Niyamsar-Hindi (iso15919 transliteration). Gatha: 92-100 ; Adhikar-6 : Nishchay Pratyahkhyan Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 11 of 21

 

Page 174 of 388
PDF/HTML Page 201 of 415
single page version

uttamaaṭṭhaṁ ādā tamhi ṭhidā haṇadi muṇivarā kammaṁ .
tamhā du jhāṇamev hi uttamaaṭṭhassa paḍikamaṇaṁ ..92..
uttamārtha ātmā tasmin sthitā ghnanti munivarāḥ karma .
tasmāttu dhyānamev hi uttamārthasya pratikramaṇam ..92..
atra niścayottamārthapratikramaṇasvarūpamukta m .
ih hi jineśvaramārge munīnāṁ sallekhanāsamaye hi dvicatvāriṁśadbhirācāryairdattottamārtha-
pratikramaṇābhidhānen dehatyāgo dharmo vyavahāreṇ . niścayen navārtheṣūttamārtho hyātmā tasmin
saccidānaṁdamayakāraṇasamayasārasvarūpe tiṣṭhanti ye tapodhanāste nityamaraṇabhīravaḥ, at ev
karmavināśaṁ kurvanti
. tasmādadhyātmabhāṣayokta bhedakaraṇadhyānadhyeyavikalpavirahitaniravaśeṣeṇānta-
śuddha ātmatattvameṁ niyat (śuddhātmatattvaparāyaṇ) aisā jo ek nijajñān, dūsarā śraddhān
aur phi ra dūsarā cāritra usakā āśray karatā hai . 122 .
gāthā : 92 anvayārtha :[uttamārthaḥ ]ṁuttamārtha (uttam padārtha)
[ātmā ] ātmā hai; [tasmin sthitāḥ ] usameṁ sthit [munivarāḥ ] munivar [karma
ghnanti ]
karmakā ghāt karate haiṁ
. [tasmāt tu ] isaliye [dhyānam ev ] dhyān hī
[hi ] vāstavameṁ [uttamārthasya ] uttamārthakā [pratikramaṇam ] pratikramaṇ hai .
ṭīkā :yahān̐ (is gāthāmeṁ), niścay - uttamārthapratikramaṇakā svarūp kahā
hai .
jineśvarake mārgameṁ muniyoṁkī sallekhanāke samay, byālīs ācāryoṁ dvārā,
jisakā nām uttamārthapratikramaṇ hai vah diyā jāneke kāraṇ, dehatyāg vyavahārase dharma
hai
. niścayasenav arthoṁmeṁ uttam artha ātmā hai; saccidānandamay kāraṇasamayasārasvarūp
aise us ātmāmeṁ jo tapodhan sthit rahate haiṁ, ve tapodhan nitya maraṇabhīru haiṁ; isīliye
hai jīv uttam artha, muni tatrastha hantā karmakā .
ataev hai bas dhyān hī pratikramaṇ uttam arthakā ..92..

Page 175 of 388
PDF/HTML Page 202 of 415
single page version

rmukhākārasakalendriyāgocaraniścayaparamaśukladhyānamev niścayottamārthapratikramaṇamityavaboddhavyam .
kiṁ ca, niścayottamārthapratikramaṇaṁ svātmāśrayaniścayadharmaśukladhyānamayatvādamr̥takuṁbhasvarūpaṁ
bhavati, vyavahārottamārthapratikramaṇaṁ vyavahāradharmadhyānamayatvādviṣakuṁbhasvarūpaṁ bhavati
.
tathā coktaṁ samayasāre
‘‘paḍikamaṇaṁ paḍisaraṇaṁ parihāro dhāraṇā ṇiyattī ya .
ṇiṁdā garahā sohī aṭṭhaviho hoi visakuṁbho ..’’
ve karmakā vināś karate haiṁ . isaliye adhyātmabhāṣāse, pūrvokta bhedakaraṇ rahit, dhyān
aur dhyeyake vikalpa rahit, niravaśeṣarūpase aṁtarmukh jisakā ākār hai aisā aur
sakal indriyoṁse agocar niścay
- paramaśukaladhyān hī niścay - uttamārthapratikramaṇ hai aisā
jānanā .
aur, niścay - uttamārthapratikramaṇ svātmāśrit aise niścayadharmadhyān tathā
niścayaśukladhyānamay honese amr̥takumbhasvarūp hai; vyavahār - uttamārthapratikramaṇ
vyavahāradharmadhyānamay honese viṣakumbhasvarūp hai .
isīprakār (śrīmadbhagavatkundakundācāryadevapraṇīt) śrī samayasārameṁ (306vīṁ gāthā
dvārā) kahā hai ki :
‘‘[gāthārtha : ] 1pratikramaṇ, 2pratisaraṇ, 3parihār, 4dhāraṇā, 5nivr̥tti, 6niṁdā,
7garhā aur 8śuddhiin āṭh prakārakā viṣakumbha hai .’’
bhedakaraṇ = bhed karanā vah; bhed ḍālanā vah .
1pratikramaṇ = kiye huye doṣoṁkā nirākaraṇ karanā .
2pratisaraṇ = samyaktvādi guṇoṁmeṁ preraṇā .
3parihār = mithyātvarāgādi doṣoṁkā nivāraṇ .
4dhāraṇā = paṁcanamaskārādi maṁtra, pratimā ādi bāhya dravyoṁke ālamban dvārā cittako sthir karanā .
5nivr̥tti = bāhya viṣayakaṣāyādi icchāmeṁ vartate hue cittako moṛanā .
6niṁdā = ātmasākṣīse doṣoṁkā pragaṭ karanā .
7garhā = gurusākṣīse doṣoṁkā pragaṭ karanā .
8śuddhi = doṣ ho jāne par prāyaścit lekar viśuddhi karanā .

