArtha : — ] koI jIv advaitamArgamen sthit hain aur koI jIv dvaitamArgamen sthit hain; dvait aur advaitase vimukta mArgamen (arthAt jisamen dvait yA advaitake vikalpa nahIn hain aise mArgamen) ham vartate hain .205.
[shlokArtha : — ] koI jIv advaitakI ichchhA karate hain aur anya koI jIv dvaitakI ichchhA karate hain; main dvait aur advaitase vimukta AtmAko naman karatA hUn .206.
[shlokArtha : — ] main — sukhakI ichchhA rakhanevAlA AtmA — ajanma aur avinAshI aise nij AtmAko AtmA dvArA hI AtmAmen sthit rahakar bArambAr bhAtA hUn .207.
Page 256 of 388
PDF/HTML Page 283 of 415
single page version
akhanDAnandAtmA nikhilanayarAsheraviShaya .
shubhAbhAvo bhUyoshubhapariNatirvA na cha na cha .
ya evan sannyasto bhavaguNagaNai staumi tamaham ..209..
sphu TitasahajatejapunjadUrIkRutAnha- .
jayati jagati nityan chichchamatkAramAtram ..210..
[shlokArtha : — ] bhavake karanevAle aise in vikalpa-kathanonse bas hoo, bas hoo . jo akhaNDAnandasvarUp hai vah (yah AtmA) samasta nayarAshikA aviShay hai; isaliye yah koI (avarNanIy) AtmA dvait yA advaitarUp nahIn hai (arthAt dvait - advaitake vikalponse par hai ) . us ekako main alpa kAlamen bhavabhayakA nAsh karaneke liye satat vandan karatA hUn .208.
[shlokArtha : — ] yonimen sukh aur dukh sukRut aur duShkRutake samUhase hotA hai (arthAt chAr gatike janmommen sukhadukh shubhAshubh kRutyonse hotA hai ) . aur dUsare prakArase ( – nishchayanayase), AtmAko shubhakA bhI abhAv hai tathA ashubh pariNati bhI nahIn hai — nahIn hai, kyonki is lokamen ek AtmAko (arthAt AtmA sadA ekarUp honese use) avashya bhavakA parichay bilakul nahIn hai . isaprakAr jo bhavaguNonke samUhase sannyasta hai (arthAt jo shubh - ashubh, rAg - dveSh Adi bhavake guNonse — vibhAvonse – rahit hai ) usakA ( – nityashuddha AtmAkA) main stavan karatA hUn .209.
Page 257 of 388
PDF/HTML Page 284 of 415
single page version
mahAmunigaNAdhinAthahRudayAravindasthitam .
sadA nijamahimni lInamapi sadraºshAn gocharam ..211..
atrApyAtmaivopAdey ityukta : . jagatamen nitya jayavanta hai — ki jisane pragaT hue sahaj tejapunj dvArA svadharmatyAgarUp (moharUp) atiprabal timirasamUhako dUr kiyA hai aur jo us ❃aghasenAkI dhvajAko har letA hai .210.
[shlokArtha : — ] yah anagh (nirdoSh) Atmatattva jayavanta hai — ki jisane sansArako asta kiyA hai, jo mahAmunigaNake adhinAthake ( – gaNadharonke) hRudayAravindamen sthit hai, jisane bhavakA kAraN chhoD diyA hai, jo ekAntase shuddha pragaT huA hai (arthAt jo sarvathA - shuddharUpase spaShTa gnAt hotA hai ) tathA jo sadA (TankotkIrNa chaitanyasAmAnyarUp) nij mahimAmen lIn hone par bhI samyagdRuShTiyonko gochar hai .211.
gAthA : 127 anvayArtha : — [yasya ] jise [sanyame ] sanyamamen, [niyame ] niyamamen aur [tapasi ] tapamen [AtmA ] AtmA [sannihita ] samIp hai, [tasya ] use [sAmAyikan ] sAmAyik [sthAyi ] sthAyI hai [iti kevalishAsane ] aisA kevalIke shAsanamen kahA hai .
