Niyamsar-Hindi (itrans transliteration). Gatha: 116-125 ; Adhikar-9 : Param Samadhi Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 14 of 21

 

Page 234 of 388
PDF/HTML Page 261 of 415
single page version

[shlokArtha : ] krodhakaShAyako kShamAse, mAnakaShAyako mArdavase hI, mAyAko
ArjavakI prAptise aur lobhakaShAyako shauchase (santoShase) jIto . 182 .
gAthA : 116 anvayArtha :[tasya ev AtmanaH ] usI (anantadharmavAle)
AtmAkA [yaH ] jo [utkR^iShTaH bodhaH ] utkR^iShTa bodh, [j~nAnam ] j~nAn athavA [chittam ] chitta
use [yaH muniH ] jo muni [nitya.n dharati ] nitya dhAraN karatA hai, [tasya ] use [prAyashchittam
bhavet ]
prAyashchitta hai
.
TIkA :yahA.N, ‘shuddha j~nAnake svIkAravAleko prAyashchitta hai’ aisA kahA hai .
utkR^iShTa aisA jo vishiShTa dharma vah vAstavame.n param bodh haiaisA artha hai . bodh,
j~nAn aur chitta bhinna padArtha nahI.n hai.n . aisA honese hI usI paramadharmI jIvako prAyaH chitta
hai arthAt prakR^iShTarUpase chitta (j~nAn) hai . jo paramasa.nyamI aise chittako nitya dhAraN karatA
hai, use vAstavame.n nishchayprAyashchitta hai .
(AryA)
kShamayA krodhakaShAya.n mAnakaShAya.n cha mArdavenaiv .
mAyAmArjavalAbhAllobhakaShAya.n cha shauchato jayatu ..182..
ukkiTTho jo boho NANa.n tassev appaNo chitta.n .
jo dharai muNI Nichcha.n pAyachChitta.n have tassa ..116..
utkR^iShTo yo bodho j~nAna.n tasyaivAtmanashchittam .
yo dharati munirnitya.n prAyashchitta.n bhavettasya ..116..
atra shuddhaj~nAnasvIkAravataH prAyashchittamityukta m .
utkR^iShTo yo vishiShTadharmaH sa hi paramabodhaH ityarthaH . bodho j~nAna.n
chittamityanarthAntaram . at ev tasyaiv paramadharmiNo jIvasya prAyaH prakarSheN chitta.n . yaH
paramasa.nyamI nitya.n tAdrasha.n chitta.n dhatte, tasya khalu nishchayaprAyashchitta.n bhavatIti .
utkR^iShTa nij avabodh athavA j~nAn athavA chittako .
dhAre muni jo pAlatA vah nitya prAyashchittako ..116..

Page 235 of 388
PDF/HTML Page 262 of 415
single page version

[bhAvArtha : ] jIv dharmI hai aur j~nAnAdik usake dharma hai.n . param chitta athavA
param j~nAnasvabhAv jIvakA utkR^iShTa visheShadharma hai . isaliye svabhAv - apekShAse jIvadravyako
prAyaH chitta hai arthAt prakR^iShTarUpase j~nAn hai . jo paramasa.nyamI aise chittakI (param
j~nAnasvabhAvakI) shraddhA karatA hai tathA usame.n lIn rahatA hai, use nishchayaprAyashchitta hai . ]
[ab 116vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] is lokame.n jo (munIndra) shuddhAtmaj~nAnakI samyak bhAvanAvanta
hai, use prAyashchitta hai hI . jisane pApasamUhako jhA.D.h.h diyA hai aise us munIndrako mai.n usake
guNo.nkI prApti hetu nitya va.ndan karatA hU.N . 183 .
gAthA : 117 anvayArtha :[bahunA ] bahut [bhaNiten tu ] kahanese [kim ]
kyA ? [anekakarmaNAm ] anek karmo.nke [kShayahetuH ] kShayakA hetu aisA jo [maharShINAm ]
maharShiyo.nkA [varatapashcharaNam ] uttam tapashcharaN [sarvam ] vah sab [prAyashchitta.n jAnIhi ]
prAyashchitta jAn
.
TIkA :yahA.N aisA kahA hai ki param tapashcharaName.n lIn param jinayogIshvaro.nko
(shAlinI)
yaH shuddhAtmaj~nAnasa.nbhAvanAtmA
prAyashchittamatra chAstyev tasya
.
nirdhUtA.nhaHsa.nhati.n ta.n munIndra.n
vande nitya.n tadguNaprAptaye.aham
..183..
ki.n bahuNA bhaNieN du varatavacharaNa.n mahesiNa.n savva.n .
pAyachChitta.n jANah aNeyakammAN khayaheU ..117..
ki.n bahunA bhaNiten tu varatapashcharaNa.n maharShINA.n sarvam .
prAyashchitta.n jAnIhyanekakarmaNA.n kShayahetuH ..117..
ih hi paramatapashcharaNanirataparamajinayogIshvarANA.n nishchayaprAyashchittam . eva.n samastA-
bahu kathanase kyA jo aneko.n karma - kShayakA hetu hai .
uttam tapashcharyA R^iShikI sarva prAyashchitta hai ..117..

