Niyamsar-Hindi (Oriya transliteration). Gatha: 110-115 ; Adhikar-8 : Shuddh Nishchay Prayashchitt adhikAr.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 13 of 21

 

Page 214 of 388
PDF/HTML Page 241 of 415
single page version

ନିଜବୋଧକେ ସ୍ଥାନଭୂତ କାରଣପରମାତ୍ମାକୋ ନିରଵଶେଷରୂପସେ ଅନ୍ତର୍ମୁଖ ନିଜ ସ୍ଵଭାଵନିରତ ସହଜ
ଅଵଲୋକନ ଦ୍ଵାରା ନିରଂତର ଦେଖତା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଜୀଵ କାରଣପରମାତ୍ମାକୋ ସର୍ଵଥା ଅନ୍ତର୍ମୁଖ ଐସା
ଜୋ ନିଜ ସ୍ଵଭାଵମେଂ ଲୀନ ସହଜ
- ଅଵଲୋକନ ଉସକେ ଦ୍ଵାରା ନିରଂତର ଦେଖତା ହୈଅନୁଭଵତା ହୈ );
କ୍ଯା କରକେ ଦେଖତା ହୈ ? ପହଲେ ନିଜ ପରିଣାମକୋ ସମତାଵଲମ୍ବୀ କରକେ, ପରମସଂଯମୀଭୂତରୂପସେ
ରହକର ଦେଖତା ହୈ; ଵହୀ ଆଲୋଚନାକା ସ୍ଵରୂପ ହୈ ଐସା, ହେ ଶିଷ୍ଯ ! ତୂ ପରମ ଜିନନାଥକେ ଉପଦେଶ
ଦ୍ଵାରା ଜାନ
. ଐସା ଯହ, ଆଲୋଚନାକେ ଭେଦୋଂମେଂ ପ୍ରଥମ ଭେଦ ହୁଆ .
[ଅବ ଇସ ୧୦୯ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଛହ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଇସପ୍ରକାର ଜୋ ଆତ୍ମା ଆତ୍ମାକୋ ଆତ୍ମା ଦ୍ଵାରା ଆତ୍ମାମେଂ ଅଵିଚଲ
ନିଵାସଵାଲା ଦେଖତା ହୈ, ଵହ ଅନଂଗ - ସୁଖମଯ (ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଆନନ୍ଦମଯ) ଐସେ ମୁକ୍ତିଲକ୍ଷ୍ମୀକେ
ଵିଲାସୋଂକୋ ଅଲ୍ପ କାଲମେଂ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ . ଵହ ଆତ୍ମା ସୁରେଶୋଂସେ, ସଂଯମଧରୋଂକୀ ପଂକ୍ତିଯୋଂସେ,
ଖେଚରୋଂସେ (ଵିଦ୍ଯାଧରୋଂସେ) ତଥା ଭୂଚରୋଂସେ (ଭୂମିଗୋଚରିଯୋଂସେ) ଵଂଦ୍ଯ ହୈ . ମୈଂ ଉସ ସର୍ଵଵଂଦ୍ଯ
ସକଲଗୁଣନିଧିକୋ (ସର୍ଵସେ ଵଂଦ୍ଯ ଐସେ ସମସ୍ତ ଗୁଣୋଂକେ ଭଣ୍ଡାରକୋ) ଉସକେ ଗୁଣୋଂକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ
(ଅଭିଲାଷାସେ) ଵଂଦନ କରତା ହୂଁ .୧୫୪.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜିସନେ ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତି ଦ୍ଵାରା ପାପତିମିରକେ ପୁଂଜକା ନାଶ କିଯା ହୈ ଔର
ଶେଷେଣାନ୍ତର୍ମୁଖସ୍ଵସ୍ଵଭାଵନିରତସହଜାଵଲୋକନେନ ନିରନ୍ତରଂ ପଶ୍ଯତି; କିଂ କୃତ୍ଵା ? ପୂର୍ଵଂ ନିଜ-
ପରିଣାମଂ ସମତାଵଲଂବନଂ କୃତ୍ଵା ପରମସଂଯମୀଭୂତ୍ଵା ତିଷ୍ଠତି; ତଦେଵାଲୋଚନାସ୍ଵରୂପମିତି ହେ ଶିଷ୍ଯ
ତ୍ଵଂ ଜାନୀହି ପରମଜିନନାଥସ୍ଯୋପଦେଶାତ
୍ ଇତ୍ଯାଲୋଚନାଵିକଲ୍ପେଷୁ ପ୍ରଥମଵିକଲ୍ପୋଽଯମିତି .
(ସ୍ରଗ୍ଧରା)
ଆତ୍ମା ହ୍ଯାତ୍ମାନମାତ୍ମନ୍ଯଵିଚଲନିଲଯଂ ଚାତ୍ମନା ପଶ୍ଯତୀତ୍ଥଂ
ଯୋ ମୁକ୍ତି ଶ୍ରୀଵିଲାସାନତନୁସୁଖମଯାନ୍ ସ୍ତୋକକାଲେନ ଯାତି
.
ସୋଽଯଂ ଵଂଦ୍ଯଃ ସୁରେଶୈର୍ଯମଧରତତିଭିଃ ଖେଚରୈର୍ଭୂଚରୈର୍ଵା
ତଂ ଵଂଦେ ସର୍ଵଵଂଦ୍ଯଂ ସକଲଗୁଣନିଧିଂ ତଦ୍ଗୁଣାପେକ୍ଷଯାହମ୍
..୧୫୪..
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଆତ୍ମା ସ୍ପଷ୍ଟଃ ପରମଯମିନାଂ ଚିତ୍ତପଂକେଜମଧ୍ଯେ
ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତିଃପ୍ରହତଦୁରିତଧ୍ଵାନ୍ତପୁଂଜଃ ପୁରାଣଃ
.

