Niyamsar-Hindi (itrans transliteration). Gatha: 147-157.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 17 of 21

 

Page 294 of 388
PDF/HTML Page 321 of 415
single page version

vividh vikalpo.nke mahA kolAhalase pratipakSha mahA - AnandAnandaprad nishchayadharmadhyAn tathA
nishchayashukladhyAnasvarUp paramAvashyak - karma hai .
[ab is 146vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj ATh shlok
kahate hai.n :]
[shlokArtha : ] udAr jisakI buddhi hai, bhavakA kAraN jisane naShTa kiyA hai, pUrva
karmAvalikA jisane hanan kar diyA hai aur spaShTa utkaT vivek dvArA pragaT-shuddhabodhasvarUp
sadAshivamay sampUrNa muktiko jo pramodase prApta karatA hai, aisA vah svavash munishreShTha jayavanta
hai
.247.
[shlokArtha : ] kAmadevakA jinho.nne nAsh kiyA hai aur (j~nAn - darshan - chAritra - tap -
vIryAtmak ) pa.nchAchArase sushobhit jinakI AkR^iti haiaise ava.nchak (mAyAchAr rahit )
gurukA vAkya muktisampadAkA kAraN hai .248.
[shlokArtha : ] nirvANakA kAraN aisA jo jinendrakA mArga use isaprakAr
nikhilabAhyakriyAkA.nDADa.nbaravividhavikalpamahAkolAhalapratipakShamahAna.ndAna.ndapradanishchayadharmashukla-
dhyAnAtmakaparamAvashyakakarma bhavatIti
.
(pR^ithvI)
jayatyayamudAradhIH svavashayogivR^indArakaH
pranaShTabhavakAraNaH prahatapUrvakarmAvaliH
.
sphu TotkaTavivekataH sphu TitashuddhabodhAtmikA.n
sadAshivamayA.n mudA vrajati sarvathA nirvR^itim
..247..
(anuShTubh)
pradhvastapa.nchabANasya pa.nchAchArA.nchitAkR^iteH .
ava.nchakagurorvAkya.n kAraNa.n mukti sa.npadaH ..248..
(anuShTubh)
ittha.n buddhvA jinendrasya mArga.n nirvANakAraNam .
nirvANasa.npada.n yAti yasta.n va.nde punaH punaH ..249..
param Avashyak karma nishchayadharmadhyAn tathA nishchayashukladhyAnasvarUp haiki jo dhyAn mahA Ananda
Anandake denevAle hai.n . yah mahA Ananda-Ananda vikalpo.nke mahA kolAhalase viruddha hai .

Page 295 of 388
PDF/HTML Page 322 of 415
single page version

jAnakar jo nirvANasampadAko prApta karatA hai, use mai.n punaH punaH vandan karatA hU.N .249.
[shlokArtha : ] jisane sundar strI aur suvarNakI spR^ihAko naShTa kiyA hai aise he
yogIsamUhame.n shreShTha svavash yogI ! tU hamArAkAmadevarUpI bhIlake tIrase ghAyal
chittavAlekAbhavarUpI araNyame.n sharaN hai .250.
[shlokArtha : ] anashanAdi tapashcharaNo.nkA phal sharIrakA shoShaN (sUkhanA ) hI
hai, dUsarA nahI.n . (parantu ) he svavash ! (he Atmavash muni ! ) tere charaNakamalayugalake
chi.ntanase merA janma sadA saphal hai .251.
[shlokArtha : ] jisane nij rasake vistArarUpI pUr dvArA pApo.nko sarva orase dho
DAlA hai, jo sahaj samatArasase pUrNa bharA honese pavitra hai, jo purAN (sanAtan ) hai, jo
svavash maname.n sadA susthit hai (arthAt jo sadA manako
bhAvako svavash karake virAjamAn
hai ) aur jo shuddha siddha hai (arthAt jo shuddha siddhabhagavAn samAn hai )aisA sahaj
tejarAshime.n magna jIv jayavanta hai .252.
(drutavila.nbit)
svavashayoginikAyavisheShak
prahatachAruvadhUkanakaspR^ih
.
tvamasi nashsharaNa.n bhavakAnane
smarakirAtasharakShatachetasAm
..250..
(drutavila.nbit)
anashanAditapashcharaNaiH phala.n
tanuvishoShaNamev na chAparam
.
tav padA.nburuhadvayachi.ntayA
svavash janma sadA saphala.n mam
..251..
(mAlinI)
jayati sahajatejorAshinirmagnalokaH
svarasavisarapUrakShAlitA.nhaH sama.ntAt
.h .
sahajasamarasenApUrNapuNyaH purANaH
svavashamanasi nitya.n sa.nsthitaH shuddhasiddhaH
..252..

Page 296 of 388
PDF/HTML Page 323 of 415
single page version

[shlokArtha : ] sarvaj~na - vItarAgame.n aur is svavash yogIme.n kabhI kuCh bhI bhed
nahI.n hai; tathApi arere ! ham ja.D.h.h hai.n ki uname.n bhed mAnate hai.n . 253 .
[shlokArtha : ] is janmame.n svavash mahAmuni ek hI sadA dhanya hai ki jo
ananyabuddhivAlA rahatA huA (nijAtmAke atirikta anyake prati lIn na hotA huA ) sarva
karmo.nse bAhar rahatA hai . 254 .
gAthA : 147 anvayArtha :[yadi ] yadi tU [Avashyakam ichChasi ]
Avashyakako chAhatA hai to tU [AtmasvabhAveShu ] AtmasvabhAvo.nme.n [sthirabhAvam ] sthirabhAv
[karoShi ] karatA hai; [ten tu ] usase [jIvasya ] jIvako [sAmAyikaguNa.n ] sAmAyikaguN
[sampUrNa.n bhavati ] sampUrNa hotA hai
.
TIkA :yah, shuddhanishchay - AvashyakakI prAptikA jo upAy usake svarUpakA
kathan hai .
(anuShTubh)
sarvaj~navItarAgasya svavashasyAsya yoginaH .
na kAmapi bhidA.n kvApi tA.n vidmo hA jaDA vayam ..253..
(anuShTubh)
ek ev sadA dhanyo janmanyasminmahAmuniH .
svavashaH sarvakarmabhyo bahistiShThatyananyadhIH ..254..
AvAsa.n jai ichChasi appasahAvesu kuNadi thirabhAva.n .
teN du sAmaNNaguNa.n sa.npuNNa.n hodi jIvassa ..147..
Avashyaka.n yadIchChasi AtmasvabhAveShu karoShi sthirabhAvam .
ten tu sAmAyikaguNa.n sampUrNa.n bhavati jIvasya ..147..
shuddhanishchayAvashyakaprAptyupAyasvarUpAkhyAnametat.h .
AvashyakA kA.nkShI huA tU sthairya svAtmAme.n kare .
hotA isIse jIv sAmAyik suguN sampUrNa re ..147..

