Niyamsar-Hindi (iso15919 transliteration). Gatha: 116-125 ; Adhikar-9 : Param Samadhi Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 14 of 21

 

Page 234 of 388
PDF/HTML Page 261 of 415
single page version

[ślokārtha : — ] krodhakaṣāyako kṣamāse, mānakaṣāyako mārdavase hī, māyāko
ārjavakī prāptise aur lobhakaṣāyako śaucase ( – santoṣase) jīto . 182 .
gāthā : 116 anvayārtha : — [tasya ev ātmanaḥ ] usī (anantadharmavāle)
ātmākā [yaḥ ] jo [utkr̥ṣṭaḥ bodhaḥ ] utkr̥ṣṭa bodh, [jñānam ] jñān athavā [cittam ] citta
use [yaḥ muniḥ ] jo muni [nityaṁ dharati ] nitya dhāraṇ karatā hai, [tasya ] use [prāyaścittam
bhavet ] prāyaścitta hai .
ṭīkā : — yahān̐, ‘śuddha jñānake svīkāravāleko prāyaścitta hai’ aisā kahā hai .
utkr̥ṣṭa aisā jo viśiṣṭa dharma vah vāstavameṁ param bodh hai — aisā artha hai . bodh,
jñān aur citta bhinna padārtha nahīṁ haiṁ . aisā honese hī usī paramadharmī jīvako prāyaḥ citta
hai arthāt prakr̥ṣṭarūpase citta ( – jñān) hai . jo paramasaṁyamī aise cittako nitya dhāraṇ karatā
hai, use vāstavameṁ niścay – prāyaścitta hai .
(āryā)
kṣamayā krodhakaṣāyaṁ mānakaṣāyaṁ ca mārdavenaiv .
māyāmārjavalābhāllobhakaṣāyaṁ ca śaucato jayatu ..182..
ukkiṭṭho jo boho ṇāṇaṁ tassev appaṇo cittaṁ .
jo dharai muṇī ṇiccaṁ pāyacchittaṁ have tassa ..116..
utkr̥ṣṭo yo bodho jñānaṁ tasyaivātmanaścittam .
yo dharati munirnityaṁ prāyaścittaṁ bhavettasya ..116..
atra śuddhajñānasvīkāravataḥ prāyaścittamityukta m .
utkr̥ṣṭo yo viśiṣṭadharmaḥ sa hi paramabodhaḥ ityarthaḥ . bodho jñānaṁ
cittamityanarthāntaram . at ev tasyaiv paramadharmiṇo jīvasya prāyaḥ prakarṣeṇ cittaṁ . yaḥ
paramasaṁyamī nityaṁ tādraśaṁ cittaṁ dhatte, tasya khalu niścayaprāyaścittaṁ bhavatīti .
utkr̥ṣṭa nij avabodh athavā jñān athavā cittako .
dhāre muni jo pālatā vah nitya prāyaścittako ..116..

Page 235 of 388
PDF/HTML Page 262 of 415
single page version

[bhāvārtha : — ] jīv dharmī hai aur jñānādik usake dharma haiṁ . param citta athavā
param jñānasvabhāv jīvakā utkr̥ṣṭa viśeṣadharma hai . isaliye svabhāv - apekṣāse jīvadravyako
prāyaḥ citta hai arthāt prakr̥ṣṭarūpase jñān hai . jo paramasaṁyamī aise cittakī ( – param
jñānasvabhāvakī) śraddhā karatā hai tathā usameṁ līn rahatā hai, use niścayaprāyaścitta hai . ]
[ab 116vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ : ]
[ślokārtha : — ] is lokameṁ jo (munīndra) śuddhātmajñānakī samyak bhāvanāvanta
hai, use prāyaścitta hai hī . jisane pāpasamūhako jhāṛ diyā hai aise us munīndrako maiṁ usake
guṇoṁkī prāpti hetu nitya vaṁdan karatā hūn̐ . 183 .
gāthā : 117 anvayārtha : — [bahunā ] bahut [bhaṇiten tu ] kahanese [kim ]
kyā ? [anekakarmaṇām ] anek karmoṁke [kṣayahetuḥ ] kṣayakā hetu aisā jo [maharṣīṇām ]
maharṣiyoṁkā [varatapaścaraṇam ] uttam tapaścaraṇ [sarvam ] vah sab [prāyaścittaṁ jānīhi ]
prāyaścitta jān .
ṭīkā : — yahān̐ aisā kahā hai ki param tapaścaraṇameṁ līn param jinayogīśvaroṁko
(śālinī)
yaḥ śuddhātmajñānasaṁbhāvanātmā
prāyaścittamatra cāstyev tasya .
nirdhūtāṁhaḥsaṁhatiṁ taṁ munīndraṁ
vande nityaṁ tadguṇaprāptaye‘ham ..183..
kiṁ bahuṇā bhaṇieṇ du varatavacaraṇaṁ mahesiṇaṁ savvaṁ .
pāyacchittaṁ jāṇah aṇeyakammāṇ khayaheū ..117..
kiṁ bahunā bhaṇiten tu varatapaścaraṇaṁ maharṣīṇāṁ sarvam .
prāyaścittaṁ jānīhyanekakarmaṇāṁ kṣayahetuḥ ..117..
ih hi paramatapaścaraṇanirataparamajinayogīśvarāṇāṁ niścayaprāyaścittam . evaṁ samastā-
bahu kathanase kyā jo anekoṁ karma - kṣayakā hetu hai .
uttam tapaścaryā r̥ṣikī sarva prāyaścitta hai ..117..