Page 215 of 388
PDF/HTML Page 242 of 415
single page version

ଜୋ ପୁରାଣ (ସନାତନ) ହୈ ଐସା ଆତ୍ମା ପରମସଂଯମିଯୋଂକେ ଚିତ୍ତକମଲମେଂ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୈ . ଵହ ଆତ୍ମା
ସଂସାରୀ ଜୀଵୋଂକେ ଵଚନ - ମନୋମାର୍ଗସେ ଅତିକ୍ରାଂତ (ଵଚନ ତଥା ମନକେ ମାର୍ଗସେ ଅଗୋଚର) ହୈ . ଇସ
ନିକଟ ପରମପୁରୁଷମେଂ ଵିଧି କ୍ଯା ଔର ନିଷେଧ କ୍ଯା ? ୧୫୫.
ଇସପ୍ରକାର ଇସ ପଦ୍ଯ ଦ୍ଵାରା ପରମ ଜିନଯୋଗୀଶ୍ଵରନେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଵ୍ଯଵହାର - ଆଲୋଚନାକେ
ପ୍ରପଂଚକା ଉପହାସ କିଯା ହୈ .
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜୋ ସକଲ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ସମୂହସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ କୋଲାହଲସେ
ଵିମୁକ୍ତ ହୈ, ଜୋ ନଯ ଔର ଅନଯକେ ସମୂହସେ ଦୂର ହୋନେ ପର ଭୀ ଯୋଗିଯୋଂକୋ ଗୋଚର ହୈ, ଜୋ ସଦା
ଶିଵମଯ ହୈ, ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ହୈ ଔର ଜୋ ଅଜ୍ଞାନିଯୋଂକୋ ପରମ ଦୂର ହୈ, ଐସା ଯହ
ଅନଘ - ଚୈତନ୍ଯମଯ
ସହଜତତ୍ତ୍ଵ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଜଯଵନ୍ତ ହୈ .୧୫୬.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ନିଜ ସୁଖରୂପୀ ସୁଧାକେ ସାଗରମେଂ ଡୂବତେ ହୁଏ ଇସ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୋ
ସୋଽତିକ୍ରାନ୍ତୋ ଭଵତି ଭଵିନାଂ ଵାଙ୍ମନୋମାର୍ଗମସ୍ମି-
ନ୍ନାରାତୀଯେ ପରମପୁରୁଷେ କୋ ଵିଧିଃ କୋ ନିଷେଧଃ
..୧୫୫..
ଏଵମନେନ ପଦ୍ଯେନ ଵ୍ଯଵହାରାଲୋଚନାପ୍ରପଂଚମୁପହସତି କିଲ ପରମଜିନଯୋଗୀଶ୍ଵରଃ .
(ପୃଥ୍ଵୀ)
ଜଯତ୍ଯନଘଚିନ୍ମଯଂ ସହଜତତ୍ତ୍ଵମୁଚ୍ଚୈରିଦଂ
ଵିମୁକ୍ତ ସକଲେନ୍ଦ୍ରିଯପ୍ରକରଜାତକୋଲାହଲମ୍
.
ନଯାନଯନିକାଯଦୂରମପି ଯୋଗିନାଂ ଗୋଚରଂ
ସଦା ଶିଵମଯଂ ପରଂ ପରମଦୂରମଜ୍ଞାନିନାମ୍
..୧୫୬..
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଂ ନିଜସୁଖସୁଧାଵାର୍ଧିମଜ୍ଜନ୍ତମେନଂ
ବୁଦ୍ଧ୍ଵା ଭଵ୍ଯଃ ପରମଗୁରୁତଃ ଶାଶ୍ଵତଂ ଶଂ ପ୍ରଯାତି
.
ତସ୍ମାଦୁଚ୍ଚୈରହମପି ସଦା ଭାଵଯାମ୍ଯତ୍ଯପୂର୍ଵଂ
ଭେଦାଭାଵେ କିମପି ସହଜଂ ସିଦ୍ଧିଭୂସୌଖ୍ଯଶୁଦ୍ଧମ୍
..୧୫୭..
ଉପହାସ = ହଁସୀ; ମଜାକ; ଖିଲ୍ଲୀ; ତିରସ୍କାର .
ଅନଘ = ନିର୍ଦୋଷ; ମଲ ରହିତ; ଶୁଦ୍ଧ .

