Niyamsar-Hindi (iso15919 transliteration). Gatha: 101-109 ; Adhikar-7 : Param AlochanA Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 12 of 21

 

Page 194 of 388
PDF/HTML Page 221 of 415
single page version

[ślokārtha : ] apramatta yogīko vahī ek ācār hai, vahī ek āvaśyak
kriyā hai tathā vahī ek svādhyāy hai .’’
aur (is 100vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj do ślok
kahate haiṁ ) :
[ślokārtha : ] mere sahaj samyagdarśanameṁ, śuddha jñānameṁ, cāritrameṁ, sukr̥t aur
duṣkr̥tarūpī karmadvaṁdvake saṁnyāsakālameṁ (arthāt pratyākhyānameṁ), saṁvarameṁ aur śuddha yogameṁ
(
śuddhopayogameṁ) vah paramātmā hī hai (arthāt samyagdarśanādi sabhīkā āśrayavalamban
śuddhātmā hī hai ); muktikī prāptike liye jagatameṁ anya koī bhī padārtha nahīṁ hai,
nahīṁ hai
.135.
[ślokārtha : ] jo kabhī nirmal dikhāī detā hai, kabhī nirmal tathā anirmal
dikhāī detā hai, tathā kabhī anirmal dikhāī detā hai aur isase ajñānīke liye jo gahan
hai, vahī
ki jisane nijajñānarūpī dīpak se pāpatimirako naṣṭa kiyā hai vah (ātmatattva)
hī satpuruṣoṁke hr̥dayakamalarūpī gharameṁ niścalarūpase saṁsthit hai .136.
(anuṣṭubh)
ācāraśca tadevaikaṁ tadevāvaśyakakriyā .
svādhyāyastu tadevaikamapramattasya yoginaḥ ..’’
tathā hi
(mālinī)
mam sahajasudraṣṭau śuddhabodhe caritre
sukr̥taduritakarmadvandasaṁnyāsakāle .
bhavati sa paramātmā saṁvare śuddhayoge
na ca na ca bhuvi ko‘pyanyosti muktyai padārthaḥ
..135..
(pr̥thvī)
kvacillasati nirmalaṁ kvacan nirmalānirmalaṁ
kvacitpunaranirmalaṁ gahanamevamajñasya yat
.
tadev nijabodhadīpanihatāghabhūchāyakaṁ
satāṁ hr̥dayapadmasadmani ca saṁsthitaṁ niścalam
..136..

Page 195 of 388
PDF/HTML Page 222 of 415
single page version

gāthā : 101 anvayārtha :[jīvaḥ ekaḥ ca ] jīv akelā [mriyate ]
maratā hai [ca ] aur [svayam ekaḥ ] svayaṁ akelā [jīvati ] janmatā hai; [ekasya ]
akelekā [maraṇaṁ jāyate ] maraṇ hotā hai aur [ekaḥ ] akelā [nīrajāḥ ] raj rahit
hotā huā [sidhyati ] siddha hotā hai
.
ṭīkā :yahān̐ (is gāthāmeṁ), saṁsārāvasthāmeṁ aur muktimeṁ jīv niḥsahāy hai
aisā kahā hai .
nitya maraṇameṁ (arthāt pratisamay honevāle āyukarmake niṣekoṁke kṣayameṁ) aur
us bhav sambandhī maraṇameṁ, (anya kisīkī) sahāyatāke binā vyavahārase (jīv)
akelā hī maratā hai; tathā sādi-sāṁt mūrtik vijātīyavibhāvavyaṁjanaparyāyarūp
naranārakādiparyāyoṁkī utpattimeṁ, āsanna
- anupacarit - asadbhūt - vyavahāranayake kathanase (jīv
akelā hī) svayamev janmatā hai . sarva bandhujanoṁse rakṣaṇ kiyā jāne par bhī,
mahābalaparākramavāle jīvakā akelekā hī, anicchit hone par bhī, svayamev maraṇ hotā
ego ya maradi jīvo ego ya jīvadi sayaṁ .
egassa jādi maraṇaṁ ego sijjhadi ṇīrao ..101..
ekaśca mriyate jīvaḥ ekaśca jīvati svayam .
ekasya jāyate maraṇaṁ ekaḥ sidhyati nīrajāḥ ..101..
ih hi saṁsārāvasthāyāṁ muktau ca niḥsahāyo jīv ityukta : .
nityamaraṇe tadbhavamaraṇe ca sahāyamantareṇ vyavahārataścaik ev mriyate; sādi-
sanidhanamūrtivijātīyavibhāvavyaṁjananaranārakādiparyāyotpattau cāsannagatānupacaritāsadbhūtavyavahār-
nayādeśen svayamevojjīvatyev
. sarvairbaṁdhubhiḥ parirakṣyamāṇasyāpi mahābalaparākramasyaikasya
jīvasyāprārthitamapi svayamev jāyate maraṇam; ek ev paramaguruprasādāsāditasvātmāśray-
maratā akelā jīv, evaṁ janma ekākī kare .
pātā akelā hī maraṇ, aru mukti ekākī kare ..101..

Page 196 of 388
PDF/HTML Page 223 of 415
single page version

hai; (jīv) akelā hī param guruke prasādase prāpta svātmāśrit niścayaśukladhyānake balase
nij ātmāko dhyākar rajarahit hotā huā śīghra nirvāṇ prāpta karatā hai
.
isīprakār (anyatra ślok dvārā) kahā hai ki :
‘‘[ślokārtha : ] ātmā svayaṁ karma karatā hai, svayaṁ usakā phal bhogatā hai,
svayaṁ saṁsārameṁ bhramatā hai tathā svayaṁ saṁsārase mukta hotā hai .’’
aur śrī somadevapaṁḍitadevane (yaśastilakacaṁpūkāvyameṁ dūsare adhikārameṁ
ekatvānuprekṣākā varṇan karate hue 119veṁ ślok dvārā) kahā hai ki :
‘‘[ślokārtha : ] svayaṁ kiye hue karmake phalānubandhako svayaṁ bhoganeke liye
tū akelā janmameṁ tathā mr̥tyumeṁ praveś karatā hai, anya koī (strīputramitrādik) sukhaduḥkhake
prakāroṁmeṁ bilakul sahāyabhūt nahīṁ hotā; apanī ājīvikāke liye (mātra apane svārthake
liye strīputramitrādik) ṭhagoṁkī ṭolī tujhe milī hai
.’’
aur (is 101vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok kahate
haiṁ ) :
niścayaśukladhyānabalen svātmānaṁ dhyātvā nīrajāḥ san sadyo nirvāti .
tathā cokta m
(anuṣṭubh)
‘‘svayaṁ karma karotyātmā svayaṁ tatphalamaśnute .
svayaṁ bhramati saṁsāre svayaṁ tasmādvimucyate ..’’
uktaṁ ca śrīsomadevapaṁḍitadevaiḥ
(vasaṁtatilakā)
‘‘ekastvamāviśasi janmani saṁkṣaye ca
bhoktuṁ svayaṁ svakr̥takarmaphalānubandham
.
anyo na jātu sukhaduḥkhavidhau sahāyaḥ
svājīvanāy militaṁ viṭapeṭakaṁ te
..’’
tathā hi