Page 236 of 388
PDF/HTML Page 263 of 415
single page version

nishchayaprAyashchitta hai; isaprakAr nishchayaprAyashchitta samasta AcharaNo.nme.n param AcharaN hai aisA kahA hai .
bahut asat pralApo.nse bas hoo, bas hoo . nishchayavyavahArasvarUp
paramatapashcharaNAtmak aisA jo param jinayogiyo.nko anAdi sa.nsArase ba.Ndhe hue dravyabhAvakarmo.nke
niravasheSh vinAshakA kAraN vah sab shuddhanishchayaprAyashchitta hai aisA, he shiShya ! tU jAn
.
[ab is 117vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj pA.Nch shlok
kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] anashanAditapashcharaNAtmak (arthAt svarUpapratapanarUpase pariNamit,
pratApavanta arthAt ugra svarUpapariNatise pariNamit) aisA yah sahaj - shuddha - chaitanyasvarUpako
jAnanevAlo.nkA 1sahajaj~nAnakalAparigochar sahajatattva 2aghakShayakA kAraN hai .184.
[shlokArtha : ] jo (prAyashchitta) is svadravyakA dharma aur shuklarUp chi.ntan
charaNAnA.n paramAcharaNamityukta m .
bahubhirasatpralApairalamalam . punaH sarva.n nishchayavyavahArAtmakaparamatapashcharaNAtmaka.n param-
jinayogInAmAsa.nsArapratibaddhadravyabhAvakarmaNA.n niravasheSheN vinAshakAraNa.n shuddhanishchayaprAyashchitta-
miti he shiShya tva.n jAnIhi
.
(drutavila.nbit)
anashanAditapashcharaNAtmaka.n
sahajashuddhachidAtmavidAmidam
.
sahajabodhakalAparigochara.n
sahajatattvamaghakShayakAraNam
..184..
(shAlinI)
prAyashchitta.n hyuttamAnAmida.n syAt.h
svadravye.asmin chintana.n dharmashuklam .
karmavrAtadhvAntasadbodhatejo
lIna.n svasminnirvikAre mahimni
..185..
1sahajaj~nAnakalAparigochar = sahaj j~nAnakI kalA dvArA sarva prakArase j~nAt hone yogya
2agh = ashuddhi; doSh; pAp . (pAp tathA puNya dono.n vAstavame.n agh hai.n .)
dharmadhyAn aur shukladhyAnarUp jo svadravyachi.ntan vah prAyashchitta hai .

Page 237 of 388
PDF/HTML Page 264 of 415
single page version

hai, jo karmasamUhake andhakArako naShTa karaneke liye samyagj~nAnarUpI tej hai tathA jo apanI
nirvikAr mahimAme.n lIn hai
aisA yah prAyashchitta vAstavame.n uttam puruSho.nko hotA hai .185.
[shlokArtha : ] yamiyo.nko (sa.nyamiyo.nko) Atmaj~nAnase kramashaH Atmalabdhi
(AtmAkI prApti) hotI haiki jis Atmalabdhine j~nAnajyoti dvArA indriyasamUhake ghor
andhakArakA nAsh kiyA hai tathA jo Atmalabdhi karmavanase utpanna (bhavarUpI) dAvAnalakI
shikhAjAlakA (shikhAo.nke samUhakA) nAsh karaneke liye us par satat shamajalamayI
dhArAko tejIse Cho.DtI hai
barasAtI hai .186.
[shlokArtha : ] adhyAtmashAstrarUpI amR^itasamudrame.nse mai.nne jo sa.nyamarUpI ratnamAlA
bAhar nikAlI hai vah (ratnamAlA) muktivadhUke vallabh aise tattvaj~nAniyo.nke sukaNThakA
AbhUShaN banI hai
.187.
[shlokArtha : ] munIndro.nke chittakamalake (hR^idayakamalake) bhItar jisakA vAs
hai, jo vimuktirUpI kAntAke ratisaukhyakA mUl hai (arthAt jo muktike atIndriy AnandakA
(ma.ndAkrA.ntA)
Atmaj~nAnAdbhavati yaminAmAtmalabdhiH krameN
j~nAnajyotirnihatakaraNagrAmaghorAndhakArA
.
karmAraNyodbhavadavashikhAjAlakAnAmajasra.n
pradhva.nse.asmin shamajalamayImAshu dhArA.n vamantI
..186..
(upajAti)
adhyAtmashAstrAmR^itavArirAshe-
rmayoddhR^itA sa.nyamaratnamAlA
.
babhUv yA tattvavidA.n sukaNThe
sAla.nkR^itirmukti vadhUdhavAnAm
..187..
(upendravajrA)
namAmi nitya.n paramAtmatattva.n
munIndrachittAmbujagarbhavAsam
.
vimukti kA.ntAratisaukhyamUla.n
vinaShTasa.nsAradrumUlametat
.h ..188..

Page 238 of 388
PDF/HTML Page 265 of 415
single page version

mUl hai ) aur jisane sa.nsAravR^ikShake mUlakA vinAsh kiyA haiaise is paramAtmatattvako mai.n
nitya naman karatA hU.N . 188 .
gAthA : 118 anvayArtha :[anantAnantabhaven ] anantAnanta bhavo.n dvArA
[samarjitashubhAshubhakarmasa.ndohaH ] upArjit shubhAshubh karmarAshi [tapashcharaNen ] tapashcharaNase
[vinashyati ] naShTa hotI hai; [tasmAt ] isaliye [tapaH ] tap [prAyashchitam ] prAyashchitta hai
.
TIkA :yahA.N (is gAthAme.n), prasiddha shuddhakAraNaparamAtmatattvame.n sadA antarmukh
rahakar jo pratapan vah tap prAyashchitta hai (arthAt shuddhAtmasvarUpame.n lIn rahakar pratapanA
pratApavanta vartanA so tap hai aur vah tap prAyashchitta hai ) aisA kahA hai .
anAdi sa.nsArase hI upArjit dravyabhAvAtmak shubhAshubh karmo.nkA samUhki jo pA.Nch
prakArake (pA.Nch parAvartanarUp) sa.nsArakA sa.nvardhan karaneme.n samartha hai vahbhAvashuddhilakShaN
(bhAvashuddhi jisakA lakShaN hai aise) paramatapashcharaNase vilayako prApta hotA hai; isaliye
svAtmAnuShThAnaniShTha (
nij AtmAke AcharaName.n lIn) paramatapashcharaN hI shuddhanishchayaprAyashchitta hai
aisA kahA gayA hai .
Na.ntANa.ntabhaveN samajjiyasuhaasuhakammasa.ndoho .
tavacharaNeN viNassadi pAyachChitta.n tava.n tamhA ..118..
anantAnantabhaven samarjitashubhAshubhakarmasa.ndohaH .
tapashcharaNen vinashyati prAyashchitta.n tapastasmAt.h ..118..
atra prasiddhashuddhakAraNaparamAtmatattve sadAntarmukhatayA pratapana.n yattattapaH prAyashchitta.n
bhavatItyukta m .
Asa.nsArat ev samupArjitashubhAshubhakarmasa.ndoho dravyabhAvAtmakaH pa.nchasa.nsArasa.nvardhanasamarthaH
paramatapashcharaNen bhAvashuddhilakShaNen vilaya.n yAti, tataH svAtmAnuShThAnaniShTha.n paramatapashcharaNamev
shuddhanishchayaprAyashchittamityabhihitam
.
arjit anantAnanta bhavake jo shubhAshubh karma hai.n .
tapase vinash jAte sutap ataev prAyashchitta hai ..118..