Page 236 of 388
PDF/HTML Page 263 of 415
single page version

niścayaprāyaścitta hai; isaprakār niścayaprāyaścitta samasta ācaraṇoṁmeṁ param ācaraṇ hai aisā kahā hai .
bahut asat pralāpoṁse bas hoo, bas hoo . niścayavyavahārasvarūp
paramatapaścaraṇātmak aisā jo param jinayogiyoṁko anādi saṁsārase ban̐dhe hue dravyabhāvakarmoṁke
niravaśeṣ vināśakā kāraṇ vah sab śuddhaniścayaprāyaścitta hai aisā, he śiṣya ! tū jān .
[ab is 117vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj pān̐c ślok
kahate haiṁ : ]
[ślokārtha : — ] anaśanāditapaścaraṇātmak (arthāt svarūpapratapanarūpase pariṇamit,
pratāpavanta arthāt ugra svarūpapariṇatise pariṇamit) aisā yah sahaj - śuddha - caitanyasvarūpako
jānanevāloṁkā 1sahajajñānakalāparigocar sahajatattva 2aghakṣayakā kāraṇ hai .184.
[ślokārtha : — ] jo (prāyaścitta) is svadravyakā ❃dharma aur śuklarūp ciṁtan
caraṇānāṁ paramācaraṇamityukta m .
bahubhirasatpralāpairalamalam . punaḥ sarvaṁ niścayavyavahārātmakaparamatapaścaraṇātmakaṁ param-
jinayogīnāmāsaṁsārapratibaddhadravyabhāvakarmaṇāṁ niravaśeṣeṇ vināśakāraṇaṁ śuddhaniścayaprāyaścitta-
miti he śiṣya tvaṁ jānīhi .
(drutavilaṁbit)
anaśanāditapaścaraṇātmakaṁ
sahajaśuddhacidātmavidāmidam .
sahajabodhakalāparigocaraṁ
sahajatattvamaghakṣayakāraṇam ..184..
(śālinī)
prāyaścittaṁ hyuttamānāmidaṁ syāt
svadravye‘smin cintanaṁ dharmaśuklam .
karmavrātadhvāntasadbodhatejo
līnaṁ svasminnirvikāre mahimni ..185..
1 — sahajajñānakalāparigocar = sahaj jñānakī kalā dvārā sarva prakārase jñāt hone yogya
2 — agh = aśuddhi; doṣ; pāp . (pāp tathā puṇya donoṁ vāstavameṁ agh haiṁ .)
❃ dharmadhyān aur śukladhyānarūp jo svadravyaciṁtan vah prāyaścitta hai .

Page 237 of 388
PDF/HTML Page 264 of 415
single page version

hai, jo karmasamūhake andhakārako naṣṭa karaneke liye samyagjñānarūpī tej hai tathā jo apanī
nirvikār mahimāmeṁ līn hai — aisā yah prāyaścitta vāstavameṁ uttam puruṣoṁko hotā hai .185.
[ślokārtha : — ] yamiyoṁko ( – saṁyamiyoṁko) ātmajñānase kramaśaḥ ātmalabdhi
(ātmākī prāpti) hotī hai — ki jis ātmalabdhine jñānajyoti dvārā indriyasamūhake ghor
andhakārakā nāś kiyā hai tathā jo ātmalabdhi karmavanase utpanna (bhavarūpī) dāvānalakī
śikhājālakā (śikhāoṁke samūhakā) nāś karaneke liye us par satat śamajalamayī
dhārāko tejīse choṛatī hai — barasātī hai .186.
[ślokārtha : — ] adhyātmaśāstrarūpī amr̥tasamudrameṁse maiṁne jo saṁyamarūpī ratnamālā
bāhar nikālī hai vah (ratnamālā) muktivadhūke vallabh aise tattvajñāniyoṁke sukaṇṭhakā
ābhūṣaṇ banī hai .187.
[ślokārtha : — ] munīndroṁke cittakamalake (hr̥dayakamalake) bhītar jisakā vās
hai, jo vimuktirūpī kāntāke ratisaukhyakā mūl hai (arthāt jo muktike atīndriy ānandakā
(maṁdākrāṁtā)
ātmajñānādbhavati yamināmātmalabdhiḥ krameṇ
jñānajyotirnihatakaraṇagrāmaghorāndhakārā .
karmāraṇyodbhavadavaśikhājālakānāmajasraṁ
pradhvaṁse‘smin śamajalamayīmāśu dhārāṁ vamantī ..186..
(upajāti)
adhyātmaśāstrāmr̥tavārirāśe-
rmayoddhr̥tā saṁyamaratnamālā .
babhūv yā tattvavidāṁ sukaṇṭhe
sālaṁkr̥tirmukti vadhūdhavānām ..187..
(upendravajrā)
namāmi nityaṁ paramātmatattvaṁ
munīndracittāmbujagarbhavāsam .
vimukti kāṁtāratisaukhyamūlaṁ
vinaṣṭasaṁsāradrumūlametat ..188..

Page 238 of 388
PDF/HTML Page 265 of 415
single page version

mūl hai ) aur jisane saṁsāravr̥kṣake mūlakā vināś kiyā hai — aise is paramātmatattvako maiṁ
nitya naman karatā hūn̐ . 188 .
gāthā : 118 anvayārtha : — [anantānantabhaven ] anantānanta bhavoṁ dvārā
[samarjitaśubhāśubhakarmasaṁdohaḥ ] upārjit śubhāśubh karmarāśi [tapaścaraṇen ] tapaścaraṇase
[vinaśyati ] naṣṭa hotī hai; [tasmāt ] isaliye [tapaḥ ] tap [prāyaścitam ] prāyaścitta hai .
ṭīkā : — yahān̐ (is gāthāmeṁ), prasiddha śuddhakāraṇaparamātmatattvameṁ sadā antarmukh
rahakar jo pratapan vah tap prāyaścitta hai (arthāt śuddhātmasvarūpameṁ līn rahakar pratapanā —
pratāpavanta vartanā so tap hai aur vah tap prāyaścitta hai ) aisā kahā hai .
anādi saṁsārase hī upārjit dravyabhāvātmak śubhāśubh karmoṁkā samūh — ki jo pān̐c
prakārake ( – pān̐c parāvartanarūp) saṁsārakā saṁvardhan karanemeṁ samartha hai vah — bhāvaśuddhilakṣaṇ
(bhāvaśuddhi jisakā lakṣaṇ hai aise) paramatapaścaraṇase vilayako prāpta hotā hai; isaliye
svātmānuṣṭhānaniṣṭha ( – nij ātmāke ācaraṇameṁ līn) paramatapaścaraṇ hī śuddhaniścayaprāyaścitta hai
aisā kahā gayā hai .
ṇaṁtāṇaṁtabhaveṇ samajjiyasuhaasuhakammasaṁdoho .
tavacaraṇeṇ viṇassadi pāyacchittaṁ tavaṁ tamhā ..118..
anantānantabhaven samarjitaśubhāśubhakarmasaṁdohaḥ .
tapaścaraṇen vinaśyati prāyaścittaṁ tapastasmāt ..118..
atra prasiddhaśuddhakāraṇaparamātmatattve sadāntarmukhatayā pratapanaṁ yattattapaḥ prāyaścittaṁ
bhavatītyukta m .
āsaṁsārat ev samupārjitaśubhāśubhakarmasaṁdoho dravyabhāvātmakaḥ paṁcasaṁsārasaṁvardhanasamarthaḥ
paramatapaścaraṇen bhāvaśuddhilakṣaṇen vilayaṁ yāti, tataḥ svātmānuṣṭhānaniṣṭhaṁ paramatapaścaraṇamev
śuddhaniścayaprāyaścittamityabhihitam .
arjit anantānanta bhavake jo śubhāśubh karma haiṁ .
tapase vinaś jāte sutap ataev prāyaścitta hai ..118..