Page 297 of 388
PDF/HTML Page 324 of 415
single page version

bAhya ShaT - Avashyakaprapa.ncharUpI nadIke kolAhalake shravaNase (vyavahAr Chah
Avashyakake vistArarUpI nadIkI kalakalAhaTake shravaNase ) parA~N.hmukh he shiShya !
shuddhanishchay
- dharmadhyAn tathA shuddhanishchayshukladhyAnasvarUp svAtmAshrit Avashyakakoki
jo sa.nsArarUpI latAke mUlako ChedanekA kuThAr hai useyadi tU chAhatA hai, to tU samasta
vikalpajAl rahit nira.njan nij paramAtmAke bhAvo.nme.nsahaj j~nAn, sahaj darshan, sahaj chAritra
aur sahaj sukh Adime.nsatat - nishchal sthirabhAv karatA hai; us hetuse (arthAt us kAraN
dvArA ) nishchayasAmAyikaguN utpanna honepar, mumukShu jIvako bAhya Chah AvashyakakriyAo.nse
kyA utpanna huA ?
anupAdey phal utpanna huA aisA artha hai . isaliye apunarbhavarUpI
(muktirUpI ) strIke sa.nbhog aur hAsya prApta karaneme.n pravIN aise niShkriy paramAvashyakase
jIvako sAmAyikachAritra sampUrNa hotA hai .
isIprakAr (AchAryavar ) shrI yogIndradevane (amR^itAshItime.n 64ve.n shlok dvArA ) kahA
hai ki :
‘‘[shlokArtha : ] yadi kisI prakAr man nij svarUpase chalit ho aur usase
bAhar bhaTake to tujhe sarva doShakA prasa.ng AtA hai, isaliye tU satat a.ntarmagna aur
ih hi bAhyaShaDAvashyakaprapa.nchakallolinIkalakaladhvAnashravaNaparA~N.hmukh he shiShya shuddha-
nishchayadharmashukladhyAnAtmakasvAtmAshrayAvashyaka.n sa.nsAravratatimUlalavitra.n yadIchChasi, samasta-
vikalpajAlavinirmukta nira.njananijaparamAtmabhAveShu sahajaj~nAnasahajadarshanasahajachAritrasahajasukh-
pramukheShu satatanishchalasthirabhAva.n karoShi, ten hetunA nishchayasAmAyikaguNe jAte mumukShorjIvasya
bAhyaShaDAvashyakakriyAbhiH ki.n jAtam, apyanupAdeya.n phalamityarthaH
. ataH paramAvashyaken
niShkriyeN apunarbhavapurandhrikAsa.nbhogahAsapravINen jIvasya sAmAyikachAritra.n sampUrNa.n bhavatIti .
tathA chokta.n shrIyogIndradevaiH
(mAlinI)
‘‘yadi chalati katha~nchinmAnasa.n svasvarUpAd
bhramati bahirataste sarvadoShaprasa~N.hgaH
.
tadanavaratama.ntarmagnasa.nvignachitto
bhav bhavasi bhavAntasthAyidhAmAdhipastvam
..’’
anupAdey = hey; pasanda na karane yogya; prasha.nsA na karane yogya .

Page 298 of 388
PDF/HTML Page 325 of 415
single page version

1sa.nvigna chittavAlA ho ki jisase tU mokSharUpI sthAyI dhAmakA adhipati banegA .’’
aur (is 147vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n ) :
[shlokArtha : ] yadi isaprakAr (jIvako ) sa.nsAraduHkhanAshak 2nijAtmaniyat
chAritra ho, to vah chAritra muktishrIrUpI (muktilakShmIrUpI ) sundarIse utpanna honevAle sukhakA
atishayarUpase kAraN hotA hai;
aisA jAnakar jo (munivar ) nirdoSh samayake sArako
sarvadA jAnatA hai, aisA vah munipatiki jisane bAhya kriyA Cho.D.h.h dI hai vahpAparUpI
aTavIko jalAnevAlI agni hai .255.
gAthA : 148 anvayArtha :[Avashyaken hInaH ] Avashyak rahit
[shramaNaH ] shramaN [charaNataH ] charaNase [prabhraShTaH bhavati ] prabhraShTa (ati bhraShTa ) hai; [tasmAt
punaH ]
aur isaliye [pUrvoktakrameN ] pUrvokta kramase (pahale kahI huI vidhise )
tathA hi
(shArdUlavikrIDit)
yadyeva.n charaNa.n nijAtmaniyata.n sa.nsAraduHkhApaha.n
mukti shrIlalanAsamudbhavasukhasyochchairida.n kAraNam
.
buddhvettha.n samayasya sAramanagha.n jAnAti yaH sarvadA
soya.n tyakta bahiHkriyo munipatiH pApATavIpAvakaH
..255..
AvAsaeN hINo pabbhaTTho hodi charaNado samaNo .
puvvuttakameN puNo tamhA AvAsaya.n kujjA ..148..
Avashyaken hInaH prabhraShTo bhavati charaNataH shramaNaH .
pUrvokta krameN punaH tasmAdAvashyaka.n kuryAt.h ..148..
1- sa.nvigna = sa.nvegI; vairAgI; virakta .
2- nijAtmaniyat = nij AtmAme.n lagA huA; nij AtmAkA avalamban letA huA; nijAtmAshrit; nij
AtmAme.n ekAgra .
re shramaN Avashyak - rahit chAritrase prabhraShTa hai .
ataev Avashyak karam pUrvokta vidhise iShTa hai ..148..