TIkA : — yahAn (is gAthAmen) bhI AtmA hI upAdey hai aisA kahA hai . ❃ agh = doSh; pAp .
Page 258 of 388
PDF/HTML Page 285 of 415
single page version
yasya khalu bAhyaprapanchaparAngmukhasya nirjitAkhilendriyavyApArasya bhAvijinasya pAp- kriyAnivRuttirUpe bAhyasanyame kAyavAngmanoguptirUpasakalendriyavyApAravarjitebhyantarAtmani parimitakAlAcharaNamAtre niyame paramabrahmachinmayaniyatanishchayAntargatAchAre svarUpevichalasthitirUpe vyavahAraprapanchitapanchAchAre panchamagatihetubhUte kinchanabhAvaprapanchaparihINe sakaladurAchAranivRuttikAraNe paramatapashcharaNe cha paramaguruprasAdAsAditaniranjananijakAraNaparamAtmA sadA sannihit iti kevalinAn shAsane tasya paradravyaparAngmukhasya paramavItarAgasamyagdraShTervItarAgachAritrabhAja sAmAyikavratan sthAyi bhavatIti .
tiShThatyuchchai paramayamina shuddhadraShTermanashchet .
sAkShAdeShA sahajasamatA prAstarAgAbhirAme ..212..
bAhya prapanchase parAngmukh aur samasta indriyavyApArako jIte hue aise jis bhAvI jinako pApakriyAkI nivRuttirUp bAhyasanyamamen, kAy - vachan - manoguptirUp, samasta indriyavyApAr rahit abhyantarasanyamamen, mAtra parimit (maryAdit) kAlake AcharaNasvarUp niyamamen, nijasvarUpamen avichal sthitirUp, chinmay - paramabrahmamen niyat (nishchal rahe hue) aise nishchayaantargat-AchAramen (arthAt nishchay - abhyantar niyamamen), vyavahArase ❃prapanchit (gnAn-darshan-chAritra-tap-vIryAchArarUp) panchAchAramen (arthAt vyavahAr – tapashcharaNamen), tathA panchamagatike hetubhUt, kinchit bhI parigrahaprapanchase sarvathA rahit, sakal durAchArakI nivRuttike kAraNabhUt aise param tapashcharaNamen ( – in sabamen) param guruke prasAdase prApta kiyA huA niranjan nij kAraNaparamAtmA sadA samIp hai (arthAt jis muniko sanyamamen, niyamamen aur tapamen nij kAraNaparamAtmA sadA nikaT hai ), us paradravyaparAngmukh paramavItarAg - samyakdRuShTi vItarAg - chAritravantako sAmAyikavrat sthAyI hai aisA kevaliyonke shAsanamen kahA hai .
[ab is 127vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain : ]
[shlokArtha : — ] yadi shuddhadRuShTivanta ( – samyagdRuShTi) jIv aisA samajhatA hai ki param muniko tapamen, niyamamen, sanyamamen aur satchAritramen sadA AtmA Urdhva rahatA hai ❃ prapanchit = darshAye gaye; vistArako prApta .
Page 259 of 388
PDF/HTML Page 286 of 415
single page version
nAvatarati, tasya mahAnandAbhilAShiNa jIvasya panchendriyaprasaravarjitagAtramAtra- (arthAt pratyek kAryamen nirantar shuddhAtmadravya hI mukhya rahatA hai ) to (aisA siddha huA ki) rAgake nAshake kAraN 1abhirAm aise us bhavabhayahar bhAvi tIrthAdhinAthako yah sAkShAt sahaj - samatA avashya hai . 212 .
gAthA : 128 anvayArtha : — [yasya ] jise [rAga tu ] rAg yA [dveSha tu ] dveSh (utpanna na hotA huA) [vikRutin ] vikRuti [na tu janayati ] utpanna nahIn karatA, [tasya ] use [sAmAyikan ] sAmAyik [sthAyi ] sthAyI hai [iti kevalishAsane ] aisA kevalIke shAsanamen kahA hai .