Page 216 of 388
PDF/HTML Page 243 of 415
single page version

ଜାନକର ଭଵ୍ଯ ଜୀଵ ପରମ ଗୁରୁ ଦ୍ଵାରା ଶାଶ୍ଵତ ସୁଖକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ; ଇସଲିଯେ, ଭେଦକେ
ଅଭାଵକୀ ଦୃଷ୍ଟିସେ ଜୋ ସିଦ୍ଧିସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ ସୌଖ୍ଯ ଦ୍ଵାରା ଶୁଦ୍ଧ ହୈ ଐସେ କିସୀ
(ଅଦ୍ଭୁତ) ସହଜ ତତ୍ତ୍ଵକୋ ମୈଂ ଭୀ ସଦା ଅତି
- ଅପୂର୍ଵ ରୀତିସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭାତା ହୂଁ .୧୫୭.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ସର୍ଵ ସଂଗସେ ନିର୍ମୁକ୍ତ, ନିର୍ମୋହରୂପ, ଅନଘ ଔର ପରଭାଵସେ ମୁକ୍ତ
ଐସେ ଇସ ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୋ ମୈଂ ନିର୍ଵାଣରୂପୀ ସ୍ତ୍ରୀସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ ଅନଂଗ ସୁଖକେ ଲିଯେ
ନିତ୍ଯ ସଂଭାତା ହୂଁ (
ସମ୍ଯକ୍ରୂପସେ ଭାତା ହୂଁ) ଔର ପ୍ରଣାମ କରତା ହୂଁ .୧୫୮.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ନିଜ ଭାଵସେ ଭିନ୍ନ ଐସେ ସକଲ ଵିଭାଵକୋ ଛୋଡ଼କର ଏକ
ନିର୍ମଲ ଚିନ୍ମାତ୍ରକୋ ମୈଂ ଭାତା ହୂଁ . ସଂସାରସାଗରକୋ ତର ଜାନେକେ ଲିଯେ, ଅଭେଦ କହେ ହୁଏ
(ଜିସେ ଜିନେନ୍ଦ୍ରୋଂନେ ଭେଦ ରହିତ କହା ହୈ ଐସେ) ମୁକ୍ତିକେ ମାର୍ଗକୋ ଭୀ ମୈଂ ନିତ୍ଯ ନମନ କରତା
ହୂଁ .୧୫୯.
(ଵସଂତତିଲକା)
ନିର୍ମୁକ୍ତ ସଂଗନିକରଂ ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଂ
ନିର୍ମୋହରୂପମନଘଂ ପରଭାଵମୁକ୍ତ ମ୍
.
ସଂଭାଵଯାମ୍ଯହମିଦଂ ପ୍ରଣମାମି ନିତ୍ଯଂ
ନିର୍ଵାଣଯୋଷିଦତନୂଦ୍ଭଵସଂମଦାଯ
..୧୫୮..
(ଵସଂତତିଲକା)
ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ଵିଭାଵମଖିଲଂ ନିଜଭାଵଭିନ୍ନଂ
ଚିନ୍ମାତ୍ରମେକମମଲଂ ପରିଭାଵଯାମି
.
ସଂସାରସାଗରସମୁତ୍ତରଣାଯ ନିତ୍ଯଂ
ନିର୍ମୁକ୍ତି ମାର୍ଗମପି ନୌମ୍ଯଵିଭେଦମୁକ୍ତ ମ୍
..୧୫୯..
କମ୍ମମହୀରୁହମୂଲଚ୍ଛେଦସମତ୍ଥୋ ସକୀଯପରିଣାମୋ .
ସାହୀଣୋ ସମଭାଵୋ ଆଲୁଂଛଣମିଦି ସମୁଦ୍ଦିଟ୍ଠଂ ..୧୧୦..
ଜୋ କର୍ମ - ତରୁ - ଜଡ଼ ନାଶକେ ସାମର୍ଥ୍ଯରୂପ ସ୍ଵଭାଵ ହୈ .
ସ୍ଵାଧୀନ ନିଜ ସମଭାଵ ଆଲୁଂଛନ ଵହୀ ପରିଣାମ ହୈ ..୧୧୦..