Page 176 of 388
PDF/HTML Page 203 of 415
single page version

tathā coktaṁ samayasāravyākhyāyām
(vasaṁtatilakā)
‘‘yatra pratikramaṇamev viṣaṁ praṇītaṁ
tatrāpratikramaṇamev sudhā kutaḥ syāt
.
tatkiṁ pramādyati janaḥ prapatannadho‘dhaḥ
kiṁ nordhvamūrdhvamadhirohati niṣpramādaḥ
..’’
tathā hi
(maṁdākrāṁtā)
ātmadhyānādaparamakhilaṁ ghorasaṁsāramūlaṁ
dhyānadhyeyapramukhasutapaḥkalpanāmātraramyam
.
buddhavā dhīmān sahajaparamānandapīyūṣapūre
nirmajjantaṁ sahajaparamātmānamekaṁ prapede
..123..
aur isīprakār śrī samayasārakī (amr̥tacandrācāryadevakr̥t ātmakhyāti nāmak)
ṭīkāmeṁ (189veṁ ślok dvārā) kahā hai ki :
‘‘[ślokārtha : ] (are ! bhāī,) jahān̐ pratikramaṇako hī viṣ kahā hai,
vahān̐ apratikramaṇ amr̥t kahān̐se hogā ? (arthāt nahīṁ ho sakatā .) to phi ra manuṣya
nīce nīce girate hue pramādī kyoṁ hote haiṁ ? niṣpramādī hote hue ūn̐ ce-ūn̐ ce kyoṁ nahīṁ
carḥate ?’’
aur (is 92vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ ) :
[ślokārtha : ] ātmadhyānake atirikta anya sab ghor saṁsārakā mūl hai,
(aur) dhyān - dhyeyādik sutap (arthāt dhyān, dhyey ādike vikalpavālā śubh tap bhī)
kalpanāmātra ramya hai; aisā jānakar dhīmān (buddhimān puruṣ) sahaj paramānandarūpī
pīyūṣake pūrameṁ ḍūbate hue (nimagna hote hue) aise sahaj paramātmākāekakā āśray
karate haiṁ .123.

Page 177 of 388
PDF/HTML Page 204 of 415
single page version

gāthā : 93 anvayārtha :[dhyānanilīnaḥ ] dhyānameṁ līn [sādhuḥ ] sādhu
[sarvadoṣāṇām ] sarva doṣoṁkā [parityāgaṁ ] parityāg [karoti ] karate haiṁ; [tasmāt tu ]
isaliye [dhyānam ev ] dhyān hī [hi ] vāstavameṁ [sarvāticārasya ] sarva aticārakā
[pratikramaṇam ] pratikramaṇ hai
.
ṭīkā :yahān̐ (is gāthāmeṁ), dhyān ek upādey hai aisā kahā hai .
jo koī paramajinayogīśvar sādhuati - āsannabhavya jīv, adhyātmabhāṣāse pūrvokta
svātmāśrit niścayadharmadhyānameṁ līn hotā huā abhedarūpameṁ sthit rahatā hai, athavā sakal
kriyākāṁḍake āḍambar rahit aur vyavahāranayātmak
1bhedakaraṇ tathā dhyān-dhyeyake vikalpa
rahit, samasta indriyasamūhase agocar aisā jo param tattvaśuddha antaḥtattva, tatsambandhī
bhedakalpanāse 2nirapekṣa niścayaśukladhyānasvarūpameṁ sthit rahatā hai, vah (sādhu)
jhāṇaṇilīṇo sāhū paricāgaṁ kuṇai savvadosāṇaṁ .
tamhā du jhāṇamev hi savvadicārassa paḍikamaṇaṁ ..93..
dhyānanilīnaḥ sādhuḥ parityāgaṁ karoti sarvadoṣāṇām .
tasmāttu dhyānamev hi sarvāticārasya pratikramaṇam ..93..
atra dhyānamekamupādeyamityukta m .
kaścit paramajinayogīśvaraḥ sādhuḥ atyāsannabhavyajīvaḥ adhyātmabhāṣayokta -
svātmāśritaniścayadharmadhyānanilīnaḥ nirbhedarūpeṇ sthitaḥ, athavā sakalakriyākāṁḍāḍaṁbar-
vyavahāranayātmakabhedakaraṇadhyānadhyeyavikalpanirmukta nikhilakaraṇagrāmāgocaraparamatattvaśuddhāntastattva-
viṣayabhedakalpanānirapekṣaniścayaśukladhyānasvarūpe tiṣṭhati ca, sa ca niravaśeṣeṇāntarmukhatayā
1 bhedakaraṇ = bhed karanā vah; bhed ḍālanā vah . [samasta bhedakaraṇdhyān-dhyeyake vikalpa bhī
vyavahāranayasvarūp hai . ]
2 nirapekṣa = udāsīn; niḥspr̥h; apekṣārahit . [niścayaśukladhyān śuddha aṁtaḥtattva sambandhī bhedoṁkī kalpanāse
bhī nirapekṣa hai . ]
re sādhu karatā dhyānameṁ sab doṣakā parihār hai .
ataev hī sarvāticār pratikramaṇ yah dhyān hai ..93..

Page 178 of 388
PDF/HTML Page 205 of 415
single page version

niravaśeṣarūpase aṁtarmukh honese praśasta - apraśasta samasta moharāgadveṣakā parityāg karatā hai;
isaliye (aisā siddha huā ki) svātmāśrit aise jo niścayadharmadhyān aur niścayaśukladhyān,
ve do dhyān hī sarva aticāroṁkā pratikramaṇ hai
.
[ab is 93vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ ] :
[ślokārtha :] yah śukladhyānarūpī dīpak jisake manomandirameṁ prakāśit huā,
vah yogī hai; use śuddha ātmā svayaṁ pratyakṣa hotā hai . 124 .
gāthā : 94 anvayārtha :[pratikramaṇanāmadheye ] pratikramaṇ nāmak [sūtre ]
sūtrameṁ [yathā ] jisaprakār [pratikramaṇam ] pratikramaṇakā [varṇitaṁ ] varṇan kiyā gayā hai
[tathā jñātvā ] tadanusār jānakar [yaḥ ] jo [bhāvayati ] bhātā hai, [tasya ] use [tadā ]
tab [pratikramaṇam bhavati ] pratikramaṇ hai
.
praśastāpraśastasamastamoharāgadveṣāṇāṁ parityāgaṁ karoti, tasmāt svātmāśritaniścayadharma-
śukladhyānadvitayamev sarvāticārāṇāṁ pratikramaṇamiti .
(anuṣṭubh)
śukladhyānapradīpo‘yaṁ yasya cittālaye babhau .
sa yogī tasya śuddhātmā pratyakṣo bhavati svayam ..124..
paḍikamaṇaṇāmadheye sutte jah vaṇṇidaṁ paḍikkamaṇaṁ .
tah ṇaccā jo bhāvai tassa tadā hodi paḍikkamaṇaṁ ..94..
pratikramaṇanāmadheye sūtre yathā varṇitaṁ pratikramaṇam .
tathā jñātvā yo bhāvayati tasya tadā bhavati pratikramaṇam ..94..
pratikramaṇanāmak sūtrameṁ pratikramaṇ varṇit hai yathā .
hotā use pratikramaṇ jo jāne tathā bhāve tathā ..94..