Page 299 of 388
PDF/HTML Page 326 of 415
single page version

[Avashyaka.n kuryAt ] Avashyak karanA chAhiye .
TIkA :yahA.N (is gAthAme.n ) shuddhopayogasammukh jIvako shikShA kahI hai .
yahA.N (is lokame.n ) vyavahAranayase bhI, samatA, stuti, vandanA, pratyAkhyAn Adi Chah
Avashyakase rahit shramaN chAritraparibhraShTa (chAritrase sarvathA bhraShTa) hai; shuddhanishchayase, param -
adhyAtmabhAShAse jise nirvikalpa - samAdhisvarUp kahA jAtA hai aisI param Avashyak kriyAse
rahit shramaN nishchayachAritrabhraShTa hai; aisA artha hai . (isaliye ) svavash paramajinayogIshvarake
nishchay - AvashyakakA jo kram pahale kahA gayA hai us kramase (us vidhise ), svAtmAshrit
aise nishchay - dharmadhyAn tathA nishchay - shukladhyAnasvarUpase, param muni sadA Avashyak karo .
[ab is 148vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj do shlok
kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] AtmAko avashya mAtra sahaj - param - Avashyak ekako hIki
jo aghasamUhakA nAshak hai aur muktikA mUl (kAraN ) hai usIkoatishayarUpase
karanA chAhiye . (aisA karanese, ) sadA nij rasake phai lAvase pUrNa bharA honeke kAraN pavitra
aur purAN (sanAtan ) aisA vah AtmA vANIse dUr (vachan - agochar ) aise kisI sahaj
atra shuddhopayogAbhimukhasya shikShaNamukta m .
atra vyavahAranayenApi samatAstutiva.ndanApratyAkhyAnAdiShaDAvashyakaparihINaH shramaN-
shchAritraparibhraShTa iti yAvat.h, shuddhanishchayen paramAdhyAtmabhAShayokta nirvikalpasamAdhisvarUpaparamA-
vashyakakriyAparihINashramaNo nishchayachAritrabhraShTa ityarthaH . pUrvokta svavashasya paramajinayogIshvarasya
nishchayAvashyakakrameN svAtmAshrayanishchayadharmashukladhyAnasvarUpeN sadAvashyaka.n karotu paramamuniriti .
(ma.ndAkrA.ntA)
AtmAvashya.n sahajaparamAvashyaka.n chaikameka.n
kuryAduchchairaghakulahara.n nirvR^itermUlabhUtam
.
so.aya.n nitya.n svarasavisarApUrNapuNyaH purANaH
vAchA.n dUra.n kimapi sahaja.n shAshvata.n sha.n prayAti
..256..
agh = doSh; pAp . (ashubh tathA shubh dono.n agh hai.n .)

Page 300 of 388
PDF/HTML Page 327 of 415
single page version

shAshvat sukhako prApta karatA hai .256.
[shlokArtha : ] svavash munIndrako uttam svAtmachi.ntan (nijAtmAnubhavan ) hotA
hai; aur yah (nijAtmAnubhavanarUp ) Avashyak karma (use ) muktisaukhyakA kAraN
hotA hai
.257.
gAthA : 149 anvayArtha :[Avashyaken yuktaH ] Avashyak sahit
[shramaNaH ] shramaN [saH ] vah [a.ntara.ngAtmA ] antarAtmA [bhavati ] hai; [AvashyakaparihINaH ]
Avashyak rahit [shramaNaH ] shramaN [saH ] vah [bahirAtmA ] bahirAtmA [bhavati ] hai
.
TIkA :yahA.N, Avashyak karmake abhAvame.n tapodhan bahirAtmA hotA hai aisA
kahA hai .
abhed - anupachAr - ratnatrayAtmak svAtmAnuShThAname.n niyat paramAvashyak - karmase nira.ntar
sa.nyukta aisA jo ‘svavash’ nAmakA param shramaN vah sarvotkR^iShTa a.ntarAtmA hai; yah mahAtmA
(anuShTubh)
svavashasya munIndrasya svAtmachintanamuttamam .
ida.n chAvashyaka.n karma syAnmUla.n mukti sharmaNaH ..257..
AvAsaeN jutto samaNo so hodi a.ntara.ngappA .
AvAsayaparihINo samaNo so hodi bahirappA ..149..
Avashyaken yukta : shramaNaH sa bhavatya.ntara.ngAtmA .
AvashyakaparihINaH shramaNaH sa bhavati bahirAtmA ..149..
atrAvashyakakarmAbhAve tapodhano bahirAtmA bhavatItyukta : .
abhedAnupachAraratnatrayAtmakasvAtmAnuShThAnaniyataparamAvashyakakarmaNAnavaratasa.nyukta : sva-
svAtmAnuShThAn = nij AtmAkA AcharaN . (param Avashyak karma abhed-anupachAr-ratnatrayasvarUp
svAtmAcharaName.n niyamase vidyamAn hai arthAt vah svAtmAcharaN hI param Avashyak karma hai .)
re sAdhu Avashyak sahit vah antarAtmA jAniye .
isase rahit ho sAdhu jo bahirAtamA pahichAniye ..149..

Page 301 of 388
PDF/HTML Page 328 of 415
single page version

solah kaShAyo.nke abhAv dvArA kShINamohapadavIko prApta karake sthit hai . asa.nyat
samyagdR^iShTi jaghanya antarAtmA hai . in doke madhyame.n sthit sarva madhyam antarAtmA hai.n .
nishchay aur vyavahAr in do nayo.nse praNIt jo param Avashyak kriyA usase jo rahit
ho vah bahirAtmA hai
.
shrI mArgaprakAshame.n bhI (do shloko.n dvArA ) kahA hai ki :
[shlokArtha : ] anyasamay (arthAt paramAtmAke atirikta jIv ) bahirAtmA
aur antarAtmA aise do prakArake hai.n; uname.n bahirAtmA deh-indriy Adime.n AtmabuddhivAlA
hotA hai
.’’
‘‘[shlokArtha : ] a.ntarAtmAke jaghanya, madhyam aur utkR^iShTa aise (tIn ) bhed
hai.n; avirat samyagdR^iShTi vah pratham (jaghanya ) a.ntarAtmA hai, kShINamoh vah antim
(utkR^iShTa ) a.ntarAtmA hai aur un doke madhyame.n sthit vah madhyam a.ntarAtmA hai
.’’
aur (is 149vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n ) :
vashAbhidhAnaparamashramaNaH sarvotkR^iShTo.antarAtmA, ShoDashakaShAyANAmabhAvAdaya.n kShINamohapadavI.n
pariprApya sthito mahAtmA
. asa.nyatasamyagdraShTirjaghanyA.ntarAtmA . anayormadhyamAH sarve
madhyamAntarAtmAnaH . nishchayavyavahAranayadvayapraNItaparamAvashyakakriyAvihIno bahirAtmeti .
ukta.n cha mArgaprakAshe
(anuShTubh)
‘‘bahirAtmAntarAtmeti syAdanyasamayo dvidhA .
bahirAtmAnayordehakaraNAdyuditAtmadhIH ..’’
(anuShTubh)
‘‘jaghanyamadhyamotkR^iShTabhedAdavirataH sudrak .
prathamaH kShINamohontyo madhyamo madhyamastayoH ..’’
tathA hi