Page 197 of 388
PDF/HTML Page 224 of 415
single page version

[ślokārtha : ] jīv akelā prabal duṣkr̥tase janma aur mr̥tyuko prāpta karatā hai;
jīv akelā sadā tīvra mohake kāraṇ svasukhase vimukh hotā huā karmadvaṁdvajanit phalamay
(
śubh aur aśubh karmake phalarūp) sundar sukh aur duḥkhako bārambār bhogatā hai; jīv
akelā guru dvārā kisī aise ek tattvako (avarṇanīy param caitanyatattvako) prāpta karake
usameṁ sthit rahatā hai . 137 .
gāthā : 102 anvayārtha :[jñānadarśanalakṣaṇaḥ ] jñānadarśanalakṣaṇavālā
[śāśvataḥ ] śāśvat [ekaḥ ] ek [ātmā ] ātmā [me ] merā hai; [śeṣāḥ sarve ] śeṣ
sab [saṁyogalakṣaṇāḥ bhāvāḥ ] saṁyogalakṣaṇavāle bhāv [me bāhyāḥ ] mujhase bāhya haiṁ
.
ṭīkā :ekatvabhāvanārūpase pariṇamit samyagjñānīke lakṣaṇakā yah kathan hai .
trikāl nirupādhik svabhāvavālā honese nirāvaraṇ - jñānadarśanalakṣaṇase lakṣit aisā jo
kāraṇaparamātmā vah, samasta saṁsārarūpī nandanavanake vr̥kṣoṁkī jaṛake āsapās kyāriyoṁmeṁ
(maṁdākrāṁtā)
eko yāti prabaladuraghājjanma mr̥tyuṁ ca jīvaḥ
karmadvandvodbhavaphalamayaṁ cārusaukhyaṁ ca duḥkham
.
bhūyo bhuṁkte svasukhavimukhaḥ san sadā tīvramohā-
dekaṁ tattvaṁ kimapi gurutaḥ prāpya tiṣṭhatyamuṣmin
..137..
ego me sāsado appā ṇāṇadaṁsaṇalakkhaṇo .
sesā me bāhirā bhāvā savve saṁjogalakkhaṇā ..102..
eko me śāśvat ātmā jñānadarśanalakṣaṇaḥ .
śeṣā me bāhyā bhāvāḥ sarve saṁyogalakṣaṇāḥ ..102..
ekatvabhāvanāpariṇatasya samyagjñānino lakṣaṇakathanamidam .
akhilasaṁsr̥tinandanatarumūlālavālāṁbhaḥpūraparipūrṇapraṇālikāvatsaṁsthitakalevarasaṁbhavahetu-
dr̥gjñān - lakṣit aur śāśvat mātraātmā mam are .
aru śeṣ sab saṁyog lakṣit bhāv mujhase hai pare ..102..

Page 198 of 388
PDF/HTML Page 225 of 415
single page version

pānī bharaneke liye jalapravāhase paripūrṇa nālī samān vartatā huā jo śarīr usakī utpattimeṁ
hetubhūt dravyakarma
- bhāvakarma rahit honese ek hai, aur vahī (kāraṇaparamātmā) samasta
kriyākāṇḍake āḍambarake vividh vikalparūp kolāhalase rahit sahajaśuddha - jñānacetanāko
atīndriyarūpase bhogatā huā śāśvat rahakar mere liye upādeyarūpase rahatā hai; jo śubhāśubh
karmake saṁyogase utpanna honevāle śeṣ bāhya
- abhyaṁtar parigrah, ve sab nij svarūpase bāhya
haiṁ . aisā merā niścay hai .
[ab is 102vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ : ]
[ślokārtha : ] aho ! merā paramātmā śāśvat hai, ek hai, sahaj param
caitanyacintāmaṇi hai, sadā śuddha hai aur ananta nij divya jñānadarśanase samr̥ddha hai . aisā hai
to phi ra bahu prakārake bāhya bhāvoṁse mujhe kyā phal hai ? 138.
bhūtadravyabhāvakarmābhāvādekaḥ, sa ev nikhilakriyākāṁḍāḍaṁbaravividhavikalpakolāhal-
nirmukta sahajaśuddhajñānacetanāmatīndriyaṁ bhuṁjānaḥ san śāśvato bhūtvā mamopādeyarūpeṇ tiṣṭhati,
yastrikālanirupādhisvabhāvatvāt
nirāvaraṇajñānadarśanalakṣaṇalakṣitaḥ kāraṇaparamātmā; ye
śubhāśubhakarmasaṁyogasaṁbhavāḥ śeṣā bāhyābhyantaraparigrahāḥ, svasvarūpādbāhyāste sarve; iti mam
niścayaḥ
.
(mālinī)
ath mam paramātmā śāśvataḥ kaścidekaḥ
sahajaparamaciccintāmaṇirnityaśuddhaḥ
.
niravadhinijadivyajñāndragbhyāṁ samr̥ddhaḥ
kimih bahuvikalpairme phalaṁ bāhyabhāvaiḥ ..138..
jaṁ kiṁci me duccarittaṁ savvaṁ tiviheṇ vosare .
sāmāiyaṁ tu tivihaṁ karemi savvaṁ ṇirāyāraṁ ..103..
jo koi bhī duṣcarit merā sarva trayavidhise tajūn̐ .
aru trividh sāmāyik carit sab, nirvikalpak ācarūn̐ ..103..