Page 179 of 388
PDF/HTML Page 206 of 415
single page version

ṭīkā :yahān̐, vyavahārapratikramaṇakī saphalatā kahī hai (arthāt dravyaśrutātmak
pratikramaṇasūtrameṁ varṇit pratikramaṇako sunakarjānakar, sakal saṁyamakī bhāvanā karanā
vahī vyavahārapratikramaṇakī saphalatāsārthakatā hai aisā is gāthāmeṁ kahā hai ) .
samasta āgamake sārāsārakā vicār karanemeṁ sundar cāturya tathā guṇasamūhake dhāraṇ
karanevāle niryāpak ācāryoṁne jisaprakār dravyaśrutarūp pratikramaṇanāmak sūtrameṁ
pratikramaṇakā ati vistārase varṇan kiyā hai, tadanusār jānakar jinanītiko anullaṁghatā
huā jo sundaracāritramūrti mahāmuni sakal saṁyamakī bhāvanā karatā hai, us mahāmuniko
ki jo (mahāmuni) bāhya prapaṁcase vimukh hai, paṁcendriyake phai lāv rahit dehamātra jise
parigrah hai aur param guruke caraṇoṁke smaraṇameṁ āsakta jisakā citta hai, use
tab (us
kāl) pratikramaṇ hai .
[ab is paramārtha-pratikramaṇ adhikārakī antim gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue
ṭīkākār munirāj śrī padmaprabhamaladhāridev do ślok kahate haiṁ ]:
[ślokārtha : ] niryāpak ācāryoṁkī nirukti (vyākhyā) sahit
(pratikramaṇādi sambandhī) kathan sadā sunakar jisakā citta samasta cāritrakā niketan
(
dhām) banatā hai, aise us saṁyamadhārīko namaskār ho .125.
atra vyavahārapratikramaṇasya saphalatvamukta m .
yathā hi niryāpakācāryaiḥ samastāgamasārāsāravicāracārucāturyaguṇakadambakaiḥ
pratikramaṇābhidhānasūtre dravyaśrutarūpe vyāvarṇitamativistareṇ pratikramaṇaṁ, tathā jñātvā
jinanītimalaṁghayan cārucaritramūrtiḥ sakalasaṁyamabhāvanāṁ karoti, tasya mahāmunerbāhyaprapaṁc-
vimukhasya paṁcendriyaprasaravarjitagātramātraparigrahasya paramagurucaraṇasmaraṇāsakta cittasya tadā
pratikramaṇaṁ bhavatīti
.
(indravajrā)
niryāpakācāryanirukti yuktā-
muktiṁ sadākarṇya ca yasya cittam
.
samastacāritraniketanaṁ syāt
tasmai namaḥ saṁyamadhāriṇe‘smai ..125..

Page 180 of 388
PDF/HTML Page 207 of 415
single page version

(vasaṁtatilakā)
yasya pratikramaṇamev sadā mumukṣo-
rnāstyapratikramaṇamapyaṇumātramuccaiḥ
.
tasmai namaḥ sakalasaṁyamabhūṣaṇāy
śrīvīranandimunināmadharāy nityam
..126..
iti sukavijanapayojamitrapaṁcendriyaprasaravarjitagātramātraparigrahśrīpadmaprabhamaladhāridevviracitāyāṁ
niyamasāravyākhyāyāṁ tātparyavr̥ttau niścayapratikramaṇādhikāraḥ paṁcamaḥ śrutaskandhaḥ ..
[ślokārtha :] mumukṣu aise jinheṁ (mokṣārthī aise jin vīranandi muniko) sadā
pratikramaṇ hī hai aur aṇumātra bhī apratikramaṇ bilaku la nahīṁ hai, un sakalasaṁyamarūpī
bhūṣaṇake dhāraṇ karanevāle śrī vīranandī nāmake muniko nitya namaskār ho
.126.
isaprakār, sukavijanarūpī kamaloṁke liye jo sūrya samān haiṁ aur pān̐c indriyoṁke
phai lāv rahit dehamātra jinheṁ parigrah thā aise śrī padmaprabhamaladhāridev dvārā racit niyamasārakī
tātparyavr̥tti nāmak ṭīkāmeṁ (arthāt śrīmadbhagavatkundakundācāryadevapraṇīt śrī niyamasār
paramāgamakī nirgaṁrath munirāj śrī padmaprabhamaladhāridevaviracit tātparyavr̥tti nāmakī ṭīkāmeṁ)
niścay-pratikramaṇ adhikār nāmakā pān̐cavān̐ śrutaskaṁdh samāpta huā
.

Page 181 of 388
PDF/HTML Page 208 of 415
single page version

ab nimnānusār niścay-pratyākhyān adhikār kahā jātā haiki jo
niścayapratyākhyān sakal pravrajyārūp sāmrājyakī vijay-dhvajāke viśāl daṁḍakī śobhā
samān hai, samasta karmoṁkī nirjarāke hetubhūt hai, mokṣakī sīrḥī hai aur muktirūpī strīke pratham
darśanakī bheṁṭ hai
. vah isaprakār hai :
yahān̐ gāthāsūtrakā avataraṇ kiyā jātā hai :
gāthā : 95 anvayārtha :[sakalajalpam ] samasta jalpako (vacan-
vistārako) [muktvā ] choṛakar aur [anāgataśubhāśubhanivāraṇaṁ ] anāgat śubh-aśubhakā
6
niścay-pratyākhyān adhikār
athedānīṁ sakalapravrajyāsāmrājyavijayavaijayantīpr̥thuladaṁḍamaṁḍanāyamānasakalakarmanirjarāhetu-
bhūtaniḥśreyasaniśreṇībhūtamukti bhāminīprathamadarśanopāyanībhūtaniścayapratyākhyānādhikāraḥ kathyate .
tadyathā
atra sūtrāvatāraḥ .
mottūṇ sayalajappamaṇāgayasuhamasuhavāraṇaṁ kiccā .
appāṇaṁ jo jhāyadi paccakkhāṇaṁ have tassa ..95..
muktvā sakalajalpamanāgataśubhāśubhanivāraṇaṁ kr̥tvā .
ātmānaṁ yo dhyāyati pratyākhyānaṁ bhavettasya ..95..
bhāvī śubhāśubh choṛakar, tajakar vacan vistār re .
jo jīv dhyātā ātma, pratyākhyān hotā hai use ..95..