Page 302 of 388
PDF/HTML Page 329 of 415
single page version

[shlokArtha : ] yogI sadA sahaj param Avashyak karmase yukta rahatA huA
sa.nsArajanit prabal sukhaduHkharUpI aTavIse dUravartI hotA hai isaliye vah yogI atyanta
AtmaniShTha a.ntarAtmA hai; jo svAtmAse bhraShTa ho vah bahiHtattvaniShTha (bAhya tattvame.n lIn )
bahirAtmA hai
.258.
gAthA : 150 anvayArtha :[yaH ] jo [antarabAhyajalpe ] antarbAhya jalpame.n
[vartate ] vartatA hai, [saH ] vah [bahirAtmA ] bahirAtmA [bhavati ] hai; [yaH ] jo [jalpeShu ]
jalpo.nme.n [na vartate ] nahI.n vartatA, [saH ] vah [antara.ngAtmA ] antarAtmA [uchyate ] kahalAtA hai
.
TIkA :yah, bAhya tathA antar jalpakA nirAs (nirAkaraN, khaNDan ) hai .
jo jinali.ngadhArI tapodhanAbhAs puNyakarmakI kA.nkShAse svAdhyAy, pratyAkhyAn, stavan
Adi bahirjalpa karatA hai aur ashan, shayan, gaman, sthiti Adime.n (khAnA, sonA, gaman
karanA, sthir rahanA ityAdi kAryo.nme.n ) satkArAdikI prAptikA lobhI vartatA huA antarjalpame.n
(ma.ndAkrA.ntA)
yogI nitya.n sahajaparamAvashyakarmaprayukta :
sa.nsArotthaprabalasukhaduHkhATavIdUravartI
.
tasmAtso.aya.n bhavati nitarAmantarAtmAtmaniShThaH
svAtmabhraShTo bhavati bahirAtmA bahistattvaniShThaH
..258..
a.ntarabAhirajappe jo vaTTai so havei bahirappA .
jappesu jo Na vaTTai so uchchai a.ntara.ngappA ..150..
antarabAhyajalpe yo vartate sa bhavati bahirAtmA .
jalpeShu yo na vartate sa uchyate.antara.ngAtmA ..150..
bAhyAbhyantarajalpanirAso.ayam .
yastu jinali.ngadhArI tapodhanAbhAsaH puNyakarmakA.nkShayA svAdhyAyapratyAkhyAnastavanAdi-
bahirjalpa.n karoti, ashanashayanayAnasthAnAdiShu satkArAdilAbhalobhassannantarjalpe manashchakAreti
jo bAhya antar jalpame.n varte vahI bahirAtamA .
jo jalpame.n varte nahi.n vah jIv antaraAtamA ..150..

Page 303 of 388
PDF/HTML Page 330 of 415
single page version

manako lagAtA hai, vah bahirAtmA jIv hai . nij AtmAke dhyAname.n parAyaN vartatA huA
niravasheSharUpase (sampUrNarUpase ) antarmukh rahakar (param tapodhan ) prashasta - aprashasta samasta
vikalpajAlo.nme.n kabhI bhI nahI.n vartatA isIliye param tapodhan sAkShAt antarAtmA hai .
isIprakAr (AchAryadev ) shrImad amR^itachandrasUrine (shrI samayasArakI AtmakhyAti
nAmak TIkAme.n 90ve.n shlok dvArA ) kahA hai ki :
‘‘[shlokArtha : ] isaprakAr jisame.n bahu vikalpo.nke jAl apaneAp uThate hai.n
aisI vishAl nayapakShakakShAko (nayapakShakI bhUmiko ) lA.Nghakar (tattvavedI ) bhItar aur bAhar
samatA
- rasarUpI ek ras hI jisakA svabhAv hai aise anubhUtimAtra ek apane bhAvako
(svarUpako ) prApta hotA hai .’’
aur (is 150vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n ) :
[shlokArtha : ] bhavabhayake karanevAle, bAhya tathA abhyantar jalpako Cho.Dkar,
samarasamay (samatArasamay ) ek chaitanyachamatkArakA sadA smaraN karake, j~nAnajyoti dvArA
sa bahirAtmA jIv iti . svAtmadhyAnaparAyaNassan niravasheSheNAntarmukhaH prashastAprashasta-
samastavikalpajAlakeShu kadAchidapi na vartate at ev paramatapodhanaH sAkShAda.ntarAtmeti .
tathA chokta.n shrImadamR^itacha.ndrasUribhiH
(vasa.ntatilakA)
‘‘svechChAsamuchChaladanalpavikalpajAlA-
meva.n vyatItya mahatI.n nayapakShakakShAm
.
antarbahiH samarasaikarasasvabhAva.n
sva.n bhAvamekamupayAtyanubhUtimAtram
..’’
tathA hi
(ma.ndAkrA.ntA)
muktvA jalpa.n bhavabhayakara.n bAhyamAbhyantara.n cha
smR^itvA nitya.n samarasamaya.n chichchamatkAramekam
.
j~nAnajyotiHprakaTitanijAbhyantarA.ngAntarAtmA
kShINe mohe kimapi parama.n tattvamantardadarsha
..259..