Page 199 of 388
PDF/HTML Page 226 of 415
single page version

gāthā : 103 anvayārtha :[me ] merā [yat kiṁcit ] jo kuch bhī
[duścaritraṁ ] duḥcāritra [sarvaṁ ] us sarvako maiṁ [trividhen ] trividhase (man - vacan - kāyāse)
[visr̥jāmi ] choṛatā hūn̐ [tu ] aur [trividhaṁ sāmāyikaṁ ] trividh jo sāmāyik
(
cāritra) [sarvaṁ ] us sarvako [nirākāraṁ karomi ] nirākār (-nirvikalpa) karatā hūn̐ .
ṭīkā :ātmagat doṣoṁse mukta honeke upāyakā yah kathan hai .
mujhe paramtapodhanako, bhedavijñānī hone par bhī, pūrvasaṁcit karmoṁke udayake kāraṇ
cāritramohakā uday hone par yadi kuch bhī duḥcāritra ho, to us sarvako man - vacan
- kāyākī saṁśuddhise maiṁ samyak prakārase choṛatā hūn̐ . ‘sāmāyik’ śabdase cāritra kahā
haiki jo (cāritra) sāmāyik, chedopasthāpan aur parihāraviśuddhi nāmake tīn bhedoṁke
kāraṇ tīn prakārakā hai . (maiṁ us cāritrako nirākār karatā hūn̐ .) athavā maiṁ jaghanya
ratnatrayako utkr̥ṣṭa karatā hūn̐; nav padārtharūp paradravyake śraddhān - jñān - ācaraṇasvarūp ratnatray
sākār (savikalpa) hai, use nijasvarūpake śraddhān - jñān - anuṣṭhānarūp svabhāvaratnatrayake
svīkār (aṁgīkār) dvārā nirākārśuddha karatā hūn̐, aisā artha hai . aur (dūsare
prakārase kahā jāye to), maiṁ bhedopacār cāritrako abhedopacār karatā hūn̐ tathā abhedopacār
cāritrako abhedānupacār karatā hūn̐
isaprakār trividh sāmāyikako (cāritrako)
yatkiṁcinme duścaritraṁ sarvaṁ trividhen visr̥jāmi .
sāmāyikaṁ tu trividhaṁ karomi sarvaṁ nirākāram ..103..
ātmagatadoṣanirmuktyupāyakathanamidam .
bhedavijñānino‘pi mam paramatapodhanasya pūrvasaṁcitakarmodayabalāccāritramohodaye
sati yatkiṁcidapi duścaritraṁ bhavati cettat sarvaṁ manovākkāyasaṁśuddhayā saṁtyajāmi .
sāmāyikaśabden tāvaccāritramuktaṁ sāmāyikachedopasthāpanaparihāraviśuddhayabhidhānabhedāttrividham .
athavā jaghanyaratnatrayamutkr̥ṣṭaṁ karomi; navapadārthaparadravyaśraddhānaparijñānācaraṇasvarūpaṁ ratnatrayaṁ
sākāraṁ, tat
svasvarūpaśraddhānaparijñānānuṣṭhānarūpasvabhāvaratnatrayasvīkāreṇ nirākāraṁ śuddhaṁ karomi
ityarthaḥ . kiṁ ca, bhedopacāracāritram abhedopacāraṁ karomi, abhedopacāram abhedānupacāraṁ
karomi iti trividhaṁ sāmāyikamuttarottarasvīkāreṇ sahajaparamatattvāvicalasthitirūpasahajaniścay-

Page 200 of 388
PDF/HTML Page 227 of 415
single page version

uttarottar svīkr̥t (aṁgīkr̥t) karanese sahaj param tattvameṁ avical sthitirūp sahaj
niścayacāritra hotā hai
ki jo (niścayacāritra) nirākār tattvameṁ līn honese nirākār
cāritra hai .
isīprakār śrī pravacanasārakī (amr̥tacandrācāryadevakr̥t tattvadīpikā nāmak) ṭīkāmeṁ
(12veṁ ślok dvārā) kahā hai ki :
‘‘[ślokārtha : ] caraṇ dravyānusār hotā hai aur dravya caraṇānusār hotā
haiisaprakār ve donoṁ paraspar apekṣāsahit haiṁ; isaliye yā to dravyakā āśray karake
athavā to caraṇakā āśray karake mumukṣu (jñānī, muni) mokṣamārgameṁ ārohaṇ karo .’’
aur (is 103vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ ) :
[ślokārtha : ] jinakī buddhi caitanyatattvakī bhāvanāmeṁ āsakta (rat, līn) hai
aise yati yamameṁ prayatnaśīl rahate haiṁ (arthāt saṁyamameṁ sāvadhān rahate haiṁ ) ki jo yam
(saṁyam) yātanāśīl yamake (duḥkhamay maraṇake) nāśakā kāraṇ hai .139.
cāritraṁ, nirākāratattvaniratatvānnirākāracāritramiti .
tathā coktaṁ pravacanasāravyākhyāyām
(vasaṁtatilakā)
‘‘dravyānusāri caraṇaṁ caraṇānusāri
dravyaṁ mitho dvayamidaṁ nanu savyapekṣam
.
tasmānmumukṣuradhirohatu mokṣamārgaṁ
dravyaṁ pratītya yadi vā caraṇaṁ pratītya
..’’
tathā hi
(anuṣṭubh)
cittattvabhāvanāsakta matayo yatayo yamam .
yataṁte yātanāśīlayamanāśanakāraṇam ..139..

Page 201 of 388
PDF/HTML Page 228 of 415
single page version

gāthā : 104 anvayārtha :[sarvabhūteṣu ] sarva jīvoṁke prati [me ] mujhe
[sāmyaṁ ] samatā hai, [mahyaṁ ] mujhe [kenacit ] kisīke sāth [vairaṁ na ] vair nahīṁ hai;
[nūnam ] vāstavameṁ [āśām utsr̥jya ] āśāko choṛakar [samādhiḥ pratipadyate ] maiṁ
samādhiko prāpta karatā hūn̐
.
ṭīkā :yahān̐ (is gāthāmeṁ) aṁtarmukh param - tapodhanakī bhāvaśuddhikā
kathan hai .
jisane samasta indriyoṁke vyāpārako choṛā hai aise mujhe bhedavijñāniyoṁ tathā
ajñāniyoṁke prati samatā hai; mitra - amitrarūp (mitrarūp athavā śatrurūp) pariṇatike
abhāvake kāraṇ mujhe kisī prāṇīke sāth vair nahīṁ hai; sahaj vairāgyapariṇatike kāraṇ
mujhe koī bhī āśā nahīṁ vartatī; param samarasībhāvasaṁyukta param samādhikā maiṁ āśray
karatā hūn̐ (arthāt param samādhiko prāpta karatā hūn̐ )
.
isīprakār śrī yogīndradevane (amr̥tāśītimeṁ 21veṁ ślok dvārā) kahā hai
ki :
sammaṁ me savvabhūdesu veraṁ majjhaṁ ṇa keṇavi .
āsāe vosarittā ṇaṁ samāhi paḍivajjae ..104..
sāmyaṁ me sarvabhūteṣu vairaṁ mahyaṁ na kenacit .
āśām utsr̥jya nūnaṁ samādhiḥ pratipadyate ..104..
ihāntarmukhasya paramatapodhanasya bhāvaśuddhiruktā .
vimukta sakalendriyavyāpārasya mam bhedavijñāniṣvajñāniṣu ca samatā; mitrāmitra-
pariṇaterabhāvānna me kenacijjanen sah vairam; sahajavairāgyapariṇateḥ na me kāpyāśā vidyate;
paramasamarasībhāvasanāthaparamasamādhiṁ prapadye‘hamiti
.
tathā coktaṁ śrīyogīndradevaiḥ
samatā mujhe sab jīv prati vair na kisīke prati rahā .
maiṁ choṛ āśā sarvataḥ dhāraṇ samādhi kar rahā ..104..