Page 217 of 388
PDF/HTML Page 244 of 415
single page version

ଗାଥା : ୧୧୦ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[କର୍ମମହୀରୁହମୂଲଛେଦସମର୍ଥଃ ] କର୍ମରୂପୀ ଵୃକ୍ଷକା
ମୂଲ ଛେଦନେମେଂ ସମର୍ଥ ଐସା ଜୋ [ସମଭାଵଃ ] ସମଭାଵରୂପ [ସ୍ଵାଧୀନଃ ] ସ୍ଵାଧୀନ
[ସ୍ଵକୀଯପରିଣାମଃ ] ନିଜ ପରିଣାମ [ଆଲୁଂଛନମ୍ ଇତି ସମୁଦ୍ଦିଷ୍ଟମ୍ ] ଉସେ ଆଲୁଞ୍ଛନ କହା ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ପରମଭାଵକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ .
ଭଵ୍ଯକୋ ପାରିଣାମିକଭାଵରୂପ ସ୍ଵଭାଵ ହୋନେକେ କାରଣ ପରମ ସ୍ଵଭାଵ ହୈ . ଵହ ପଂଚମ ଭାଵ
ଔଦଯିକାଦି ଚାର ଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵୋଂକୋ ଅଗୋଚର ହୈ . ଇସୀଲିଯେ ଵହ ପଂଚମ ଭାଵ ଉଦଯ, ଉଦୀରଣା,
କ୍ଷଯ, କ୍ଷଯୋପଶମ ଐସେ ଵିଵିଧ ଵିକାରୋଂସେ ରହିତ ହୈ . ଇସ କାରଣସେ ଇସ ଏକକୋ ପରମପନା ହୈ, ଶେଷ
ଚାର ଵିଭାଵୋଂକୋ ଅପରମପନା ହୈ . ସମସ୍ତ କର୍ମରୂପୀ ଵିଷଵୃକ୍ଷକେ ମୂଲକୋ ଉଖାଡ଼ ଦେନେମେଂ ସମର୍ଥ ଐସା
ଯହ ପରମଭାଵ, ତ୍ରିକାଲ - ନିରାଵରଣ ନିଜ କାରଣପରମାତ୍ମାକେ ସ୍ଵରୂପକୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାସେ ପ୍ରତିପକ୍ଷ ତୀଵ୍ର
ମିଥ୍ଯାତ୍ଵକର୍ମକେ ଉଦଯକେ କାରଣ କୁଦୃଷ୍ଟିକୋ, ସଦା ନିଶ୍ଚଯସେ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୋନେ ପର ଭୀ, ଅଵିଦ୍ଯମାନ
ହୀ ହୈ (କାରଣ କି ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟିକୋ ଉସ ପରମଭାଵକେ ଵିଦ୍ଯମାନପନେକୀ ଶ୍ରଦ୍ଧା ନହୀଂ ହୈ )
. ନିତ୍ଯନିଗୋଦକେ
ଜୀଵୋଂକୋ ଭୀ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଵହ ପରମଭାଵ ‘ଅଭଵ୍ଯତ୍ଵପାରିଣାମିକ’ ଐସେ ନାମ ସହିତ ନହୀଂ ହୈ