Page 239 of 388
PDF/HTML Page 266 of 415
single page version

[ab is 118vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ : ]
[ślokārtha : — ] jo (tap) anādi saṁsārase samr̥ddha huī karmoṁkī mahā aṭavīko
jalā deneke liye agnikī jvālāke samūh samān hai, śamasukhamay hai aur mokṣalakṣmīke liye
bheṁṭ hai, us cidānandarūpī amr̥tase bhare hue tapako saṁt karmakṣay karanevālā prāyaścitta kahate
haiṁ, parantu anya kisī kāryako nahīṁ .189.
gāthā : 119 anvayārtha : — [ātmasvarūpālambanabhāven tu ] ātmasvarūp
jisakā ālamban hai aise bhāvase [jīvaḥ ] jīv [sarvabhāvaparihāraṁ ] sarvabhāvoṁkā parihār
[kartum śaknoti ] kar sakatā hai, [tasmāt ] isaliye [dhyānam ] dhyān vah [sarvam
bhavet ] sarvasva hai .
ṭīkā : — yahān̐ (is gāthāmeṁ), nij ātmā jisakā āśray hai aisā niścayadharmadhyān
hī sarva bhāvoṁkā abhāv karanemeṁ samartha hai aisā kahā hai .
(maṁdākrāṁtā)
prāyaścittaṁ na punaraparaṁ karma karmakṣayārthaṁ
prāhuḥ santastap iti cidānaṁdapīyūṣapūrṇam .
āsaṁsārādupacitamahatkarmakāntāravahni-
jvālājālaṁ śamasukhamayaṁ prābhr̥taṁ mokṣalakṣmyāḥ ..189..
appasarūvālaṁbaṇabhāveṇ du savvabhāvaparihāraṁ .
sakkadi kāduṁ jīvo tamhā jhāṇaṁ have savvaṁ ..119..
ātmasvarūpālambanabhāven tu sarvabhāvaparihāram .
śaknoti kartuṁ jīvastasmād dhyānaṁ bhavet sarvam ..119..
atra sakalabhāvānāmabhāvaṁ kartuṁ svātmāśrayaniścayadharmadhyānamev samarthamityukta m .
śuddhātma āśrit bhāvase sab bhāvakā parihār re .
yah jīv kar sakatā ataḥ sarvasva hai vah dhyān re ..119..

Page 240 of 388
PDF/HTML Page 267 of 415
single page version

samasta paradravyoṁke parityāgarūp lakṣaṇase lakṣit akhaṇḍa - nityanirāvaraṇ -
sahajaparamapāriṇāmikabhāvakī bhāvanāse audayik, aupaśamik, kṣāyik tathā
kṣāyopaśamik in cār bhāvāṁtaroṁkā ❃parihār karanemeṁ ati - āsannabhavya jīv samartha hai,
isīliye us jīvako pāpāṭavīpāvak ( – pāparūpī aṭavīko jalānevālī agni) kahā
hai; aisā honese pān̐c mahāvrat, pān̐c samiti, tīn gupti, pratyākhyān, prāyaścitta, ālocanā
ādi sab dhyān hī hai (arthāt paramapāriṇāmik bhāvakī bhāvanārūp jo dhyān vahī
mahāvrat-prāyaścittādi sab kuch hai )
.
[ab is 119vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ : ]
akhilaparadravyaparityāgalakṣaṇalakṣitākṣuṇṇanityanirāvaraṇasahajaparamapāriṇāmikabhāv -
bhāvanayā bhāvāntarāṇāṁ caturṇāmaudayikaupaśamikakṣāyikakṣāyopaśamikānāṁ parihāraṁ
kartumatyāsannabhavyajīvaḥ samartho yasmāt, tat ev pāpāṭavīpāvak ityukta m . ataḥ paṁc-
mahāvratapaṁcasamititriguptipratyākhyānaprāyaścittālocanādikaṁ sarvaṁ dhyānameveti .
❃yahān̐ cār bhāvoṁke parihārameṁ kṣāyikabhāvarūp śuddha paryāyakā bhī parihār (tyāg) karanā kahā hai usakā
kāraṇ isaprakār hai : śuddhātmadravyakā hī — sāmānyakā hī — ālamban lenese kṣāyikabhāvarūp śuddha
paryāy pragaṭ hotī hai . kṣāyikabhāvakā — śuddhaparyāyakā viśeṣakā — ālamban karanese kṣāyikabhāvarūp
śuddha paryāy kabhī pragaṭ nahīṁ hotī . isaliye kṣāyikabhāvakā bhī ālamban tyājya hai . yah jo
kṣāyikabhāvake ālambanakā tyāg use yahān̐ kṣāyikabhāvakā tyāg kahā gayā hai .
yahān̐ aisā upadeś diyā hai ki — paradravyoṁkā aur parabhāvoṁkā ālamban to dūr raho, mokṣārthīko
apane audayikabhāvoṁkā (samasta śubhāśubhabhāvādikakā), aupaśamikabhāvoṁkā (jisameṁ kīcaṛ nīce
baiṭh gayā ho aise jalake samān aupaśamik samyaktvādikā), kṣāyopaśamikabhāvoṁkā (apūrṇa jñān –
darśan – cāritrādi paryāyoṁkā) tathā kṣāyikabhāvoṁkā (kṣāyik samyaktvādi sarvathā śuddha paryāyoṁkā) bhī
ālamban choṛanā cāhiye; mātra paramapāriṇāmikabhāvakā — śuddhātmadravyasāmānyakā — ālamban lenā
cāhiye . usakā ālamban lenevālā bhāv hī mahāvrat, samiti, gupti, pratikramaṇ, ālocanā,
pratyākhyān, prāyaścitta ādi sab kuch hai . (ātmasvarūpakā ālamban, ātmasvarūpakā āśray,
ātmasvarūpake prati sammukhatā, ātmasvarūpake prati jhukāv, ātmasvarūpakā dhyān,
paramapāriṇāmikabhāvakī bhāvanā, ‘maiṁ dhruv śuddha ātmadravyasāmānya hūn̐’ aisī pariṇati — in sabakā ek
artha hai .)