Page 202 of 388
PDF/HTML Page 229 of 415
single page version

‘‘[ślokārtha : ] he bhāī ! svābhāvik balasampanna aisā tū ālasya choṛakar,
utkr̥ṣṭa samatārūpī kuladevīkā smaraṇ karake, ajñānamaṁtrī sahit mohaśatrukā nāś karanevāle
is samyagjñānarūpī cakrako śīghra grahaṇ kar
.’’
ab (is 104vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj do ślok
kahate haiṁ ) :
[ślokārtha : ] jo (samatā) muktisundarīkī sakhī hai, jo mokṣasaukhyakā mūl
hai, jo durbhāvanārūpī timirasamūhako (naṣṭa karaneke liye) candrake prakāś samān hai aur jo
saṁyamiyoṁko niraṁtar saṁmat hai, us samatāko maiṁ atyaṁt bhātā hūn̐
.140.
[ślokārtha : ] jo yogiyoṁko bhī durlabh hai, jo nijābhimukh sukhake sāgarameṁ
jvār lāneke liye pūrṇa candrakī prabhā (samān) hai, jo param saṁyamiyoṁkī dīkṣārūpī strīke
manako pyārī sakhī hai tathā jo munivaroṁke samūhakā tathā tīn lokakā bhī atiśayarūpase
ābhūṣaṇ hai, vah samatā sadā jayavanta hai
.141.
(vasaṁtatilakā)
‘‘muktvālasatvamadhisattvabalopapannaḥ
smr̥tvā parāṁ ca samatāṁ kuladevatāṁ tvam
.
saṁjñānacakramidamaṅga gr̥hāṇ tūrṇa-
majñānamantriyutamoharipūpamardi
..’’
tathā hi
(vasaṁtatilakā)
muktyaṅganālimapunarbhavasaukhyamūlaṁ
durbhāvanātimirasaṁhaticandrakīrtim
.
saṁbhāvayāmi samatāmahamuccakaistāṁ
yā saṁmatā bhavati saṁyamināmajasram
..140..
(hariṇī)
jayati samatā nityaṁ yā yogināmapi durlabhā
nijamukhasukhavārdhiprasphārapūrṇaśaśiprabhā
.
paramayamināṁ pravrajyāstrīmanaḥpriyamaitrikā
munivaragaṇasyoccaiḥ sālaṁkriyā jagatāmapi
..141..

Page 203 of 388
PDF/HTML Page 230 of 415
single page version

gāthā : 105 anvayārtha :[niḥkaṣāyasya ] jo niḥkaṣāy hai, [dāntasya ]
1dānta hai, [śūrasya ] śūravīr hai, [vyavasāyinaḥ ] vyavasāyī (śuddhatāke prati udyamavanta)
hai aur [saṁsārabhayabhītasya ] saṁsārase bhayabhīt hai, use [sukhaṁ pratyākhyānaṁ ] sukhamay
pratyākhyān (arthāt niścayapratyākhyān) [bhavet ] hotā hai
.
ṭīkā :jo jīv niścayapratyākhyānake yogya ho aise jīvake svarūpakā yah
kathan hai .
jo samasta kaṣāyakalaṁkarūp kīcaṛase vimukta hai, sarva indriyoṁke vyāpār par
vijay prāpta kar lenese jisane param dāntarūpatā prāpta kī hai, sakal pariṣaharūpī mahā
subhaṭoṁko jīt lenese jisane nij śūraguṇ prāpta kiyā hai, niścay
- param - tapaścaraṇameṁ 2nirat
aisā śuddhabhāv jise vartatā hai tathā jo saṁsāraduḥkhase bhayabhīt hai, use (yathocit śuddhatā
sahit) vyavahārase cār āhārake tyāgarūp pratyākhyān hai
. parantu (śuddhatārahit) vyavahār -
pratyākhyān to kudr̥ṣṭi (mithyātvī) puruṣako bhī cāritramohake udayake hetubhūt dravyakarma
ṇikkasāyassa daṁtassa sūrassa vavasāyiṇo .
saṁsārabhayabhīdassa paccakkhāṇaṁ suhaṁ have ..105..
niḥkaṣāyasya dāntasya śūrasya vyavasāyinaḥ .
saṁsārabhayabhītasya pratyākhyānaṁ sukhaṁ bhavet ..105..
niścayapratyākhyānayogyajīvasvarūpākhyānametat .
sakalakaṣāyakalaṁkapaṁkavimukta sya nikhilendriyavyāpāravijayopārjitaparamadāntarūpasya
akhilaparīṣahamahābhaṭavijayopārjitanijaśūraguṇasya niścayaparamatapaścaraṇanirataśuddhabhāvasya saṁsār-
duḥkhabhītasya vyavahāreṇ caturāhāravivarjanapratyākhyānam
. kiṁ ca punaḥ vyavahārapratyākhyānaṁ
1dānta = jisane indriyoṁkā daman kiyā ho aisā; jisane indriyoṁko vaś kiyā ho aisā; saṁyamī .
2nirat = rat; tatpar; parāyaṇ; līn .
jo śūr evaṁ dānta hai, akaṣāy udyamavān hai .
bhav - bhīru hai, hotā use hī sukhad pratyākhyān hai ..105..