Page 239 of 388
PDF/HTML Page 266 of 415
single page version

[ab is 118vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] jo (tap) anAdi sa.nsArase samR^iddha huI karmo.nkI mahA aTavIko
jalA deneke liye agnikI jvAlAke samUh samAn hai, shamasukhamay hai aur mokShalakShmIke liye
bhe.nT hai, us chidAnandarUpI amR^itase bhare hue tapako sa.nt karmakShay karanevAlA prAyashchitta kahate
hai.n, parantu anya kisI kAryako nahI.n
.189.
gAthA : 119 anvayArtha :[AtmasvarUpAlambanabhAven tu ] AtmasvarUp
jisakA Alamban hai aise bhAvase [jIvaH ] jIv [sarvabhAvaparihAra.n ] sarvabhAvo.nkA parihAr
[kartum shaknoti ] kar sakatA hai, [tasmAt ] isaliye [dhyAnam ] dhyAn vah [sarvam
bhavet ]
sarvasva hai
.
TIkA :yahA.N (is gAthAme.n), nij AtmA jisakA Ashray hai aisA nishchayadharmadhyAn
hI sarva bhAvo.nkA abhAv karaneme.n samartha hai aisA kahA hai .
(ma.ndAkrA.ntA)
prAyashchitta.n na punarapara.n karma karmakShayArtha.n
prAhuH santastap iti chidAna.ndapIyUShapUrNam
.
Asa.nsArAdupachitamahatkarmakAntAravahni-
jvAlAjAla.n shamasukhamaya.n prAbhR^ita.n mokShalakShmyAH
..189..
appasarUvAla.nbaNabhAveN du savvabhAvaparihAra.n .
sakkadi kAdu.n jIvo tamhA jhANa.n have savva.n ..119..
AtmasvarUpAlambanabhAven tu sarvabhAvaparihAram .
shaknoti kartu.n jIvastasmAd dhyAna.n bhavet.h sarvam ..119..
atra sakalabhAvAnAmabhAva.n kartu.n svAtmAshrayanishchayadharmadhyAnamev samarthamityukta m .
shuddhAtma Ashrit bhAvase sab bhAvakA parihAr re .
yah jIv kar sakatA ataH sarvasva hai vah dhyAn re ..119..

Page 240 of 388
PDF/HTML Page 267 of 415
single page version

samasta paradravyo.nke parityAgarUp lakShaNase lakShit akhaNDa - nityanirAvaraN -
sahajaparamapAriNAmikabhAvakI bhAvanAse audayik, aupashamik, kShAyik tathA
kShAyopashamik in chAr bhAvA.ntaro.nkA
parihAr karaneme.n ati - Asannabhavya jIv samartha hai,
isIliye us jIvako pApATavIpAvak (pAparUpI aTavIko jalAnevAlI agni) kahA
hai; aisA honese pA.Nch mahAvrat, pA.Nch samiti, tIn gupti, pratyAkhyAn, prAyashchitta, AlochanA
Adi sab dhyAn hI hai (arthAt paramapAriNAmik bhAvakI bhAvanArUp jo dhyAn vahI
mahAvrat-prAyashchittAdi sab kuCh hai )
.
[ab is 119vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n : ]
akhilaparadravyaparityAgalakShaNalakShitAkShuNNanityanirAvaraNasahajaparamapAriNAmikabhAv -
bhAvanayA bhAvAntarANA.n chaturNAmaudayikaupashamikakShAyikakShAyopashamikAnA.n parihAra.n
kartumatyAsannabhavyajIvaH samartho yasmAt
.h, tat ev pApATavIpAvak ityukta m . ataH pa.nch-
mahAvratapa.nchasamititriguptipratyAkhyAnaprAyashchittAlochanAdika.n sarva.n dhyAnameveti .
yahA.N chAr bhAvo.nke parihArame.n kShAyikabhAvarUp shuddha paryAyakA bhI parihAr (tyAg) karanA kahA hai usakA
kAraN isaprakAr hai : shuddhAtmadravyakA hIsAmAnyakA hIAlamban lenese kShAyikabhAvarUp shuddha
paryAy pragaT hotI hai . kShAyikabhAvakAshuddhaparyAyakA visheShakAAlamban karanese kShAyikabhAvarUp
shuddha paryAy kabhI pragaT nahI.n hotI . isaliye kShAyikabhAvakA bhI Alamban tyAjya hai . yah jo
kShAyikabhAvake AlambanakA tyAg use yahA.N kShAyikabhAvakA tyAg kahA gayA hai .
yahA.N aisA upadesh diyA hai kiparadravyo.nkA aur parabhAvo.nkA Alamban to dUr raho, mokShArthIko
apane audayikabhAvo.nkA (samasta shubhAshubhabhAvAdikakA), aupashamikabhAvo.nkA (jisame.n kIcha.D.h.h nIche
baiTh gayA ho aise jalake samAn aupashamik samyaktvAdikA), kShAyopashamikabhAvo.nkA (apUrNa j~nAn
darshanchAritrAdi paryAyo.nkA) tathA kShAyikabhAvo.nkA (kShAyik samyaktvAdi sarvathA shuddha paryAyo.nkA) bhI
Alamban Cho.DnA chAhiye; mAtra paramapAriNAmikabhAvakAshuddhAtmadravyasAmAnyakAAlamban lenA
chAhiye . usakA Alamban lenevAlA bhAv hI mahAvrat, samiti, gupti, pratikramaN, AlochanA,
pratyAkhyAn, prAyashchitta Adi sab kuCh hai . (AtmasvarUpakA Alamban, AtmasvarUpakA Ashray,
AtmasvarUpake prati sammukhatA, AtmasvarUpake prati jhukAv, AtmasvarUpakA dhyAn,
paramapAriNAmikabhAvakI bhAvanA, ‘mai.n dhruv shuddha AtmadravyasAmAnya hU.N’ aisI pariNati
in sabakA ek
artha hai .)