Page 182 of 388
PDF/HTML Page 209 of 415
single page version

nivāraṇ [kr̥tvā ] karake [yaḥ ] jo [ātmānaṁ ] ātmāko [dhyāyati ] dhyātā hai, [tasya ]
use [pratyākhyānaṁ ] pratyākhyān [bhavet ] hai
.
ṭīkā :yah, niścayanayake pratyākhyānake svarūpakā kathan hai .
yahān̐ aisā kahā hai kivyavahāranayake kathanase, muni din-dinameṁ (pratidin)
bhojan karake phi ra yogya kāl paryaṁt anna, pān, khādya aur lehyakī ruci choṛate haiṁ; yah
vyavahār-pratyākhyānakā svarūp hai
. niścayanayase, praśastaapraśasta samasta vacanaracanāke
prapaṁcake parihār dvārā śuddhajñānabhāvanākī sevāke prasād dvārā jo navīn śubhāśubh dravyakarmoṁkā
tathā bhāvakarmoṁkā saṁvar honā so pratyākhyān hai . jo sadā antarmukh pariṇamanase param kalāke
ādhārarūp ati-apūrva ātmāko dhyātā hai, use nitya pratyākhyān hai .
isīprakār (śrīmadbhagavatkundakundācāryadevapraṇīt) śrī samayasārameṁ (34vīṁ gāthā
dvārā) kahā hai ki :
‘‘[gāthārtha :] ‘apane atirikta sarva padārtha par haiṁ’aisā jānakar pratyākhyān
karatā haityāg karatā hai, isīliye pratyākhyān jñān hī hai (arthāt apane jñānameṁ tyāgarūp
avasthā hī pratyākhyān hai ) aisā niyamase jānanā .’’
niścayanayapratyākhyānasvarūpākhyānametat .
atra vyavahāranayādeśāt munayo bhuktvā dainaṁ dainaṁ punaryogyakālaparyantaṁ
pratyādiṣṭānnapānakhādyalehyarucayaḥ, etad vyavahārapratyākhyānasvarūpam . niścayanayataḥ praśastā-
praśastasamastavacanaracanāprapaṁcaparihāreṇ śuddhajñānabhāvanāsevāprasādādabhinavaśubhāśubhadravyabhāv-
karmaṇāṁ saṁvaraḥ pratyākhyānam
. yaḥ sadāntarmukhapariṇatyā paramakalādhāramatyapūrvamātmānaṁ dhyāyati
tasya nityaṁ pratyākhyānaṁ bhavatīti .
tathā coktaṁ samayasāre
‘‘savve bhāve jamhā paccakkhāī pare tti ṇādūṇaṁ .
tamhā paccakkhāṇaṁ ṇāṇaṁ ṇiyamā muṇeyavvaṁ ..’’
prapaṁc = vistār . (anek prakārakī samasta vacanaracanāko choṛakar śuddha jñānako bhāneseus bhāvanāke
sevanakī kr̥pāsebhāvakarmoṁkā tathā dravyakarmoṁkā saṁvar hotā hai .)

Page 183 of 388
PDF/HTML Page 210 of 415
single page version

isīprakār samayasārakī (amr̥tacandrācāryadevakr̥t ātmakhyāti nāmak) ṭīkāmeṁ bhī
(228veṁ ślok dvārā) kahā hai ki :
‘‘[ślokārtha : ] (pratyākhyān karanevālā jñānī kahatā hai ki) bhaviṣyake
samasta karmoṁkā pratyākhyān karake (tyāgakar), jisakā moh naṣṭa huā hai aisā maiṁ niṣkarma
(arthāt sarva karmoṁse rahit) caitanyasvarūp ātmāmeṁ ātmāse hī (svayaṁse hī) niraṁtar
vartatā hūn̐ .’’
aur (is 95vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj śrī
padmaprabhamaladhāridev ślok kahate haiṁ ) :
[ślokārtha : ] jo samyagdr̥ṣṭi samasta karma-nokarmake samūhako choṛatā hai, us
samyagjñānakī mūrtiko sadā pratyākhyān hai aur use pāpasamūhakā nāś karanevāle aise sat-
cāritra atiśayarūpase haiṁ
. bhav-bhavake kleśakā nāś karaneke liye use maiṁ nitya vaṁdan karatā
hūn̐ .127.
tathā samayasāravyākhyāyāṁ ca
(āryā)
‘‘pratyākhyāy bhaviṣyatkarma samastaṁ nirastasaṁmohaḥ .
ātmani caitanyātmani niṣkarmaṇi nityamātmanā varte ..’’
tathā hi
(maṁdākrāṁtā)
samyagdraṣṭistyajati sakalaṁ karmanokarmajātaṁ
pratyākhyānaṁ bhavati niyataṁ tasya saṁjñānamūrteḥ .
saccāritrāṇyaghakulaharāṇyasya tāni syuruccaiḥ
taṁ vaṁdehaṁ bhavaparibhavakleśanāśāy nityam
..127..
kevalaṇāṇasahāvo kevaladaṁsaṇasahāvasuhamaio .
kevalasattisahāvo so haṁ idi ciṁtae ṇāṇī ..96..
kaivalya darśan - jñān - sukh; kaivalya śakti svabhāv jo .
maiṁ hūn̐ vahī, yah cintavan hotā nirantar jñāniko ..96..

