Page 134 of 388
PDF/HTML Page 161 of 415
single page version
kAyavyApAraH . ChedanasyApyantara.ngakAraNa.n karmodayaH, bahira.ngakAraNa.n pramattasya kAyakriyA . mAraN- syApyantara.ngaheturA.ntaryakShayaH, bahira.ngakAraNa.n kasyApi kAyavikR^itiH . Aku.nchanaprasAraNAdihetuH sa.nharaNavisarpaNAdihetusamudghAtaH . etAsA.n kAyakriyANA.n nivR^ittiH kAyaguptiriti .
kisI puruShako bandhanakA antara.ng nimitta karma hai, bandhanakA bahira.ng hetu kisIkA kAyavyApAr hai; ChedanakA bhI antara.ng kAraN karmoday hai, bahira.ng kAraN pramatta jIvakI kAyakriyA hai; mAraNakA bhI antara.ng hetu A.ntarik (nikaT) sambandhakA (AyuShyakA) kShay hai, bahira.ng kAraN kisIkI kAyavikR^iti hai; Aku.nchan, prasAraN AdikA hetu sa.nkochavistArAdikake hetubhUt samudghAt hai . — in kAyakriyAo.nkI nivR^itti vah kAyagupti hai .
[shloekArtha : — ] kAyavikArako Cho.Dkar jo punaH punaH shuddhAtmAkI sa.nbhAvanA (samyak bhAvanA) karatA hai, usIkA janma sa.nsArame.n saphal hai .93.
Page 135 of 388
PDF/HTML Page 162 of 415
single page version
shiShya tva.n tAvadachalitA.n manoguptimiti jAnIhi . nikhilAnR^itabhAShAparihR^itirvA maunavrata.n cha . mUrtadravyasya chetanAbhAvAd amUrtadravyasye.ndriyaj~nAnAgocharatvAdubhayatra vAkpravR^ittirna bhavati . iti nishchayavAgguptisvarUpamukta m .
shuddhAshuddhanayAtirikta managha.n chinmAtrachintAmaNim .
jIvanmukti mupaiti yogitilakaH pApATavIpAvakaH ..94..
gAthA : 69 anvayArtha : — [manasaH ] maname.nse [yA ] jo [rAgAdinivR^ittiH ] rAgAdikI nivR^itti [tAm ] use [manoguptim ] manogupti [jAnIhi ] jAn . [alIkAdinivR^ittiH ] asatyAdikI nivR^itti [vA ] athavA [mauna.n vA ] maun [vAgguptiH bhavati ] so vachanagupti hai .
sakal moharAgadveShake abhAvake kAraN akhaNDa advait paramachidrUpame.n samyakrUpase avasthit rahanA hI nishchayamanogupti hai . he shiShya ! tU use vAstavame.n achalit manogupti jAn .
samasta asatya bhAShAkA parihAr athavA maunavrat so vachanagupti hai . mUrtadravyako chetanAkA abhAv honeke kAraN aur amUrtadravya indriyaj~nAnase agochar honeke kAraN dono.nke prati vachanapravR^itti nahI.n hotI . isaprakAr nishchayavachanaguptikA svarUp kahA gayA .
[shloekArtha : — ] pAparUpI aTavIko jalAneme.n agni samAn aisA yogitilak (munishiromaNi) prashasta - aprashasta man - vANIke samudAyako Cho.Dkar AtmaniShThAme.n
Page 136 of 388
PDF/HTML Page 163 of 415
single page version
guptirbhavati . pa.nchasthAvarANA.n trasAnA.n cha hi.nsAnivR^ittiH kAyaguptirvA . paramasa.nyamadharaH paramajin- yogIshvaraH yaH svakIya.n vapuH svasya vapuShA vivesh tasyAparispa.ndamUrtirev nishchayakAyaguptiriti .
tathA chokta.n tattvAnushAsane — parAyaN rahatA huA, shuddhanay aur ashuddhanayase rahit aise anagh ( – nirdoSh) chaitanyamAtra chintAmaNiko prApta karake, anantachatuShTayAtmakapaneke sAth sarvadA sthit aisI jIvanmuktiko prApta karatA hai . 94 .
gAthA : 70 anvayArtha : — [kAyakriyAnivR^ittiH ] kAyakriyAo.nkI nivR^ittirUp [kAyotsargaH ] kAyotsarga [sharIrake guptiH ] sharIrasambandhI gupti hai; [vA ] athavA [hi.nsAdinivR^ittiH ] hi.nsAdikI nivR^ittiko [sharIraguptiH iti ] sharIragupti [nirdiShTA ] kahA hai .
sarva jano.nko kAyAsambandhI bahu kriyAe.N hotI hai.n; unakI nivR^itti so kAyotsarga hai; vahI gupti (arthAt kAyagupti) hai . athavA pA.Nch sthAvaro.nkI aur traso.nkI hi.nsAnivR^itti so kAyagupti hai . jo paramasa.nyamadhar paramajinayogIshvar apane (chaitanyarUp) sharIrame.n apane (chaitanyarUp) sharIrase praviShTa ho gaye, unakI aparispa.ndamUrti hI ( – aka.np dashA hI) nishchayakAyagupti hai .