Page 241 of 388
PDF/HTML Page 268 of 415
single page version

[shlokArtha : ] jisane nitya jyoti dvArA timirapu.njakA nAsh kiyA hai, jo Adi
a.nt rahit hai, jo param kalA sahit hai tathA jo AnandamUrti haiaise ek shuddha AtmAko
jo jIv shuddha AtmAme.n avichal 1manavAlA hokar nirantar dhyAtA hai, so yah 2AchArarAshi
jIv shIghra jIvanmukta hotA hai .190.
gAthA : 120 anvayArtha :[shubhAshubhavachanarachanAnAm ] shubhAshubh vachan-
rachanAkA aur [rAgAdibhAvavAraNam ] rAgAdibhAvo.nkA nivAraN [kR^itvA ] karake [yaH ] jo
[AtmAnam ] AtmAko [dhyAyati ] dhyAtA hai, [tasya tu ] use [niyamAt ] niyamase
(
nishchitarUpase) [niyamaH bhavet ] niyam hai
.
TIkA :yah, shuddhanishchayaniyamake svarUpakA kathan hai .
(ma.ndAkrA.ntA)
yaH shuddhAtmanyavichalamanAH shuddhamAtmAnameka.n
nityajyotiHpratihatatamaHpu.njamAdyantashUnyam
.
dhyAtvAjasra.n paramakalayA sArdhamAnandamUrti.n
jIvanmukto bhavati tarasA so.ayamAchArarAshiH
..190..
suhaasuhavayaNarayaNa.n rAyAdIbhAvavAraNa.n kichchA .
appANa.n jo jhAyadi tassa du Niyama.n have NiyamA ..120..
shubhAshubhavachanarachanAnA.n rAgAdibhAvavAraNa.n kR^itvA .
AtmAna.n yo dhyAyati tasya tu niyamo bhavenniyamAt.h ..120..
shuddhanishchayaniyamasvarUpAkhyAnametat.h .
1man = bhAv .
2AchArarAshi = chAritrapu.nj; chAritrasamUharUp .
shubh-ashubh rachanA vachanakI, parityAg kar rAgAdikA .
usako niyamase hai niyam jo dhyAn karatA AtmakA ..120..

Page 242 of 388
PDF/HTML Page 269 of 415
single page version

jo paramatattvaj~nAnI mahAtapodhan sadA sa.nchit sUkShmakarmo.nko mUlase ukhA.D.h.h deneme.n
samartha nishchayaprAyashchittame.n parAyaN rahatA huA manvachankAyAko niyamit (sa.nyamit)
kiye honese bhavarUpI belake mUl - ka.ndAtmak shubhAshubhasvarUp prashasta - aprashasta samasta
vachanarachanAkA nivAraN karatA hai, keval us vachanarachanAkA hI tiraskAr nahI.n karatA
kintu samasta moharAgadveShAdi parabhAvo.nkA nivAraN karatA hai, aur anavaratarUpase
(
nirantar) akhaNDa, advait, sundar - AnandasyandI (sundar Anandajharate), anupam,
nira.njan nijakAraNaparamAtmatattvakI sadA shuddhopayogake balase sambhAvanA (samyak bhAvanA)
karatA hai, use (us mahAtapodhanako) niyamase shuddhanishchayaniyam hai aisA bhagavAn
sUtrakArakA abhiprAy hai
.
[ab is 120vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj chAr
shlok kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] jo bhavya shubhAshubhasvarUp vachanarachanAko Cho.Dkar sadA
sphu TarUpase sahajaparamAtmAko samyak prakArase bhAtA hai, us j~nAnAtmak param yamIko
muktirUpI strIke sukhakA kAraN aisA yah shuddha niyam niyamase (
avashya) hai .191.
yaH paramatattvaj~nAnI mahAtapodhano daina.n sa.nchitasUkShmakarmanirmUlanasamarthanishchay-
prAyashchittaparAyaNo niyamitamanovAkkAyatvAdbhavavallImUlaka.ndAtmakashubhAshubhasvarUpaprashastA-
prashastasamastavachanarachanAnA.n nivAraNa.n karoti, na kevalamAsA.n tiraskAra.n karoti kintu
nikhilamoharAgadveShAdiparabhAvAnA.n nivAraNa.n cha karoti, punaranavaratamakha.nDAdvaitasundarAnanda-
niShyandyanupamanira.njananijakAraNaparamAtmatattva.n nitya.n shuddhopayogabalen sa.nbhAvayati, tasya niyamen
shuddhanishchayaniyamo bhavatItyabhiprAyo bhagavatA.n sUtrakR^itAmiti
.
(hariNI)
vachanarachanA.n tyaktvA bhavyaH shubhAshubhalakShaNA.n
sahajaparamAtmAna.n nitya.n subhAvayati sphu Tam
.
paramayaminastasya j~nAnAtmano niyamAdaya.n
bhavati niyamaH shuddho muktya.nganAsukhakAraNam
..191..

Page 243 of 388
PDF/HTML Page 270 of 415
single page version

[shlokArtha : ] jo anavaratarUpase (nirantar) akhaNDa advait chaitanyake kAraN
nirvikAr hai usame.n (us paramAtmapadArthame.n) samasta nayavilAs ki.nchit sphu rit hI nahI.n
hotA . jisame.nse samasta bhedavAd (nayAdi vikalpa) dUr hue hai.n use (us paramAtma-
padArthako) mai.n naman karatA hU.N, usakA stavan karatA hU.N, samyak prakArase bhAtA hU.N .192.
[shlokArtha : ] yah dhyAn hai, yah dhyey hai, yah dhyAtA hai aur vah phal hai
aise vikalpajAlo.nse jo mukta (rahit) hai use (us paramAtmatattvako) mai.n naman
karatA hU.N .193.
[shlokArtha : ] jis yogaparAyaName.n kadAchit bhedavAd utpanna hote hai.n (arthAt
jis yoganiShTha yogIko kabhI vikalpa uThate hai.n ), usakI arhatke matame.n mukti hogI yA nahI.n
hogI vah kaun jAnatA hai ? 194
.
(mAlinI)
anavaratamakha.nDAdvaitachinnirvikAre
nikhilanayavilAso na sphu ratyev ki.nchit
.h .
apagat ih yasmin bhedavAdassamastaH
tamahamabhinamAmi staumi sa.nbhAvayAmi
..192..
(anuShTubh)
ida.n dhyAnamida.n dhyeyamaya.n dhyAtA phala.n cha tat.h .
ebhirvikalpajAlairyannirmukta.n tannamAmyaham ..193..
(anuShTubh)
bhedavAdAH kadAchitsyuryasmin yogaparAyaNe .
tasya mukti rbhavenno vA ko jAnAtyArhate mate ..194..
kAyAIparadavve thirabhAva.n pariharattu appANa.n .
tassa have taNusagga.n jo jhAyai NivviyappeN ..121..
paradravya kAyA Adise parityAg sthairya, nijAtmako .
dhyAtA vikalpavimukta, usako niyat kAyotsarga hai ..121..