Page 204 of 388
PDF/HTML Page 231 of 415
single page version

-bhāvakarmake kṣayopaśam dvārā kvacit kadācit saṁbhavit hai . isīliye niścayapratyākhyān
ati - āsannabhavya jīvoṁko hitarūp hai; kyoṁki jisaprakār suvarṇapāṣāṇ nāmak pāṣāṇ
upādey hai usīprakār andhapāṣāṇ nahīṁ hai . isaliye (yathocit śuddhatā sahit) saṁsār tathā
śarīr sambandhī bhogakī nirvegatā niścayapratyākhyānakā kāraṇ hai aur bhaviṣya kālameṁ
honevāle samasta moharāgadveṣādi vividh vibhāvoṁkā parihār vah paramārtha pratyākhyān hai
athavā anāgat kālameṁ utpanna honevāle vividh antarjalpoṁkā (
vikalpoṁkā) parityāg
vah śuddha niścayapratyākhyān hai .
[ab is 105vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ : ]
[ślokārtha : ] he munivar ! sun; jinendrake matameṁ utpanna honevālā pratyākhyān
satat jayavanta hai . vah pratyākhyān param saṁyamiyoṁko utkr̥ṣṭarūpase nirvāṇasukhakā karanevālā
hai, sahaj samatādevīke sundar karṇakā mahā ābhūṣaṇ hai aur terī dīkṣārūpī priy strīke
atiśay yauvanakā kāraṇ hai
.142.
kudraṣṭerapi puruṣasya cāritramohodayahetubhūtadravyabhāvakarmakṣayopaśamen kvacit kadācit saṁbhavati .
at ev niścayapratyākhyānaṁ hitam atyāsannabhavyajīvānām; yataḥ svarṇanām-
dheyadharasya pāṣāṇasyopādeyatvaṁ na tathāṁdhapāṣāṇasyeti
. tataḥ saṁsāraśarīrabhoganirvegatā niścay-
pratyākhyānasya kāraṇaṁ, punarbhāvikāle saṁbhāvināṁ nikhilamoharāgadveṣādivividhavibhāvānāṁ
parihāraḥ paramārthapratyākhyānam, athavānāgatakālodbhavavividhāntarjalpaparityāgaḥ śuddha-
niścayapratyākhyānam iti
.
(hariṇī)
jayati satataṁ pratyākhyānaṁ jinendramatodbhavaṁ
paramayamināmetannirvāṇasaukhyakaraṁ param
.
sahajasamatādevīsatkarṇabhūṣaṇamuccakaiḥ
munip śr̥ṇu te dīkṣākāntātiyauvanakāraṇam
..142..
jis pāṣāṇameṁ suvarṇa hotā hai use suvarṇapāṣāṇ kahate haiṁ aur jis pāṣāṇameṁ suvarṇa nahīṁ hotā use aṁdhapāṣāṇ
kahate haiṁ .

Page 205 of 388
PDF/HTML Page 232 of 415
single page version

gāthā : 106 anvayārtha :[evaṁ ] isaprakār [yaḥ ] jo [nityam ] sadā
[jīvakarmaṇoḥ ] jīv aur karmake [bhedābhyāsaṁ ] bhedakā abhyās [karoti ] karatā hai, [saḥ
saṁyataḥ ]
vah saṁyat [niyamāt ] niyamase [pratyākhyānaṁ ] pratyākhyān [dhartuṁ ] dhāraṇ karaneko
[śaktaḥ ] śaktimān hai
.
ṭīkā :yah, niścay - pratyākhyān adhikārake upasaṁhārakā kathan hai .
śrīmad arhaṁtake mukhāraviṁdase nikale hue paramāgamake arthakā vicār karanemeṁ samartha
aisā jo param saṁyamī anādi bandhanarūp sambandhavāle aśuddha antaḥtattva aur karmapudgalakā
bhed bhedābhyāsake balase karatā hai, vah param saṁyamī niścayapratyākhyān tathā
vyavahārapratyākhyānako svīkr̥t (
aṁgīkr̥t) karatā hai .
[ab, is niścay - pratyākhyān adhikārakī antim gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue
ṭīkākār munirāj śrī padmaprabhamaladhāridev nau ślok kahate haiṁ : ]
[ślokārtha : ] ‘jo bhāvi kālake bhav - bhāvoṁse (saṁsārabhāvoṁse) nivr̥tta hai vah
evaṁ bhedabbhāsaṁ jo kuvvai jīvakammaṇo ṇiccaṁ .
paccakkhāṇaṁ sakkadi dhariduṁ so saṁjado ṇiyamā ..106..
evaṁ bhedābhyāsaṁ yaḥ karoti jīvakarmaṇoḥ nityam .
pratyākhyānaṁ śakto dhartuṁ sa saṁyato niyamāt ..106..
niścayapratyākhyānādhyāyopasaṁhāropanyāsoyam .
yaḥ śrīmadarhanmukhāravindavinirgataparamāgamārthavicārakṣamaḥ aśuddhāntastattvakarmapudgalayo-
ranādibandhanasaṁbandhayorbhedaṁ bhedābhyāsabalen karoti, sa paramasaṁyamī niścayavyavahārapratyākhyānaṁ
svīkarotīti
.
(svāgatā)
bhāvikālabhavabhāvanivr̥ttaḥ
sohamityanudinaṁ munināthaḥ
.
bhāvayedakhilasaukhyanidhānaṁ
svasvarūpamamalaṁ malamuktyai
..143..
yoṁ jīv karma vibhed abhyāsī rahe jo nitya hī .
hai saṁyamī jan niyat pratyākhyān - dhāraṇ kṣam vahī ..106..

Page 206 of 388
PDF/HTML Page 233 of 415
single page version

maiṁ hūn̐’ isaprakār muniśvarako malase mukta honeke liye paripūrṇa saukhyake nidhānabhūt nirmal
nij svarūpako pratidin bhānā cāhiye
.143.
[ślokārtha : ] ghor saṁsāramahārṇavakī yah (param tattva) daidīpyamān naukā hai
aisā jinendradevane kahā hai; isaliye maiṁ mohako jītakar nirantar param tattvako tattvataḥ
(
pāramārthik rītise) bhātā hūn̐ .144.
[ślokārtha : ] bhrāntike nāśase jisakī buddhi sahaj - paramānandayukta cetanameṁ
niṣṭhit (līn, ekāgra) hai aise śuddhacāritramūrtiko satat pratyākhyān hai . parasamayameṁ
(anya darśanameṁ) jinakā sthān hai aise anya yogiyoṁko pratyākhyān nahīṁ hotā; un
saṁsāriyoṁko punaḥpunaḥ ghor saṁsaraṇ (paribhramaṇ) hotā hai .145.
[ślokārtha : ] jo śāśvat mahā ānandānanda jagatameṁ prasiddha hai, vah nirmal
guṇavāle siddhātmāmeṁ atiśayarūpase tathā niyatarūpase rahatā hai . (to phi ra,) arere ! yah
vidvān bhī kāmake tīkṣṇa śastroṁse ghāyal hote hue kleśapīṛit hokar usakī (kāmakī)
icchā kyoṁ karate haiṁ ! ve jaṛabuddhi haiṁ
.146.
(svāgatā)
ghorasaṁsr̥timahārṇavabhāsva-
dyānapātramidamāh jinendraḥ
.
tattvataḥ paramatattvamajasraṁ
bhāvayāmyahamato jitamohaḥ
..144..
(maṁdākrāṁtā)
pratyākhyānaṁ bhavati satataṁ śuddhacāritramūrteḥ
bhrāntidhvaṁsātsahajaparamānaṁdacinniṣṭabuddheḥ
.
nāstyanyeṣāmaparasamaye yogināmāspadānāṁ
bhūyo bhūyo bhavati bhavināṁ saṁsr̥tirghorarūpā
..145..
(śikhariṇī)
mahānaṁdānaṁdo jagati viditaḥ śāśvatamayaḥ .
sa siddhātmanyuccairniyatavasatirnirmalaguṇe .
amī vidvānsopi smaraniśitaśastrairabhihatāḥ
kathaṁ kāṁkṣaṁtyenaṁ bat kalihatāste jaḍadhiyaḥ
..146..