Page 304 of 388
PDF/HTML Page 331 of 415
single page version

jisane nij abhyantar a~N.hga pragaT kiyA hai aisA antarAtmA, moh kShIN hone par, kisI
(adbhut ) param tattvako antarame.n dekhatA hai
.259.
gAthA : 151 anvayArtha :[yaH ] jo [dharmashukladhyAnayoH ] dharmadhyAn
aur shukladhyAname.n [pariNataH ] pariNat hai [saH api ] vah bhI [antara.ngAtmA ]
antarAtmA hai; [dhyAnavihInaH ] dhyAnavihIn [shramaNaH ] shramaN [bahirAtmA ] bahirAtmA hai
[iti vijAnIhi ] aisA jAn
.
TIkA :yahA.N (is gAthAme.n ), svAtmAshrit nishchay - dharmadhyAn aur nishchay -
shukladhyAn yah do dhyAn hI upAdey hai.n aisA kahA hai .
yahA.N (is lokame.n ) vAstavame.n sAkShAt antarAtmA bhagavAn kShINakaShAy hai.n .
vAstavame.n un bhagavAn kShINakaShAyako solah kaShAyo.nkA abhAv honeke kAraN
darshanamohanIy aur chAritramohanIy karmarUpI yoddhAo.nke dal naShTa hue hai.n isaliye ve
(bhagavAn kShINakaShAy )
sahajachidvilAsalakShaN ati - apUrva AtmAko shuddhanishchay -
dharmadhyAn aur shuddhanishchay - shukladhyAn in do dhyAno.n dvArA nitya dhyAte hai.n . in do dhyAno.n
jo dhammasukkajhANamhi pariNado so vi a.ntara.ngappA .
jhANavihINo samaNo bahirappA idi vijANIhi ..151..
yo dharmashukladhyAnayoH pariNataH sopyantara.ngAtmA .
dhyAnavihInaH shramaNo bahirAtmeti vijAnIhi ..151..
atra svAtmAshrayanishchayadharmashukladhyAnadvitayamevopAdeyamityukta m .
ih hi sAkShAdantarAtmA bhagavAn kShINakaShAyaH . tasya khalu bhagavataH kShINakaShAy-
sya ShoDashakaShAyANAmabhAvAt.h darshanachAritramohanIyakarmarAjanye vilaya.n gate at ev sahaj-
chidvilAsalakShaNamatyapUrvamAtmAna.n shuddhanishchayadharmashukladhyAnadvayen nitya.n dhyAyati . AbhyA.n
sahajachidvilAsalakShaN = jisakA lakShaN (chihna athavA svarUp) sahaj chaitanyakA vilAs hai aise
re dharma-shukla-sudhyAn-pariNat antarAtmA jAniye .
aru dhyAn virahit shramaNako bahirAtamA pahichAniye ..151..

Page 305 of 388
PDF/HTML Page 332 of 415
single page version

rahit dravyali.ngadhArI dravyashramaN bahirAtmA hai aisA he shiShya ! tU jAn .
[ab yahA.N TIkAkAr munirAj shlok kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] koI muni satat - nirmal dharmashukla - dhyAnAmR^itarUpI samarasame.n
sachamuch vartatA hai; (vah antarAtmA hai; ) in do dhyAno.nse rahit tuchCha muni bahirAtmA hai .
mai.n pUrvokta (samarasI ) yogIkI sharaN letA hU.N .260.
aur (is 151vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj dvArA shlok
dvArA ) keval shuddhanishchayanayakA svarUp kahA jAtA hai :
[shlokArtha : ] (shuddha Atmatattvame.n ) bahirAtmA aur antarAtmA aisA yah
vikalpa kubuddhiyo.nko hotA hai; sa.nsArarUpI ramaNIko priy aisA yah vikalpa subuddhiyo.nko
nahI.n hotA
.261.
dhyAnAbhyA.n vihIno dravyali.ngadhArI dravyashramaNo bahirAtmeti he shiShya tva.n jAnIhi .
(vasa.ntatilakA)
kashchinmuniH satatanirmaladharmashukla-
dhyAnAmR^ite samarase khalu vartate.asau
.
tAbhyA.n vihInamuniko bahirAtmako.aya.n
pUrvokta yoginamaha.n sharaNa.n prapadye
..260..
ki.n cha kevala.n shuddhanishchayanayasvarUpamuchyate
(anuShTubh)
bahirAtmAntarAtmeti vikalpaH kudhiyAmayam .
sudhiyA.n na samastyeSh sa.nsAraramaNIpriyaH ..261..
paDikamaNapahudikiriya.n kuvva.nto NichChayassa chAritta.n .
teN du virAgacharie samaNo abbhuTThido hodi ..152..
pratikramaN AdikriyA tathA chAritranishchay Achare .
ataev muni vah vItarAg - charitrame.n sthiratA kare ..152..

Page 306 of 388
PDF/HTML Page 333 of 415
single page version

gAthA : 152 anvayArtha :[pratikramaNaprabhR^itikriyA.n ] pratikramaNAdi kriyAko
[nishchayasya chAritram ] nishchayake chAritrako[kurvan ] (nirantar ) karatA rahatA hai [ten
tu ] isaliye [shramaNaH ] vah shramaN [virAgacharite ] vItarAg chAritrame.n [abhyutthitaH bhavati ]
ArU.Dh.h.h hai
.
TIkA :yahA.N param vItarAg chAritrame.n sthit param tapodhanakA svarUp kahA hai .
jisane aihik vyApAr (sA.nsArik kArya ) Cho.D.h.h diyA hai aisA jo sAkShAt
apunarbhavakA (mokShakA ) abhilAShI mahAmumukShu sakal indriyavyApArako Cho.DA honese
nishchayapratikramaNAdi satkriyAko karatA huA sthit hai (arthAt nirantar karatA hai ), vah param
tapodhan us kAraNase nijasvarUpavishrAntilakShaN paramavItarAg
- chAritrame.n sthit hai (arthAt vah
param shramaN, nishchayapratikramaNAdi nishchayachAritrame.n sthit honeke kAraN, jisakA lakShaN nij
svarUpame.n vishrA.nti hai aise paramavItarAg chAritrame.n sthit hai )
.
[ab is 152vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] darshanamoh aur chAritramoh jisake naShTa hue hai.n aisA jo atul
mahimAvAlA AtmA sa.nsArajanit sukhake kAraNabhUt karmako Cho.Dkar muktikA mUl aise
pratikramaNaprabhR^itikriyA.n kurvan nishchayasya chAritram .
ten tu virAgacharite shramaNobhyutthito bhavati ..152..
paramavItarAgachAritrasthitasya paramatapodhanasya svarUpamatrokta m .
yo hi vimuktaihikavyApAraH sAkShAdapunarbhavakA.nkShI mahAmumukShuH parityakta sakalendriy-
vyApAratvAnnishchayapratikramaNAdisatkriyA.n kurvannAste, ten kAraNen svasvarUpavishrAntilakShaNe
paramavItarAgachAritre sa paramatapodhanastiShThati iti
.
(ma.ndAkrA.ntA)
AtmA tiShThatyatulamahimA naShTadrakshIlamoho
yaH sa.nsArodbhavasukhakara.n karma muktvA vimukteH .
mUle shIle malavirahite so.ayamAchArarAshiH
ta.n va.nde.aha.n samarasasudhAsindhurAkAshashA.nkam
..262..