Page 241 of 388
PDF/HTML Page 268 of 415
single page version

[ślokārtha : — ] jisane nitya jyoti dvārā timirapuṁjakā nāś kiyā hai, jo ādi –
aṁt rahit hai, jo param kalā sahit hai tathā jo ānandamūrti hai — aise ek śuddha ātmāko
jo jīv śuddha ātmāmeṁ avical 1manavālā hokar nirantar dhyātā hai, so yah 2ācārarāśi
jīv śīghra jīvanmukta hotā hai .190.
gāthā : 120 anvayārtha : — [śubhāśubhavacanaracanānām ] śubhāśubh vacan-
racanākā aur [rāgādibhāvavāraṇam ] rāgādibhāvoṁkā nivāraṇ [kr̥tvā ] karake [yaḥ ] jo
[ātmānam ] ātmāko [dhyāyati ] dhyātā hai, [tasya tu ] use [niyamāt ] niyamase
( – niścitarūpase) [niyamaḥ bhavet ] niyam hai
.
ṭīkā : — yah, śuddhaniścayaniyamake svarūpakā kathan hai .
(maṁdākrāṁtā)
yaḥ śuddhātmanyavicalamanāḥ śuddhamātmānamekaṁ
nityajyotiḥpratihatatamaḥpuṁjamādyantaśūnyam .
dhyātvājasraṁ paramakalayā sārdhamānandamūrtiṁ
jīvanmukto bhavati tarasā so‘yamācārarāśiḥ ..190..
suhaasuhavayaṇarayaṇaṁ rāyādībhāvavāraṇaṁ kiccā .
appāṇaṁ jo jhāyadi tassa du ṇiyamaṁ have ṇiyamā ..120..
śubhāśubhavacanaracanānāṁ rāgādibhāvavāraṇaṁ kr̥tvā .
ātmānaṁ yo dhyāyati tasya tu niyamo bhavenniyamāt ..120..
śuddhaniścayaniyamasvarūpākhyānametat .
1 – man = bhāv .
2 – ācārarāśi = cāritrapuṁj; cāritrasamūharūp .
śubh-aśubh racanā vacanakī, parityāg kar rāgādikā .
usako niyamase hai niyam jo dhyān karatā ātmakā ..120..

Page 242 of 388
PDF/HTML Page 269 of 415
single page version

jo paramatattvajñānī mahātapodhan sadā saṁcit sūkṣmakarmoṁko mūlase ukhāṛ denemeṁ
samartha niścayaprāyaścittameṁ parāyaṇ rahatā huā man – vacan – kāyāko niyamit (saṁyamit)
kiye honese bhavarūpī belake mūl - kaṁdātmak śubhāśubhasvarūp praśasta - apraśasta samasta
vacanaracanākā nivāraṇ karatā hai, keval us vacanaracanākā hī tiraskār nahīṁ karatā
kintu samasta moharāgadveṣādi parabhāvoṁkā nivāraṇ karatā hai, aur anavaratarūpase
( – nirantar) akhaṇḍa, advait, sundar - ānandasyandī (sundar ānanda – jharate), anupam,
niraṁjan nijakāraṇaparamātmatattvakī sadā śuddhopayogake balase sambhāvanā (samyak bhāvanā)
karatā hai, use (us mahātapodhanako) niyamase śuddhaniścayaniyam hai aisā bhagavān
sūtrakārakā abhiprāy hai .
[ab is 120vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj cār
ślok kahate haiṁ : ]
[ślokārtha : — ] jo bhavya śubhāśubhasvarūp vacanaracanāko choṛakar sadā
sphu ṭarūpase sahajaparamātmāko samyak prakārase bhātā hai, us jñānātmak param yamīko
muktirūpī strīke sukhakā kāraṇ aisā yah śuddha niyam niyamase ( – avaśya) hai .191.
yaḥ paramatattvajñānī mahātapodhano dainaṁ saṁcitasūkṣmakarmanirmūlanasamarthaniścay-
prāyaścittaparāyaṇo niyamitamanovākkāyatvādbhavavallīmūlakaṁdātmakaśubhāśubhasvarūpapraśastā-
praśastasamastavacanaracanānāṁ nivāraṇaṁ karoti, na kevalamāsāṁ tiraskāraṁ karoti kintu
nikhilamoharāgadveṣādiparabhāvānāṁ nivāraṇaṁ ca karoti, punaranavaratamakhaṁḍādvaitasundarānanda-
niṣyandyanupamaniraṁjananijakāraṇaparamātmatattvaṁ nityaṁ śuddhopayogabalen saṁbhāvayati, tasya niyamen
śuddhaniścayaniyamo bhavatītyabhiprāyo bhagavatāṁ sūtrakr̥tāmiti
.
(hariṇī)
vacanaracanāṁ tyaktvā bhavyaḥ śubhāśubhalakṣaṇāṁ
sahajaparamātmānaṁ nityaṁ subhāvayati sphu ṭam .
paramayaminastasya jñānātmano niyamādayaṁ
bhavati niyamaḥ śuddho muktyaṁganāsukhakāraṇam ..191..

Page 243 of 388
PDF/HTML Page 270 of 415
single page version

[ślokārtha : — ] jo anavaratarūpase ( – nirantar) akhaṇḍa advait caitanyake kāraṇ
nirvikār hai usameṁ ( – us paramātmapadārthameṁ) samasta nayavilās kiṁcit sphu rit hī nahīṁ
hotā . jisameṁse samasta bhedavād ( – nayādi vikalpa) dūr hue haiṁ use ( – us paramātma-
padārthako) maiṁ naman karatā hūn̐, usakā stavan karatā hūn̐, samyak prakārase bhātā hūn̐ .192.
[ślokārtha : — ] yah dhyān hai, yah dhyey hai, yah dhyātā hai aur vah phal hai
— aise vikalpajāloṁse jo mukta ( – rahit) hai use ( – us paramātmatattvako) maiṁ naman
karatā hūn̐ .193.
[ślokārtha : — ] jis yogaparāyaṇameṁ kadācit bhedavād utpanna hote haiṁ (arthāt
jis yoganiṣṭha yogīko kabhī vikalpa uṭhate haiṁ ), usakī arhatke matameṁ mukti hogī yā nahīṁ
hogī vah kaun jānatā hai ? 194.
(mālinī)
anavaratamakhaṁḍādvaitacinnirvikāre
nikhilanayavilāso na sphu ratyev kiṁcit .
apagat ih yasmin bhedavādassamastaḥ
tamahamabhinamāmi staumi saṁbhāvayāmi ..192..
(anuṣṭubh)
idaṁ dhyānamidaṁ dhyeyamayaṁ dhyātā phalaṁ ca tat .
ebhirvikalpajālairyannirmuktaṁ tannamāmyaham ..193..
(anuṣṭubh)
bhedavādāḥ kadācitsyuryasmin yogaparāyaṇe .
tasya mukti rbhavenno vā ko jānātyārhate mate ..194..
kāyāīparadavve thirabhāvaṁ pariharattu appāṇaṁ .
tassa have taṇusaggaṁ jo jhāyai ṇivviyappeṇ ..121..
paradravya kāyā ādise parityāg sthairya, nijātmako .
dhyātā vikalpavimukta, usako niyat kāyotsarga hai ..121..