pAparUpI aTavIko jalAnemen agni samAn aise jis paramavItarAg sanyamIko rAg yA dveSh ❃vikRuti utpanna nahIn karatA, us mahA Anandake abhilAShI jIvako — ki 1 – abhirAm = manohar; sundar . (bhavabhayake haranevAle aise is bhAvi tIrthangkarane rAgakA nAsh kiyA honese
2 – aparispandarUpatA = akampatA; akShubdhatA; samatA . ❃ vikRuti = vikAr; svAbhAvik pariNatise viruddha pariNati . [paramavItarAgasanyamIko samatAsvabhAvI
prakRitibhUt (svabhAvabhUt) samatApariNAm hotA hai . ]
Page 260 of 388
PDF/HTML Page 287 of 415
single page version
parigrahasya sAmAyikanAmavratan shAshvatan bhavatIti kevalinAn shAsane prasiddhan bhavatIti .
gnAnajyotiprahataduritAnIkaghorAndhakAre .
tasminnitye samarasamaye ko vidhi ko niShedha ..213..
[ab is 128vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain : ]
[shlokArtha : — ] jisane gnAnajyoti dvArA pApasamUharUpI ghor andhakArakA nAsh kiyA hai aisA sahaj paramAnandarUpI amRutakA pUr (arthAt gnAnAnandasvabhAvI Atmatattva) jahAn nikaT hai, vahAn ve rAgadveSh vikRuti karanemen samartha nahIn hI hai . us nitya (shAshvat) samarasamay Atmatattvamen vidhi kyA aur niShedh kyA ? (samarasasvabhAvI Atmatattvamen ‘yah karane yogya hai aur yah chhoDane yogya hai’ aise vidhiniShedhake vikalparUp svabhAv na honese us AtmatattvakA dRuDhatAse Alamban lenevAle muniko svabhAvapariNaman honeke kAraN samarasarUp pariNAm hote hain, vidhiniShedhake vikalparUp — rAgadveSharUp pariNAm nahIn hote .) .213.
Page 261 of 388
PDF/HTML Page 288 of 415
single page version
pAnaparAyaNo jIva tiryagyonipretAvAsanArakAdigatiprAyogyatAnimittam ArtaraudradhyAnadvayan nityasha santyajati, tasya khalu kevaladarshanasiddhan shAshvatan sAmAyikavratan bhavatIti .
gAthA : 129 anvayArtha : — [ya tu ] jo [Arttan ] Arta [cha ] aur [raudran cha ] raudra [dhyAnan ] dhyAnako [nityasha ] nitya [varjayati ] varjatA hai, [tasya ] use [sAmAyikan ] sAmAyik [sthAyi ] sthAyI hai [iti kevalishAsane ] aisA kevalIke shAsanamen kahA hai .
TIkA : — yah, Arta aur raudra dhyAnake parityAg dvArA sanAtan (shAshvat) sAmAyikavratake svarUpakA kathan hai .
nitya - niranjan nij kAraNasamayasArake svarUpamen niyat ( – niyamase sthit) shuddha - nishchay - param - vItarAg - sukhAmRutake pAnamen parAyaN aisA jo jIv tiryanchayoni, pretavAs aur nArakAdigatikI yogyatAke hetubhUt Arta aur raudra do dhyAnonko nitya chhoDatA hai, use vAstavamen kevaladarshanasiddha ( – kevaladarshanase nishchit huA) shAshvat sAmAyikavrat hai .
[ab is 129vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain : ]
[shlokArtha : — ] isaprakAr, jo muni Arta aur raudra nAmake do dhyAnonko nitya chhoDatA hai use jinashAsanasiddha ( – jinashAsanase nishchit huA) aNuvratarUp sAmAyikavrat hai .214.