Page 137 of 388
PDF/HTML Page 164 of 415
single page version
‘‘[shloekArtha : — ] kAyakriyAo.nko tathA bhavake kAraNabhUt (vikArI) bhAvako Cho.Dkar avyagrarUpase nij AtmAme.n sthit rahanA, vah kAyotsarga kahalAtA hai .’’
[shloekArtha : — ] aparispandAtmak aise mujhe parispandAtmak sharIr vyavahArase hai; isaliye mai.n sharIrakI vikR^itiko Cho.DtA hU.N .95.
gAthA : 71 anvayArtha : — [ghanaghAtikarmarahitAH ] ghanaghAtikarma rahit, [kevalaj~nAnAdi- paramaguNasahitAH ] kevalaj~nAnAdi param guNo.n sahit aur [chatustri.nshadatishayayuktAH ] chau.ntIs atishay sa.nyukta; — [IddashAH ] aise, [arhantaH ] arhanta [bhavanti ] hote hai.n .
Page 138 of 388
PDF/HTML Page 165 of 415
single page version
varaNAntarAyamohanIyAni tairvirahitAstathoktAH . prAguptaghAtichatuShkapradhva.nsanAsAditatrailokya- prakShobhahetubhUtasakalavimalakevalaj~nAnakevaladarshanakevalashakti kevalasukhasahitAshcha . niHsved- nirmalAdichatustri.nshadatishayaguNanilayAH . IdrashA bhavanti bhagavanto.arhanta iti .
sukR^itanilayagotraH pa.nDitAmbhojamitraH .
sakalahitacharitraH shrIsusImAsuputraH ..96..
sakalaguNasamAjaH sarvakalpAvanIjaH .
jo ghan arthAt gA.Dh.h.h hai.n — aise jo j~nAnAvaraN, darshanAvaraN, antarAy aur mohanIy karma unase rahit varNan kiye gaye; (2) jo pUrvame.n boye gaye chAr ghAtikarmo.nke nAshase prApta hote hai.n aise, tIn lokako ❃
[ab 71vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj pA.Nch shlok kahate hai.n : ]
[shloekArtha : — ] prakhyAt (arthAt paramaudArik) jinakA sharIr hai, praphu llit kamal jaise jinake netra hai.n, puNyakA nivAsasthAn (arthAt tIrtha.nkarapad) jinakA gotra hai, paNDitarUpI kamalo.nko (vikasit karaneke liye) jo sUrya hai.n, munijanarUpI vanako jo chaitra hai.n (arthAt munijanarUpI vanako khilAneme.n jo vasantaR^itu samAn hai.n ), karmakI senAke jo shatru hai.n aur sarvako hitarUp jinakA charitra hai, ve shrI susImA mAtAke suputra (shrI padmaprabh tIrtha.nkar) jayavanta hai.n . 96 .
[shloekArtha : — ] jo kAmadevarUpI hAthIko (mAraneke liye) si.nh hai.n, jo ❃ prakShobhakA artha 85ve.n pR^iShThakI TippaNIme.n dekhe.n .
Page 139 of 388
PDF/HTML Page 166 of 415
single page version
padanutasurarAjastyakta sa.nsArabhUjaH ..97..
pariNatasukharUpaH pApakInAsharUpaH .
sa jayati jitakopaH prahvavidvatkalApaH ..98..
prajitaduritakakShaH prAstaka.ndarpapakShaH .
kR^itabudhajanashikShaH prokta nirvANadIkShaH ..9 9..
puNyarUpI kamalako (vikasit karaneke liye) bhAnu hai.n, jo sarva guNo.nke samAj ( – samudAy) hai.n, jo sarva kalpit ( – chi.ntit) denevAle kalpavR^ikSha hai.n, jinho.nne duShTa karmake bIjako naShTa kiyA hai, jinake charaName.n surendra namate hai.n aur jinho.nne sa.nsArarUpI vR^ikShakA tyAg kiyA hai, ve jinarAj (shrI padmaprabh bhagavAn) jayavanta hai.n . 97 .