Page 244 of 388
PDF/HTML Page 271 of 415
single page version

gAthA : 121 anvayArtha :[kAyAdiparadravye ] kAyAdi paradravyame.n [sthir-
bhAvam parihR^itya ] sthirabhAv Cho.Dkar [yaH ] jo [AtmAnam ] AtmAko [nirvikalpen ]
nirvikalparUpase [dhyAyati ] dhyAtA hai, [tasya ] use [tanUtsargaH ] kAyotsarga [bhavet ] hai
.
TIkA :yah, nishchayakAyotsargake svarUpakA kathan hai .
sAdi - sA.nt mUrta vijAtIy-vibhAv-vya.njanaparyAyAtmak apanA AkAr vah kAy .
‘Adi’ shabdase kShetra, gR^ih, kanak, ramaNI Adi . in sabame.n sthirabhAvsanAtanabhAv
Cho.Dkar (kAyAdik sthir hai.n aisA bhAv Cho.Dkar) nitya - ramaNIy nira.njan nij
kAraNaparamAtmAko vyavahAr kriyAkA.nDake ADambar sambandhI vividh vikalparUp
kolAhal rahit sahaj
paramyogake balase jo sahaj - tapashcharaNarUpI kShIrasAgarakA chandra
(sahaj taparUpI kShIrasAgarako uChAlaneme.n chandra samAn aisA jo jIv) nitya dhyAtA
hai, us sahaj vairAgyarUpI mahalake shikharake shikhAmaNiko (us param sahaj-
vairAgyavanta jIvako) vAstavame.n nishchayakAyotsarga hai .
[ab is shuddhanishchay - prAyashchitta adhikArakI antim gAthAkI TIkA pUrNa karate
hue TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev pA.Nch shlok kahate hai.n : ]
kAyAdiparadravye sthirabhAva.n parihR^ityAtmAnam .
tasya bhavettanUtsargo yo dhyAyati nirvikalpen ..121..
nishchayakAyotsargasvarUpAkhyAnametat.h .
sAdisanidhanamUrtavijAtIyavibhAvavya.njanaparyAyAtmakaH svasyAkAraH kAyaH .
Adishabden kShetravAstukanakaramaNIprabhR^itayaH . eteShu sarveShu sthirabhAva.n sanAtanabhAva.n
parihR^itya nityaramaNIyanira.njananijakAraNaparamAtmAna.n vyavahArakriyAkA.nDADambaravividh-
vikalpakolAhalavinirmukta sahajaparamayogabalen nitya.n dhyAyati yaH sahajatapashcharaN-
kShIravArA.nrAshinishIthinIhR^idayAdhIshvaraH, tasya khalu sahajavairAgyaprAsAdashikhar-
shikhAmaNernishchayakAyotsargo bhavatIti
.

Page 245 of 388
PDF/HTML Page 272 of 415
single page version

[shlokArtha : ] jo nira.ntar svAtmaniShThAparAyaN (nij AtmAme.n lIn) hai.n un
sa.nyamiyo.nko, kAyAse utpanna honevAle ati prabal karmo.nke (kAyA sambandhI prabal
kriyAo.nke) tyAgake kAraN, vANIke jalpasamUhakI viratike kAraN aur mAnasik bhAvo.nkI
(vikalpo.nkI) nivR^ittike kAraN, tathA nij AtmAke dhyAnake kAraN, nishchayase satat
kAyotsarga hai
.195.
[shlokArtha : ] sahaj tejaHpu.njame.n nimagna aisA vah prakAshamAn sahaj param tattva
jayavanta haiki jisane mohA.ndhakArako dUr kiyA hai (arthAt jo mohA.ndhakAr rahit hai ),
jo sahaj param dR^iShTise paripUrNa hai aur jo vR^ithA - utpanna bhavabhavake paritApo.nse tathA
kalpanAo.nse mukta hai .196.
[shlokArtha : ] alpa (tuchCha) aur kalpanAmAtraramya (mAtra kalpanAse hI
ramaNIy laganevAlA) aisA jo bhavabhavakA sukh vah sab mai.n Atmashaktise nitya samyak
prakArase Cho.DtA hU.N; (aur) jisakA nij vilAs pragaT huA hai, jo sahaj param saukhyavAlA
hai tathA jo chaitanyachamatkAramAtra hai, usakA (
us AtmatattvakA) mai.n sarvadA anubhavan
karatA hU.N .197.
(ma.ndAkrA.ntA)
kAyotsargo bhavati satata.n nishchayAtsa.nyatAnA.n
kAyodbhUtaprabalatarasatkarmamukte : sakAshAt
.h .
vAchA.n jalpaprakaraviratermAnasAnA.n nivR^itteH
svAtmadhyAnAdapi cha niyata.n svAtmaniShThAparANAm
..195..
(mAlinI)
jayati sahajatejaHpu.njanirmagnabhAsvat.h-
sahajaparamatattva.n mukta mohAndhakAram .
sahajaparamdraShTayA niShThitanmoghajAta.n (?)
bhavabhavaparitApaiH kalpanAbhishcha mukta m ..196..
(mAlinI)
bhavabhavasukhamalpa.n kalpanAmAtraramya.n
tadakhilamapi nitya.n sa.ntyajAmyAtmashaktyA
.
sahajaparamasaukhya.n chichchamatkAramAtra.n
sphu TitanijavilAsa.n sarvadA chetayeham
..197..