Page 262 of 388
PDF/HTML Page 289 of 415
single page version
samvAhanAdivaiyAvRutyakaraNajanitashubhapariNativisheShasamupArjitan puNyakarma, hinsAnRutasteyAbrahma- parigrahapariNAmasanjAtamashubhakarma, ya sahajavairAgyaprAsAdashikharashikhAmaNi sansRutipurandhrikA- vilAsavibhramajanmabhUmisthAnan tatkarmadvayamiti tyajati, tasya nityan kevalimatasiddhan sAmAyikavratan bhavatIti .
gAthA : 130 anvayArtha : — [ya tu ] jo [puNyan cha ] puNya tathA [pApan bhAvan cha ] pAparUp bhAvako [nityasha ] nitya [varjayati ] varjatA hai, [tasya ] use [sAmAyikan ] sAmAyik [sthAyI ] sthAyI hai [iti kevalishAsane ] aisA kevalIke shAsanamen kahA hai .
TIkA : — yah, shubhAshubh pariNAmase utpanna honevAle sukRutaduShkRutarUp karmake sannyAsakI vidhikA ( – shubhAshubh karmake tyAgakI rItikA) kathan hai .
bAhya - abhyantar parityAgarUp lakShaNase lakShit paramajinayogIshvaronkA charaNakamalaprakShAlan, 1charaNakamalasamvAhan Adi vaiyAvRutya karanese utpanna honevAlI shubhapariNativisheShase (vishiShTa shubh pariNatise) upArjit puNyakarmako tathA hinsA, asatya, chaurya, abrahma aur parigrahake pariNAmase utpanna honevAle ashubhakarmako, ve donon karma sansArarUpI strIke 2vilAsavibhramakA janmabhUmisthAn honese, jo sahaj vairAgyarUpI mahalake shikharakA shikhAmaNi ( – jo param sahaj vairAgyavanta muni) chhoDatA hai, use nitya kevalImatasiddha (kevaliyonke matamen nishchit huA) sAmAyikavrat hai . 1 – charaNakamalasamvAhan = pAmv dabAnA; pagachampI karanA . 2 – vilAsavibhram = vilAsayukta hAvabhAv; krIDA .
Page 263 of 388
PDF/HTML Page 290 of 415
single page version
nityAnandan vrajati sahajan shuddhachaitanyarUpam .
mahAmohadhvAntaprabalataratejomayamidam .
yajAmyetannityan bhavaparibhavadhvansanipuNam ..216..
tadekan santyaktvA punarapi sa siddho na chalati ..217..
[ab is 130vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj tIn shlok kahate hain : ]
[shlokArtha : — ] samyagdRuShTi jIv sansArake mUlabhUt sarva puNyapApako chhoDakar, nityAnandamay, sahaj, shuddhachaitanyarUp jIvAstikAyako prApta karatA hai; vah shuddha jIvAstikAyamen sadA viharatA hai aur phi ra tribhuvanajanonse (tIn lokake jIvonse) atyanta pUjit aisA jin hotA hai .215.
[shlokArtha : — ] yah svatasiddha gnAn pApapuNyarUpI vanako jalAnevAlI agni hai, mahAmohAndhakAranAshak atiprabal tejamay hai, vimuktikA mUl hai aur ❃nirupadhi mahA AnandasukhakA dAyak hai . bhavabhavakA dhvans karanemen nipuN aise is gnAnako main nitya pUjatA hUn .216.
[shlokArtha : — ] yah jIv aghasamUhake vash sansRutivadhUkA patipanA prApta karake (arthAt shubhAshubh karmonke vash sansArarUpI strIkA pati banakar) kAmajanit sukhake liye ❃ nirupadhi = chhalarahit; sachche; vAstavik .
Page 264 of 388
PDF/HTML Page 291 of 415
single page version
muktisukh hI aisA ananya, anupam tathA paripUrNa hai ki use prApta karake usamen AtmA
sadAkAl tRupta - tRupta rahatA hai, usamense kabhI chyut hokar anya sukh prApta karaneke liye Akul
gAthA : 131-132 anvayArtha : — [ya tu ] jo [hAsyan ] hAsya, [ratin ] rati, [shokan ] shok aur [aratin ] aratiko [nityasha ] nitya [varjayati ] varjatA hai, [tasya ] use [sAmAyikan ] sAmAyik [sthAyi ] sthAyI hai [iti kevalishAsane ] aisA kevalIke shAsanamen kahA hai .
