Niyamsar-Hindi (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 82-91.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 10 of 21

 

Page 154 of 388
PDF/HTML Page 181 of 415
single page version

mekendriyādijīvasthānabhedan kurve, sahajachidvilāsātmakamātmānamev sañchintaye . nāhan sharīragatabālādyavasthānabhedan kurve, sahajachidvilāsātmakamātmānamev sañchintaye . nāhan rāgādibhedabhāvakarmabhedan kurve, sahajachidvilāsātmakamātmānamev sañchintaye . nāhan bhāvakarmātmakaṣhāyachatuṣhkan kurve, sahajachidvilāsātmakamātmānamev sañchintaye .

iti pañcharatnāñchitopanyāsaprapañchanasakalavibhāvaparyāyasannyāsavidhānamuktan bhavatīti .
(vasantatilakā)
bhavyaḥ samastaviṣhayāgrahamukta chintaḥ
svadravyaparyayaguṇātmani dattachittaḥ
.
muktvā vibhāvamakhilan nijabhāvabhinnan
prāpnoti mukti machirāditi pañcharatnāt
..109..

ātmāko hī bhātā hūn̐ . main ekendriyādi jīvasthānabhedoṅko nahīn karatā, sahaj chaitanyake vilāsasvarūp ātmāko hī bhātā hūn̐ .

main sharīrasambandhī bālādi avasthābhedoṅko nahīn karatā, sahaj chaitanyake vilāsasvarūp ātmāko hī bhātā hūn̐ .

main rāgādibhedarūp bhāvakarmake bhedoṅko nahīn karatā, sahaj chaitanyake vilāsasvarūp ātmāko hī bhātā hūn̐ .

main bhāvakarmātmak chār kaṣhāyoṅko nahīn karatā, sahaj chaitanyake vilāsasvarūp ātmāko hī bhātā hūn̐ .

(yahān̐ ṭīkāmen jisaprakār kartāke sambandhamen varṇan kiyā, usīprakār kārayitā aur anumantāke anumodakakesambandhamen bhī samajh lenā .)

isaprakār pān̐ch ratnoṅke shobhit kathanavistār dvārā sakal vibhāvaparyāyoṅke sannyāsakā (tyāgakā) vidhān kahā hai .

[ab in pān̐ch gāthāoṅkī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj shrī padmaprabhamaladhāridev shlok kahate hain :]

[shlokārtha :] isaprakār pañcharatnon dvārā jisane samasta viṣhayoṅke grahaṇakī chintāko chhoṛā hai aur nij dravyaguṇaparyāyake svarūpamen chitta ekāgra kiyā hai, vah bhavya jīv nij bhāvase bhinna aise sakal vibhāvako chhoṛakar alpa kālamen muktiko prāpta karatā hai .109.


Page 155 of 388
PDF/HTML Page 182 of 415
single page version

erisabhedabbhāse majjhattho hodi teṇ chārittan .
tan diḍhakaraṇaṇimittan paḍikkamaṇādī pavakkhāmi ..82..
dragbhedābhyāse madhyastho bhavati ten chāritram .
taddr̥uḍhīkaraṇanimittan pratikramaṇādin pravakṣhyāmi ..82..

atra bhedavignānāt krameṇ nishchayachāritran bhavatītyukta m .

pūrvokta pañcharatnāñchitārthaparignānen pañchamagatiprāptihetubhūte jīvakarmapudgalayorbhedābhyāse sati, tasminnev cha ye mumukṣhavaḥ sarvadā sansthitāste hyat ev madhyasthāḥ, ten kāraṇen teṣhān paramasanyaminān vāstavan chāritran bhavati . tasya chāritrāvichalasthitihetoḥ pratikramaṇādi- nishchayakriyā nigadyate . atītadoṣhaparihārārthan yatprāyashchittan kriyate tatpratikramaṇam . ādishabden pratyākhyānādīnān sambhavashchochyat iti .

gāthā : 82 anvayārtha :[idragbhedābhyāse ] aisā bhed - abhyās hone par [madhyasthaḥ ] jīv madhyastha hotā hai, [ten chāritram bhavati ] usase chāritra hotā hai . [taddraḍhīkaraṇanimittan ] use (chāritrako) dr̥urḥ karaneke liye [pratikramaṇādin pravakṣhyāmi ] main pratikramaṇādi kahūn̐gā .

ṭīkā :yahān̐, bhedavignān dvārā kramase nishchay - chāritra hotā hai aisā kahā hai .

pūrvokta pañcharatnonse shobhit arthaparignān (padārthoṅke gnān) dvārā pañcham gatikī prāptike hetubhūt aisā jīvakā aur karmapudgalakā bhed - abhyās hone par, usīmen jo mumukṣhu sarvadā sansthit rahate hain, ve us (satat bhedābhyās) dvārā madhyastha hote hain aur us kāraṇase un param sanyamiyoṅko vāstavik chāritra hotā hai . us chāritrakī avichal sthitike hetuse pratikramaṇādi nishchayakriyā kahī jātī hai . atīt (bhūt kālake) doṣhoṅke parihār hetu jo prāyashchit kiyā jātā hai vah pratikramaṇ hai . ‘ādi’ shabdase pratyākhyānādikā sambhav kahā jātā hai (arthāt pratikramaṇādimen jo ‘ādi’ shabda hai vah pratyākhyān ādikā bhī samāvesh karaneke liye hai ) .

is bhedake abhyāsase mādhyastha ho chārit lahe .
chāritradr̥urḥatā hetu ham pratikramaṇ ādik ab kahen ..82..

Page 156 of 388
PDF/HTML Page 183 of 415
single page version

tathā choktan shrīmadamr̥utachandrasūribhiḥ
(anuṣhṭubh)
‘‘bhedavignānataḥ siddhāḥ siddhā ye kil kechan .
asyaivābhāvato baddhā baddhā ye kil kechan ..’’
tathā hi
(mālinī)
iti sati munināthasyochchakairbhedabhāve
svayamayamupayogādrājate mukta mohaḥ
.
shamajalanidhipūrakṣhālitānhaḥkalaṅkaḥ
sa khalu samayasārasyāsya bhedaḥ ka eṣhaḥ
..110..
mottūṇ vayaṇarayaṇan rāgādībhāvavāraṇan kichchā .
appāṇan jo jhāyadi tassa du hodi tti paḍikamaṇan ..83..

isīprakār (āchāryadev) shrīmad amr̥utachandrasūrine (shrī samayasārakī ātmakhyāti nāmak ṭīkāmen 131ven shlok dvārā) kahā hai ki :

‘‘[shlokārtha : ] jo koī siddha hue hain ve bhedavignānase siddha hue hain; jo koī ban̐dhe hain ve usīke (bhedavignānake hī) abhāvase ban̐dhe hain .’’

aur (is 82vīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj shrī padmaprabhamaladhāridev shlok kahate hain ) :

[shlokārtha : ] isaprakār jab munināthako atyanta bhedabhāv (bhedavignān- pariṇām) hotā hai, tab yah (samayasār) svayam upayog honese, muktamoh (moh rahit) hotā huā, shamajalanidhike pūrase (upashamasamudrake jvārase) pāpakalaṅkako dhokar, virājatā (shobhatā) hai; vah sachamuch, is samayasārakā kaisā bhed hai ! 110.

re vachan rachanā chhoṛ rāgadveṣhakā parityāg kar .
dhyātā nijātmā jīv to hotā usīko pratikramaṇ ..83..