(ପରନ୍ତୁ ଶୁଦ୍ଧରୂପସେ ହୀ ହୈ )
. ଜିସପ୍ରକାର ମେରୁକେ ଅଧୋଭାଗମେଂ ସ୍ଥିତ ସୁଵର୍ଣରାଶିକୋ ଭୀ ସୁଵର୍ଣପନା
ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ଅଭଵ୍ଯୋଂକୋ ଭୀ ପରମସ୍ଵଭାଵପନା ହୈ; ଵହ ଵସ୍ତୁନିଷ୍ଠ ହୈ, ଵ୍ଯଵହାରଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ
(ଅର୍ଥାତ୍ ଜିସପ୍ରକାର ମେରୁକେ ନୀଚେ ସ୍ଥିତ ସୁଵର୍ଣରାଶିକା ସୁଵର୍ଣପନା ସୁଵର୍ଣରାଶିମେଂ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈ କିନ୍ତୁ
ଵହ କାମମେଂ
ଉପଯୋଗମେଂ ନହୀଂ ଆତା, ଉସୀପ୍ରକାର ଅଭଵ୍ଯୋଂକା ପରମସ୍ଵଭାଵପନା ଆତ୍ମଵସ୍ତୁମେଂ
ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈ କିନ୍ତୁ ଵହ କାମମେଂ ନହୀଂ ଆତା କ୍ଯୋଂକି ଅଭଵ୍ଯ ଜୀଵ ପରମସ୍ଵଭାଵକା ଆଶ୍ରଯ କରନେକେ
କର୍ମମହୀରୁହମୂଲଛେଦସମର୍ଥଃ ସ୍ଵକୀଯପରିଣାମଃ .
ସ୍ଵାଧୀନଃ ସମଭାଵଃ ଆଲୁଂଛନମିତି ସମୁଦ୍ଦିଷ୍ଟମ୍ ..୧୧୦..
ପରମଭାଵସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ.
ଭଵ୍ଯସ୍ଯ ପାରିଣାମିକଭାଵସ୍ଵଭାଵେନ ପରମସ୍ଵଭାଵଃ . ଔଦଯିକାଦିଚତୁର୍ଣାଂ ଵିଭାଵ-
ସ୍ଵଭାଵାନାମଗୋଚରଃ ସ ପଂଚମଭାଵଃ . ଅତ ଏଵୋଦଯୋଦୀରଣକ୍ଷଯକ୍ଷଯୋପଶମଵିଵିଧଵିକାରଵିଵର୍ଜିତଃ .
ଅତଃ କାରଣାଦସ୍ଯୈକସ୍ଯ ପରମତ୍ଵମ୍, ଇତରେଷାଂ ଚତୁର୍ଣାଂ ଵିଭାଵାନାମପରମତ୍ଵମ୍ . ନିଖିଲକର୍ମଵିଷଵୃକ୍ଷ-
ମୂଲନିର୍ମୂଲନସମର୍ଥଃ ତ୍ରିକାଲନିରାଵରଣନିଜକାରଣପରମାତ୍ମସ୍ଵରୂପଶ୍ରଦ୍ଧାନପ୍ରତିପକ୍ଷତୀଵ୍ରମିଥ୍ଯାତ୍ଵକର୍ମୋ-
ଦଯବଲେନ କୁ
ଦ୍ରଷ୍ଟେରଯଂ ପରମଭାଵଃ ସଦା ନିଶ୍ଚଯତୋ ଵିଦ୍ଯମାନୋଽପ୍ଯଵିଦ୍ଯମାନ ଏଵ . ନିତ୍ଯନିଗୋଦକ୍ଷେତ୍ର-
ଜ୍ଞାନାମପି ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯେନ ସ ପରମଭାଵଃ ଅଭଵ୍ଯତ୍ଵପାରିଣାମିକ ଇତ୍ଯନେନାଭିଧାନେନ ନ ସଂଭଵତି .