Page 246 of 388
PDF/HTML Page 273 of 415
single page version

[shlokArtha : ] aho ! mere hR^idayame.n sphu rAyamAn is nij AtmaguNasa.npadAko
ki jo samAdhikA viShay hai usemai.nne pahale ek kShaN bhI nahI.n jAnA . vAstavame.n, tIn
lokake vaibhavake pralayake hetubhUt duShkarmo.nkI prabhutvaguNashaktise (duShTa karmo.nke prabhutvaguNakI
shaktise), arere ! mai.n sa.nsArame.n mArA gayA hU.N (hairAn ho gayA hU.N) .198.
[shlokArtha : ] bhavotpanna (sa.nsArame.n utpanna honevAle) viShavR^ikShake samasta
phalako duHkhakA kAraN jAnakar mai.n chaitanyAtmak AtmAme.n utpanna vishuddhasaukhyakA anubhavan
karatA hU.N
.199.
isaprakAr, sukavijanarUpI kamalo.nke liye jo sUrya samAn hai.n aur pA.Nch indriyo.nke
phai lAv rahit dehamAtra jinhe.n parigrah thA aise shrI padmaprabhamaladhAridev dvArA rachit niyamasArakI
tAtparyavR^itti nAmak TIkAme.n (arthAt shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI niyamasAr
paramAgamakI nirgrantha munirAj shrI padmaprabhamaladhAridevavirachit tAtparyavR^itti nAmakI TIkAme.n)
shuddhanishchay-prAyashchitta adhikAr nAmakA AThavA.N shrutaskandha samApta huA .
(pR^ithvI)
nijAtmaguNasa.npada.n mam hR^idi sphu rantImimA.n
samAdhiviShayAmaho kShaNamaha.n na jAne purA
.
jagatrritayavaibhavapralayahetuduHkarmaNA.n
prabhutvaguNashakti taH khalu hatosmi hA sa.nsR^itau
..198..
(AryA)
bhavasa.nbhavaviShabhUruhaphalamakhila.n duHkhakAraNa.n buddhvA .
Atmani chaitanyAtmani sa.njAtavishuddhasaukhyamanubhu.nkte ..199..
iti sukavijanapayojamitrapa.nchendriyaprasaravarjitagAtramAtraparigrahashrIpadmaprabhamaladhAridev-
virachitAyA.n niyamasAravyAkhyAyA.n tAtparyavR^ittau shuddhanishchayaprAyashchittAdhikAraH aShTamaH
shrutaskandhaH
..

Page 247 of 388
PDF/HTML Page 274 of 415
single page version

ab samasta moharAgadveShAdi parabhAvo.nke vidhva.nsake hetubhUt param - samAdhi adhikAr kahA
jAtA hai .
gAthA : 122 anvayArtha :[vachanochchAraNakriyA.n ] vachanochchAraNakI kriyA
[parityajya ] parityAg kar [vItarAgabhAven ] vItarAg bhAvase [yaH ] jo [AtmAna.n ]
AtmAko [dhyAyati ] dhyAtA hai, [tasya ] use [paramasamAdhiH ] param samAdhi [bhavet ] hai
.
TIkA :yah, param samAdhike svarUpakA kathan hai .
kabhI ashubhava.nchanArtha vachanavistArase shobhit paramavItarAg sarvaj~nakA stavanAdi param
9
param-samAdhi adhikAr
ath akhilamoharAgadveShAdiparabhAvavidhva.nsahetubhUtaparamasamAdhyadhikAr uchyate .
vayaNochchAraNakiriya.n parichattA vIyarAyabhAveN .
jo jhAyadi appANa.n paramasamAhI have tassa ..122..
vachanochchAraNakriyA.n parityajya vItarAgabhAven .
yo dhyAyatyAtmAna.n paramasamAdhirbhavettasya ..122..
paramasamAdhisvarUpAkhyAnametat.h .
kvachidashubhava.nchanArtha.n vachanaprapa.nchA.nchitaparamavItarAgasarvaj~nastavanAdika.n kartavya.n param-
ashubhava.nchanArtha = ashubhase ChUTaneke liye; ashubhase bachaneke liye; ashubhake tyAgake liye .
re tyAg vachanochchAr kiriyA, vItarAgI bhAvase .
dhyAve nijAtmA jo, samAdhi param hotI hai use ..122..

Page 248 of 388
PDF/HTML Page 275 of 415
single page version

jinayogIshvarako bhI karaneyogya hai . paramArthase prashasta - aprashasta samasta vachanasambandhI vyApAr
karaneyogya nahI.n hai . aisA honese hI, vachanarachanA parityAgakar jo samasta karmakala.nkarUp
kIcha.Dse vimukta hai aur jisame.nse bhAvakarma naShTa hue hai.n aise bhAvaseparam vItarAg
bhAvasetrikAl - nirAvaraN nitya-shuddha kAraNaparamAtmAko svAtmAshrit nishchayadharmadhyAnase
tathA Ta.nkotkIrNa j~nAyak ek svarUpame.n lIn paramashukladhyAnase jo paramavItarAg tapashcharaName.n
lIn, niruparAg (nirvikAr) sa.nyamI dhyAtA hai, us dravyakarma
- bhAvakarmakI senAko lUTanevAle
sa.nyamIko vAstavame.n param samAdhi hai .
[ab is 122vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj
shrI padmaprabhamaladhAridev shlok kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] kisI aisI (avarNanIy, param) samAdhi dvArA uttam
AtmAo.nke hR^idayame.n sphu rit honevAlI, samatAkI 1anuyAyinI sahaj AtmasampadAkA
jabatak ham anubhav nahI.n karate, tabatak hamAre jaiso.nkA jo 2viShay hai usakA ham anubhavan
nahI.n karate .200.
jinayogIshvareNApi . paramArthataH prashastAprashastasamastavAgviShayavyApAro na kartavyaH . at ev
vachanarachanA.n parityajya sakalakarmakala.nkapa.nkavinirmukta pradhvastabhAvakarmAtmakaparamavItarAgabhAven
trikAlanirAvaraNanityashuddhakAraNaparamAtmAna.n svAtmAshrayanishchayadharmadhyAnen Ta.nkotkIrNaj~nAyakaik-
svarUpanirataparamashukladhyAnen cha yaH paramavItarAgatapashcharaNanirataH niruparAgasa.nyataH dhyAyati,
tasya khalu dravyabhAvakarmavarUthinIlu.nTAkasya paramasamAdhirbhavatIti
.
(va.nshastha)
samAdhinA kenachiduttamAtmanA.n
hR^idi sphu rantI.n samatAnuyAyinIm
.
yAvanna vidmaH sahajAtmasa.npada.n
na mA
drashA.n yA viShayA vidAmahi ..200..
1anuyAyinI = anugAminI; sAth-sAth rahanevAlI; pIChe-pIChe AnevAlI . (sahaj AtmasampadA samAdhikI
anuyAyinI hai .)
2sahaj AtmasampadA muniyo.nkA viShay hai .