Page 184 of 388
PDF/HTML Page 211 of 415
single page version

gāthā : 96 anvayārtha :[kevalajñānasvabhāvaḥ ] kevalajñānasvabhāvī,
[kevaladarśanasvabhāvaḥ ] kevaladarśanasvabhāvī, [sukhamayaḥ ] sukhamay aur
[kevalaśaktisvabhāvaḥ ] kevalaśaktisvabhāvī [saḥ aham ] vah maiṁ hūn̐
[iti ] aisā
[jñānī ] jñānī [ciṁtayet ] ciṁtavan karate haiṁ .
ṭīkā :yah, anaṁtacatuṣṭayātmak nij ātmāke dhyānake upadeśakā kathan hai .
samasta bāhya prapaṁcakī vāsanāse vimukta, niravaśeṣarūpase antarmukh paramatattvajñānī
jīvako śikṣā dī gaī hai . kisaprakār ? isaprakār :sādi-anaṁt amūrta
atīndriyasvabhāvavāle śuddhasadbhūtavyavahārase, śuddha sparśa - ras - gaṁdh-varṇake ādhārabhūt śuddha
pudgal-paramāṇukī bhān̐ti, jo kevalajñān, kevaladarśan, kevalasukh tathā kevalaśaktiyukta
paramātmā so maiṁ hūn̐, isaprakār jñānīko bhāvanā karanī cāhiye; aur niścayase, maiṁ
sahajajñānasvarūp hūn̐, maiṁ sahajadarśanasvarūp hūn̐, maiṁ sahajacāritrasvarūp hūn̐ tathā maiṁ
sahajacitśaktisvarūp hūn̐ isaprakār bhāvanā karanī cāhiye
.
isīprakār ekatvasaptatimeṁ (śrī padmanandi-ācāryavarakr̥t, padmanandipañcaviṁśatike
ekatvasaptatināmak adhikārameṁ 20veṁ ślok dvārā) kahā hai ki :
kevalajñānasvabhāvaḥ kevaladarśanasvabhāvaḥ sukhamayaḥ .
kevalaśakti svabhāvaḥ sohamiti ciṁtayet jñānī ..96..
anantacatuṣṭayātmakanijātmadhyānopadeśopanyāsoyam .
samastabāhyaprapaṁcavāsanāvinirmukta sya niravaśeṣeṇāntarmukhasya paramatattvajñānino jīvasya
śikṣā proktā . kathaṁkāram ? sādyanidhanāmūrtātīndriyasvabhāvaśuddhasadbhūtavyavahāreṇ, śuddhasparśaras-
gaṁdhavarṇānāmādhārabhūtaśuddhapudgalaparamāṇuvatkevalajñānakevaladarśanakevalasukhakevalaśakti yukta paramātmā
yaḥ sohamiti bhāvanā kartavyā jñānineti; niścayen sahajajñānasvarūpoham, sahajadarśan-
svarūpoham, sahajacāritrasvarūpoham, sahajacicchakti svarūpoham, iti bhāvanā kartavyā ceti
tathā cokta mekatvasaptatau

Page 185 of 388
PDF/HTML Page 212 of 415
single page version

‘‘[ślokārtha : ] vah param tej kevalajñān, kevaladarśan aur
kevalasaukhyasvabhāvī hai . use jānane par kyā nahīṁ jānā ? use dekhane par kyā nahīṁ dekhā ?
usakā śravaṇ karane par kyā nahīṁ sunā ?’’
aur (is 96vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj śrī
padmaprabhamaladhāridev ślok kahate haiṁ ) :
[ślokārtha : ] samasta munijanoṁke hr̥dayakamalakā haṁs aisā jo yah śāśvat,
kevalajñānakī mūrtirūp, sakalavimal dr̥ṣṭimay (sarvathā nirmal darśanamay), śāśvat
ānandarūp, sahaj param caitanyaśaktimay paramātmā vah jayavanta hai . 128 .
nijabhāvako choṛe nahīṁ, kiṁcit grahe parabhāv nahiṁ .
dekhe va jāne maiṁ vahī, jñānī kare cintan yahī ..97..
gāthā : 97 anvayārtha :[nijabhāvaṁ ] jo nijabhāvako [na api muṁcati ]
nahīṁ choṛatā, [kam api parabhāvaṁ ] kiṁcit bhī parabhāvako [na ev gr̥hṇāti ] grahaṇ nahīṁ
(anuṣṭubh)
‘‘kevalajñāndraksaukhyasvabhāvaṁ tatparaṁ mahaḥ .
tatra jñāte na kiṁ jñātaṁ draṣṭe draṣṭaṁ śrute śrutam ..’’
tathā hi
(mālinī)
jayati sa paramātmā kevalajñānamūrtiḥ
sakalavimal
draṣṭiḥ śāśvatānaṁdarūpaḥ .
sahajaparamacicchaktyātmakaḥ śāśvatoyaṁ
nikhilamunijanānāṁ cittapaṁkejahaṁsaḥ
..128..
ṇiyabhāvaṁ ṇavi muccai parabhāvaṁ ṇev geṇhae keiṁ .
jāṇadi passadi savvaṁ so haṁ idi ciṁtae ṇāṇī ..97..
nijabhāvaṁ nāpi muṁcati parabhāvaṁ naiv gr̥hṇāti kamapi .
jānāti paśyati sarvaṁ sohamiti ciṁtayed jñānī ..97..

Page 186 of 388
PDF/HTML Page 213 of 415
single page version

karatā, [sarvaṁ ] sarvako [jānāti paśyati ] jānatā - dekhatā hai, [saḥ aham ] vah maiṁ hūn̐
[iti ] aisā [jñānī ] jñānī [ciṁtayet ] ciṁtavan karatā hai .
ṭīkā :yahān̐, param bhāvanāke sammukh aise jñānīko śikṣā dī hai .
jo kāraṇaparamātmā (1) samasta pāparūpī bahādur śatrusenākī vijay-dhvajāko
lūṭanevāle, trikāl - nirāvaraṇ, niraṁjan, nij paramabhāvako kabhī nahīṁ choṛatā; (2) paṁcavidh
(pān̐c parāvartanarūp) saṁsārakī vr̥ddhike kāraṇabhūt, 1vibhāvapudgaladravyake saṁyogase janit
rāgādiparabhāvako grahaṇ nahīṁ karatā; aur (3) niraṁjan sahajajñān - sahajadr̥ṣṭi - sahajacāritrādi
svabhāvadharmoṁke ādhār - ādhey sambandhī vikalpoṁ rahit, sadā mukta tathā sahaj muktirūpī
strīke saṁbhogase utpanna honevāle saukhyake sthānabhūtaise 2kāraṇaparamātmāko niścayase nij
nirāvaraṇ paramajñān dvārā jānatā hai aur us prakārake sahaj avalokan dvārā (sahaj nij
nirāvaraṇ paramadarśan dvārā) dekhatā hai; vah kāraṇasamayasār maiṁ hūn̐aisī samyagjñāniyoṁko sadā
bhāvanā karanā cāhiye .
isīprakār śrī pūjyapādasvāmīne (samādhitaṁtrameṁ 20veṁ ślok dvārā) kahā hai ki :
atra paramabhāvanābhimukhasya jñāninaḥ śikṣaṇamukta m .
yastu kāraṇaparamātmā sakaladuritavīravairisenāvijayavaijayantīluṁṭākaṁ trikāl-
nirāvaraṇaniraṁjananijaparamabhāvaṁ kvacidapi nāpi muṁcati, paṁcavidhasaṁsārapravr̥ddhikāraṇaṁ
vibhāvapudgaladravyasaṁyogasaṁjātaṁ rāgādiparabhāvaṁ naiv gr̥hṇāti, niścayen nijanirāvaraṇaparam-
bodhen niraṁjanasahajajñānasahaj
draṣṭisahajaśīlādisvabhāvadharmāṇāmādhārādheyavikalpanirmukta mapi
sadāmuktaṁ sahajamukti bhāminīsaṁbhogasaṁbhavaparatānilayaṁ kāraṇaparamātmānaṁ jānāti, tathāvidh-
sahajāvaloken paśyati ca, sa ca kāraṇasamayasārohamiti bhāvanā sadā kartavyā
samyagjñānibhiriti
.
tathā coktaṁ śrīpūjyapādasvāmibhiḥ
1rāgādiparabhāvakī utpattimeṁ pudgalakarma nimitta banatā hai .
2kāraṇaparamātmā ‘svayaṁ ādhār hai aur svabhāvadharma ādhey haiṁ ’ aise vikalpoṁse rahit hai, sadā mukta
hai aur muktisukhakā āvās hai
.