[shloekArtha : — ] kAmadevake bANako jinho.nne jIt liyA hai, sarva vidyAo.nke jo pradIp ( – prakAshak) hai.n, jinakA svarUp sukharUpase pariNamit huA hai, pApako (mAr- DAlaneke liye) jo yamarUp hai.n, bhavake paritApakA jinho.nne nAsh kiyA hai, bhUpati jinake shrIpadame.n ( – mahimAyukta punIt charaNo.nme.n) namate hai.n, krodhako jinho.nne jItA hai aur vidvAno.nkA samudAy jinake Age nat ho jAtA – jhuk jAtA hai, ve (shrI padmaprabhanAth) jayavanta hai.n . 98 .
[shloekArtha : — ] prasiddha jinakA mokSha hai, padmapatra ( – kamalake patte) jaise dIrgha jinake netra hai.n, ❃pApakakShAko jinho.nne jIt liyA hai, kAmadevake pakShakA jinho.nne nAsh kiyA hai, yakSha jinake charaNayugalame.n namate hai.n, tattvavij~nAname.n jo dakSha (chatur) hai.n, budhajano.nko jinho.nne shikShA (sIkh) dI hai aur nirvANadIkShAkA jinho.nne uchchAraN kiyA hai, ve (shrI padmaprabh jinendra) jayavanta hai.n . 99 .
Page 140 of 388
PDF/HTML Page 167 of 415
single page version
padavinatayamIshaH prAstakInAshapAshaH .
jayati jagadadhIshaH chArupadmaprabheshaH ..100..
[shloekArtha : — ] kAmadevarUpI parvatake liye (arthAt use to.D.h.h deneme.n) jo (vajradhar) indra samAn hai.n, kAnta (manohar) jinakA kAyapradesh hai, munivar jinake charaName.n namate hai.n, yamake pAshakA jinho.nne nAsh kiyA hai, duShTa pAparUpI vanako (jalAneke liye) jo agni hai.n, sarva dishAo.nme.n jinakI kIrti vyApta ho gaI hai aur jagatake jo adhIsh (nAth) hai.n, ve sundar padmaprabhesh jayavanta hai.n .100.
gAthA : 72 anvayArtha : — [naShTAShTakarmabandhAH ] ATh karmo.nke bandhako jinho.nne naShTa kiyA hai aise, [aShTamahAguNasamanvitAH ] ATh mahAguNo.n sahit, [paramAH ] param, [lokAgrasthitAH ] lokake agrame.n sthit aur [nityAH ] nitya; — [IdrashAH ] aise, [te siddhAH ] ve siddha [bhavanti ] hote hai.n .
TIkA : — siddhike paramparAhetubhUt aise bhagavanta siddhaparameShThiyo.nkA svarUp yahA.N kahA hai .
Page 141 of 388
PDF/HTML Page 168 of 415
single page version
niravasheSheNAntarmukhAkAradhyAnadhyeyavikalpavirahitanishchayaparamashukladhyAnabalen naShTAShTa- karmaba.ndhAH . kShAyikasamyaktvAdyaShTaguNapuShTituShTAshcha . tritattvasvarUpeShu vishiShTaguNAdhAratvAt.h paramAH . tribhuvanashikharAtparato gatihetorabhAvAt.h lokAgrasthitAH . vyavahArato.abhUtapUrvaparyAy- prachyavanAbhAvAnnityAH . IdrashAste bhagavantaH siddhaparameShThin iti .
tribhuvanashikharAgragrAvachUDAmaNiH syAt.h .
nivasati nijarUpe nishchayenaiv devaH ..101..
[bhagavanta siddha kaise hote hai.n ? ] (1) 1niravasheSharUpase antarmukhAkAr, dhyAn -dhyeyake vikalpa rahit nishchay - paramashukladhyAnake balase jinho.nne ATh karmake bandhako naShTa kiyA hai aise; (2) 2kShAyik samyaktvAdi aShTa guNo.nkI puShTise tuShTa; (3) vishiShTa guNo.nke AdhAr honese tattvake tIn svarUpo.nme.n 3param; (4) tIn lokake shikharase Age gatihetukA abhAv honese lokake agrame.n sthit; (5) vyavahArase abhUtapUrva paryAyame.nse ( – pahale kabhI nahI.n huI aisI siddhaparyAyame.nse) chyut honekA abhAv honeke kAraN nitya; — aise, ve bhagavanta siddhaparameShThI hote hai.n .
[ab 72vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj tIn shlok kahate hai.n : ]
[shloekArtha : — ] vyavahAranayase j~nAnapu.nj aise ve siddhabhagavAn tribhuvanashikharakI shikhAke (chaitanyaghanarUp) Thos 4chU.DAmaNi hai.n; nishchayase ve dev sahajaparamachaitanyachintAmaNi- svarUp nityashuddha nij rUpame.n hI vAs karate hai.n .101. 1 – niravasheSharUpase = asheShat; kuCh sheSh rakhe binA; sampUrNarUpase; sarvathA . [paramashukladhyAnakA AkAr arthAt
2 – siddhabhagavanta kShAyik samyaktva, ananta j~nAn, ananta darshan, ananta vIrya, sUkShmatva, avagAhan, agurulaghu
3 – siddhabhagavanta vishiShTa guNo.nke AdhAr honese bahistattva, antastattva aur paramatattva aise tIn tattvasvarUpo.nme.nse
4 – chU.DAmaNi = shikhAmaNi; kalagIkA ratna; shikharakA ratna .