Page 207 of 388
PDF/HTML Page 234 of 415
single page version

[ślokārtha : ] jo duṣṭa pāparūpī vr̥kṣoṁkī ghanī aṭavīko jalāneke liye
agnirūp hai aisā pragaṭ śuddha-śuddha satcāritra saṁyamiyoṁko pratyākhyānase hotā hai; (isaliye)
he bhavyaśārdūl ! (
bhavyottam !) tū śīghra apanī matimeṁ tattvako nitya dhāraṇ karki jo
tattva sahaj sukhakā denevālā tathā muniyoṁke cāritrakā mūl hai .147.
[ślokārtha : ] tattvameṁ niṣṇāt buddhivāle jīvake hr̥dayakamalarūp abhyaṁtarameṁ jo
susthit hai, vah sahaj tattva jayavanta hai . us sahaj tejane mohāndhakārakā nāś kiyā hai
aur vah (sahaj tej) nij rasake vistārase prakāśit jñānake prakāśanamātra hai .148.
[ślokārtha : ] aur, jo (sahaj tattva) akhaṇḍit hai, śāśvat hai, sakal
doṣase dūr hai, utkr̥ṣṭa hai, bhavasāgarameṁ ḍūbe hue jīvasamūhako naukā samān hai tathā prabal
saṁkaṭoṁke samūharūpī dāvānalako (śāṁt karaneke liye) jal samān hai, us sahaj tattvako
maiṁ pramodase satat namaskār karatā hūn̐
.149.
(maṁdākrāṁtā)
pratyākhyānādbhavati yamiṣu prasphu ṭaṁ śuddhaśuddhaṁ
saccāritraṁ duraghatarusāṁdrāṭavīvahnirūpam
.
tattvaṁ śīghraṁ kuru tav matau bhavyaśārdūl nityaṁ
yatkiṁbhūtaṁ sahajasukhadaṁ śīlamūlaṁ munīnām
..147..
(mālinī)
jayati sahajatattvaṁ tattvaniṣṇātabuddheḥ
hr̥dayasarasijātābhyantare saṁsthitaṁ yat
.
tadapi sahajatejaḥ prāstamohāndhakāraṁ
svarasavisarabhāsvadbodhavisphū rtimātram
..148..
(pr̥thvī)
akhaṁḍitamanārataṁ sakaladoṣadūraṁ paraṁ
bhavāṁbunidhimagnajīvatatiyānapātropamam
.
ath prabaladurgavargadavavahnikīlālakaṁ
namāmi satataṁ punaḥ sahajamev tattvaṁ mudā
..149..

Page 208 of 388
PDF/HTML Page 235 of 415
single page version

[ślokārtha : ] jo jinaprabhuke mukhāraviṁdase vidit (prasiddha) hai, jo svarūpameṁ
sthit hai, jo munīśvaroṁke manogr̥hake bhītar sundar ratnadīpakī bhān̐ti prakāśit hai, jo is
lokameṁ darśanamohādi par vijay prāpta kiye hue yogiyoṁse namaskār karane yogya hai tathā jo
sukhakā mandir hai, us sahaj tattvako maiṁ sadā atyanta namaskār karatā hūn̐
. 150 .
[ślokārtha : ] jisane pāpakī rāśiko naṣṭa kiyā hai, jisane puṇyakarmake
samūhako hanā hai, jisane madan (kām) ādiko jhāṛ diyā hai, jo prabal jñānakā mahal
hai, jisako tattvavettā praṇām karate haiṁ, jo prakaraṇake nāśasvarūp hai (arthāt jise koī kārya
karanā śeṣ nahīṁ hai
jo kr̥takr̥tya hai ), jo puṣṭa guṇoṁkā dhām hai tathā jisane moharātrikā
nāś kiyā hai, use (us sahaj tattvako) ham namaskār karate haiṁ . 151 .
isaprakār, sukavijanarūpī kamaloṁke liye jo sūrya samān haiṁ aur pān̐c indriyoṁke
vistār rahit dehamātra jinheṁ parigrah thā aise śrī padmaprabhamaladhāridev dvārā racit niyamasārakī
tātparyavr̥tti nāmak ṭīkāmeṁ (arthāt śrīmadbhagavatkundakundācāryadevapraṇīt śrī niyamasār
paramāgamakī nirgrantha munirāj śrī padmaprabhamaladhāridevaviracit tātparyavr̥tti nāmakī ṭīkāmeṁ)
niścay-pratyākhyān adhikār nāmakā chaṭhavān̐ śrutaskandha samāpta huā .
JJJ
(pr̥thvī)
jinaprabhumukhāravindaviditaṁ svarūpasthitaṁ
munīśvaramanogr̥hāntarasuratnadīpaprabham
.
namasyamih yogibhirvijitdraṣṭimohādibhiḥ
namāmi sukhamandiraṁ sahajatattvamuccairadaḥ ..150..
(pr̥thvī)
praṇaṣṭaduritotkaraṁ prahatapuṇyakarmavrajaṁ
pradhūtamadanādikaṁ prabalabodhasaudhālayam
.
praṇāmakr̥tatattvavit prakaraṇapraṇāśātmakaṁ
pravr̥ddhaguṇamaṁdiraṁ prahr̥tamoharātriṁ numaḥ ..151..
iti sukavijanapayojamitrapaṁcendriyaprasaravarjitagātramātraparigrahśrīpadmaprabhamaladhāridev -
viracitāyāṁ niyamasāravyākhyāyāṁ tātparyavr̥ttau niścayapratyākhyānādhikāraḥ ṣaṣṭhaḥ śrutaskandhaḥ ..