Page 157 of 388
PDF/HTML Page 184 of 415
single page version

muktvā vachanarachanān rāgādibhāvavāraṇan kr̥utvā .
ātmānan yo dhyāyati tasya tu bhavatīti pratikramaṇam ..83..

dainan dainan mumukṣhujanasanstūyamānavāṅmayapratikramaṇanāmadheyasamastapāpakṣhayahetubhūtasūtra- samudayanirāso‘yam .

yo hi paramatapashcharaṇakāraṇasahajavairāgyasudhāsindhunāthasya rākānishīthinīnāthaḥ aprashasta- vachanarachanāparimukto‘pi pratikramaṇasūtraviṣhamavachanarachanān muktvā sansāralatāmūlakandānān nikhil- moharāgadveṣhabhāvānān nivāraṇan kr̥utvā‘khaṇḍānandamayan nijakāraṇaparamātmānan dhyāyati, tasya khalu par- matattvashraddhānāvabodhānuṣhṭhānābhimukhasya sakalavāgviṣhayavyāpāravirahitanishchayapratikramaṇan bhavatīti .

tathā choktan shrīmadamr̥utachandrasūribhiḥ

gāthā : 83 anvayārtha :[vachanarachanān ] vachanarachanāko [muktvā ] chhoṛakar, [rāgādi- bhāvavāraṇan ] rāgādibhāvoṅkā nivāraṇ [kr̥utvā ] karake, [yaḥ ] jo [ātmānan ] ātmāko [dhyāyati ] dhyātā hai, [tasya tu ] use [pratikramaṇan ] pratikramaṇ [bhavati iti ] hotā hai .

ṭīkā :pratidin mumukṣhu janon dvārā uchchāraṇ kiyā jānevālā jo vachanamay pratikramaṇ nāmak samasta pāpakṣhayake hetubhūt sūtrasamudāy usakā yah nirās hai (arthāt usakā isamen nirākaraṇkhaṇḍan kiyā hai ) .

param tapashcharaṇake kāraṇabhūt sahajavairāgyasudhāsāgarake liye pūrṇimākā chandra aisā jo jīv (param tapakā kāraṇ aisā jo sahaj vairāgyarūpī amr̥utakā sāgar use uchhālaneke liye arthāt usamen jvār lāneke liye jo pūrṇa chandra samān hai aisā jo jīv) aprashasta vachanarachanāse parimukta (sarva orase mukta) hone par bhī pratikramaṇasūtrakī viṣham (vividh) vachanarachanāko (bhī) chhoṛakar sansāralatāke mūl - kandabhūt samasta moharāgadveṣhabhāvoṅkā nivāraṇ karake akhaṇḍa - ānandamay nij kāraṇaparamātmāko dhyātā hai, us jīvakoki jo vāstavamen paramatattvake shraddhān, gnān aur anuṣhṭhānake sanmukh hai usevachanasambandhī sarva vyāpār rahit nishchayapratikramaṇ hotā hai .

isīprakār (āchāryadev) shrīmad amr̥utachandrasūrine (shrī samayasārakī ātmakhyāti nāmak ṭīkāmen 244ven shlok dvārā) kahā hai ki :


Page 158 of 388
PDF/HTML Page 185 of 415
single page version

(mālinī)
‘‘alamalamatijalpairdurvikalpairanalpai-
rayamih paramārthashchetyatān nityamekaḥ
.
svarasavisarapūrṇagnānavisphū rtimātrā-
nna khalu samayasārāduttaran kiñchidasti
..’’
tathā hi
(āryā)
atitīvramohasambhavapūrvārjitan tatpratikramya .
ātmani sadbodhātmani nityan varte‘hamātmanā tasmin ..111..
ārāhaṇāi vaṭṭai mottūṇ virāhaṇan viseseṇ .
so paḍikamaṇan uchchai paḍikamaṇamao have jamhā ..84..
ārādhanāyān vartate muktvā virādhanan visheṣheṇ .
sa pratikramaṇamuchyate pratikramaṇamayo bhavedyasmāt ..84..

‘‘[shlokārtha : ] adhik kahanese tathā adhik durvikalponse bas hoo, bas hoo; yahān̐ itanā hī kahanā hai ki is param arthakā ekakā hī nirantar anubhavan karo; kyoṅki nij rasake vistārase pūrṇa jo gnān usake sphu rāyamān honemātra jo samayasār (paramātmā) usase ūn̐ chā vāstavamen anya kuchh bhī nahīn hai (samayasārake atirikta anya kuchh bhī sārabhūt nahīn hai ) .’’

aur (is 83vīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj shlok kahate hain ) :

[shlokārtha : ] ati tīvra mohakī utpattise jo pūrvamen upārjit (karma) usakā pratikramaṇ karake, main sadbodhātmak (samyaggnānasvarūp) aise us ātmāmen ātmāse nitya vartatā hūn̐ .111.

gāthā : 84 anvayārtha :[virādhanan ] jo (jīv) virādhanako [visheṣheṇ ]

chhoṛe samasta virādhanā ārādhanārat jo rahe .
pratikramaṇamayatā hetuse pratikramaṇ usako hī kahen ..84..