Page 142 of 388
PDF/HTML Page 169 of 415
single page version
tAn sarvAn siddhisiddhayai nirupamavishadaj~nAndrakshakti yuktAn .
avyAbAdhAnnamAmi tribhuvanatilakAn siddhisImantinIshAn ..102..
[shloekArtha : — ] jo sarva doSho.nko naShTa karake dehamukta hokar tribhuvanashikhar par sthit hai.n, jo nirupam vishad ( – nirmal) j~nAnadarshanashaktise yukta hai.n, jinho.nne ATh karmo.nkI prakR^itike samudAyako naShTa kiyA hai, jo nityashuddha hai.n, jo ananta hai.n, avyAbAdh hai.n, tIn lokame.n pradhAn hai.n aur muktisundarIke svAmI hai.n, un sarva siddho.nko siddhikI prAptike hetu mai.n naman karatA hU.N .102.
[shloekArtha : — ] jo nij svarUpame.n sthit hai.n, jo shuddha hai.n; jinho.nne ATh guNarUpI sampadA prApta kI hai aur jinho.nne ATh karmo.nkA samUh naShTa kiyA hai, un siddho.nko mai.n punaH punaH vandan karatA hU.N .103.
gAthA : 73 anvayArtha : — [pa.nchAchArasamagrAH ] pa.nchAchAro.nse paripUrNa, [pa.nchendriy- da.ntidarppanirdalanAH ] pa.nchendriyarUpI hAthIke madakA dalan karanevAle, [dhIrAH ] dhIr aur [guNaga.nbhIrAH ] guNaga.nbhIr; — [IdrashAH ] aise, [AchAryAH ] AchArya [bhavanti ] hote hai.n .
Page 143 of 388
PDF/HTML Page 170 of 415
single page version
rasanaghrANachakShuHshrotrAbhidhAnapa.nchendriyamadAndhasi.ndhuradarpanirdalanadakShAH . nikhilaghoropasargavijayo- pArjitadhIraguNaga.nbhIrAH . eva.nlakShaNalakShitAste bhagavanto hyAchAryA iti .
cha.nchajj~nAnabalaprapa.nchitamahApa.nchAstikAyasthitIn .
a.nchAmo bhavaduHkhasa.nchayabhide bhakti kriyAcha.nchavaH ..’’
[bhagavanta AchArya kaise hote hai.n ? ] (1) j~nAn, darshan, chAritra, tap aur vIrya nAmak pA.Nch AchAro.nse paripUrNa; (2) sparshan, rasan, ghrAN, chakShu aur shrotra nAmakI pA.Nch indriyo.nrUpI madA.ndh hAthIke darpakA dalan karaneme.n dakSha ( – pa.nchendriyarUpI madamatta hAthIke madako chUrachUr karaneme.n nipuN); (3 - 4) samasta ghor upasargo.n par vijay prApta karate hai.n isaliye dhIr aur guNagambhIr; — aise lakShaNo.nse lakShit, ve bhagavanta AchArya hote hai.n .
‘‘[shloekArtha : — ] jo pa.nchAchAraparAyaN hai.n, jo aki.nchanatAke svAmI hai.n, jinho.nne kaShAyasthAno.nko naShTa kiyA hai, pariNamit j~nAnake bal dvArA jo mahA pa.nchAstikAyakI sthitiko samajhAte hai.n, vipul acha.nchal yogame.n ( – vikasit sthir samAdhime.n) jinakI buddhi nipuN hai aur jinako guN uChalate hai.n, un AchAryo.nko bhaktikriyAme.n kushal aise ham bhavaduHkharAshiko bhedaneke liye pUjate hai.n .’’
aur (is 73vI.n gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shlok kahate hai.n ) : —
Page 144 of 388
PDF/HTML Page 171 of 415
single page version
svahitanirata.n shuddha.n nirvANakAraNakAraNam .
nirupamamida.n va.ndya.n shrIchandrakIrtimunermanaH ..104..