Page 187 of 388
PDF/HTML Page 214 of 415
single page version

‘‘[ślokārtha : ] jo agrāhyako (grahaṇ na karane yogyako) grahaṇ nahīṁ karatā
tathā gr̥hītako (grāhyako, śāśvat svabhāvako) choṛatā nahīṁ hai, sarvako sarva prakārase
jānatā hai, vah svasaṁvedya (tattva) maiṁ hūn̐ .’’
aur (is 97vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj cār ślok
kahate haiṁ ) :
[ślokārtha : ] ātmā ātmāmeṁ nij ātmik guṇoṁse samr̥ddha ātmākoek
paṁcamabhāvakojānatā hai aur dekhatā hai; us sahaj ek paṁcamabhāvako usane choṛā nahīṁ
hī hai tathā anya aise parabhāvakoki jo vāstavameṁ paudgalik vikār hai usevah grahaṇ
nahīṁ hī karatā .129.
[ślokārtha : ] anya dravyakā 1āgrah karanese utpanna honevāle is 2vigrahako
ab choṛakar, viśuddha - pūrṇa - sahajajñānātmak saukhyakī prāptike hetu, merā yah nij antar
(anuṣṭubh)
‘‘yadagrāhyaṁ na gr̥hṇāti gr̥hītaṁ nāpi muṁcati .
jānāti sarvathā sarvaṁ tatsvasaṁvedyamasmyaham ..’’
tathā hi
(vasaṁtatilakā)
ātmānamātmani nijātmaguṇāḍhayamātmā
jānāti paśyati ca paṁcamabhāvamekam
.
tatyāj naiv sahajaṁ parabhāvamanyaṁ
gr̥hṇāti naiv khalu paudgalikaṁ vikāram
..129..
(śārdūlavikrīḍit)
matsvāntaṁ mayi lagnametadaniśaṁ cinmātraciṁtāmaṇā-
vanyadravyakr̥tāgrahodbhavamimaṁ muktvādhunā vigraham
.
taccitraṁ na viśuddhapūrṇasahajajñānātmane śarmaṇe
devānāmamr̥tāśanodbhavaruciṁ jñātvā kimanyāśane
..130..
1āgrah = pakaṛ; grahaṇ; lage rahanā vah .
2vigrah = (1) rāgadveṣādi kalah; (2) śarīr .

Page 188 of 388
PDF/HTML Page 215 of 415
single page version

mujhameṁcaitanyamātra - ciṁtāmaṇimeṁ nirantar lagā haiusameṁ āścarya nahīṁ hai, kāraṇ ki
amr̥tabhojanajanit svādako jānakar devoṁko anya bhojanase kyā prayojan hai ? (jis prakār
amr̥tabhojanake svādako jānakar devoṁkā man anya bhojanameṁ nahīṁ lagatā, usīprakār
jñānātmak saukhyako jānakar hamārā man us saukhyake nidhān caitanyamātra-cintāmaṇike
atirikta anya kahīṁ nahīṁ lagatā
.) .130.
[ślokārtha : ] dvandva rahit, upadrav rahit, upamā rahit, nitya, nij ātmāse
utpanna honevāle, anya dravyakī vibhāvanāse (anya dravyoṁ sambandhī vikalpa karanese)
utpanna na honevāleaise is nirmal sukhāmr̥tako pīkar (us sukhāmr̥take svādake pās
sukr̥t bhī duḥkharūp laganese), jo jīv 1sukr̥tātmak hai vah ab is sukr̥tako
bhī choṛakar advitīy atul caitanyamātra - cintāmaṇiko sphu ṭarūpase (pragaṭarūpase) prāpta
karatā hai .131.
[ślokārtha : ] gurucaraṇoṁke 2samarcanase utpanna huī nij mahimāko jānanevālā
kaun vidvān ‘yah paradravya merā hai’ aisā kahegā ? 132.
(śārdūlavikrīḍit)
nirdvandvaṁ nirupadravaṁ nirupamaṁ nityaṁ nijātmodbhavaṁ
nānyadravyavibhāvanodbhavamidaṁ śarmāmr̥taṁ nirmalam
.
pītvā yaḥ sukr̥tātmakaḥ sukr̥tamapyetadvihāyādhunā
prāpnoti sphu ṭamadvitīyamatulaṁ cinmātraciṁtāmaṇim
..131..
(āryā)
ko nām vakti vidvān mam ca paradravyametadev syāt .
nijamahimānaṁ jānan gurucaraṇasamarccanāsamudbhūtam ..132..
payaḍiṭṭhidiaṇubhāgappadesabaṁdhehiṁ vajjido appā .
so haṁ idi ciṁtijjo tatthev ya kuṇadi thirabhāvaṁ ..98..
1sukr̥tātmak = sukr̥tavālā; śubhakr̥tyavālā; puṇyakarmavālā; śubh bhāvavālā .
2samarcan = samyak arcan; samyak pūjan; samyak bhakti .
jo prakr̥ti sthiti anubhāg aur pradeś ban̐dhavin ātmā .
maiṁ hūn̐ vahī, yoṁ bhāvatā jñānī kare sthiratā vahān̐ ..98..