Page 209 of 388
PDF/HTML Page 236 of 415
single page version

ab ālocanā adhikār kahā jātā hai .
gāthā : 107 anvayārtha :[nokarmakarmarahitaṁ ] nokarma aur karmase rahit
tathā [vibhāvaguṇaparyayaiḥ vyatiriktam ] vibhāvaguṇaparyāyoṁse vyatirikta [ātmānaṁ ] ātmāko
[yaḥ ] jo [dhyāyati ] dhyātā hai, [śramaṇasya ] us śramaṇako [ālocanā ] ālocanā
[bhavati ] hai
.
ṭīkā :yah, niścay - ālocanāke svarūpakā kathan hai .
audārik, vaikriyik, āhārak, taijas aur kārmaṇ śarīr ve nokarma haiṁ; jñānāvaraṇ,
7
param-ālocanā adhikār
ālocanādhikār ucyate
ṇokammakammarahiyaṁ vihāvaguṇapajjaehiṁ vadirittaṁ .
appāṇaṁ jo jhāyadi samaṇassāloyaṇaṁ hodi ..107..
nokarmakarmarahitaṁ vibhāvaguṇaparyayairvyatirikta m .
ātmānaṁ yo dhyāyati śramaṇasyālocanā bhavati ..107..
niścayālocanāsvarūpākhyānametat .
audārikavaikriyikāhārakataijasakārmaṇāni śarīrāṇi hi nokarmāṇi, jñānadarśanā-
vyatirikta = rahit; bhinna .
nokarma, karma, vibhāv, guṇ paryāy virahit ātamā .
dhyātā use, us śramaṇako hotī param - ālocanā ..107..

Page 210 of 388
PDF/HTML Page 237 of 415
single page version

darśanāvaraṇ, aṁtarāy, mohanīy, vedanīy, āyu, nām aur gotra nāmake dravyakarma haiṁ .
karmopādhinirapekṣa sattāgrāhak śuddhaniścayadravyārthikanayakī apekṣāse paramātmā in nokarmoṁ
aur dravyakarmoṁse rahit hai . matijñānādik ve vibhāvaguṇ haiṁ aur nar - nārakādi vyaṁjanaparyāyeṁ
hī vibhāvaparyāyeṁ haiṁ; guṇ sahabhāvī hote haiṁ aur paryāyeṁ kramabhāvī hotī haiṁ . paramātmā in sabase
(vibhāvaguṇoṁ tathā vibhāvaparyāyoṁse) vyatirikta hai . uparokta nokarmoṁ aur dravyakarmoṁse rahit
tathā uparokta samasta vibhāvaguṇaparyāyoṁse vyatirikta tathā svabhāvaguṇaparyāyoṁse saṁyukta,
trikāl
- nirāvaraṇ niraṁjan paramātmāko triguptigupta (tīn gupti dvārā gupta aisī) paramasamādhi
dvārā jo param śramaṇ sadā anuṣṭhānasamayameṁ vacanaracanāke prapaṁcase (vistārase) parāṅmukh
vartatā huā dhyātā hai, us bhāvaśramaṇako satat niścayaālocanā hai .
isīprakār (ācāryadev) śrīmad amr̥tacandrasūrine (śrī samayasārakī ātmakhyāti
nāmak ṭīkāmeṁ 227veṁ ślok dvārā) kahā hai ki :
‘‘[ślokārtha : ] mohake vilāsase phai lā huā jo yah udayamān (udayameṁ
ānevālā) karma us samastako ālocakar (un sarva karmoṁkī ālocanā karake), maiṁ
niṣkarma (arthāt sarva karmoṁse rahit) caitanyasvarūp ātmāmeṁ ātmāse hī (svayaṁse hī)
niraṁtar vartatā hūn̐ .’’
varaṇāṁtarāyamohanīyavedanīyāyurnāmagotrābhidhānāni hi dravyakarmāṇi . karmopādhinirapekṣasattā-
grāhakaśuddhaniścayadravyārthikanayāpekṣayā hi ebhirnokarmabhirdravyakarmabhiśca nirmukta m . matijñānādayo
vibhāvaguṇā naranārakādivyaṁjanaparyāyāścaiv vibhāvaparyāyāḥ . sahabhuvo guṇāḥ kramabhāvinaḥ
paryāyāśca . ebhiḥ samastaiḥ vyatiriktaṁ , svabhāvaguṇaparyāyaiḥ saṁyuktaṁ, trikālanirāvaraṇaniraṁjan-
paramātmānaṁ triguptiguptaparamasamādhinā yaḥ paramaśramaṇo nityamanuṣṭhānasamaye vacanaracanāprapaṁc-
parāṅmukhaḥ san dhyāyati, tasya bhāvaśramaṇasya satataṁ niścayālocanā bhavatīti
.
tathā coktaṁ śrīmadamr̥tacaṁdrasūribhiḥ
(āryā)
‘‘mohavilāsavijr̥ṁbhitamidamudayatkarma sakalamālocya .
ātmani caitanyātmani niṣkarmaṇi nityamātmanā varte ..’’
śuddhaniścayadravyārthikanay karmopādhikī apekṣā rahit sattāko hī grahaṇ karatā hai .

Page 211 of 388
PDF/HTML Page 238 of 415
single page version

aur upāsakādhyayanameṁ (śrī samaṁtabhadrasvāmīkr̥t ratnakaraṇḍaśrāvakācārameṁ 125veṁ
ślok dvārā) kahā hai ki :
‘‘[ślokārtha : ] kiye hue, karāye hue aur anumodan kiye hue sarva pāpoṁkī
niṣkapaṭarūpase ālocanā karake, maraṇaparyaṁt rahanevālā, niḥśeṣ (paripūrṇa) mahāvrat dhāraṇ
karanā .’’
aur (is 107vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj śrī
padmaprabhamaladhāridev ślok kahate haiṁ ) :
[ślokārtha : ] ghor saṁsārake mūl aise sukr̥t aur duṣkr̥tako sadā āloc-
ālocakar maiṁ nirupādhik (svābhāvik) guṇavāle śuddha ātmāko ātmāse hī
avalambatā hūn̐ . phi ra dravyakarmasvarūp samasta prakr̥tiko atyanta naṣṭa karake sahajavilasatī
jñānalakṣmīko maiṁ prāpta karūn̐gā .152.
uktaṁ copāsakādhyayane
(āryā)
‘‘ālocya sarvamenaḥ kr̥takāritamanumataṁ ca nirvyājam .
āropayenmahāvratamāmaraṇasthāyi niḥśeṣam ..’’
tathā hi
ālocyālocya nityaṁ sukr̥tamasukr̥taṁ ghorasaṁsāramūlaṁ
śuddhātmānaṁ nirupadhiguṇaṁ cātmanaivāvalambe
.
paścāduccaiḥ prakr̥timakhilāṁ dravyakarmasvarūpāṁ
nītvā nāśaṁ sahajavilasadbodhalakṣmīṁ vrajāmi
..152..
āloyaṇamāluṁchaṇ viyaḍīkaraṇaṁ ca bhāvasuddhī ya .
cauvihamih parikahiyaṁ āloyaṇalakkhaṇaṁ samae ..108..
hai śāstrameṁ varṇit caturvidharūpameṁ ālocanā .
ālocanā, avikr̥tikaraṇ, aru śuddhatā, āluṁchanā ..108..