[shloekArtha : — ] sakal indriyasamUhake Alamban rahit, anAkul, svahitame.n lIn, shuddha, nirvANake kAraNakA kAraN ( – muktike kAraNabhUt shukladhyAnakA kAraN), ❃
chandrakIrtimunikA nirupam man (chaitanyapariNaman) va.ndya hai . 104 .
gAthA : 74 anvayArtha : — [ratnatrayasa.nyuktAH ] ratnatrayase sa.nyukta, [shUrAH jinakathitapadArthadeshakAH ] jinakathit padArtho.nke shUravIr upadeshak aur [niHkA.nkShabhAvasahitAH ] niHkA.nkShabhAv sahit; — [IdrashAH ] aise, [upAdhyAyAH ] upAdhyAy [bhavanti ] hote hai.n .
TIkA : — yah, adhyApak (arthAt upAdhyAy) nAmake paramaguruke svarUpakA kathan hai .
[upAdhyAy kaise hote hai.n ? ] (1) avichalit akhaNDa advait param chidrUpake ❃sham = shA.nti; upasham . dam = indriyAdikA daman; jitendriyatA . yam = sa.nyam .
Page 145 of 388
PDF/HTML Page 172 of 415
single page version
jinendravadanAravi.ndavinirgatajIvAdisamastapadArthasArthopadeshashUrAH . nikhilaparigrahaparityAgalakShaN- nira.njananijaparamAtmatattvabhAvanotpannaparamavItarAgasukhAmR^itapAnonmukhAstat ev niShkA.nkShAbhAvanA- sanAthAH . eva.nbhUtalakShaNalakShitAste jainAnAmupAdhyAyA iti .
parigrahake parityAgasvarUp jo nira.njan nij paramAtmatattva usakI bhAvanAse utpanna honevAle
param vItarAg sukhAmR^itake pAname.n sanmukh honese hI niShkA.nkShabhAvanA sahit; — aise lakShaNo.nse
[shloekArtha : — ] ratnatrayamay, shuddha, bhavyakamalake sUrya aur (jinakathit padArtho.nke) upadeshak — aise upAdhyAyo.nko mai.n nitya punaH punaH vandan karatA hU.N .105.
gAthA : 75 anvayArtha : — [vyApAravipramuktAH ] vyApArase vimukta ( – samasta vyApAr rahit), [chaturvidhArAdhanAsadAraktAH ] chaturvidh ArAdhanAme.n sadA rakta, [nirgranthAH ] nirgra.nth aur [nirmohAH ] nirmoh; — [IdrashAH ] aise, [sAdhavaH ] sAdhu [bhavanti ] hote hai.n .
Page 146 of 388
PDF/HTML Page 173 of 415
single page version
at ev samastabAhyavyApAravipramuktAH . j~nAnadarshanachAritraparamatapashcharaNAbhidhAnachaturvidhA- rAdhanAsadAnuraktAH . bAhyAbhyantarasamastaparigrahAgrahavinirmukta tvAnnirgranthAH . sadA nira~njan- nijakAraNasamayasArasvarUpasamyakshraddhAnaparij~nAnAcharaNapratipakShamithyAdarshanaj~nAnachAritrAbhAvAnni- rmohAH cha . ittha.nbhUtaparamanirvANasIma.ntinIchArusIma.ntasImAshobhAmasR^iNaghusR^iNarajaHpu.njapi.njarit- varNAla.nkArAvalokanakautUhalabuddhayo.api te sarve.api sAdhavaH iti .
TIkA : — yah, nirantar akhaNDit param tapashcharaName.n nirat ( – lIn) aise sarva sAdhuo.nke svarUpakA kathan hai .
[sAdhu kaise hote hai.n ? ] (1) paramasa.nyamI mahApuruSh honese trikAlanirAvaraN nira.njan param pa.nchamabhAvakI bhAvanAme.n pariNamit honeke kAraN hI samasta bAhyavyApArase vimukta; (2) j~nAn, darshan, chAritra aur param tap nAmakI chaturvidh ArAdhanAme.n sadA anurakta; (3) bAhya – abhya.ntar samasta parigrahake grahaN rahit honeke kAraN nirgra.nth; tathA (4) sadA nira.njan nij kAraNasamayasArake svarUpake samyak shraddhAn, samyak parij~nAn aur samyak AcharaNase pratipakSha aise mithyA darshan, mithyA j~nAn aur mithyA chAritrakA abhAv honeke kAraN nirmoh; — aise, paramanirvANasundarIkI sundar mA.NgakI shobhArUp komal kesharake raj - pu.njake suvarNara.ngI ala~N.hkArako ( – keshar - rajakI kanakara.ngI shobhAko) dekhaneme.n kautUhalabuddhivAle ve samasta sAdhu hote hai.n (arthAt pUrvokta lakShaNavAle, muktisundarIkI anupamatAkA avalokan karaneme.n Atur buddhivAle samasta sAdhu hote hai.n ) .