Page 159 of 388
PDF/HTML Page 186 of 415
single page version

atrātmārādhanāyān vartamānasya jantorev pratikramaṇasvarūpamukta m .

yastu paramatattvagnānī jīvaḥ nirantarābhimukhatayā hyatruṭayatpariṇāmasantatyā sākṣhāt svabhāvasthitāvātmārādhanāyān vartate ayan niraparādhaḥ . vigatātmārādhanaḥ sāparādhaḥ, at ev niravasheṣheṇ virādhanan muktvā . vigato rādho yasya pariṇāmasya sa virādhanaḥ . yasmānnishchayapratikramaṇamayaḥ sa jīvastat ev pratikramaṇasvarūp ityuchyate .

tathā choktan samayasāre

‘‘sansiddhirādhasiddhan sādhiyamārādhiyan cha eyaṭṭhan .
avagadarādho jo khalu chedā so hodi avarādho ..’’
visheṣhataḥ [muktvā ] chhoṛakar [ārādhanāyān ] ārādhanāmen [vartate ] vartatā hai, [saḥ ] vah
(jīv) [pratikramaṇam ] pratikramaṇ [uchyate ] kahalātā hai, [yasmāt ] kāraṇ ki vah
[pratikramaṇamayaḥ bhavet ] pratikramaṇamay hai
.

ṭīkā :yahān̐ ātmākī ārādhanāmen vartate hue jīvako hī pratikramaṇasvarūp kahā hai .

jo paramatattvagnānī jīv nirantar abhimukharūpase (ātmasammukharūpase) aṭūṭ (dhārāvāhī) pariṇāmasantati dvārā sākṣhāt svabhāvasthitimenātmākī ārādhanāmenvartatā hai vah niraparādh hai . jo ātmāke ārādhan rahit hai vah sāparādh hai; isīliye, niravasheṣharūpase virādhan chhoṛakaraisā kahā hai . jo pariṇām ‘vigatarādh’ arthāt rādh rahit hai vah virādhan hai . vah (virādhan rahitniraparādh) jīv nishchayapratikramaṇamay hai, isīliye use pratikramaṇasvarūp kahā jātā hai .

isīprakār (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevapraṇīt) shrī samayasāramen (304vīn gāthā dvārā) kahā hai ki :

‘‘[gāthārtha : ] sansiddhi, rādh, siddha, sādhit aur ārādhityah shabda ekārtha hain; jo ātmā ‘apagatarādh’ arthāt rādhase rahit hai vah ātmā aparādh hai .’’ rādh = ārādhanā; prasannatā; kr̥upā; siddhi; pūrṇatā; siddha karanā vah; pūrṇa karanā vah .


Page 160 of 388
PDF/HTML Page 187 of 415
single page version

uktan hi samayasāravyākhyāyān cha
(mālinī)
‘‘anavaratamanantairbadhyate sāparādhaḥ
spr̥ushati niraparādho bandhanan naiv jātu
.
niyatamayamashuddhan svan bhajansāparādho
bhavati niraparādhaḥ sādhu shuddhātmasevī
..’’
tathā hi
(mālinī)
apagataparamātmadhyānasambhāvanātmā
niyatamih bhavārtaḥ sāparādhaḥ smr̥utaḥ saḥ
.
anavaratamakhaṇḍādvaitachidbhāvayukto
bhavati niraparādhaḥ karmasannyāsadakṣhaḥ
..112..

shrī samayasārakī (amr̥utachandrāchāryadevakr̥ut ātmakhyāti nāmak) ṭīkāmen bhī (187ven shlok dvārā) kahā hai ki :

‘‘[shlokārtha : ] sāparādh ātmā nirantar ananta (pudgalaparamāṇurūp) karmonse ban̐dhatā hai; niraparādh ātmā bandhanako kadāpi sparsha hī nahīn karatā . jo sāparādh ātmā hai vah to niyamase apaneko ashuddha sevan karatā huā sāparādh hai; niraparādh ātmā to bhalībhān̐ti shuddha ātmākā sevan karanevālā hotā hai .’’

aur (is 84vīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj shlok kahate hain ) :

[shlokārtha : ] is lokamen jo jīv paramātmadhyānakī sambhāvanā rahit hai (arthāt jo jīv paramātmāke dhyānarūp pariṇamanase rahit haiparamātmadhyānarūp pariṇamit nahīn huā hai ) vah bhavārta jīv niyamase sāparādh mānā gayā hai; jo jīv nirantar akhaṇḍa - advait - chaitanyabhāvase yukta hai vah karmasannyāsadakṣha (karmatyāgamen nipuṇ) jīv niraparādh hai .112.


Page 161 of 388
PDF/HTML Page 188 of 415
single page version

mottūṇ aṇāyāran āyāre jo du kuṇadi thirabhāvan .
so paḍikamaṇan uchchai paḍikamaṇamao have jamhā ..85..
muktvānāchāramāchāre yastu karoti sthirabhāvam .
sa pratikramaṇamuchyate pratikramaṇamayo bhavedyasmāt ..85..

atra nishchayacharaṇātmakasya paramopekṣhāsanyamadharasya nishchayapratikramaṇasvarūpan cha bhavatītyukta m .

niyatan paramopekṣhāsanyaminaḥ shuddhātmārādhanāvyatirikta : sarvo‘pyanāchāraḥ, at ev sarva- manāchāran muktvā hyāchāre sahajachidvilāsalakṣhaṇanirañjane nijaparamātmatattvabhāvanāsvarūpe yaḥ sahajavairāgyabhāvanāpariṇataḥ sthirabhāvan karoti, sa paramatapodhan ev pratikramaṇasvarūp ityuchyate, yasmāt paramasamarasībhāvanāpariṇataḥ sahajanishchayapratikramaṇamayo bhavatīti .

gāthā : 85 anvayārtha :[yaḥ tu ] jo (jīv) [anāchāran ] anāchār [muktvā ] chhoṛakar [āchāre ] āchāramen [sthirabhāvam ] sthirabhāv [karoti ] karatā hai, [saḥ ] vah (jīv) [pratikramaṇam ] pratikramaṇ [uchyate ] kahalātā hai, [yasmāt ] kāraṇ ki vah [pratikramaṇamayaḥ bhavet ] pratikramaṇamay hai .

ṭīkā :yahān̐ (is gāthāmen) nishchayacharaṇātmak paramopekṣhāsanyamake dhāraṇ karanevāleko nishchayapratikramaṇakā svarūp hotā hai aisā kahā hai .

niyamase paramopekṣhāsanyamavāleko shuddha ātmākī ārādhanāke atirikta sab anāchār hai; isīliye sarva anāchār chhoṛakar sahajachidvilāsalakṣhaṇ nirañjan nij paramātmatattvakī bhāvanāsvarūp

āchāramen jo (param tapodhan) sahajavairāgyabhāvanārūpase pariṇamit huā

sthirabhāv karatā hai, vah param tapodhan hī pratikramaṇasvarūp kahalātā hai, kāraṇ ki vah param samarasībhāvanārūpase pariṇamit huā sahaj nishchayapratikramaṇamay hai . sahajachaitanyavilāsātmak nirmal nij paramātmatattvako bhānāanubhavan karanā vahī āchārakā svarūp

hai; aise āchāramen jo param tapodhan sthiratā karatā hai vah svayam hī pratikramaṇ hai .
jo jīv tyāg anācharaṇ, āchāramen sthiratā kare .
pratikramaṇamayatā hetuse pratikramaṇ kahate hain use ..85..