Page 307 of 388
PDF/HTML Page 334 of 415
single page version

malarahit chAritrame.n sthit hai, vah AtmA chAritrakA pu.nj hai . samarasarUpI sudhAke sAgarako
uChAlaneme.n pUrNa chandra samAn us AtmAko mai.n vandan karatA hU.N .262.
gAthA : 153 anvayArtha :[vachanamaya.n pratikramaNa.n ] vachanamay pratikramaN,
[vachanamay.n pratyAkhyAna.n ] vachanamay pratyAkhyAn, [niyamaH ] (vachanamay ) niyam [cha ] aur
[vachanamayam.h Alochana.n ] vachanamay AlochanA
[tat sarva.n ] yah sab [svAdhyAyam ]
(prashasta adhyavasAyarUp ) svAdhyAy [jAnIhi ] jAn .
TIkA :yah, samasta vachanasambandhI vyApArakA nirAs (nirAkaraN, khaNDan ) hai .
pAkShik Adi pratikramaNakriyAkA kAraN aisA jo niryApak AchAryake mukhase
nikalA huA, samasta pApakShayake hetubhUt, sampUrNa dravyashrut vah vachanavargaNAyogya
pudgaladravyAtmak honese grAhya nahI.n hai
. pratyAkhyAn, niyam aur AlochanA bhI
(pudgaladravyAtmak honese) grahaN karane yogya nahI.n hai.n . vah sab paudgalik vachanamay honese
svAdhyAy hai aisA he shiShya ! tU jAn .
[ab yahA.N TIkAkAr munirAj shlok kahate hai.n :]
vayaNamaya.n paDikamaNa.n vayaNamaya.n pachchakhAN Niyama.n cha .
AloyaN vayaNamaya.n ta.n savva.n jAN sajjhAya.n ..153..
vachanamaya.n pratikramaNa.n vachanamaya.n pratyAkhyAna.n niyamashcha .
Alochana.n vachanamaya.n tatsarva.n jAnIhi svAdhyAyam ..153..
sakalavAgviShayavyApAranirAso.ayam .
pAkShikAdipratikramaNakriyAkAraNa.n niryApakAchAryamukhodgata.n samastapApakShayahetubhUta.n
dravyashrutamakhila.n vAgvargaNAyogyapudgaladravyAtmakatvAnna grAhya.n bhavati, pratyAkhyAn-
niyamAlochanAshcha
. paudgalikavachanamayatvAttatsarva.n svAdhyAyamiti re shiShya tva.n jAnIhi iti .
re ! vachanamay pratikramaN, vAchik-niyam, pratyAkhyAn ye .
AlochanA vAchik, sabhIko jAn tU svAdhyAy re ..153..

Page 308 of 388
PDF/HTML Page 335 of 415
single page version

[shlokArtha : ] aisA honese, muktirUpI strIke puShTa stanayugalake
Ali.nganasaukhyakI spR^ihAvAlA bhavya jIv samasta vachanarachanAko sarvadA Cho.Dkar, nityAnanda
Adi atul mahimAke dhArak nijasvarUpame.n sthit rahakar, akelA (nirAlambarUpase ) sarva
jagatajAlako (samasta lokasamUhako ) tR^iN samAn (tuchCha ) dekhatA hai
.263.
isIprakAr (shrI mUlAchArame.n pa.nchAchAr adhikArame.n 219vI.n gAthA dvArA ) kahA hai
ki :
‘‘[gAthArtha : ] parivartan (pa.Dhe hue ko duharA lenA vah ), vAchanA
(shAstravyAkhyAn ), pR^ichChanA (shAstrashravaN ), anuprekShA (anityatvAdi bArah anuprekShA ) aur
dharmakathA (63 shalAkApuruSho.nke charitra )
aise pA.Nch prakArakA, stuti tathA ma.ngal sahit,
svAdhyAy hai .’’
(ma.ndAkrA.ntA)
muktvA bhavyo vachanarachanA.n sarvadAtaH samastA.n
nirvANastrIstanabharayugAshleShasaukhyaspR^ihADhayaH
.
nityAna.ndAdyatulamahimAdhArake svasvarUpe
sthitvA sarva.n tR^iNamiv jagajjAlameko dadarsha
..263..
tathA chokta m
‘‘pariyaTTaNa.n cha vAyaN puchChaN aNupekkhaNA ya dhammakahA .
thudima.ngalasa.njutto pa.nchaviho hodi sajjhAu ..’’
jadi sakkadi kAdu.n je paDikamaNAdi.n karejja jhANamaya.n .
sattivihINo jA jai saddahaNa.n chev kAyavva.n ..154..
stuti = dev aur muniko vandan . (dharmakathA, stuti aur ma.ngal milakar svAdhyAyakA pA.NchavA.N prakAr
mAnA jAtA hai .)
jo kar sako to dhyAnamay pratikramaN Adik kIjiye .
yadi shakti ho nahi.n to are shraddhAn nishchay kIjiye ..154..