[shloekArtha : — ] bhavavAle jIvo.nke bhavasukhase jo vimukh hai aur sarva sa.ngake sambandhase jo mukta hai, aisA vah sAdhukA man hame.n va.ndya hai . he sAdhu ! us manako shIghra nijAtmAme.n magna karo .106.
Page 147 of 388
PDF/HTML Page 174 of 415
single page version
sa.nyuktAyAm atiprashastashubhabhAvanAyA.n vyavahAranayAbhiprAyeN paramachAritra.n bhavati, vakShyamANapa.nchamAdhikAre paramapa.nchamabhAvaniratapa.nchamagatihetubhUtashuddhanishchayanayAtmaparamachAritra.n draShTavya.n bhavatIti .
gAthA : 76 anvayArtha : — [IdragbhAvanAyAm ] aisI (pUrvokta) bhAvanAme.n [vyavahAranayasya ] vyavahAranayake abhiprAyase [chAritram ] chAritra [bhavati ] hai; [nishchayanayasya ] nishchayanayake abhiprAyase [charaNam ] chAritra [etadUrdhvam ] isake pashchAt [pravakShyAmi ] kahU.NgA .
TIkA : — yah, vyavahArachAritra-adhikArakA jo vyAkhyAn usake upasa.nhArakA aur nishchayachAritrakI sUchanAkA kathan hai .
aisI jo pUrvokta pa.nchamahAvrat, pa.nchasamiti, nishchay - vyavahAr trigupti tathA pa.nchaparameShThIke dhyAnase sa.nyukta, atiprashasta shubh bhAvanA usame.n vyavahAranayake abhiprAyase param chAritra hai; ab kahe jAnevAle pA.Nchave.n adhikArame.n, param pa.nchamabhAvame.n lIn, pa.nchamagatike hetubhUt, shuddhanishchayanayAtmak param chAritra draShTavya ( – dekhaneyogya) hai .
Page 148 of 388
PDF/HTML Page 175 of 415
single page version
bhavedvinA yen sudraShTibodhanam .
namAmi jaina.n charaNa.n punaH punaH ..’’
iti sukavijanapayojamitrapa.nchendriyaprasaravarjitagAtramAtraparigrahshrIpadmaprabhamaladhAridev- virachitAyA.n niyamasAravyAkhyAyA.n tAtparyavR^ittau vyavahArachAritrAdhikAr: chaturthaH shrutaskandhaH ..
‘‘[shloekArtha : — ] jisake binA ( – jis chAritrake binA) samyagdarshan aur samyagj~nAn koThArake bhItar pa.De hue bIj ( – anAj) samAn hai.n, usI dev - asur - mAnavase stavan kiye gaye jain charaNako ( – aisA jo sur - asur - manuShyo.nse stavan kiyA gayA jinokta chAritra use) mai.n punaH punaH naman karatA hU.N .’’
aur (is vyavahArachAritra adhikArakI antim gAthAkI TIkA pUrNa karate hue TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev shlok kahate hai.n ) : —
[shloekArtha : — ] AchAryo.nne shIlako ( – nishchayachAritrako) muktisundarIke ana.ng ( – asharIrI) sukhakA mUl kahA hai; vyavahArAtmak chAritra bhI usakA paramparA kAraN hai .107.
isaprakAr, sukavijanarUpI kamalo.nke liye jo sUrya samAn hai.n aur pA.Nch indriyo.nke vistAr rahit dehamAtra jinhe.n parigrah thA aise shrI padmaprabhamaladhAridev dvArA rachit niyamasArakI tAtparyavR^itti nAmak TIkAme.n (arthAt shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrI niyamasAr paramAgamakI nirgra.nth munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev virachit tAtparyavR^itti nAmak TIkAme.n) vyavahArachAritra adhikAr nAmakA chauthA shrutaskandha samApta huA .
Page 149 of 388
PDF/HTML Page 176 of 415
single page version
smarebhaku.nbhasthalabhedanAy vai .
virAjate mAdhavasenasUraye ..108..
ath sakalavyAvahArikachAritratatphalaprAptipratipakShashuddhanishchayanayAtmakaparamachAritra- pratipAdanaparAyaNaparamArthapratikramaNAdhikAraH kathyate . tatrAdau tAvat.h pa.ncharatnasvarUpamuchyate . tadyathA —
[adhikArake prArambhame.n TIkAkAr munirAj shrI padmaprabhamaladhAridev shrI mAdhavasen AchAryadevako shlok dvArA namaskAr karate hai.n : ]
[shlokArtha : — ] sa.nyam aur j~nAnakI mUrti, kAmarUpI hAthIke kumbhasthalako bhedanevAle tathA shiShyarUpI kamalako vikasit karaneme.n sUrya samAn — aise he virAjamAn (shobhAyamAn) mAdhavasenasUri ! Apako namaskAr ho . 108 .