Page 218 of 388
PDF/HTML Page 245 of 415
single page version

ଲିଯେ ଅଯୋଗ୍ଯ ହୈଂ ) . ସୁଦୃଷ୍ଟିଯୋଂକୋଅତି ଆସନ୍ନଭଵ୍ଯ ଜୀଵୋଂକୋଯହ ପରମଭାଵ ସଦା
ନିରଂଜନପନେକେ କାରଣ (ଅର୍ଥାତ୍ ସଦା ନିରଂଜନରୂପସେ ପ୍ରତିଭାସିତ ହୋନେକେ କାରଣ) ସଫଲ ହୁଆ ହୈ;
ଜିସସେ, ଇସ ପରମ ପଂଚମଭାଵ ଦ୍ଵାରା ଅତି
- ଆସନ୍ନଭଵ୍ଯ ଜୀଵକୋ ନିଶ୍ଚଯ - ପରମ - ଆଲୋଚନାକେ
ଭେଦରୂପସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲା ‘ଆଲୁଂଛନ’ ନାମ ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ, କାରଣ କି ଵହ ପରମଭାଵ ସମସ୍ତ
କର୍ମରୂପୀ ଵିଷମ
- ଵିଷଵୃକ୍ଷକେ ଵିଶାଲ ମୂଲକୋ ଉଖାଡ଼ ଦେନେମେଂ ସମର୍ଥ ହୈ .
[ଅବ ଇସ ୧୧୦ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଦୋ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜୋ କର୍ମକୀ ଦୂରୀକେ କାରଣ ପ୍ରଗଟ ସହଜାଵସ୍ଥାପୂର୍ଵକ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈ,
ଜୋ ଆତ୍ମନିଷ୍ଠାପରାଯଣ (ଆତ୍ମସ୍ଥିତ) ସମସ୍ତ ମୁନିଯୋଂକୋ ମୁକ୍ତିକା ମୂଲ ହୈ, ଜୋ ଏକାକାର ହୈ
(ଅର୍ଥାତ୍ ସଦା ଏକରୂପ ହୈ ), ଜୋ ନିଜ ରସକେ ଫୈ ଲାଵସେ ଭରପୂର ହୋନେକେ କାରଣ ପଵିତ୍ର ହୈ ଔର
ଜୋ ପୁରାଣ (ସନାତନ) ହୈ, ଵହ ଶୁଦ୍ଧ
- ଶୁଦ୍ଧ ଏକ ପଂଚମ ଭାଵ ସଦା ଜଯଵନ୍ତ ହୈ .୧୬୦.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଅନାଦି ସଂସାରସେ ସମସ୍ତ ଜନତାକୋ (ଜନସମୂହକୋ) ତୀଵ୍ର
ମୋହକେ ଉଦଯକେ କାରଣ ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତି ସଦା ମତ୍ତ ହୈ, କାମକେ ଵଶ ହୈ ଔର ନିଜ ଆତ୍ମକାର୍ଯମେଂ
ଯଥା ମେରୋରଧୋଭାଗସ୍ଥିତସୁଵର୍ଣରାଶେରପି ସୁଵର୍ଣତ୍ଵଂ, ଅଭଵ୍ଯାନାମପି ତଥା ପରମସ୍ଵଭାଵତ୍ଵଂ; ଵସ୍ତୁନିଷ୍ଠଂ,
ନ ଵ୍ଯଵହାରଯୋଗ୍ଯମ୍
. ସୁଦ୍ରଶାମତ୍ଯାସନ୍ନଭଵ୍ଯଜୀଵାନାଂ ସଫଲୀଭୂତୋଽଯଂ ପରମଭାଵଃ ସଦା ନିରଂଜନତ୍ଵାତ୍;
ଯତଃ ସକଲକର୍ମଵିଷମଵିଷଦ୍ରୁମପୃଥୁମୂଲନିର୍ମୂଲନସମର୍ଥତ୍ଵାତ୍ ନିଶ୍ଚଯପରମାଲୋଚନାଵିକଲ୍ପସଂଭଵା-
ଲୁଂଛନାଭିଧାନମ୍ ଅନେନ ପରମପଂଚମଭାଵେନ ଅତ୍ଯାସନ୍ନଭଵ୍ଯଜୀଵସ୍ଯ ସିଧ୍ଯତୀତି .
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଏକୋ ଭାଵଃ ସ ଜଯତି ସଦା ପଂଚମଃ ଶୁଦ୍ଧଶୁଦ୍ଧଃ
କର୍ମାରାତିସ୍ଫୁ ଟିତସହଜାଵସ୍ଥଯା ସଂସ୍ଥିତୋ ଯଃ
.
ମୂଲଂ ମୁକ୍ତେର୍ନିଖିଲଯମିନାମାତ୍ମନିଷ୍ଠାପରାଣାଂ
ଏକାକାରଃ ସ୍ଵରସଵିସରାପୂର୍ଣପୁଣ୍ଯଃ ପୁରାଣଃ
..୧୬୦..
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଆସଂସାରାଦଖିଲଜନତାତୀଵ୍ରମୋହୋଦଯାତ୍ସା
ମତ୍ତା ନିତ୍ଯଂ ସ୍ମରଵଶଗତା ସ୍ଵାତ୍ମକାର୍ଯପ୍ରମୁଗ୍ଧା
.
ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତିର୍ଧଵଲିତକକୁଭ୍ମଂଡଲଂ ଶୁଦ୍ଧଭାଵଂ
ମୋହାଭାଵାତ୍ସ୍ଫୁ ଟିତସହଜାଵସ୍ଥମେଷା ପ୍ରଯାତି
..୧୬୧..