Page 189 of 388
PDF/HTML Page 216 of 415
single page version

gāthā : 98 anvayārtha :[prakr̥tisthityanubhāgapradeśabaṁdhaiḥ vivarjitaḥ ]
prakr̥tibandha, sthitibandha, anubhāgabandha aur pradeśabandha rahit [ātmā ] jo ātmā [saḥ
aham ]
so maiṁ hūn̐
[iti ] yoṁ [ciṁtayan ] ciṁtavan karatā huā, (jñānī) [tatra ev ca ]
usīmeṁ [sthirabhāvaṁ karoti ] sthirabhāv karatā hai .
ṭīkā :yahān̐ (is gāthāmeṁ), bandharahit ātmā bhānā cāhiyeis prakār
bhavyako śikṣā dī hai .
śubhāśubh manavacanakāyasambandhī karmoṁse prakr̥tibandha aur pradeśabandha hotā hai; cār
kaṣāyoṁse sthitibandha aur anubhāgabandha hotā hai; in cār bandhoṁ rahit sadā nirupādhisvarūp
jo ātmā so maiṁ hūn̐
aisī samyagjñānīko nirantar bhāvanā karanī cāhiye .
[ab is 98 vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ : ]
[ślokārtha : ] jo muktisāmrājyakā mūl hai aise is nirupam,
sahajaparamānandavāle cidrūpako (caitanyake svarūpako) ekako buddhimān puruṣoṁko samyak
prakārase grahaṇ karanā yogya hai; isaliye, he mitra ! tū bhī mere upadeśake sārako sunakar, turanta
hī ugrarūpase is caitanyacamatkāramātrake prati apanī vr̥tti kar
.133.
prakr̥tisthityanubhāgapradeśabaṁdhairvivarjit ātmā .
sohamiti ciṁtayan tatraiv ca karoti sthirabhāvam ..98..
atra bandhanirmukta mātmānaṁ bhāvayediti bhavyasya śikṣaṇamukta m .
śubhāśubhamanovākkāyakarmabhiḥ prakr̥tipradeśabaṁdhau syātām; caturbhiḥ kaṣāyaiḥ
sthityanubhāgabandhau staḥ; ebhiścaturbhirbandhairnirmukta : sadānirupādhisvarūpo hyātmā sohamiti
samyagjñāninā nirantaraṁ bhāvanā kartavyeti
.
(maṁdākrāṁtā)
prekṣāvadbhiḥ sahajaparamānaṁdacidrūpamekaṁ
saṁgrāhyaṁ tairnirupamamidaṁ mukti sāmrājyamūlam
.
tasmāduccaistvamapi ca sakhe madvacaḥsāramasmin
śrutvā śīghraṁ kuru tav matiṁ ciccamatkāramātre
..133..

Page 190 of 388
PDF/HTML Page 217 of 415
single page version

gāthā : 99 anvayārtha :[mamatvaṁ ] maiṁ mamatvako [parivarjayāmi ] choṛatā hūn̐
aur [nirmamatvam ] nirmamatvameṁ [upasthitaḥ ] sthit rahatā hūn̐; [ātmā ] ātmā [me ] merā
[ālambanaṁ ca ] ālamban hai [avaśeṣaṁ ca ] aur śeṣ [visr̥jāmi ] maiṁ choṛatā hūn̐
.
ṭīkā :yahān̐ sakal vibhāvake sannyāsakī (tyāgakī) vidhi kahī hai .
sundar kāminī, 1kāṁcan ādi samasta paradravya - guṇ - paryāyoṁke prati mamakārako maiṁ
choṛatā hūn̐ . paramopekṣālakṣaṇase lakṣit 2nirmamakārātmak ātmāmeṁ sthit rahakar tathā ātmākā
avalamban lekar, 3saṁsr̥tirūpī strīke saṁbhogase utpanna sukh-duḥkhādi anek vibhāvarūp
pariṇatiko maiṁ pariharatā hūn̐ .
isīprakār (ācāryadev) śrīmad amr̥tacandrasūrine (śrī samayasārakī ātmakhyāti
nāmak ṭīkāmeṁ 104veṁ ślok dvārā) kahā hai ki :
mamattiṁ parivajjāmi ṇimmamattimuvaṭṭhido .
ālaṁbaṇaṁ ca me ādā avasesaṁ ca vosare ..9 9..
mamatvaṁ parivarjayāmi nirmamatvamupasthitaḥ .
ālambanaṁ ca me ātmā avaśeṣaṁ ca visr̥jāmi ..9 9..
atra sakalavibhāvasaṁnyāsavidhiḥ prokta : .
kamanīyakāminīkāṁcanaprabhr̥tisamastaparadravyaguṇaparyāyeṣu mamakāraṁ saṁtyajāmi . paramo-
pekṣālakṣaṇalakṣite nirmamakārātmani ātmani sthitvā hyātmānamavalambya ca saṁsr̥ti-
puraṁdhrikāsaṁbhogasaṁbhavasukhaduḥkhādyanekavibhāvapariṇatiṁ pariharāmi
.
tathā coktaṁ śrīmadamr̥tacaṁdrasūribhiḥ
1kāṁcan = suvarṇa; dhan .
2nirmamakārātmak = nirmamatvamay; nirmamatvasvarūp . (nirmamatvakā lakṣaṇ param upekṣā hai .)
3saṁsr̥ti = saṁsār .
maiṁ tyāg mamatā, nirmamatva svarūpameṁ sthiti kar rahā .
avalamba merā ātmā, avaśeṣ vāraṇ kar rahā ..99..

Page 191 of 388
PDF/HTML Page 218 of 415
single page version

‘‘[ślokārtha : ] śubh ācaraṇarūp karma aur aśubh ācaraṇarūp karmaaise
samasta karmoṁkā niṣedh kiyā jāne par aur isaprakār niṣkarma avasthā vartane par, muni kahīṁ
aśaraṇ nahīṁ hai; (kāraṇ ki) jab niṣkarma avasthā (nivr̥tti-avasthā) vartatī hai tab
jñānameṁ ācaraṇ karatā huā
ramaṇ karatā huāpariṇaman karatā huā jñān hī un
muniyoṁko śaraṇ hai; ve us jñānameṁ līn hote hue param amr̥takā svayaṁ anubhavan karate haiṁ
āsvādan karate haiṁ .’’
aur (is 99vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ ) :
[ślokārtha : ] man - vacan - kāyā sambandhī aur samasta indriyoṁ sambandhī
icchākā jisane niyaṁtraṇ kiyā hai aisā maiṁ ab bhavasāgarameṁ utpanna honevāle moharūpī
jalacar prāṇiyoṁke samūhako tathā kanak aur yuvatīkī vāṁchāko atiprabal - viśuddha -
dhyānamayī sarva śaktise choṛatā hūn̐ .134.
(śikhariṇī)
‘‘niṣiddhe sarvasmin sukr̥tadurite karmaṇi kil
pravr̥tte naiṣkarmye na khalu munayaḥ saṁtyaśaraṇāḥ
.
tadā jñāne jñānaṁ praticaritameṣāṁ hi śaraṇaṁ
svayaṁ viṁdaṁtyete paramamamr̥taṁ tatra niratāḥ
..’’
tathā hi
(mālinī)
ath niyatamanovākkāyakr̥tsnendriyeccho
bhavavanadhisamutthaṁ mohayādaḥsamūham
.
kanakayuvativāṁcchāmapyahaṁ sarvaśaktyā
prabalataraviśuddhadhyānamayyā tyajāmi
..134..
niyaṁtraṇ karanā = saṁyaman karanā; anku śameṁ lenā .