[ya ] jo [jugupsAn ] jugupsA [bhayan ] bhay aur [sarvan vedan ] sarva vedako [nityasha ] nitya [varjayati ] varjatA hai, [tasya ] use [sAmAyikan ] sAmAyik [sthAyi ] sthAyI hai [iti kevalishAsane ] aisA kevalIke shAsanamen kahA hai .
Page 265 of 388
PDF/HTML Page 292 of 415
single page version
mohanIyakarmasamupajanitastrIpunnapunsakavedahAsyaratyaratishokabhayajugupsAbhidhAnanavanokaShAy- kalitakalankapankAtmakasamastavikArajAlakan paramasamAdhibalen yastu nishchayaratnatrayAtmak- paramatapodhana santyajati, tasya khalu kevalibhaTTArakashAsanasiddhaparamasAmAyikAbhidhAnavratan shAshvatarUpamanen sUtradvayen kathitan bhavatIti .
mudA sansArastrIjanitasukhadukhAvalikaram .
samAdhau niShThAnAmanavaratamAnandamanasAm ..218..
TIkA : — yah, nau nokaShAyakI vijay dvArA prApta honevAle sAmAyikachAritrake svarUpakA kathan hai .
mohanIyakarmajanit strIved, puruShaved, napunsakaved, hAsya, rati, arati, shok, bhay aur jugupsA nAmake nau nokaShAyase honevAle kalankapankasvarUp (mal-kIchaDasvarUp) samasta vikArasamUhako param samAdhike balase jo nishchayaratnatrayAtmak param tapodhan chhoDatA hai, use vAstavamen kevalIbhaTTArakake shAsanase siddha huA param sAmAyik nAmakA vrat shAshvatarUp hai aisA in do sUtronse kahA hai
[ab in 131 – 132vIn gAthAonkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain : ]
[shlokArtha : — ] sansArastrIjanit ❃sukhadukhAvalikA karanevAlA nau kaShAyAtmak yah sab ( – nau nokaShAyasvarUp sarva vikAr) main vAstavamen pramodase chhoDatA hUn — ki jo nau nokaShAyAtmak vikAr mahAmohAndh jIvonko nirantar sulabh hai tathA nirantar Anandit manavAle samAdhiniShTha (samAdhimen lIn) jIvonko ati durlabh hai .218. ❃ sukhadukhAvali = sukhadukhakI Avali; sukhadukhakI pankti — shreNI . (nau nokaShAyAtmak vikAr sansArarUpI
Page 266 of 388
PDF/HTML Page 293 of 415
single page version
dhyAnen nikhilavikalpajAlanirmukta nishchayashukladhyAnen cha anavaratamakhanDAdvaitasahajachidvilAs- lakShaNamakShayAnandAmbhodhimajjantan sakalabAhyakriyAparAngmukhan shashvadantakriyAdhikaraNan svAtmaniShTha- nirvikalpaparamasamAdhisampattikAraNAbhyAn tAbhyAn dharmashukladhyAnAbhyAn sadAshivAtmakamAtmAnan
gAthA : 133 anvayArtha : — [ya tu ] jo [dharman cha ] dharmadhyAn [shuklan cha dhyAnan ] aur shukladhyAnako [nityasha ] nitya [dhyAyati ] dhyAtA hai, [tasya ] use [sAmAyikan ] sAmAyik [sthAyi ] sthAyI hai [iti kevalishAsane ] aisA kevalIke shAsanamen kahA hai .
jo sakal – vimal kevalagnAnadarshanakA lolup (sarvathA nirmal kevalagnAn aur kevaladarshanakI tIvra abhilAShAvAlA – bhAvanAvAlA) param jinayogIshvar svAtmAshrit nishchay - dharmadhyAn dvArA aur samasta vikalpajAl rahit nishchay - shukladhyAn dvArA — svAtmaniShTha (nij AtmAmen lIn aisI) nirvikalpa param samAdhirUp sampattike kAraNabhUt aise un dharma - shukla dhyAnon dvArA, akhaNDa-advait - sahaj - chidvilAsalakShaN (arthAt akhaNDa advait svAbhAvik chaitanyavilAs jisakA lakShaN hai aise), akShay AnandasAgaramen magna honevAle (DUbanevAle), sakal bAhyakriyAse parAngmukh, shAshvatarUpase (sadA) antakriyAke adhikaraNabhUt, sadAshivasvarUp AtmAko nirantar dhyAtA hai, use
Page 267 of 388
PDF/HTML Page 294 of 415
single page version
dhyAyati hi tasya khalu jineshvarashAsananiShpannan nityan shuddhan triguptiguptaparamasamAdhilakShaNan shAshvatan sAmAyikavratan bhavatIti .