Page 249 of 388
PDF/HTML Page 276 of 415
single page version

gAthA : 123 anvayArtha :[sa.nyamaniyamatapasA tu ] sa.nyam, niyam aur tapase
tathA [dharmadhyAnen shukladhyAnen ] dharmadhyAn aur shukladhyAnase [yaH ] jo [AtmAna.n ]
AtmAko [dhyAyati ] dhyAtA hai, [tasya ] use [paramasamAdhiH ] param samAdhi [bhavet ] hai
.
TIkA :yahA.N (is gAthAme.n) samAdhikA lakShaN (arthAt svarUp) kahA hai .
samasta indriyo.nke vyApArakA parityAg so sa.nyam hai . nij AtmAkI ArAdhanAme.n
tatparatA so niyam hai . jo AtmAko AtmAme.n AtmAse dhAraN kar rakhatA haiTikA rakhatA
haijo.D.h.h rakhatA hai vah adhyAtma hai aur vah adhyAtma so tap hai . samasta bAhyakriyAkA.nDake
ADambarakA parityAg jisakA lakShaN hai aisI a.ntaHkriyAke adhikaraNabhUt AtmAko
ki jisakA svarUp avadhi rahit tIno.n kAl (anAdi kAlase ananta kAl tak)
nirupAdhik hai use
jo jIv jAnatA hai, us jIvakI pariNativisheSh vah svAtmAshrit
nishchayadharmadhyAn hai . dhyAn - dhyey - dhyAtA, dhyAnakA phal Adike vividh vikalpo.nse vimukta
(arthAt aise vikalpo.nse rahit), a.ntarmukhAkAr (arthAt a.ntarmukh jisakA svarUp hai aisA),
sa.njamaNiyamataveN du dhammajjhANeN sukkajhANeN .
jo jhAyai appANa.n paramasamAhI have tassa ..123..
sa.nyamaniyamatapasA tu dharmadhyAnen shukladhyAnen .
yo dhyAyatyAtmAna.n paramasamAdhirbhavettasya ..123..
ih hi samAdhilakShaNamukta m .
sa.nyamaH sakalendriyavyApAraparityAgaH . niyamen svAtmArAdhanAtatparatA . AtmA-
namAtmanyAtmanA sa.ndhatta ityadhyAtma.n tapanam . sakalabAhyakriyAkA.nDADambaraparityAgalakShaNAntaH-
kriyAdhikaraNamAtmAna.n niravadhitrikAlanirupAdhisvarUpa.n yo jAnAti, tatpariNativisheShaH
svAtmAshrayanishchayadharmadhyAnam
. dhyAnadhyeyadhyAtR^itatphalAdivividhavikalpanirmuktAntarmukhAkAr-
adhikaraN = AdhAr . (a.ntara.ng kriyAkA AdhAr AtmA hai .)
sa.nyam niyam tapase tathA re dharma - shukla sudhyAnase
dhyAve nijAtmA jo param hotI samAdhi hai use ..123..

Page 250 of 388
PDF/HTML Page 277 of 415
single page version

samasta indriyasamUhase agochar nira.njan - nij - paramatattvame.n avichal sthitirUp (aisA jo
dhyAn) vah nishchayashukladhyAn hai . in sAmagrIvisheSho.n sahit (is uparyukta visheSh A.ntarik
sAdhanasAmagrI sahit) akhaNDa advait param chaitanyamay AtmAko jo param sa.nyamI nitya dhyAtA
hai, use vAstavame.n param samAdhi hai
.
[ab is 123vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate
hai.n : ]
[shlokArtha : ] jo sadA chaitanyamay nirvikalpa samAdhime.n rahatA hai, us
dvaitAdvaitavimukta (dvait-advaitake vikalpo.nse mukta) AtmAko mai.n naman karatA hU.N . 201 .
gAthA : 124 anvayArtha :[vanavAsaH ] vanavAs, [kAyakleshaH
vichitropavAsaH ] kAyaklesharUp anek prakArake upavAs, [adhyayanamaunaprabhR^itayaH ]
adhyayan, maun Adi (kArya) [samatArahitasya shramaNasya ] samatArahit shramaNako [ki.n
kariShyati ]
kyA karate hai.n (
kyA lAbh karate hai.n) ?
nikhilakaraNagrAmAgocharanira.njananijaparamatattvAvichalasthitirUpa.n nishchayashukladhyAnam . ebhiH
sAmagrIvisheShaiH sArdhamakha.nDAdvaitaparamachinmayamAtmAna.n yaH paramasa.nyamI nitya.n dhyAyati, tasya khalu
paramasamAdhirbhavatIti
.
(anuShTubh)
nirvikalpe samAdhau yo nitya.n tiShThati chinmaye .
dvaitAdvaitavinirmukta mAtmAna.n ta.n namAmyaham ..201..
ki.n kAhadi vaNavAso kAyakileso vichittauvavAso .
ajjhayaNamoNapahudI samadArahiyassa samaNassa ..124..
ki.n kariShyati vanavAsaH kAyaklesho vichitropavAsaH .
adhyayanamaunaprabhR^itayaH samatArahitasya shramaNasya ..124..
vanavAs, kAyAklesharUp anek vidh upavAsase .
vA adhyayan maunAdise kyA ! sAmyavirahit sAdhuke ..124..