ab, sakal vyAvahArik chAritrase aur usake phalakI prAptise pratipakSha aisA jo shuddhanishchayanayAtmak param chAritra usakA pratipAdan karanevAlA paramArtha - pratikramaN adhikAr kahA jAtA hai . vahA.N prArambhame.n pa.ncharatnakA svarUp kahate hai.n . vah isaprakAr :
Page 150 of 388
PDF/HTML Page 177 of 415
single page version
Page 151 of 388
PDF/HTML Page 178 of 415
single page version
gAthA : 77-81 anvayArtha : — [aha.n ] mai.n [nArakabhAvaH ] nArakaparyAy, [tirya~N.hmAnuShadevaparyAyaH ] tirya.nchaparyAy, manuShyaparyAy athavA devaparyAy [na ] nahI.n hU.N; [kartA na hi kArayitA ] unakA (mai.n) kartA nahI.n hU.N, kArayitA ( – karAnevAlA) nahI.n hU.N, [kartR^INAm anuma.ntA na ev ] kartAkA anumodak nahI.n hU.N .
[aha.n mArgaNAsthAnAni na ] mai.n mArgaNAsthAn nahI.n hU.N, [aha.n ] mai.n [guNasthAnAni na ] guNasthAn nahI.n hU.N [jIvasthAnAni ] jIvasthAn [na ] nahI.n hU.N; [kartA na hi kArayitA ] unakA mai.n kartA nahI.n hU.N, kArayitA nahI.n hU.N, [kartR^INAm anuma.ntA na ev ] kartAkA anumodak nahI.n hU.N .
[na aha.n bAlaH vR^iddhaH ] mai.n bAl nahI.n hU.N, vR^iddha nahI.n hU.N, [na cha ev taruNaH ] tathA taruN nahI.n hU.N; [teShA.n kAraNa.n na ] unakA (mai.n) kAraN nahI.n hU.N; [kartA na hi kArayitA ] unakA (mai.n) kartA nahI.n hU.N, kArayitA nahI.n hU.N, [kartR^INAm anuma.ntA na ev ] kartAkA anumodak nahI.n hU.N .
[na aha.n rAgaH dveShaH ] mai.n rAg nahI.n hU.N, dveSh nahI.n hU.N, [na cha ev mohaH ] tathA moh nahI.n hU.N; [teShA.n kAraNa.n na ] unakA (mai.n) kAraN nahI.n hU.N, [kartA na hi kArayitA ] unakA (mai.n) kartA nahI.n hU.N, kArayitA nahI.n hU.N; [kartR^INAm anuma.ntA na ev ] kartAkA anumodak nahI.n hU.N .
[na aha.n krodhaH mAnaH ] mai.n krodh nahI.n hU.N, mAn nahI.n hU.N, [na cha ev aha.n mAyA ] tathA mai.n mAyA nahI.n hU.N, [lobhaH na bhavAmi ] lobh nahI.n hU.N; [kartA na hi kArayitA ] unakA (mai.n) kartA nahI.n hU.N, kArayitA nahI.n hU.N, [kartR^INAm anuma.ntA na ev ] kartAkA anumodak nahI.n hU.N .
Page 152 of 388
PDF/HTML Page 179 of 415
single page version
parigrahatva.n vyavahArato bhavati at ev tasya nArakAyuShkahetubhUtanikhilamoharAgadveShA vidyante, na cha mam shuddhanishchayabalen shuddhajIvAstikAyasya . tiryakparyAyaprAyogyamAyAmishrAshubhakarmA- bhAvAtsadA tiryakparyAyakartR^itvavihIno.aham . manuShyanAmakarmaprAyogyadravyabhAvakarmAbhAvAnna me manuShyaparyAyaH shuddhanishchayato samastIti . nishchayen devanAmadheyAdhAradevaparyAyayogyasuras- suga.ndhasvabhAvAtmakapudgaladravyasambandhAbhAvAnna me devaparyAyaH iti .
chaturdashabhedabhinnAni mArgaNAsthAnAni tathAvidhabhedavibhinnAni jIvasthAnAni guN- sthAnAni vA shuddhanishchayanayataH paramabhAvasvabhAvasya na vidyante .
manuShyatiryakparyAyakAyavayaHkR^itavikArasamupajanitabAlayauvanasthaviravR^iddhAvasthAdyanek- sthUlakR^ishavividhabhedAH shuddhanishchayanayAbhiprAyeN na me santi .