Page 162 of 388
PDF/HTML Page 189 of 415
single page version

(mālinī)
ath nijaparamānandaikapīyūṣhasāndran
sphu ritasahajabodhātmānamātmānamātmā
.
nijashamamayavārbhirnirbharānandabhaktyā
snapayatu bahubhiḥ kin laukikālāpajālaiḥ
..113..
(sragdharā)
muktvānāchāramuchchairjananamr̥utakaran sarvadoṣhaprasaṅgan
sthitvātmanyātmanātmā nirupamasahajānand
draggnaptishaktau .
bāhyāchārapramukta : shamajalanidhivārbindusandohapūtaḥ
so‘yan puṇyaḥ purāṇaḥ kṣhapitamalakalirbhāti lokodghasākṣhī
..114..
ummaggan parichattā jiṇamagge jo du kuṇadi thirabhāvan .
so paḍikamaṇan uchchai paḍikamaṇamao have jamhā ..86..

[ab is 85vīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj do shlok kahate hain : ]

[shlokārtha : ] ātmā nij paramānandarūpī advitīy amr̥utase gārḥ bhare hue, jal dvārā snān karāo; bahut laukik ālāpajālonse kyā prayojan hai (arthāt anya anek laukik kathanasamūhonse kyā kārya siddha ho sakatā hai ) ? 113.

[shlokārtha : ] jo ātmā janma - maraṇake karanevāle, sarva doṣhoṅke 2prasaṅgavāle anāchārako atyanta chhoṛakar, nirupam sahaj ānanda-darshan-gnān-vīryavāle ātmāmen ātmāse sthit hokar, bāhya āchārase mukta hotā huā, shamarūpī samudrake jalabinduoṅke samūhase pavitra hotā hai, aisā vah pavitra purāṇ (sanātan) ātmā malarūpī kleshakā kṣhay karake lokakā utkr̥uṣhṭa sākṣhī hotā hai .114.

unmārgakā kar parityajan jinamārgamen sthiratā kare .
pratikramaṇamayatā hetuse pratikramaṇ kahate hain use ..86..

1sphu rit - sahaj - gnānasvarūp ātmāko nirbhar (bharapūr) ānanda - bhaktipūrvak nij shamamay

1sphu rit = pragaṭ . 2prasaṅg = saṅg; sahavās; sambandha; yuktatā .


Page 163 of 388
PDF/HTML Page 190 of 415
single page version

unmārgan parityajya jinamārge yastu karoti sthirabhāvam .
sa pratikramaṇamuchyate pratikramaṇamayo bhavedyasmāt ..86..

atra unmārgaparityāgaḥ sarvagnavītarāgamārgasvīkārashchokta : .

yastu shaṅkākāṅkṣhāvichikitsā‘nyadraṣhṭiprashansāsanstavamalakalaṅkapaṅkanirmukta : shuddha- nishchayasaddr̥uṣhṭiḥ buddhādipraṇītamithyādarshanagnānachāritrātmakan mārgābhāsamunmārgan parityajya vyavahāreṇ mahādevādhidevaparameshvarasarvagnavītarāgamārge pañchamahāvratapañchasamititriguptipañchendriyanirodh- ṣhaḍāvashyakādyaṣhṭāvinshatimūlaguṇātmake sthirapariṇāman karoti, shuddhanishchayanayen sahaj- bodhādishuddhaguṇālaṅkr̥ute sahajaparamachitsāmānyavisheṣhabhāsini nijaparamātmadravye sthirabhāvan

gāthā : 86 anvayārtha :[yaḥ tu ] jo (jīv) [unmārgan ] unmārgakā [parityajya ] parityāg karake [jinamārge ] jinamārgamen [sthirabhāvam ] sthirabhāv [karoti ] karatā hai, [saḥ ] vah (jīv) [pratikramaṇam ] pratikramaṇ [uchyate ] kahalātā hai, [yasmāt ] kāraṇ ki vah [pratikramaṇamayaḥ bhavet ] pratikramaṇamay hai .

ṭīkā :yahān̐ unmārgake parityāg aur sarvagnavītarāg - mārgake svīkārakā varṇan kiyā gayā hai .

jo shaṅkā, kāṅkṣhā, vichikitsā, anyadr̥uṣhṭiprashansā aur anyadr̥uṣhṭisanstavarūp malakalaṅkapaṅkase vimukta (malakalaṅkarūpī kīchaṛase rahit) shuddhanishchayasamyagdr̥uṣhṭi (jīv) buddhādipraṇīt mithyādarshanagnānachāritrātmak mārgābhāsarūp unmārgakā parityāg karake, vyavahārase pān̐ch mahāvrat, pān̐ch samiti, tīn gupti, pān̐ch indriyoṅkā nirodh, chhah āvashyak ityādi aṭṭhāīs mūlaguṇasvarūp mahādevādhidev - parameshvar - sarvagna - vītarāgake mārgamen sthir pariṇām karatā hai, aur shuddhanishchayanayase sahajagnānādi shuddhaguṇonse alaṅkr̥ut, sahaj param chaitanyasāmānya tathā (sahaj param) chaitanyavisheṣharūp jisakā prakāsh hai aise nij paramātmadravyamen shuddhachāritramay sthirabhāv karatā hai, (arthāt jo shuddhanishchay - samyagdr̥uṣhṭi jīv vyavahārase aṭṭhāīs mūlaguṇātmak mārgamen aur nishchayase shuddha guṇonse shobhit darshanagnānātmak paramātmadravyamen sthirabhāv karatā hai,) vah muni nishchay pratikramaṇasvarūp kahalātā hai, kāraṇ ki use anyadr̥uṣhṭisanstav = (1) mithyādr̥uṣhṭikā parichay; (2) mithyādr̥uṣhṭikī stuti . (manase mithyādr̥uṣhṭikī mahimā

karanā vah anyadr̥uṣhṭiprashansā hai aur mithyādr̥uṣhṭikī mahimāke vachan bolanā vah anyadr̥uṣhṭisanstav hai .)