dharmadhyAnepyanaghaparamAnandatattvAshritesmin .
bhedAbhAvAt kimapi bhavinAn vAngmanomArgadUram ..219..
iti sukavijanapayojamitrapanchendriyaprasaravarjitagAtramAtraparigrahashrIpadmaprabhamaladhAridevvirachitAyAn niyamasAravyAkhyAyAn tAtparyavRuttau paramasamAdhyadhikAro navama shrutaskandha .. vAstavamen jineshvarake shAsanase niShpanna huA, nityashuddha, trigupti dvArA gupta aisI param samAdhi jisakA lakShaN hai aisA, shAshvat sAmAyikavrat hai .
[ab is param - samAdhi adhikArakI antim gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev shlok kahate hain : ]
[shlokArtha : — ] is anagh (nirdoSh) paramAnandamay tattvake Ashrit dharmadhyAnamen aur shukladhyAnamen jisakI buddhi pariNamit huI hai aisA shuddharatnatrayAtmak jIv aise kisI vishAl tattvako atyanta prApta karatA hai ki jisamense ( – jis tattvamense) mahA dukhasamUh naShTa huA hai aur jo (tattva) bhedonke abhAvake kAraN jIvonko vachan tathA manake mArgase dUr hai .219.
isaprakAr, sukavijanarUpI kamalonke liye jo sUrya samAn hain aur pAnch indriyonke phai lAv rahit dehamAtra jinhen parigrah thA aise shrI padmaprabhamaladhAridev dvArA rachit niyamasArakI tAtparyavRutti nAmak TIkAmen (arthAt shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI niyamasAr paramAgamakI nirgranth munirAj shrI padmaprabhamaladhAridevavirachit tAtparyavRutti nAmakI TIkAmen) param-samAdhi adhikAr nAmakA navavAn shrutaskandha samApta huA .
Page 268 of 388
PDF/HTML Page 295 of 415
single page version
shraddhAnAvabodhAcharaNAtmakeShu shuddharatnatrayapariNAmeShu bhajanan bhakti rArAdhanetyartha . ekAdashapadeShu
gAthA : 134 anvayArtha : — [ya shrAvaka shramaNa ] jo shrAvak athavA shramaN [samyaktvagnAnacharaNeShu ] samyagdarshan, samyaggnAn aur samyakchAritrakI [bhaktin ] bhakti [karoti ] karatA hai, [tasya tu ] use [nirvRuttibhakti bhavati ] nirvRuttibhakti (nirvANakI bhakti) hai [iti ] aisA [jinai pragnaptam ] jinonne kahA hai .
Page 269 of 388
PDF/HTML Page 296 of 415
single page version
shrAvakeShu jaghanyA ShaT, madhyamAstraya, uttamau dvau cha, ete sarve shuddharatnatrayabhaktin kurvanti . ath bhavabhayabhIrava paramanaiShkarmyavRuttaya paramatapodhanAshcha ratnatrayabhaktin kurvanti . teShAn param- shrAvakANAn paramatapodhanAnAn cha jinottamai pragnaptA nirvRutibhakti rapunarbhavapurandhrikAsevA bhavatIti .
bhaktin kuryAdanishamatulAn yo bhavachchhedadakShAm .
bhakto bhakto bhavati satatan shrAvaka sanyamI vA ..220..