Page 309 of 388
PDF/HTML Page 336 of 415
single page version

gAthA : 154 anvayArtha :[yadi ] yAdi [kartum shakyate ] kiyA jA sake
to [aho ] aho ! [dhyAnamayam ] dhyAnamay [pratikramaNAdika.n ] pratikramaNAdi [karoShi ]
kar; [yadi ] yadi [shaktivihInaH ] tU shaktivihIn ho to [yAvat ] tabatak [shraddhAna.n cha
ev ]
shraddhAn hI [kartavyam ] kartavya hai
.
TIkA :yahA.N, shuddhanishchayadharmadhyAnasvarUp pratikramaNAdi hI karane yogya hai.n aisA
kahA hai .
sahaj vairAgyarUpI mahalake shikharake shikhAmaNi, paradravyase parA~N.hmukh aur svadravyame.n
niShNAt buddhivAle, pA.Nch indriyo.nke phai lAv rahit dehamAtra parigrahake dhArI, paramAgamarUpI
1makaranda jharate mukhakamalase shobhAyamAn he munishArdUl ! (athavA paramAgamarUpI makaranda
jharate mukhavAle he padmaprabh munishArdUl ! ) sa.nhanan aur shaktikA 2prAdurbhAv ho to
muktisundarIke pratham darshanakI bhe.nTasvarUp nishchayapratikramaN, nishchayaprAyashchitta, nishchayapratyAkhyAn
Adi shuddhanishchayakriyAe.N hI kartavya hai
. yadi is dagdhakAlarUp (hInakAlarUp ) akAlame.n
tU shaktihIn ho to tujhe keval nij paramAtmatattvakA shraddhAn hI kartavya hai .
[ab is 154vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n : ]
yadi shakyate kartum aho pratikramaNAdika.n karoShi dhyAnamayam .
shakti vihIno yAvadyadi shraddhAna.n chaiv kartavyam ..154..
atra shuddhanishchayadharmadhyAnAtmakapratikramaNAdikamev kartavyamityukta m .
mukti su.ndarIprathamadarshanaprAbhR^itAtmakanishchayapratikramaNaprAyashchittapratyAkhyAnapramukhashuddhanishchay-
kriyAshchaiv kartavyAH sa.nhananashakti prAdurbhAve sati ha.nho munishArdUl paramAgamamakara.ndaniShyandi-
mukhapadmaprabh sahajavairAgyaprAsAdashikharashikhAmaNe paradravyaparA~N.hmukhasvadravyaniShNAtabuddhe pa~nchendriy-
prasaravarjitagAtramAtraparigrah
. shakti hIno yadi dagdhakAle.akAle kevala.n tvayA nijaparamAtma-
tattvashraddhAnamev kartavyamiti .
1makaranda = puShpa-ras, puShpa-parAg .
2prAdurbhAv = utpanna honA vah; prAkaTay; utpatti .

Page 310 of 388
PDF/HTML Page 337 of 415
single page version

[shlokArtha : ] asAr sa.nsArame.n, pApase bharapUr kalikAlakA vilAs hone par,
is nirdoSh jinanAthake mArgame.n mukti nahI.n hai . isaliye is kAlame.n adhyAtmadhyAn kaise ho
sakatA hai ? isaliye nirmalabuddhivAle bhavabhayakA nAsh karanevAlI aisI is nijAtmashraddhAko
a.ngIkR^it karate hai.n
.264.
gAthA : 155 anvayArtha :[jinakathitaparamasUtre ] jinakathit param sUtrame.n
[pratikramaNAdik.n sphu Tam parIkShayitvA ] pratikramaNAdikakI spaShTa parIkShA karake [maunavraten ]
maunavrat sahit [yogI ] yogIko [nijakAryam ] nij kArya [nityam ] nitya [sAdhayet.h ]
sAdhanA chAhiye
.
TIkA :yahA.N sAkShAt antarmukh paramajinayogIko yah shikShA dI gaI hai .
shrImad arhatke mukhAravindase nikale hue samasta padArtha jisake bhItar samAye hue
hai.n aisI chaturashabdarachanArUp dravyashrutame.n shuddhanishchayanayAtmak paramAtmadhyAnasvarUp pratikramaNAdi
(shikhariNI)
asAre sa.nsAre kalivilasite pApabahule
na mukti rmArge.asminnanaghajinanAthasya bhavati
.
ato.adhyAtma.n dhyAna.n kathamih bhavennirmaladhiyA.n
nijAtmashraddhAna.n bhavabhayahara.n svIkR^itamidam
..264..
jiNakahiyaparamasutte paDikamaNAdiy parIkkhaUN phu Da.n .
moNavvaeN joI Niyakajja.n sAhae Nichcha.n ..155..
jinakathitaparamasUtre pratikramaNAdika.n parIkShayitvA sphu Tam .
maunavraten yogI nijakArya.n sAdhayennityam ..155..
ih hi sAkShAdantarmukhasya paramajinayoginaH shikShaNamidamukta m .
shrImadarhanmukhAravindavinirgatasamastapadArthagarbhIkR^itachaturasandarbhe dravyashrute shuddhanishchay-
nayAtmakaparamAtmadhyAnAtmakapratikramaNaprabhR^itisatkriyA.n buddhvA kevala.n svakAryaparaH
pUrA parakh pratikramaN Adikako param-jinasUtrame.n .
re sAdhiye nij kArya avirat sAdhu ! rat vrat mauname.n ..155..

Page 311 of 388
PDF/HTML Page 338 of 415
single page version

satkriyAko jAnakar, keval svakAryame.n parAyaN paramajinayogIshvarako prashastaaprashasta
samasta vachanarachanAko parityAgakar, sarva sa.ngakI Asaktiko Cho.Dkar akelA hokar,
maunavrat sahit, samasta pashujano.n (pashu samAn aj~nAnI mUrkha manuShyo.n ) dvArA nindA kiye jAne
par bhI
abhinna rahakar, nijakAryakoki jo nijakArya nirvANarUpI sulochanAke
sambhogasaukhyakA mUl hai usenirantar sAdhanA chAhiye .
[ab is 155vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj do shlok
kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] Atmaj~nAnI mumukShu jIv pashujanakR^it laukik bhayako tathA ghor
sa.nsArakI karanevAlI prashasta - aprashasta vachanarachanAko Cho.Dkar aur kanak-kAminI sambandhI
mohako tajakar, muktike liye svaya.n apanese apaneme.n hI avichal sthitiko prApta hote
hai.n
.265.
[shlokArtha : ] AtmapravAdame.n (AtmapravAd nAmak shrutame.n ) kushal aisA
paramAtmaj~nAnI muni pashujano.n dvArA kiye jAnevAle bhayako Cho.Dkar aur us (prasiddha ) sakal
paramajinayogIshvaraH prashastAprashastasamastavachanarachanA.n parityajya nikhilasa.ngavyAsa.nga.n muktvA
chaikAkIbhUy maunavraten sArdha.n samastapashujanaiH ni.ndyamAno.apyabhinnaH san nijakArya.n
nirvANavAmalochanAsa.nbhogasaukhyamUlamanavarata.n sAdhayediti
.
(ma.ndAkrA.ntA)
hitvA bhIti.n pashujanakR^itA.n laukikImAtmavedI
shastAshastA.n vachanarachanA.n ghorasa.nsArakartrIm
.
muktvA moha.n kanakaramaNIgochara.n chAtmanAtmA
svAtmanyev sthitimavichalA.n yAti muktyai mumukShuH
..265..
(vasa.ntatilakA)
bhIti.n vihAy pashubhirmanujaiH kR^itA.n ta.n
muktvA muniH sakalalaukikajalpajAlam
.
AtmapravAdakushalaH paramAtmavedI
prApnoti nityasukhada.n nijatattvamekam
..266..
abhinna = Chinnabhinna hue binA; akhaNDit; achyut .