Page 244 of 388
PDF/HTML Page 271 of 415
single page version

gāthā : 121 anvayārtha : — [kāyādiparadravye ] kāyādi paradravyameṁ [sthir-
bhāvam parihr̥tya ] sthirabhāv choṛakar [yaḥ ] jo [ātmānam ] ātmāko [nirvikalpen ]
nirvikalparūpase [dhyāyati ] dhyātā hai, [tasya ] use [tanūtsargaḥ ] kāyotsarga [bhavet ] hai .
ṭīkā : — yah, niścayakāyotsargake svarūpakā kathan hai .
sādi - sāṁt mūrta vijātīy-vibhāv-vyaṁjanaparyāyātmak apanā ākār vah kāy .
‘ādi’ śabdase kṣetra, gr̥h, kanak, ramaṇī ādi . in sabameṁ sthirabhāv — sanātanabhāv
choṛakar ( – kāyādik sthir haiṁ aisā bhāv choṛakar) nitya - ramaṇīy niraṁjan nij
kāraṇaparamātmāko vyavahār kriyākāṁḍake āḍambar sambandhī vividh vikalparūp
kolāhal rahit sahaj – param – yogake balase jo sahaj - tapaścaraṇarūpī kṣīrasāgarakā candra
( – sahaj taparūpī kṣīrasāgarako uchālanemeṁ candra samān aisā jo jīv) nitya dhyātā
hai, us sahaj vairāgyarūpī mahalake śikharake śikhāmaṇiko ( – us param sahaj-
vairāgyavanta jīvako) vāstavameṁ niścayakāyotsarga hai .
[ab is śuddhaniścay - prāyaścitta adhikārakī antim gāthākī ṭīkā pūrṇa karate
hue ṭīkākār munirāj śrī padmaprabhamaladhāridev pān̐c ślok kahate haiṁ : ]
kāyādiparadravye sthirabhāvaṁ parihr̥tyātmānam .
tasya bhavettanūtsargo yo dhyāyati nirvikalpen ..121..
niścayakāyotsargasvarūpākhyānametat .
sādisanidhanamūrtavijātīyavibhāvavyaṁjanaparyāyātmakaḥ svasyākāraḥ kāyaḥ .
ādiśabden kṣetravāstukanakaramaṇīprabhr̥tayaḥ . eteṣu sarveṣu sthirabhāvaṁ sanātanabhāvaṁ
parihr̥tya nityaramaṇīyaniraṁjananijakāraṇaparamātmānaṁ vyavahārakriyākāṁḍāḍambaravividh-
vikalpakolāhalavinirmukta sahajaparamayogabalen nityaṁ dhyāyati yaḥ sahajatapaścaraṇ-
kṣīravārāṁrāśiniśīthinīhr̥dayādhīśvaraḥ, tasya khalu sahajavairāgyaprāsādaśikhar-
śikhāmaṇerniścayakāyotsargo bhavatīti
.

Page 245 of 388
PDF/HTML Page 272 of 415
single page version

[ślokārtha : — ] jo niraṁtar svātmaniṣṭhāparāyaṇ ( – nij ātmāmeṁ līn) haiṁ un
saṁyamiyoṁko, kāyāse utpanna honevāle ati prabal karmoṁke ( – kāyā sambandhī prabal
kriyāoṁke) tyāgake kāraṇ, vāṇīke jalpasamūhakī viratike kāraṇ aur mānasik bhāvoṁkī
(vikalpoṁkī) nivr̥ttike kāraṇ, tathā nij ātmāke dhyānake kāraṇ, niścayase satat
kāyotsarga hai .195.
[ślokārtha : — ] sahaj tejaḥpuṁjameṁ nimagna aisā vah prakāśamān sahaj param tattva
jayavanta hai — ki jisane mohāṁdhakārako dūr kiyā hai (arthāt jo mohāṁdhakār rahit hai ),
jo sahaj param dr̥ṣṭise paripūrṇa hai aur jo vr̥thā - utpanna bhavabhavake paritāpoṁse tathā
kalpanāoṁse mukta hai .196.
[ślokārtha : — ] alpa ( – tuccha) aur kalpanāmātraramya ( – mātra kalpanāse hī
ramaṇīy laganevālā) aisā jo bhavabhavakā sukh vah sab maiṁ ātmaśaktise nitya samyak
prakārase choṛatā hūn̐; (aur) jisakā nij vilās pragaṭ huā hai, jo sahaj param saukhyavālā
hai tathā jo caitanyacamatkāramātra hai, usakā ( – us ātmatattvakā) maiṁ sarvadā anubhavan
karatā hūn̐ .197.
(maṁdākrāṁtā)
kāyotsargo bhavati satataṁ niścayātsaṁyatānāṁ
kāyodbhūtaprabalatarasatkarmamukte : sakāśāt .
vācāṁ jalpaprakaraviratermānasānāṁ nivr̥tteḥ
svātmadhyānādapi ca niyataṁ svātmaniṣṭhāparāṇām ..195..
(mālinī)
jayati sahajatejaḥpuṁjanirmagnabhāsvat-
sahajaparamatattvaṁ mukta mohāndhakāram .
sahajaparamdraṣṭayā niṣṭhitanmoghajātaṁ (?)
bhavabhavaparitāpaiḥ kalpanābhiśca mukta m ..196..
(mālinī)
bhavabhavasukhamalpaṁ kalpanāmātraramyaṁ
tadakhilamapi nityaṁ saṁtyajāmyātmaśaktyā .
sahajaparamasaukhyaṁ ciccamatkāramātraṁ
sphu ṭitanijavilāsaṁ sarvadā cetayeham ..197..