Page 164 of 388
PDF/HTML Page 191 of 415
single page version

shuddhachāritramayan karoti, sa munirnishchayapratikramaṇasvarūp ityuchyate, yasmānnishchayapratikramaṇan paramatattvagatan tat ev sa tapodhanaḥ sadā shuddha iti .

tathā choktan pravachanasāravyākhyāyām
(shārdūlavikrīḍit)
‘‘ityevan charaṇan purāṇapuruṣhairjuṣhṭan vishiṣhṭādarai-
rutsargādapavādatashcha vicharadbahvīḥ pr̥uthagbhūmikāḥ
.
ākramya kramato nivr̥uttimatulān kr̥utvā yatiḥ sarvat-
shchitsāmānyavisheṣhabhāsini nijadravye karotu sthitim
..’’
tathā hi
(mālinī)
viṣhayasukhaviraktāḥ shuddhatattvānuraktāḥ
tapasi niratachittāḥ shāstrasaṅghātamattāḥ
.
guṇamaṇigaṇayuktāḥ sarvasaṅkalpamuktāḥ
kathamamr̥utavadhūṭīvallabhā na syurete
..115..

paramatattvagat (paramātmatattvake sāth sambandhavālā) nishchayapratikramaṇ hai isīliye vah tapodhan sadā shuddha hai .

isīprakār shrī pravachanasārakī (amr̥utachandrāchāryadevakr̥ut tattvadīpikā nāmak) ṭīkāmen (15ven shlok dvārā) kahā hai ki :

‘‘[shlokārtha : ] isaprakār vishiṣhṭa 1ādaravāle purāṇ puruṣhon dvārā sevan kiyā gayā, utsarga aur apavād dvārā anek pr̥uthak - pr̥uthak bhūmikāommen vyāpta jo charaṇ (chāritra) use yati prāpta karake, kramashaḥ atul nivr̥utti karake, chaitanyasāmānya aur chaitanyavisheṣharūp jisakā prakāsh hai aise nijadravyamen sarvataḥ sthiti karo .’’

aur (is 86vīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj shlok kahate hain ) :

[shlokārtha : ] jo viṣhayasukhase virakta hain, shuddha tattvamen anurakta hain, tapamen līn jinakā chitta hai, shāstrasamūhamen jo 2matta hain, guṇarūpī maṇiyoṅke samudāyase yukta hain aur sarva

1ādar = sāvadhānī; prayatna; bahumān . 2matta = masta; pāgal; ati prītivant; ati ānandit .


Page 165 of 388
PDF/HTML Page 192 of 415
single page version

mottūṇ sallabhāvan ṇissalle jo du sāhu pariṇamadi .

so paḍikamaṇan uchchai paḍikamaṇamao have jamhā ..87..

muktvā shalyabhāvan niḥshalye yastu sādhuḥ pariṇamati .
sa pratikramaṇamuchyate pratikramaṇamayo bhavedyasmāt ..87..

ih hi niḥshalyabhāvapariṇatamahātapodhan ev nishchayapratikramaṇasvarūp ityukta : .

nishchayato niḥshalyasvarūpasya paramātmanastāvad vyavahāranayabalen karmapaṅkayukta tvāt nidānamāyāmithyāshalyatrayan vidyat ityupachārataḥ . at ev shalyatrayan parityajya param- niḥshalyasvarūpe tiṣhṭhati yo hi paramayogī sa nishchayapratikramaṇasvarūp ityuchyate, yasmāt svarūpagatavāstavapratikramaṇamastyeveti . saṅkalponse mukta hain, ve muktisundarīke vallabh kyon na hoṅge ? (avashya hī hoṅge . ) 115 .

gāthā : 87 anvayārtha :[yaḥ tu sādhuḥ ] jo sādhu [shalyabhāvan ] shalyabhāv [muktvā ] chhoṛakar [niḥshalye ] niḥshalyabhāvase [pariṇamati ] pariṇamit hotā hai, [saḥ ] vah (sādhu) [pratikramaṇam ] pratikramaṇ [uchyate ] kahalātā hai, [yasmāt ] kāraṇ ki vah [pratikramaṇamayaḥ bhavet ] pratikramaṇamay hai .

ṭīkā :yahān̐ niḥshalyabhāvase pariṇat mahātapodhanako hī nishchayapratikramaṇasvarūp kahā hai .

pratham to, nishchayase niḥshalyasvarūp paramātmāko, vyavahāranayake balase karmapaṅk- yuktapanā honeke kāraṇ (vyavahāranayase karmarūpī kīchaṛake sāth sambandha honeke kāraṇ) ‘use nidān, māyā aur mithyātvarūpī tīn shalya vartate hain’ aisā upachārase kahā jātā hai . aisā honese hī tīn shalyoṅkā parityāg karake jo param yogī param niḥshalya svarūpamen rahatā hai use nishchayapratikramaṇasvarūp kahā jātā hai, kāraṇ ki use svarūpagat (nij svarūpake sāth sambandhavālā) vāstavik pratikramaṇ hai hī .

[ab is 87vīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj do shlok kahate hain : ]

kar shalyakā parityāg muni niḥshalya jo vartan kare .
pratikramaṇamayatā hetuse pratikramaṇ kahate hain use ..87..

Page 166 of 388
PDF/HTML Page 193 of 415
single page version

(anuṣhṭubh)
shalyatrayan parityajya niḥshalye paramātmani .
sthitvā vidvānsadā shuddhamātmānan bhāvayetsphu ṭam ..116..
(pr̥ithvī)
kaṣhāyakalirañjitan tyajatu chittamuchchairbhavān
bhavabhramaṇakāraṇan smarasharāgnidagdhan muhuḥ
.
svabhāvaniyatan sukhan vidhivashādanāsāditan
bhaj tvamalinan yate prabalasansr̥uterbhītitaḥ
..117..
chattā aguttibhāvan tiguttigutto havei jo sāhū .
so paḍikamaṇan uchchai paḍikamaṇamao have jamhā ..88..
tyaktvā aguptibhāvan triguptigupto bhavedyaḥ sādhuḥ .
sa pratikramaṇamuchyate pratikramaṇamayo bhavedyasmāt ..88..

[shlokārtha : ] tīn shalyoṅkā parityāg karake, niḥshalya paramātmāmen sthit rahakar, vidvānako sadā shuddha ātmāko sphu ṭarūpase bhānā chāhiye .116.