Page 312 of 388
PDF/HTML Page 339 of 415
single page version

laukik jalpajAlako (vachanasamUhako ) tajakar, shAshvatasukhadAyak ek nij tattvako prApta
hotA hai
.266.
gAthA : 156 anvayArtha :[nAnAjIvAH ] nAnA prakArake jIv hai.n,
[nAnAkarma ] nAnA prakArakA karma hai; [nAnAvidhA labdhiH bhavet ] nAnA prakArakI labdhi hai;
[tasmAt ] isaliye [svaparasamayaiH ] svasamayo.n tathA parasamayo.nke sAth (svadharmiyo.n tathA
paradharmiyo.nke sAth ) [vachanavivAdaH ] vachanavivAd [varjanIyaH ] varjaneyogya hai
.
TIkA :yah, vachanasambandhI vyApArakI nivR^ittike hetukA kathan hai (arthAt
vachanavivAd kisaliye Cho.Dneyogya hai usakA kAraN yahA.N kahA hai ) .
jIv nAnA prakArake hai.n : mukta hai.n aur amukta, bhavya aur abhavya, sa.nsArItras aur
sthAvar . dvIndriy, trIndriy, chaturindriy tathA (pa.nchendriy ) sa.nj~nI tathA (pa.nchendriy ) asa.nj~nI aise
bhedo.nke kAraN tras jIv pA.Nch prakArake hai.n . pR^ithvI, pAnI, tej, vAyu aur vanaspati yah (pA.Nch
prakArake ) sthAvar jIv hai.n . bhaviShya kAlame.n svabhAv - ananta - chatuShTayAtmak sahajaj~nAnAdi
guNo.nrUpase bhavanake yogya (jIv ) ve bhavya hai.n; unase viparIt (jIv ) ve vAstavame.n abhavya
hai.n . dravyakarma, bhAvakarma aur nokarma aise bhedo.nke kAraN, athavA (ATh ) mUl prakR^iti aur
NANAjIvA NANAkamma.n NANAviha.n have laddhI .
tamhA vayaNavivAda.n sagaparasamaehi.n vajjijjo ..156..
nAnAjIvA nAnAkarma nAnAvidhA bhavellabdhiH .
tasmAdvachanavivAdaH svaparasamayairvarjanIyaH ..156..
vAgviShayavyApAranivR^ittihetUpanyAso.ayam .
jIvA hi nAnAvidhAH muktA amuktAH, bhavyA abhavyAshcha . sa.nsAriNaH trasAH sthAvarAH;
dvIndriyatrIndriyachaturindriyasa.nj~nyasa.nj~nibhedAt.h pa.nch trasAH, pR^ithivyaptejovAyuvanaspatayaH sthAvarAH .
bhAvikAle svabhAvAnantachatuShTayAtmasahajaj~nAnAdiguNaiH bhavanayogyA bhavyAH, eteShA.n viparItA
bhavan = pariNaman; honA so .
hai.n jIv nAnA, karma nAnA, labdhi nAnAvidh kahI .
ataev hI nij - par samayake sAth varjit vAd bhI ..156..

Page 313 of 388
PDF/HTML Page 340 of 415
single page version

(ek sau a.DtAlIs ) uttar prakR^itirUp bhedo.nke kAraN, athavA tIvratar, tIvra, ma.nd aur
ma.ndatar udayabhedo.nke kAraN, karma nAnA prakArakA hai
. jIvo.nko sukhAdikI prAptirUp labdhi
kAl, karaN, upadesh, upasham aur prAyogyatArUp bhedo.nke kAraN pA.Nch prakArakI hai . isaliye
paramArthake jAnanevAlo.nko svasamayo.n tathA parasamayo.nke sAth vAd karane yogya nahI.n hai .
[bhAvArtha :] jagatame.n jIv, unake karma, unakI labdhiyA.N Adi anek prakArake
hai.n; isaliye sarva jIv samAn vichAro.nke ho.n aisA honA asambhav hai . isaliye par jIvo.nko
samajhA denekI AkulatA karanA yogya nahI.n hai . svAtmAvalambanarUp nij hitame.n pramAd na
ho isaprakAr rahanA hI kartavya hai . ]
[ab is 156vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok
kahate hai.n : ]
[shlokArtha : ] jIvo.nke, sa.nsArake kAraNabhUt aise (tras, sthAvar Adi ) bahut
prakArake bhed hai.n; isIprakAr sadA janmakA utpanna karanevAlA karma bhI anek prakArakA hai;
yah labdhi bhI vimal jinamArgame.n anek prakArakI prasiddha hai; isaliye svasamayo.n aur
parasamayo.nke sAth vachanavivAd kartavya nahI.n hai
.267.
hyabhavyAH . karma nAnAvidha.n dravyabhAvanokarmabhedAt.h, athavA mUlottaraprakR^itibhedAchcha, ath
tIvrataratIvrama.ndama.ndatarodayabhedAdvA . jIvAnA.n sukhAdiprApterlabdhiH kAlakaraNopadeshopasham-
prAyogyatAbhedAt.h pa~nchadhA . tataH paramArthavedibhiH svaparasamayeShu vAdo na kartavya iti .
(shikhariNI)
vikalpo jIvAnA.n bhavati bahudhA sa.nsR^itikaraH
tathA karmAnekavidhamapi sadA janmajanakam
.
asau labdhirnAnA vimalajinamArge hi viditA
tataH kartavya.n no svaparasamayairvAdavachanam
..267..
laddhUNa.n Nihi ekko tassa phala.n aNuhavei sujaNatte .
tah NANI NANaNihi.n bhu.njei chaittu paratatti.n ..157..
nidhi pA manuj tatphal vataname.n gupta rah jyo.n bhogatA .
tyo.n Cho.D.h.h parajanasa.ng j~nAnI j~nAn nidhiko bhogatA ..157..