Page 246 of 388
PDF/HTML Page 273 of 415
single page version

[ślokārtha : — ] aho ! mere hr̥dayameṁ sphu rāyamān is nij ātmaguṇasaṁpadāko —
ki jo samādhikā viṣay hai use — maiṁne pahale ek kṣaṇ bhī nahīṁ jānā . vāstavameṁ, tīn
lokake vaibhavake pralayake hetubhūt duṣkarmoṁkī prabhutvaguṇaśaktise ( – duṣṭa karmoṁke prabhutvaguṇakī
śaktise), arere ! maiṁ saṁsārameṁ mārā gayā hūn̐ ( – hairān ho gayā hūn̐) .198.
[ślokārtha : — ] bhavotpanna ( – saṁsārameṁ utpanna honevāle) viṣavr̥kṣake samasta
phalako duḥkhakā kāraṇ jānakar maiṁ caitanyātmak ātmāmeṁ utpanna viśuddhasaukhyakā anubhavan
karatā hūn̐ .199.
isaprakār, sukavijanarūpī kamaloṁke liye jo sūrya samān haiṁ aur pān̐c indriyoṁke
phai lāv rahit dehamātra jinheṁ parigrah thā aise śrī padmaprabhamaladhāridev dvārā racit niyamasārakī
tātparyavr̥tti nāmak ṭīkāmeṁ (arthāt śrīmadbhagavatkundakundācāryadevapraṇīt śrī niyamasār
paramāgamakī nirgrantha munirāj śrī padmaprabhamaladhāridevaviracit tātparyavr̥tti nāmakī ṭīkāmeṁ)
śuddhaniścay-prāyaścitta adhikār nāmakā āṭhavān̐ śrutaskandha samāpta huā .
(pr̥thvī)
nijātmaguṇasaṁpadaṁ mam hr̥di sphu rantīmimāṁ
samādhiviṣayāmaho kṣaṇamahaṁ na jāne purā .
jagatrritayavaibhavapralayahetuduḥkarmaṇāṁ
prabhutvaguṇaśakti taḥ khalu hatosmi hā saṁsr̥tau ..198..
(āryā)
bhavasaṁbhavaviṣabhūruhaphalamakhilaṁ duḥkhakāraṇaṁ buddhvā .
ātmani caitanyātmani saṁjātaviśuddhasaukhyamanubhuṁkte ..199..
iti sukavijanapayojamitrapaṁcendriyaprasaravarjitagātramātraparigrahaśrīpadmaprabhamaladhāridev-
viracitāyāṁ niyamasāravyākhyāyāṁ tātparyavr̥ttau śuddhaniścayaprāyaścittādhikāraḥ aṣṭamaḥ
śrutaskandhaḥ ..

Page 247 of 388
PDF/HTML Page 274 of 415
single page version

ab samasta moharāgadveṣādi parabhāvoṁke vidhvaṁsake hetubhūt param - samādhi adhikār kahā
jātā hai .
gāthā : 122 anvayārtha : — [vacanoccāraṇakriyāṁ ] vacanoccāraṇakī kriyā
[parityajya ] parityāg kar [vītarāgabhāven ] vītarāg bhāvase [yaḥ ] jo [ātmānaṁ ]
ātmāko [dhyāyati ] dhyātā hai, [tasya ] use [paramasamādhiḥ ] param samādhi [bhavet ] hai .
ṭīkā : — yah, param samādhike svarūpakā kathan hai .
kabhī ❃aśubhavaṁcanārtha vacanavistārase śobhit paramavītarāg sarvajñakā stavanādi param
—
9 —
param-samādhi adhikār
ath akhilamoharāgadveṣādiparabhāvavidhvaṁsahetubhūtaparamasamādhyadhikār ucyate .
vayaṇoccāraṇakiriyaṁ paricattā vīyarāyabhāveṇ .
jo jhāyadi appāṇaṁ paramasamāhī have tassa ..122..
vacanoccāraṇakriyāṁ parityajya vītarāgabhāven .
yo dhyāyatyātmānaṁ paramasamādhirbhavettasya ..122..
paramasamādhisvarūpākhyānametat .
kvacidaśubhavaṁcanārthaṁ vacanaprapaṁcāṁcitaparamavītarāgasarvajñastavanādikaṁ kartavyaṁ param-
❃ aśubhavaṁcanārtha = aśubhase chūṭaneke liye; aśubhase bacaneke liye; aśubhake tyāgake liye .
re tyāg vacanoccār kiriyā, vītarāgī bhāvase .
dhyāve nijātmā jo, samādhi param hotī hai use ..122..

Page 248 of 388
PDF/HTML Page 275 of 415
single page version

jinayogīśvarako bhī karaneyogya hai . paramārthase praśasta - apraśasta samasta vacanasambandhī vyāpār
karaneyogya nahīṁ hai . aisā honese hī, vacanaracanā parityāgakar jo samasta karmakalaṁkarūp
kīcaṛase vimukta hai aur jisameṁse bhāvakarma naṣṭa hue haiṁ aise bhāvase — param vītarāg
bhāvase — trikāl - nirāvaraṇ nitya-śuddha kāraṇaparamātmāko svātmāśrit niścayadharmadhyānase
tathā ṭaṁkotkīrṇa jñāyak ek svarūpameṁ līn paramaśukladhyānase jo paramavītarāg tapaścaraṇameṁ
līn, niruparāg (nirvikār) saṁyamī dhyātā hai, us dravyakarma - bhāvakarmakī senāko lūṭanevāle
saṁyamīko vāstavameṁ param samādhi hai .
[ab is 122vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj
śrī padmaprabhamaladhāridev ślok kahate haiṁ : ]
[ślokārtha : — ] kisī aisī ( – avarṇanīy, param) samādhi dvārā uttam
ātmāoṁke hr̥dayameṁ sphu rit honevālī, samatākī 1anuyāyinī sahaj ātmasampadākā
jabatak ham anubhav nahīṁ karate, tabatak hamāre jaisoṁkā jo 2viṣay hai usakā ham anubhavan
nahīṁ karate .200.
jinayogīśvareṇāpi . paramārthataḥ praśastāpraśastasamastavāgviṣayavyāpāro na kartavyaḥ . at ev
vacanaracanāṁ parityajya sakalakarmakalaṁkapaṁkavinirmukta pradhvastabhāvakarmātmakaparamavītarāgabhāven
trikālanirāvaraṇanityaśuddhakāraṇaparamātmānaṁ svātmāśrayaniścayadharmadhyānen ṭaṁkotkīrṇajñāyakaik-
svarūpanirataparamaśukladhyānen ca yaḥ paramavītarāgatapaścaraṇanirataḥ niruparāgasaṁyataḥ dhyāyati,
tasya khalu dravyabhāvakarmavarūthinīluṁṭākasya paramasamādhirbhavatīti .
(vaṁśastha)
samādhinā kenaciduttamātmanāṁ
hr̥di sphu rantīṁ samatānuyāyinīm .
yāvanna vidmaḥ sahajātmasaṁpadaṁ
na mādraśāṁ yā viṣayā vidāmahi ..200..
1 — anuyāyinī = anugāminī; sāth-sāth rahanevālī; pīche-pīche ānevālī . (sahaj ātmasampadā samādhikī
anuyāyinī hai .)
2 — sahaj ātmasampadā muniyoṁkā viṣay hai .