(viruddha) nij paramAtmatattvake samyak shraddhAn - avabodh - AcharaNasvarUpashuddharatnatray - pariNAmonkA jo bhajan vah bhakti hai; ArAdhanA aisA usakA artha hai . ❃ekAdashapadI shrAvakommen jaghanya chhah hain, madhyam tIn hain tathA uttam do hain . — yah sab shuddharatnatrayakI bhakti karate hain . tathA bhavabhayabhIru, paramanaiShkarmyavRuttivAle (param niShkarma pariNativAle) param tapodhan bhI (shuddha) ratnatrayakI bhakti karate hain . un param shrAvakon tathA param tapodhanonko jinavaronkI kahI huI nirvANabhakti — apunarbhavarUpI strIkI sevA — vartatI hai .
[ab is 134vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev shlok kahate hain : ]
[shlokArtha : — ] jo jIv bhavabhayake haranevAle is samyaktvakI, shuddha gnAnakI aur chAritrakI bhavachhedak atul bhakti nirantar karatA hai, vah kAmakrodhAdi samasta duShTa pApasamUhase mukta chittavAlA jIv — shrAvak ho athavA sanyamI ho — nirantar bhakta hai, bhakta hai . .220. ❃ekAdashapadI = jinake gyArah pad (guNAnusAr bhUmikAen) hain aise . [shrAvakonke nimnAnusAr gyArah pad
tyAg, (7) brahmacharya, (8) ArambhatyAg, (9) parigrahatyAg, (10) anumatityAg aur (11) uddiShTAhAr-
tyAg . unamen chhaThaven pad tak (chhaThavIn pratimA tak) jaghanya shrAvak hain, nauven pad tak madhyam shrAvak
Page 270 of 388
PDF/HTML Page 297 of 415
single page version
pariNatyA samyagArAdhya siddhA jAtAsteShAn kevalagnAnAdishuddhaguNabhedan gnAtvA nirvANaparamparAhetubhUtAn paramabhakti mAsannabhavya karoti, tasya mumukShorvyavahAranayen nirvRutibhakti rbhavatIti .
gAthA : 135 anvayArtha : — [ya ] jo jIv [mokShagatapuruShANAm ] mokShagat puruShonkA [guNabhedan ] guNabhed [gnAtvA ] jAnakar [teShAm api ] unakI bhI [paramabhaktin ] param bhakti [karoti ] karatA hai, [vyavahAranayen ] us jIvako vyavahAranayase [parikathitam ] nirvANabhakti kahI hai .
jo purAN puruSh samastakarmakShayake upAyake hetubhUt kAraNaparamAtmAkI abhed - anupachAr - ratnatrayapariNatise samyakrUpase ArAdhanA karake siddha hue unake kevalagnAnAdi shuddha guNonke bhedako jAnakar nirvANakI paramparAhetubhUt aisI param bhakti jo Asannabhavya jIv karatA hai, us mumukShuko vyavahAranayase nirvANabhakti hai .
[ab is 135vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj chhah shlok kahate hain : ]
karatA, vahI vyavahArase nirvANabhakti ved re ..135..
Page 271 of 388
PDF/HTML Page 298 of 415
single page version
ye nirvANavadhUTikAstanabharAshleShotthasaukhyAkarA .
tAn siddhAnabhinaumyahan pratidinan pApATavIpAvakAn ..224..
[shlokArtha : — ] jinhonne karmasamUhako khirA diyA hai, jo siddhivadhUke (muktirUpI strIke) pati hain, jinhonne aShTa guNarUp aishvaryako samprApta kiyA hai tathA jo kalyANake dhAm hain, un siddhonko main nitya vandan karatA hUn .221.
[shlokArtha : — ] isaprakAr (siddhabhagavantonkI bhaktiko) vyavahAranayase nirvANabhakti jinavaronne kahA hai; nishchay - nirvANabhakti ratnatrayabhaktiko kahA hai .222.
[shlokArtha : — ] AchAryonne siddhatvako nisheSh (samasta) doShase dUr, kevalagnAnAdi shuddha guNonkA dhAm aur shuddhopayogakA phal kahA hai .223.