Page 251 of 388
PDF/HTML Page 278 of 415
single page version

TIkA :yahA.N (is gAthAme.n), samatAke binA dravyali.ngadhArI shramaNAbhAsako ki.nchit
paralokakA kAraN nahI.n hai (arthAt ki.nchit mokShakA sAdhan nahI.n hai ) aisA kahA hai .
keval dravyali.ngadhArI shramaNAbhAsako samasta karmakala.nkarUp kIcha.Dse vimukta mahA
Anandake hetubhUt paramasamatAbhAv binA, (1) vanavAsame.n vasakar varShAR^itume.n vR^ikShake nIche
sthiti karanese, grIShmaR^itume.n pracha.nD sUryakI kiraNo.nse sa.ntapta parvatake shikharakI shilA par
baiThanese aur hema.ntaR^itume.n rAtrime.n digambaradashAme.n rahanese, (2) tvachA aur asthirUp (mAtra
hA.D.h.h-chAmarUp) ho gaye sAre sharIrako kleshadAyak mahA upavAsase, (3) sadA
adhyayanapaTutAse (arthAt sadA shAstrapaThan karanese), athavA (4) vachanasambandhI vyApArakI
nivR^ittisvarUp satat maunavratase kyA ki.nchit bhI
upAdey phal hai ? (arthAt mokShake
sAdhanarUp phal ki.nchit bhI nahI.n hai .)
isIprakAr (shrI yogIndradevakR^it) amR^itAshItime.n (59ve.n shlok dvArA) kahA hai
ki :
‘‘[shlokArtha : ] parvatakI gahan guphA Adime.n athavA vanake shUnya pradeshame.n
atra samatAmantareN dravyali~N.hgadhAriNaH shramaNAbhAsinaH kimapi paralokakAraNa.n
nAstItyukta m .
sakalakarmakala.nkapa.nkavinirmukta mahAna.ndahetubhUtaparamasamatAbhAven vinA kAntAravAsAvAsen
prAvR^iShi vR^ikShamUle sthityA cha grIShme.atitIvrakarakarasa.ntaptaparvatAgragrAvaniShaNNatayA vA hemante cha
rAtrimadhye hyAshA.nbaradashAphalen cha, tvagasthibhUtasarvA~N.hgakleshadAyinA mahopavAsen vA,
sadAdhyayanapaTutayA cha, vAgviShayavyApAranivR^ittilakShaNen sa.ntatamaunavraten vA kimapyupAdeya.n
phalamasti kevaladravyali.ngadhAriNaH shramaNAbhAsasyeti
.
tathA chokta m amR^itAshItau
(mAlinI)
‘‘girigahanaguhAdyAraNyashUnyapradesh-
sthitikaraNanirodhadhyAnatIrthopasevA-
.
prapaThanajapahomairbrahmaNo nAsti siddhiH
mR^igay tadapara.n tva.n bhoH prakAra.n gurubhyaH
..’’
upAdey = chAhane yogya; prasha.nsA yogya .

Page 252 of 388
PDF/HTML Page 279 of 415
single page version

rahanese, indriyanirodhase, dhyAnase, tIrthasevAse, (tIrthasthAname.n vAs karanese), paThanase, japase
tathA homase brahmakI (AtmAkI) siddhi nahI.n hai; isaliye, he bhAI ! tU guruo.n dvArA usase
anya prakArako DhU.NDh
.’’
ab (is 124vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n ) :
[shlokArtha : ] vAstavame.n samatA rahit yatiko anashanAdi tapashcharaNo.nse phal nahI.n
hai; isaliye, he muni ! samatAkA kulama.ndir aisA jo yah anAkul nij tattva use
bhaj .202 .
gAthA : 125 anvayArtha :[sarvasAvadye virataH ] jo sarva sAvadyame.n virat hai,
[triguptaH ] jo tIn guptivAlA hai aur [pihitendriyaH ] jisane indriyo.nko banda (niruddha)
kiyA hai, [tasya ] use [sAmAyika.n ] sAmAyik [sthAyi ] sthAyI hai
. [iti
kevalishAsane ] aisA kevalIke shAsaname.n kahA hai .
tathA hi
(drutavila.nbit)
anashanAditapashcharaNaiH phala.n
samatayA rahitasya yaterna hi
.
tat ida.n nijatattvamanAkula.n
bhaj mune samatAkulama.ndiram
..202..
virado savvasAvajje tigutto pihidi.ndio .
tassa sAmAiga.n ThAi idi kevalisAsaNe ..125..
virataH sarvasAvadye triguptaH pihitendriyaH .
tasya sAmAyika.n sthAyi iti kevalishAsane ..125..
kulamandir = (1) uttam ghar; (2) va.nshaparamparAkA ghar .
sAvadyavirat, triguptamay aru pihitaindriy jo rahe .
sthAyI sAmAyik hai use, yo.n kevalIshAsan kahe ..125..

Page 253 of 388
PDF/HTML Page 280 of 415
single page version

TIkA :yahA.N (is gAthAme.n), jo sarva sAvadya vyApArase rahit hai, jo trigupti dvArA
gupta hai tathA jo samasta indriyo.nke vyApArase vimukh hai, us muniko sAmAyikavrat sthAyI
hai aisA kahA hai
.
yahA.N (is lokame.n) jo ekendriyAdi prANIsamUhako kleshake hetubhUt samasta sAvadyake
vyAsa.ngase vimukta hai, prashasta - aprashasta samasta kAy - vachan - manake vyApArake abhAvake
kAraN trigupta (tIn guptivAlA) hai aur sparshan, rasan, ghrAN, chakShu tathA shrotra nAmak pA.Nch
indriyo.n dvArA us
us indriyake yogya viShayake grahaNakA abhAv honese banda kI huI
indriyo.nvAlA hai, us mahAmumukShu paramavItarAgasa.nyamIko vAstavame.n sAmAyikavrat shAshvat
sthAyI hai .
[ab is 125vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] isaprakAr bhavabhayake karanevAle samasta sAvadyasamUhako Cho.Dkar,
kAy - vachan - manakI vikR^itiko nirantar nAsh prApta karAke, a.ntara.ng shuddhise param kalA sahit
(param j~nAnakalA sahit) ek AtmAko jAnakar jIv sthirashamamay shuddha shIlako prApta
karatA hai (arthAt shAshvat samatAmay shuddha chAritrako prApta karatA hai )
.203.
ih hi sakalasAvadyavyApArarahitasya triguptiguptasya sakalendriyavyApAravimukhasya tasya cha
muneH sAmAyika.n vrata.n sthAyItyukta m .
athAtraikendriyAdiprANinikura.nbakleshahetubhUtasamastasAvadyavyAsa.ngavinirmukta :, prashastA-
prashastasamastakAyavA~N.hmanasA.n vyApArAbhAvAt.h triguptaH, sparshanarasanaghrANachakShuHshrotrAbhidhAn-
pa.nchendriyANA.n mukhaistattadyogyaviShayagrahaNAbhAvAt.h pihitendriyaH, tasya khalu mahAmumukShoH
paramavItarAgasa.nyaminaH sAmAyika.n vrata.n shAshvat.h sthAyi bhavatIti .
(ma.ndAkrA.ntA)
ittha.n muktvA bhavabhayakara.n sarvasAvadyarAshi.n
nItvA nAsha.n vikR^itimanisha.n kAyavA~N.hmAnasAnAm
.
antaHshuddhayA paramakalayA sAkamAtmAnameka.n
buddhvA jantuH sthirashamamaya.n shuddhashIla.n prayAti
..203..
vyAsa.ng = gADh sa.ng; sa.ng; Asakti .