Page 249 of 388
PDF/HTML Page 276 of 415
single page version

gāthā : 123 anvayārtha : — [saṁyamaniyamatapasā tu ] saṁyam, niyam aur tapase
tathā [dharmadhyānen śukladhyānen ] dharmadhyān aur śukladhyānase [yaḥ ] jo [ātmānaṁ ]
ātmāko [dhyāyati ] dhyātā hai, [tasya ] use [paramasamādhiḥ ] param samādhi [bhavet ] hai .
ṭīkā : — yahān̐ (is gāthāmeṁ) samādhikā lakṣaṇ (arthāt svarūp) kahā hai .
samasta indriyoṁke vyāpārakā parityāg so saṁyam hai . nij ātmākī ārādhanāmeṁ
tatparatā so niyam hai . jo ātmāko ātmāmeṁ ātmāse dhāraṇ kar rakhatā hai – ṭikā rakhatā
hai – joṛ rakhatā hai vah adhyātma hai aur vah adhyātma so tap hai . samasta bāhyakriyākāṁḍake
āḍambarakā parityāg jisakā lakṣaṇ hai aisī aṁtaḥkriyāke ❃adhikaraṇabhūt ātmāko —
ki jisakā svarūp avadhi rahit tīnoṁ kāl (anādi kālase ananta kāl tak)
nirupādhik hai use — jo jīv jānatā hai, us jīvakī pariṇativiśeṣ vah svātmāśrit
niścayadharmadhyān hai . dhyān - dhyey - dhyātā, dhyānakā phal ādike vividh vikalpoṁse vimukta
(arthāt aise vikalpoṁse rahit), aṁtarmukhākār (arthāt aṁtarmukh jisakā svarūp hai aisā),
saṁjamaṇiyamataveṇ du dhammajjhāṇeṇ sukkajhāṇeṇ .
jo jhāyai appāṇaṁ paramasamāhī have tassa ..123..
saṁyamaniyamatapasā tu dharmadhyānen śukladhyānen .
yo dhyāyatyātmānaṁ paramasamādhirbhavettasya ..123..
ih hi samādhilakṣaṇamukta m .
saṁyamaḥ sakalendriyavyāpāraparityāgaḥ . niyamen svātmārādhanātatparatā . ātmā-
namātmanyātmanā saṁdhatta ityadhyātmaṁ tapanam . sakalabāhyakriyākāṁḍāḍambaraparityāgalakṣaṇāntaḥ-
kriyādhikaraṇamātmānaṁ niravadhitrikālanirupādhisvarūpaṁ yo jānāti, tatpariṇativiśeṣaḥ
svātmāśrayaniścayadharmadhyānam . dhyānadhyeyadhyātr̥tatphalādivividhavikalpanirmuktāntarmukhākār-
❃ adhikaraṇ = ādhār . (aṁtaraṁg kriyākā ādhār ātmā hai .)
saṁyam niyam tapase tathā re dharma - śukla sudhyānase –
dhyāve nijātmā jo param hotī samādhi hai use ..123..

Page 250 of 388
PDF/HTML Page 277 of 415
single page version

samasta indriyasamūhase agocar niraṁjan - nij - paramatattvameṁ avical sthitirūp ( – aisā jo
dhyān) vah niścayaśukladhyān hai . in sāmagrīviśeṣoṁ sahit ( – is uparyukta viśeṣ āṁtarik
sādhanasāmagrī sahit) akhaṇḍa advait param caitanyamay ātmāko jo param saṁyamī nitya dhyātā
hai, use vāstavameṁ param samādhi hai .
[ab is 123vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok kahate
haiṁ : ]
[ślokārtha : — ] jo sadā caitanyamay nirvikalpa samādhimeṁ rahatā hai, us
dvaitādvaitavimukta (dvait-advaitake vikalpoṁse mukta) ātmāko maiṁ naman karatā hūn̐ . 201 .
gāthā : 124 anvayārtha : — [vanavāsaḥ ] vanavās, [kāyakleśaḥ
vicitropavāsaḥ ] kāyakleśarūp anek prakārake upavās, [adhyayanamaunaprabhr̥tayaḥ ]
adhyayan, maun ādi (kārya) [samatārahitasya śramaṇasya ] samatārahit śramaṇako [kiṁ
kariṣyati ] kyā karate haiṁ ( – kyā lābh karate haiṁ) ?
nikhilakaraṇagrāmāgocaraniraṁjananijaparamatattvāvicalasthitirūpaṁ niścayaśukladhyānam . ebhiḥ
sāmagrīviśeṣaiḥ sārdhamakhaṁḍādvaitaparamacinmayamātmānaṁ yaḥ paramasaṁyamī nityaṁ dhyāyati, tasya khalu
paramasamādhirbhavatīti .
(anuṣṭubh)
nirvikalpe samādhau yo nityaṁ tiṣṭhati cinmaye .
dvaitādvaitavinirmukta mātmānaṁ taṁ namāmyaham ..201..
kiṁ kāhadi vaṇavāso kāyakileso vicittauvavāso .
ajjhayaṇamoṇapahudī samadārahiyassa samaṇassa ..124..
kiṁ kariṣyati vanavāsaḥ kāyakleśo vicitropavāsaḥ .
adhyayanamaunaprabhr̥tayaḥ samatārahitasya śramaṇasya ..124..
vanavās, kāyākleśarūp anek vidh upavāsase .
vā adhyayan maunādise kyā ! sāmyavirahit sādhuke ..124..