bahu Arambha tathA parigrahakA abhAv honeke kAraN mai.n nArakaparyAy nahI.n hU.N . sa.nsArI jIvako bahu Arambha - parigrah vyavahArase hotA hai aur isIliye use nArak-Ayuke hetubhUt samasta moharAgadveSh hote hai.n, parantu mujhe — shuddhanishchayake balase shuddhajIvAstikAyako — ve nahI.n hai.n . tirya~nchaparyAyake yogya mAyAmishrit ashubh karmakA abhAv honeke kAraN mai.n sadA tirya~nchaparyAyake kartR^itva vihIn hU.N . manuShyanAmakarmake yogya dravyakarma tathA bhAvakarmakA abhAv honeke kAraN mujhe manuShyaparyAy shuddhanishchayase nahI.n hai . ‘dev’ aise nAmakA AdhAr jo devaparyAy usake yogya suras - sugandhasvabhAvavAle pudgaladravyake sambandhakA abhAv honeke kAraN nishchayase mujhe devaparyAy nahI.n hai .
chaudah bhedavAle mArgaNAsthAn tathA utane (chaudah) bhedavAle jIvasthAn yA guN- sthAn shuddhanishchayanayase paramabhAvasvabhAvavAleko ( – paramabhAv jisakA svabhAv hai aise mujhe) nahI.n hai.n .
manuShya aur tirya~nchaparyAyakI kAyAke, vayakR^it vikArase ( – parivartanase) utpanna honevAle bAl - yuvA - sthavir - vR^iddhAvasthAdirUp anek sthUl - kR^ish vividh bhed shuddha- nishchayanayake abhiprAyase mere nahI.n hai.n .
Page 153 of 388
PDF/HTML Page 180 of 415
single page version
sattAvabodhaparamachaitanyasukhAnubhUtiniratavishiShTAtmatattvagrAhakashuddhadravyArthikanayabalen me sakalamoharAgadveShA na vidyante .
sahajanishchayanayataH sadA nirAvaraNAtmakasya shuddhAvabodharUpasya sahajachichChakti mayasya sahajdraksphU rtiparipUrNamUrteH svarUpAvichalasthitirUpasahajayathAkhyAtachAritrasya na me nikhil- sa.nsR^itikleshahetavaH krodhamAnamAyAlobhAH syuH .
athAmIShA.n vividhavikalpAkulAnA.n vibhAvaparyAyANA.n nishchayato nAha.n kartA, na kArayitA vA bhavAmi, na chAnuma.ntA vA kartR^INA.n pudgalakarmaNAmiti .
nAha.n nArakaparyAya.n kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sa.nchi.ntaye . nAha.n tiryakparyAya.n kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sa.nchi.ntaye . nAha.n manuShyaparyAya.n kurve, sahajachidvilAsA- tmakamAtmAnamev sa.nchi.ntaye . nAha.n devaparyAya.n kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sa.nchi.ntaye .
nAha.n chaturdashamArgaNAsthAnabheda.n kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sa.nchi.ntaye . nAha.n mithyAdraShTayAdiguNasthAnabheda.n kurve, sahajachidvilAsAtmakamAtmAnamev sa.nchi.ntaye . nAh-
sattA, avabodh, paramachaitanya aur sukhakI anubhUtime.n lIn aise vishiShTa Atmatattvako grahaN karanevAle shuddhadravyArthikanayake balase mere sakal moharAgadveSh nahI.n hai.n .
sahaj nishchayanayase (1) sadA nirAvaraNasvarUp, (2) shuddhaj~nAnarUp, (3) sahaj chitshaktimay, (4) sahaj darshanake sphu raNase paripUrNa mUrti ( – jisakI mUrti arthAt svarUp sahaj darshanake sphu raNase paripUrNa hai aise) aur (5) svarUpame.n avichal sthitirUp sahaj yathAkhyAt chAritravAle aise mujhe samasta sa.nsArakleshake hetu krodh - mAn - mAyA - lobh nahI.n hai.n .
ab, in (uparokta) vividh vikalpo.nse (bhedo.nse) bharI huI vibhAvaparyAyo.nkA nishchayase mai.n kartA nahI.n hU.N, kArayitA nahI.n hU.N aur pudgalakarmarUp kartAkA ( – vibhAvaparyAyo.nke kartA jo pudgalakarma unakA – ) anumodak nahI.n hU.N (isaprakAr varNan kiyA jAtA hai ) .
mai.n nArakaparyAyako nahI.n karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hU.N . mai.n tirya.nchaparyAyako nahI.n karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hU.N . mai.n manuShyaparyAyako nahI.n karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hU.N . mai.n devaparyAyako nahI.n karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hU.N .
mai.n chaudah mArgaNAsthAnake bhedo.nko nahI.n karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp AtmAko hI bhAtA hU.N . mai.n mithyAdR^iShTi Adi guNasthAnabhedo.nko nahI.n karatA, sahaj chaitanyake vilAsasvarUp