Page 192 of 388
PDF/HTML Page 219 of 415
single page version

gāthā : 100 anvayārtha :[khalu ] vāstavameṁ [mam jñāne ] mere jñānameṁ
[ātmā ] ātmā hai, [me darśane ] mere darśanameṁ [ca ] tathā [caritre ] cāritrameṁ [ātmā ]
ātmā hai, [pratyākhyāne ] mere pratyākhyānameṁ [ātmā ] ātmā hai, [me saṁvare yoge ] mere saṁvarameṁ
tathā yogameṁ (
śuddhopayogameṁ) [ātmā ] ātmā hai .
ṭīkā :yahān̐ (is gāthāmeṁ), sarvatra ātmā upādey (grahaṇ karane yogya) hai
aisā kahā hai .
ātmā vāstavameṁ anādi - ananta, amūrta, atīndriyasvabhāvavālā, śuddha, sahaj -
saukhyātmak hai . sahaj śuddha jñānacetanārūpase pariṇamit jo maiṁ usake (arthāt mere)
samyagjñānameṁ sacamuc vah (ātmā) hai; pūjit param paṁcamagatikī prāptike hetubhūt
paṁcamabhāvakī bhāvanārūpase pariṇamit jo maiṁ usake sahaj samyagdarśanaviṣayameṁ (arthāt mere
sahaj samyagdarśanameṁ) vah (ātmā) hai; sākṣāt nirvāṇaprāptike upāyabhūt, nij svarūpameṁ
avical sthitirūp sahajaparamacāritrapariṇativālā jo maiṁ usake (arthāt mere) sahaj cāritrameṁ
ādā khu majjha ṇāṇe ādā me daṁsaṇe caritte ya .
ādā paccakkhāṇe ādā me saṁvare joge ..100..
ātmā khalu mam jñāne ātmā me darśane caritre ca .
ātmā pratyākhyāne ātmā me saṁvare yoge ..100..
atra sarvatrātmopādey ityukta : .
anādyanidhanāmūrtātīndriyasvabhāvaśuddhasahajasaukhyātmā hyātmā . sa khalu sahaj-
śuddhajñānacetanāpariṇatasya mam samyagjñāne ca, sa ca prāṁcitaparamapaṁcamagatiprāptihetubhūtapaṁcam-
bhāvabhāvanāpariṇatasya mam sahajasamyagdarśanaviṣaye ca, sākṣānnirvāṇaprāptyupāyasvasvarūpāvical-
sthitirūpasahajaparamacāritrapariṇatermam sahajacāritre‘pi sa paramātmā sadā saṁnihitaśca, sa cātmā
sadāsannasthaḥ śubhāśubhapuṇyapāpasukhaduḥkhānāṁ ṣaṇṇāṁ sakalasaṁnyāsātmakaniścayapratyākhyāne ca
mam jñānameṁ hai ātamā, darśan caritameṁ ātamā .
hai aur pratyākhyān, saṁvar, yogameṁ bhī ātamā ..100..

Page 193 of 388
PDF/HTML Page 220 of 415
single page version

bhī vah paramātmā sadā saṁnihit (nikaṭ) hai; bhedavijñānī, paradravyase parāṅmukh tathā
paṁcendriyake vistār rahit dehamātraparigrahavālā jo maiṁ usake niścayapratyākhyānameṁki jo
(niścayapratyākhyān) śubh, aśubh, puṇya, pāp, sukh aur duḥkh in chahake
sakalasaṁnyāsasvarūp hai (arthāt in chah vastuoṁke sampūrṇa tyāgasvarūp hai ) usameṁ
vah
ātmā sadā āsanna (nikaṭ) vidyamān hai; sahaj vairāgyarūpī mahalake śikharakā
śikhāmaṇi, svarūpagupta aur pāparūpī aṭavīko jalāneke liye pāvak samān jo maiṁ usake
śubhāśubhasaṁvarameṁ (vah paramātmā hai ), tathā aśubhopayogase parāṅmukh, śubhopayogake prati bhī
udāsīnatāvālā aur sākṣāt śuddhopayogake sammukh jo maiṁ
paramāgamarūpī puṣparas jisake
mukhase jharatā hai aisā padmaprabhusake śuddhopayogameṁ bhī vah paramātmā vidyamān hai kāraṇ
ki vah (paramātmā) sanātan svabhāvavālā hai .
isīprakār ekatvasaptatimeṁ (śrī padmanandi-ācāryavarakr̥t padmanandipañcaviṁśatikāke
ekatvasaptati nāmak adhikārameṁ 39, 40 tathā 41veṁ ślok dvārā) kahā hai ki :
‘‘[ślokārtha : ] vahī ek (vah caitanyajyoti hī ek) param jñān hai, vahī
ek pavitra darśan hai, vahī ek cāritra hai tathā vahī ek nirmal tap hai .
[ślokārtha : ] satpuruṣoṁko vahī ek namaskārayogya hai, vahī ek maṁgal hai,
vahī ek uttam hai tathā vahī ek śaraṇ hai .
mam bhedavijñāninaḥ paradravyaparāṅmukhasya paṁcendriyaprasaravarjitagātramātraparigrahasya, mam sahaj-
vairāgyaprāsādaśikharaśikhāmaṇeḥ svarūpaguptasya pāpāṭavīpāvakasya śubhāśubhasaṁvarayośca, aśubhop-
yogaparāṅmukhasya śubhopayoge‘pyudāsīnaparasya sākṣācchuddhopayogābhimukhasya mam paramāgamamakaraṁd-
niṣyandimukhapadmaprabhasya śuddhopayoge‘pi ca sa paramātmā sanātanasvabhāvatvāttiṣṭhati
.
tathā cokta mekatvasaptatau
(anuṣṭubh)
‘‘tadekaṁ paramaṁ jñānaṁ tadekaṁ śuci darśanam .
cāritraṁ ca tadekaṁ syāt tadekaṁ nirmalaṁ tapaḥ ..
(anuṣṭubh)
namasyaṁ ca tadevaikaṁ tadevaikaṁ ca maṁgalam .
uttamaṁ ca tadevaikaṁ tadev śaraṇaṁ satām ..