Page 212 of 388
PDF/HTML Page 239 of 415
single page version

gāthā : 108 anvayārtha :[ih ] ab, [ālocanalakṣaṇaṁ ] ālocanākā
svarūp [ālocanam ] 1ālocan, [āluṁchanam ] 2āluṁchan, [avikr̥tikaraṇam ]
3avikr̥tikaraṇ [ca ] aur [bhāvaśuddhiḥ ca ] 4bhāvaśuddhi [caturvidhaṁ ] aise cār prakārakā
[samaye ] śāstrameṁ [parikathitam ] kahā hai .
ṭīkā :yah, ālocanāke svarūpake bhedoṁkā kathan hai .
bhagavān arhaṁtake mukhāraviṁdase nikalī huī, (śravaṇake liye āī huī) sakal
janatāko śravaṇakā saubhāgya prāpta ho aisī, sundar - ānandasyandī (sundar - ānandajharatī),
anakṣarātmak jo divyadhvani, usake parijñānameṁ kuśal caturthajñānadhar (manaḥparyayajñānadhārī)
gautamamaharṣike mukhakamalase nikalī huī jo catur vacanaracanā, usake garbhameṁ vidyamān
rāddhāṁtādi (
siddhāṁtādi) samasta śāstroṁke arthasamūhake sārasarvasvarūp śuddha - niścay - param -
ālocanāke cār bhed haiṁ . ve bhed ab āge kahe jāne vāle cār sūtroṁmeṁ
kahe jāyeṁge .
[ab is 108vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ : ]
ālocanamāluṁchanamavikr̥tikaraṇaṁ ca bhāvaśuddhiśca .
caturvidhamih parikathitaṁ ālocanalakṣaṇaṁ samaye ..108..
ālocanālakṣaṇabhedakathanametat .
bhagavadarhanmukhāravindavinirgatasakalajanatāśrutisubhagasundarānandaniṣyandyanakṣarātmakadivya-
dhvaniparijñānakuśalacaturthajñānadharagautamamaharṣimukhakamalavinirgatacaturasandarbhagarbhīkr̥tarāddhāntādi-
samastaśāstrārthasārthasārasarvasvībhūtaśuddhaniścayaparamālocanāyāścatvāro vikalpā bhavanti
. te
vakṣyamāṇasūtracatuṣṭaye nigadyanta iti .
1svayaṁ apane doṣoṁko sūkṣmatāse dekh lenā athavā guruke samakṣa apane doṣoṁkā nivedan karanā so vyavahār
ālocan hai . niścayālocanakā svarūp 109 vīṁ gāthāmeṁ kahā jāyegā .
2āluṁchan = (doṣoṁkā) āluṁcan arthāt ukhāṛ denā vah .
3avikr̥tikaraṇ = vikārarahitatā karanā vah .
4bhāvaśuddhi = bhāvoṁko śuddha karanā vah .

Page 213 of 388
PDF/HTML Page 240 of 415
single page version

[ślokārtha : ] muktirūpī ramaṇīke saṁgamake hetubhūt aise in ālocanāke
bhedoṁko jānakar jo bhavya jīv vāstavameṁ nij ātmāmeṁ sthiti prāpta karatā hai, us
svātmaniṣṭhitako (
us nijātmāmeṁ līn bhavya jīvako) namaskār ho . 153 .
gāthā : 109 anvayārtha :[yaḥ ] jo (jīv) [pariṇāmam ] pariṇāmako
[samabhāve ] samabhāvameṁ [saṁsthāpya ] sthāpakar [ātmānaṁ ] (nij) ātmāko [paśyati ]
dekhatā hai, [ālocanam ] vah ālocan hai
. [iti ] aisā [paramajinendrasya ] param jinendrakā
[upadeśam ] upadeś [jānīhi ] jān .
ṭīkā :yahān̐, ālocanāke svīkāramātrase paramasamatābhāvanā kahī gaī hai .
sahajavairāgyarūpī amr̥tasāgarake phe na - samūhake śvet śobhāmaṇḍalakī vr̥ddhike hetubhūt
pūrṇa candra samān (arthāt sahaj vairāgyameṁ jvār lākar usakī ujjvalatā barḥānevālā) jo
jīv sadā aṁtarmukhākār (
sadā aṁtarmukh jisakā svarūp hai aise), ati apūrva, niraṁjan
(iṁdravajrā)
ālocanābhedamamuṁ viditvā
muktyaṁganāsaṁgamahetubhūtam
.
svātmasthitiṁ yāti hi bhavyajīvaḥ
tasmai namaḥ svātmani niṣṭhitāy
..153..
jo passadi appāṇaṁ samabhāve saṁṭhavittu pariṇāmaṁ .
āloyaṇamidi jāṇah paramajiṇaṁdassa uvaesaṁ ..109..
yaḥ paśyatyātmānaṁ samabhāve saṁsthāpya pariṇāmam .
ālocanamiti jānīhi paramajinendrasyopadeśam ..109..
ihālocanāsvīkāramātreṇ paramasamatābhāvanoktā .
yaḥ sahajavairāgyasudhāsindhunāthaḍiṁḍīrapiṁḍaparipāṁḍuramaṁḍanamaṁḍalīpravr̥ddhihetubhūtarākāniśī-
thinīnāthaḥ sadāntarmukhākāramatyapūrvaṁ niraṁjananijabodhanilayaṁ kāraṇaparamātmānaṁ nirav-
samabhāvameṁ pariṇām sthāpe aur dekhe ātamā .
jinavar vr̥ṣabh upadeśameṁ vah jīv hai ālocanā ..109..