[shlokārtha : ] he yati ! jo (chitta) bhavabhramaṇakā kāraṇ hai aur bārambār kāmabāṇakī agnise dagdha haiaise kaṣhāyakleshase raṅge hue chittako tū atyanta chhoṛ; jo vidhivashāt (karmavashatāke kāraṇ) aprāpta hai aise nirmal svabhāvaniyat sukhako tū prabal sansārakī bhītīse ḍarakar bhaj .117.

gāthā : 88 anvayārtha :[yaḥ sādhuḥ ] jo sādhu [aguptibhāvan ] aguptibhāv [tyaktvā ] chhoṛakar, [triguptiguptaḥ bhavet ] triguptigupta rahatā hai, [saḥ ] vah (sādhu) [pratikramaṇam ] pratikramaṇ [uchyate ] kahalātā hai, [yasmāt ] kāraṇ ki vah [pratikramaṇamayaḥ bhavet ] pratikramaṇamay hai . svabhāvaniyat = svabhāvamen nishchit rahā huā; svabhāvamen niyamase rahā huā .

jo sādhu chhoṛ aguptiko tray - guptimen vicharaṇ kare .
pratikramaṇamayatā hetuse pratikramaṇ kahate hain use ..88..

Page 167 of 388
PDF/HTML Page 194 of 415
single page version

triguptiguptalakṣhaṇaparamatapodhanasya nishchayachāritrākhyānametat .

yaḥ paramatapashcharaṇasaraḥsarasiruhākarachaṇḍachaṇḍarashmiratyāsannabhavyo munīshvaraḥ bāhyaprapañcharūpam aguptibhāvan tyaktvā triguptiguptanirvikalpaparamasamādhilakṣhaṇalakṣhitam atyapūrvamātmānan dhyāyati, yasmāt pratikramaṇamayaḥ paramasanyamī at ev sa cha nishchayapratikramaṇasvarūpo bhavatīti .

(hariṇī)
ath tanumanovāchān tyaktvā sadā vikr̥utin muniḥ
sahajaparamān guptin sañgnānapuñjamayīmimām
.
bhajatu paramān bhavyaḥ shuddhātmabhāvanayā saman
bhavati vishadan shīlan tasya triguptimayasya tat
..118..
mottūṇ aṭṭaruddan jhāṇan jo jhādi dhammasukkan vā .
so paḍikamaṇan uchchai jiṇavaraṇiddiṭṭhasuttesu ..89..

ṭīkā :triguptiguptapanā (tīn gupti dvārā guptapanā) jisakā lakṣhaṇ hai aise param tapodhanako nishchayachāritra honekā yah kathan hai .

param tapashcharaṇarūpī sarovarake kamalasamūhake liye prachaṇḍ sūrya samān aise jo ati- āsannabhavya munīshvar bāhya prapañcharūp aguptibhāv chhoṛakar, triguptigupta - nirvikalpa - paramasamādhilakṣhaṇase lakṣhit ati - apūrva ātmāko dhyāte hain, ve munīshvar pratikramaṇamay paramasanyamī honese hī nishchayapratikramaṇasvarūp hain .

[ab is 88vīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj shlok kahate hain : ]

[shlokārtha : ] man - vachan - kāyakī vikr̥utiko sadā chhoṛakar, bhavya muni samyaggnānake puñjamayī is sahaj param guptiko shuddhātmākī bhāvanā sahit utkr̥uṣhṭarūpase bhajo . triguptimay aise us munikā vah chāritra nirmal hai .118.

jo ārta raudra vihāy vartte dharma-shukla sudhyānamen .
pratikramaṇ kahate hain use jinadevake ākhyānamen ..89..

Page 168 of 388
PDF/HTML Page 195 of 415
single page version

muktvārtaraudran dhyānan yo dhyāyati dharmashuklan vā .
sa pratikramaṇamuchyate jinavaranirdiṣhṭasūtreṣhu ..89..

dhyānavikalpasvarūpākhyānametat .

svadeshatyāgāt dravyanāshāt mitrajanavideshagamanāt kamanīyakāminīviyogāt aniṣhṭasanyogādvā samupajātamārtadhyānam, chaurajārashātravajanavadhabandhananibaddhamahaddveṣhajanit- raudradhyānan cha, etaddvitayam aparimitasvargāpavargasukhapratipakṣhan sansāraduḥkhamūlatvānniravasheṣheṇ tyaktvā, svargāpavarganiḥsīmasukhamūlasvātmāshritanishchayaparamadharmadhyānam, dhyānadhyeyavividhavikalpa- virahitāntarmukhākārasakalakaraṇagrāmātītanirbhedaparamakalāsanāthanishchayashukladhyānan cha dhyātvā yaḥ paramabhāvabhāvanāpariṇataḥ bhavyavarapuṇḍarīkaḥ nishchayapratikramaṇasvarūpo bhavati, paramajinendravadanār- vindavinirgatadravyashruteṣhu viditamiti . dhyāneṣhu cha chaturṣhu heyamādyan dhyānadvitayan, tritayan

gāthā : 89 anvayārtha :[yaḥ ] jo (jīv) [ārtaraudran dhyānan ] ārta aur raudra dhyān [muktvā ] chhoṛakar [dharmashuklan vā ] dharma athavā shukladhyānako [dhyāyati ] dhyātā hai, [saḥ ] vah (jīv) [jinavaranirdiṣhṭasūtreṣhu ] jinavarakathit sūtrommen [pratikramaṇam ] pratikramaṇ [uchyate ] kahalātā hai .

ṭīkā :yah, dhyānake bhedoṅke svarūpakā kathan hai .

(1) svadeshake tyāgase, dravyake nāshase, mitrajanake videshagamanase, kamanīy (iṣhṭa, sundar) kāminīke viyogase athavā aniṣhṭake sanyogase utpanna honevālā jo ārtadhyān, tathā (2) chor - jār - shatrujanoṅke badh - bandhan sambandhī mahā dveṣhase utpanna honevālā jo raudradhyān, ve donon dhyān svarga aur mokṣhake aparimit sukhase pratipakṣha sansāraduḥkhake mūl honeke kāraṇ un donoṅko niravasheṣharūpase (sarvathā) chhoṛakar, (3) svarga aur mokṣhake niḥsīm (apār) sukhakā mūl aisā jo svātmāshrit nishchay - paramadharmadhyān, tathā (4) dhyān aur dhyeyake vividh vikalpa rahit, antarmukhākār, sakal indriyoṅke samūhase atīt (samasta indriyātīt) aur nirbhed param kalā sahit aisā jo nishchay - shukladhyān, unhen dhyākar, jo bhavyapuṇḍarīk (bhavyottam) paramabhāvakī (pāriṇāmik bhāvakī) bhāvanārūpase pariṇamit huā hai, vah nishchayapratikramaṇasvarūp haiaisā param jinendrake mukhāravindase nikale hue dravyashrutamen kahā hai . antarmukhākār = antarmukh jisakā ākār arthāt svarūp hai aisā .