[shlokArtha : — ] jo lokAgramen vAs karate hain, jo bhavabhavake klesharUpI samudrake pArako prApta hue hain, jo nirvANavadhUke puShTa stanake Alinganase utpanna saukhyakI khAn hain tathA jo shuddhAtmAkI bhAvanAse utpanna kaivalyasampadAke ( – mokShasampadAke) mahA guNomvAle hain, un pApATavIpAvak ( – pAparUpI vanako jalAnemen agni samAn) siddhonko main pratidin naman karatA hUn .224.
Page 272 of 388
PDF/HTML Page 299 of 415
single page version
mukti shrIvanitAmukhAmbujaravIn svAdhInasaukhyArNavAn .
nityAn tAn sharaNan vrajAmi satatan pApATavIpAvakAn ..225..
yogyA sadA shivamayA pravarA prasiddhA .
pankeruhorumakarandamadhuvratA syu ..226..
[shlokArtha : — ] jo tIn lokake agrabhAgamen nivAs karate hain, jo guNamen baDe hain, jo gneyarUpI mahAsAgarake pArako prApta hue hain, jo muktilakShmIrUpI strIke mukhakamalake sUrya hain, jo svAdhIn sukhake sAgar hain, jinhonne aShTa guNonko siddha ( – prApta) kiyA hai, jo bhavakA nAsh karanevAle hain tathA jinhonne ATh karmonke samUhako naShTa kiyA hai, un pApATavIpAvak ( – pAparUpI aTavIko jalAnemen agni samAn) nitya (avinAshI) siddhabhagavantonkI main nirantar sharaN grahaN ka ratA hUn . 225 .
[shlokArtha : — ] jo manuShyonke tathA devonke samUhakI parokSha bhaktike yogya hain, jo sadA shivamay hain, jo shreShTha hain tathA jo prasiddha hain, ve siddhabhagavanta susiddhirUpI ramaNIke ramaNIy mukhakamalake mahA ❃
anubhav karate hain ) .226. ❃ makaranda = phU lakA parAg, phU lakA ras, phU lakA kesar .
Page 273 of 388
PDF/HTML Page 300 of 415
single page version
pIyUShapAnAbhimukho jIva svAtmAnan sansthApyApi cha karoti nirvRutermuktyangganAyA charaNanaline paramAn bhaktin, ten kAraNen sa bhavyo bhakti guNen nirAvaraNasahajagnAnaguNatvAdasahAyaguNAtmakan nijAtmAnan prApnoti .
AtmA hyAtmAnamAtmanyavichalitamahAshuddharatnatrayesmin nitye nirmukti hetau nirupamasahajagnAndrakshIlarUpe .
gAthA : 136 anvayArtha : — [mokShapathe ] mokShamArgamen [AtmAnan ] (apane) AtmAko [sansthApya cha ] samyak prakArase sthApit karake [nirvRutte ] nirvRuttikI (nirvANakI) [bhaktim ] bhakti [karoti ] karatA hai, [ten tu ] usase [jIva ] jIv [asahAyaguNan ] 1asahAyaguNavAle [nijAtmAnam ] nij AtmAko [prApnoti ] prApta karatA hai .
niranjan nij paramAtmAkA AnandAmRut pAn karanemen abhimukh jIv bhedakalpanAnirapekSha nirupachAr - ratnatrayAtmak 2niruparAg mokShamArgamen apane AtmAko samyak prakArase sthApit karake nirvRutike — muktirUpI strIke — charaNakamalakI param bhakti karatA hai, us kAraNase vah bhavya jIv bhaktiguN dvArA nij AtmAko — ki jo nirAvaraN sahaj gnAnaguNavAlA honese asahAyaguNAtmak hai use — prApta karatA hai .
[ab is 136vIn gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hain : ]
[shlokArtha : — ] is avichalit - mahAshuddha - ratnatrayavAle, muktike hetubhUt 1 – asahAyaguNavAlA = jise kisIkI sahAyatA nahIn hai aise guNavAlA . [AtmA svatasiddha sahaj svatantra
2 – niruparAg = uparAg rahit; nirvikAr; nirmal; shuddha .