Page 251 of 388
PDF/HTML Page 278 of 415
single page version

ṭīkā : — yahān̐ (is gāthāmeṁ), samatāke binā dravyaliṁgadhārī śramaṇābhāsako kiṁcit
paralokakā kāraṇ nahīṁ hai (arthāt kiṁcit mokṣakā sādhan nahīṁ hai ) aisā kahā hai .
keval dravyaliṁgadhārī śramaṇābhāsako samasta karmakalaṁkarūp kīcaṛase vimukta mahā
ānandake hetubhūt paramasamatābhāv binā, (1) vanavāsameṁ vasakar varṣār̥tumeṁ vr̥kṣake nīce
sthiti karanese, grīṣmar̥tumeṁ pracaṁḍ sūryakī kiraṇoṁse saṁtapta parvatake śikharakī śilā par
baiṭhanese aur hemaṁtar̥tumeṁ rātrimeṁ digambaradaśāmeṁ rahanese, (2) tvacā aur asthirūp (mātra
hāṛ-cāmarūp) ho gaye sāre śarīrako kleśadāyak mahā upavāsase, (3) sadā
adhyayanapaṭutāse (arthāt sadā śāstrapaṭhan karanese), athavā (4) vacanasambandhī vyāpārakī
nivr̥ttisvarūp satat maunavratase kyā kiṁcit bhī ❃upādey phal hai ? (arthāt mokṣake
sādhanarūp phal kiṁcit bhī nahīṁ hai .)
isīprakār (śrī yogīndradevakr̥t) amr̥tāśītimeṁ (59veṁ ślok dvārā) kahā hai
ki : —
‘‘[ślokārtha : — ] parvatakī gahan guphā ādimeṁ athavā vanake śūnya pradeśameṁ
atra samatāmantareṇ dravyaliṅgadhāriṇaḥ śramaṇābhāsinaḥ kimapi paralokakāraṇaṁ
nāstītyukta m .
sakalakarmakalaṁkapaṁkavinirmukta mahānaṁdahetubhūtaparamasamatābhāven vinā kāntāravāsāvāsen
prāvr̥ṣi vr̥kṣamūle sthityā ca grīṣme‘titīvrakarakarasaṁtaptaparvatāgragrāvaniṣaṇṇatayā vā hemante ca
rātrimadhye hyāśāṁbaradaśāphalen ca, tvagasthibhūtasarvāṅgakleśadāyinā mahopavāsen vā,
sadādhyayanapaṭutayā ca, vāgviṣayavyāpāranivr̥ttilakṣaṇen saṁtatamaunavraten vā kimapyupādeyaṁ
phalamasti kevaladravyaliṁgadhāriṇaḥ śramaṇābhāsasyeti .
tathā cokta m amr̥tāśītau —
(mālinī)
‘‘girigahanaguhādyāraṇyaśūnyapradeś-
sthitikaraṇanirodhadhyānatīrthopasevā- .
prapaṭhanajapahomairbrahmaṇo nāsti siddhiḥ
mr̥gay tadaparaṁ tvaṁ bhoḥ prakāraṁ gurubhyaḥ ..’’
❃ upādey = cāhane yogya; praśaṁsā yogya .

Page 252 of 388
PDF/HTML Page 279 of 415
single page version

rahanese, indriyanirodhase, dhyānase, tīrthasevāse, (tīrthasthānameṁ vās karanese), paṭhanase, japase
tathā homase brahmakī (ātmākī) siddhi nahīṁ hai; isaliye, he bhāī ! tū guruoṁ dvārā usase
anya prakārako ḍhūn̐ḍh .’’
ab (is 124vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ ) : —
[ślokārtha : — ] vāstavameṁ samatā rahit yatiko anaśanādi tapaścaraṇoṁse phal nahīṁ
hai; isaliye, he muni ! samatākā ❃kulamaṁdir aisā jo yah anākul nij tattva use
bhaj .202 .
gāthā : 125 anvayārtha : — [sarvasāvadye virataḥ ] jo sarva sāvadyameṁ virat hai,
[triguptaḥ ] jo tīn guptivālā hai aur [pihitendriyaḥ ] jisane indriyoṁko banda (niruddha)
kiyā hai, [tasya ] use [sāmāyikaṁ ] sāmāyik [sthāyi ] sthāyī hai . [iti
kevaliśāsane ] aisā kevalīke śāsanameṁ kahā hai .
tathā hi —
(drutavilaṁbit)
anaśanāditapaścaraṇaiḥ phalaṁ
samatayā rahitasya yaterna hi .
tat idaṁ nijatattvamanākulaṁ
bhaj mune samatākulamaṁdiram ..202..
virado savvasāvajje tigutto pihidiṁdio .
tassa sāmāigaṁ ṭhāi idi kevalisāsaṇe ..125..
virataḥ sarvasāvadye triguptaḥ pihitendriyaḥ .
tasya sāmāyikaṁ sthāyi iti kevaliśāsane ..125..
❃ kulamandir = (1) uttam ghar; (2) vaṁśaparamparākā ghar .
sāvadyavirat, triguptamay aru pihitaindriy jo rahe .
sthāyī sāmāyik hai use, yoṁ kevalīśāsan kahe ..125..

Page 253 of 388
PDF/HTML Page 280 of 415
single page version

ṭīkā : — yahān̐ (is gāthāmeṁ), jo sarva sāvadya vyāpārase rahit hai, jo trigupti dvārā
gupta hai tathā jo samasta indriyoṁke vyāpārase vimukh hai, us muniko sāmāyikavrat sthāyī
hai aisā kahā hai .
yahān̐ (is lokameṁ) jo ekendriyādi prāṇīsamūhako kleśake hetubhūt samasta sāvadyake
❃
vyāsaṁgase vimukta hai, praśasta - apraśasta samasta kāy - vacan - manake vyāpārake abhāvake
kāraṇ trigupta (tīn guptivālā) hai aur sparśan, rasan, ghrāṇ, cakṣu tathā śrotra nāmak pān̐c
indriyoṁ dvārā us – us indriyake yogya viṣayake grahaṇakā abhāv honese banda kī huī
indriyoṁvālā hai, us mahāmumukṣu paramavītarāgasaṁyamīko vāstavameṁ sāmāyikavrat śāśvat –
sthāyī hai .
[ab is 125vīṁ gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj ślok
kahate haiṁ : ]
[ślokārtha : — ] isaprakār bhavabhayake karanevāle samasta sāvadyasamūhako choṛakar,
kāy - vacan - manakī vikr̥tiko nirantar nāś prāpta karāke, aṁtaraṁg śuddhise param kalā sahit
(param jñānakalā sahit) ek ātmāko jānakar jīv sthiraśamamay śuddha śīlako prāpta
karatā hai (arthāt śāśvat samatāmay śuddha cāritrako prāpta karatā hai ) .203.
ih hi sakalasāvadyavyāpārarahitasya triguptiguptasya sakalendriyavyāpāravimukhasya tasya ca
muneḥ sāmāyikaṁ vrataṁ sthāyītyukta m .
athātraikendriyādiprāṇinikuraṁbakleśahetubhūtasamastasāvadyavyāsaṁgavinirmukta :, praśastā-
praśastasamastakāyavāṅmanasāṁ vyāpārābhāvāt triguptaḥ, sparśanarasanaghrāṇacakṣuḥśrotrābhidhān-
paṁcendriyāṇāṁ mukhaistattadyogyaviṣayagrahaṇābhāvāt pihitendriyaḥ, tasya khalu mahāmumukṣoḥ
paramavītarāgasaṁyaminaḥ sāmāyikaṁ vrataṁ śāśvat sthāyi bhavatīti .
(maṁdākrāṁtā)
itthaṁ muktvā bhavabhayakaraṁ sarvasāvadyarāśiṁ
nītvā nāśaṁ vikr̥timaniśaṁ kāyavāṅmānasānām .
antaḥśuddhayā paramakalayā sākamātmānamekaṁ
buddhvā jantuḥ sthiraśamamayaṁ śuddhaśīlaṁ prayāti ..203..
❃ vyāsaṁg = gāḍh saṁg; saṁg; āsakti .