Page 169 of 388
PDF/HTML Page 196 of 415
single page version

tāvadupādeyan, sarvadopādeyan cha chaturthamiti .

tathā chokta m
(anuṣhṭubh)
‘‘niṣhkriyan karaṇātītan dhyānadhyeyavivarjitam .
antarmukhan tu yaddhayānan tachchhuklan yogino viduḥ ..’’
(vasantatilakā)
dhyānāvalīmapi cha shuddhanayo na vakti
vyaktan sadāshivamaye paramātmatattve
.
sāstītyuvāch satatan vyavahāramārga-
stattvan jinendra tadaho mahadindrajālam
..119..
(vasantatilakā)
sadbodhamaṇḍanamidan paramātmatattvan
muktan vikalpanikarairakhilaiḥ samantāt
.
nāstyeṣh sarvanayajātagataprapañcho
dhyānāvalī kathay sā kathamatra jātā
..120..

chār dhyānommen pratham do dhyān hey hain, tīsarā pratham to upādey hai aur chauthā sarvadā upādey hai .

isīprakār (anyatra shlok dvārā) kahā hai ki :

‘‘[shlokārtha : ] jo dhyān niṣhkriy hai, indriyātīt hai, dhyānadhyeyavivarjit (arthāt dhyān aur dhyeyake vikalponse rahit) hai aur antarmukh hai, us dhyānako yogī shukladhyān kahate hain .’’

[ab is 89vīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj do shlok kahate hain :]

[shlokārtha : ] pragaṭarūpase sadāshivamay (nirantar kalyāṇamay) aise paramātma- tattvamen dhyānāvalī honā bhī shuddhanay nahīn kahatā . ‘vah hai (arthāt dhyānāvalī ātmāmen hai )’ aisā (mātra) vyavahāramārgane satat kahā hai . he jinendra ! aisā vah tattva (tūne nay dvārā kahā huā vastusvarūp), aho ! mahā indrajāl hai . 119 .

[shlokārtha : ] samyaggnānakā ābhūṣhaṇ aisā yah paramātmatattva samasta dhyānāvalī = dhyānapaṅkti; dhyān paramparā .


Page 170 of 388
PDF/HTML Page 197 of 415
single page version

michchhattapahudibhāvā puvvan jīveṇ bhāviyā suiran .
sammattapahudibhāvā abhāviyā honti jīveṇ ..90..
mithyātvaprabhr̥utibhāvāḥ pūrvan jīven bhāvitāḥ suchiram .
samyaktvaprabhr̥utibhāvāḥ abhāvitā bhavanti jīven ..90..

āsannānāsannabhavyajīvapūrvāparapariṇāmasvarūpopanyāso‘yam .

mithyātvāvratakaṣhāyayogapariṇāmāssāmānyapratyayāḥ, teṣhān vikalpāstrayodash bhavanti ‘michchhādiṭṭhīādī jāv sajogissa charamantan’ iti vachanāt, mithyādraṣhṭiguṇasthānādisayogi- guṇasthānacharamasamayaparyantasthitā ityarthaḥ . vikalpasamūhonse sarvataḥ mukta (sarva orase rahit) hai . (isaprakār) sarvanayasamūh sambandhī yah prapañch paramātmatattvamen nahīn hai to phi ra vah dhyānāvalī isamen kis prakār utpanna huī (arthāt dhyānāvalī is paramātmatattvamen kaise ho sakatī hai ) so kaho .120.

gāthā : 90 anvayārtha :[mithyātvaprabhr̥utibhāvāḥ ] mithyātvādi bhāv [jīven ] jīvane [pūrvan ] pūrvamen [suchiram ] suchir kāl (ati dīrgha kāl) [bhāvitāḥ ] bhāye hain; [samyaktvaprabhr̥utibhāvāḥ ] samyaktvādi bhāv [jīven ] jīvane [abhāvitāḥ bhavanti ] nahīn bhāye hain .

ṭīkā :yah, āsannabhavya aur anāsannabhavya jīvake pūrvāpar (pahaleke aur bādake) pariṇāmoṅke svarūpakā kathan hai .

mithyātva, avrat, kaṣhāy aur yogarūp pariṇām sāmānya pratyay (āsrav) hain; unake terah bhed hain, kāraṇ ki ‘1michchhādiṭṭhīādī jāv sajogissa charamantan ’ aisā (shāstrakā) vachan hai; mithyādr̥uṣhṭiguṇasthānase lekar sayogīguṇasthānake antim samay tak pratyay hote hainaisā artha hai .

mithyātva ādik bhāvakī kī jīvane chir bhāvanā .
samyaktva ādik bhāvakī na karī kabhī bhī bhāvanā ..90..

1artha :(pratyayoṅke, terah prakārake bhed kahe gaye hain) mithyādr̥uṣhṭiguṇasthānase lekar sayogakevalī- guṇasthānake charam samay takake .


Page 171 of 388
PDF/HTML Page 198 of 415
single page version

anāsannabhavyajīven nirañjananijaparamātmatattvashraddhānavikalen pūrvan suchiran bhāvitāḥ khalu sāmānyapratyayāḥ, ten svarūpavikalen bahirātmajīvenānāsāditaparamanaiṣhkarmya- charitreṇ samyagdarshanagnānachāritrāṇi na bhāvitāni bhavantīti . asya mithyādraṣhṭe- rviparītaguṇanichayasampanno‘tyāsannabhavyajīvaḥ . asya samyaggnānabhāvanā kathamiti chet

tathā choktan shrīguṇabhadrasvāmibhiḥ

(anuṣhṭubh)
‘‘bhāvayāmi bhavāvarte bhāvanāḥ prāgabhāvitāḥ .
bhāvaye bhāvitā neti bhavābhāvāy bhāvanāḥ ..’’

tathā hi

nirañjan nij paramātmatattvake shraddhān rahit anāsannabhavya jīvane vāstavamen sāmānya pratyayoṅko pahale suchir kāl bhāyā hai; jisane param naiṣhkarmyarūp chāritra prāpta nahīn kiyā hai aise us svarūpashūnya bahirātma - jīvane samyagdarshan, samyaggnān aur samyak- chāritrako nahīn bhāyā hai . is mithyādr̥uṣhṭi jīvase viparīt guṇasamudāyavālā ati-āsannabhavya jīv hotā hai .

is (atinikaṭabhavya) jīvako samyaggnānakī bhāvanā kisaprakārase hotī hai aisā prashna kiyā jāye to (āchāryavar) shrī guṇabhadrasvāmīne (ātmānushāsanamen 238ven shlok dvārā) kahā hai ki :

‘‘[shlokārtha : ] 1bhavāvartamen pahale na bhāyī huī bhāvanāen̐ (ab) main bhātā hūn̐ . ve bhāvanāen̐ (pahale) na bhāyī honese main bhavake abhāvake liye unhen bhātā hūn̐ (kāraṇ ki bhavakā abhāv to bhavabhramaṇake kāraṇabhūt bhāvanāonse viruddha prakārakī, pahale na bhāyī huī aisī apūrva bhāvanāonse hī hotā hai ) .’’

aur (is 90vīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj shlok kahate hain ) :

1bhavāvarta = bhav-āvarta; bhavakā chakra; bhavakā bham̐varajāl; bhav-parāvarta .


Page 172 of 388
PDF/HTML Page 199 of 415
single page version

(mālinī)
ath bhavajalarāshau magnajīven pūrvan
kimapi vachanamātran nirvr̥uteḥ kāraṇan yat
.
tadapi bhavabhaveṣhu shrūyate vāhyate vā
na cha na cha bat kaṣhṭan sarvadā gnānamekam
..121..
michchhādansaṇaṇāṇacharittan chaiūṇ ṇiravaseseṇ .
sammattaṇāṇacharaṇan jo bhāvai so paḍikkamaṇan ..91..
mithyādarshanagnānacharitran tyaktvā niravasheṣheṇ .
samyaktvagnānacharaṇan yo bhāvayati sa pratikramaṇam ..91..

atra samyagdarshanagnānachāritrāṇān niravasheṣhasvīkāreṇ mithyādarshanagnānachāritrāṇān niravasheṣhatyāgen cha paramamumukṣhornishchayapratikramaṇan cha bhavati ityukta m .

[shlokārtha : ] jo mokṣhakā kuchh kathanamātra (kahanemātra) kāraṇ hai use bhī (arthāt vyavahār - ratnatrayako bhī) bhavasāgaramen ḍūbe hue jīvane pahale bhavabhavamen (anek bhavommen) sunā hai aur ācharā (ācharaṇamen liyā) hai; parantu arere ! khed hai ki jo sarvadā ek gnān hai use (arthāt jo sadā ek gnānasvarūp hī hai aise paramātmatattvako) jīvane sunā - ācharā nahīn hai, nahīn hai .121.

gāthā : 91 anvayārtha :[mithyādarshanagnānacharitran ] mithyādarshan, mithyāgnān aur mithyāchāritrako [niravasheṣheṇ ] niravasheṣharūpase [tyaktvā ] chhoṛakar [samyaktvagnānacharaṇan ] samyagdarshan, samyaggnān aur samyakchāritrako [yaḥ ] jo (jīv) [bhāvayati ] bhātā hai, [saḥ ] vah (jīv) [pratikramaṇam ] pratikramaṇ hai .

ṭīkā :yahān̐ (is gāthāmen), samyagdarshanagnānachāritrakā niravasheṣh (sampūrṇa) svīkār karanese aur mithyādarshanagnānachāritrakā niravasheṣh tyāg karanese param mumukṣhuko nishchayapratikramaṇ hotā hai aisā kahā hai .

jo jīv tyāge sarva mithyādarsha - gnān - charitra re .
samyaktva - gnān - charitra bhāve pratikramaṇ kahate use ..91..

Page 173 of 388
PDF/HTML Page 200 of 415
single page version

bhagavadarhatparameshvaramārgapratikūlamārgābhāsamārgashraddhānan mithyādarshanan, tatraivāvastuni vastubuddhirmithyāgnānan, tanmārgācharaṇan mithyāchāritran cha, etatrritayamapi niravasheṣhan tyaktvā, athavā svātmashraddhānaparignānānuṣhṭhānarūpavimukhatvamev mithyādarshanagnānachāritrātmakaratnatrayam, etadapi tyaktvā . trikālanirāvaraṇanityānandaikalakṣhaṇanirañjananijaparamapāriṇāmikabhāvātmakakāraṇ- paramātmā hyātmā, tatsvarūpashraddhānaparignānācharaṇasvarūpan hi nishchayaratnatrayam; evan bhagavatpar- mātmasukhābhilāṣhī yaḥ paramapuruṣhārthaparāyaṇaḥ shuddharatnatrayātmakam ātmānan bhāvayati sa paramatapodhan ev nishchayapratikramaṇasvarūp ityukta : .

(vasantatilakā)
tyaktvā vibhāvamakhilan vyavahāramārga-
ratnatrayan cha matimānnijatattvavedī
.
shuddhātmatattvaniyatan nijabodhamekan
shraddhānamanyadaparan charaṇan prapede
..122..

bhagavān arhat parameshvarake mārgase pratikūl mārgābhāsamen mārgakā shraddhān vah mithyādarshan hai, usīmen kahī huī avastumen vastubuddhi vah mithyāgnān hai aur us mārgakā ācharaṇ vah mithyāchāritra hai; in tīnoṅko niravasheṣharūpase chhoṛakar . athavā, nij ātmāke shraddhān - gnān - anuṣhṭhānake rūpase vimukhatā vahī mithyādarshan - gnān - chāritrātmak (mithyā) ratnatray hai; ise bhī (niravasheṣharūpase) chhoṛakar . trikāl - nirāvaraṇ, nitya ānanda jisakā ek lakṣhaṇ hai aisā, nirañjan nij paramapāriṇāmikabhāvasvarūp kāraṇaparamātmā vah ātmā hai; usake svarūpake shraddhāngnānācharaṇakā rūp vah vāstavamen nishchayaratnatray hai; isaprakār bhagavān paramātmāke sukhakā abhilāṣhī aisā jo paramapuruṣhārthaparāyaṇ (param tapodhan) shuddharatnatrayātmak ātmāko bhātā hai, us param tapodhanako hī (shāstramen) nishchayapratikramaṇasvarūp kahā hai .

[ab is 91vīn gāthākī ṭīkā pūrṇa karate hue ṭīkākār munirāj shlok kahate hain : ]

[shlokārtha : ] samasta vibhāvako tathā vyavahāramārgake ratnatrayako chhoṛakar nijatattvavedī (nij ātmatattvako jānanevālāanubhavan karanevālā) matimān puruṣh