Page 219 of 388
PDF/HTML Page 246 of 415
single page version

ମୂଢ଼ ହୈ . ମୋହକେ ଅଭାଵସେ ଯହ ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତି ଶୁଦ୍ଧଭାଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତୀ ହୈକି ଜିସ
ଶୁଦ୍ଧଭାଵନେ ଦିଶାମଣ୍ଡଲକୋ ଧଵଲିତ (ଉଜ୍ଜ୍ଵଲ) କିଯା ହୈ ତଥା ସହଜ ଅଵସ୍ଥା ପ୍ରଗଟ କୀ
ହୈ .୧୬୧.
ଗାଥା : ୧୧୧ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ମଧ୍ଯସ୍ଥଭାଵନାଯାମ୍ ] ଜୋ ମଧ୍ଯସ୍ଥଭାଵନାମେଂ
[କର୍ମଣଃ ଭିନ୍ନମ୍ ] କର୍ମସେ ଭିନ୍ନ [ଆତ୍ମାନଂ ] ଆତ୍ମାକୋ[ଵିମଲଗୁଣନିଲଯଂ ] କି ଜୋ ଵିମଲ
ଗୁଣୋଂକା ନିଵାସ ହୈ ଉସେ[ଭାଵଯତି ] ଭାତା ହୈ, [ଅଵିକୃତିକରଣମ୍ ଇତି ଵିଜ୍ଞେଯମ୍ ] ଉସ
ଜୀଵକୋ ଅଵିକୃତିକରଣ ଜାନନା .
ଟୀକା :ଯହାଁ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ ଜୀଵକୀ ପରିଣତିଵିଶେଷକା (ମୁଖ୍ଯ ପରିଣତିକା)
କଥନ ହୈ .
ପାପରୂପୀ ଅଟଵୀକୋ ଜଲାନେକେ ଲିଯେ ଅଗ୍ନି ସମାନ ଐସା ଜୋ ଜୀଵ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ, ଭାଵକର୍ମ
ଔର ନୋକର୍ମସେ ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମାକୋକି ଜୋ ସହଜ ଗୁଣୋଂକା ନିଧାନ ହୈ ଉସେମଧ୍ଯସ୍ଥଭାଵନାମେଂ
ଭାତା ହୈ, ଉସେ ଅଵିକୃତିକରଣ-ନାମକ ପରମ - ଆଲୋଚନାକା ସ୍ଵରୂପ ଵର୍ତତା ହୀ ହୈ .
[ଅବ ଇସ ୧୧୧ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ନୌ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
କମ୍ମାଦୋ ଅପ୍ପାଣଂ ଭିଣ୍ଣଂ ଭାଵେଇ ଵିମଲଗୁଣଣିଲଯଂ .
ମଜ୍ଝତ୍ଥଭାଵଣାଏ ଵିଯଡୀକରଣଂ ତି ଵିଣ୍ଣେଯଂ ..୧୧୧..
କର୍ମଣଃ ଆତ୍ମାନଂ ଭିନ୍ନଂ ଭାଵଯତି ଵିମଲଗୁଣନିଲଯମ୍ .
ମଧ୍ଯସ୍ଥଭାଵନାଯାମଵିକୃତିକରଣମିତି ଵିଜ୍ଞେଯମ୍ ..୧୧୧..
ଇହ ହି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନୋ ଜୀଵସ୍ଯ ପରିଣତିଵିଶେଷଃ ପ୍ରୋକ୍ତ : .
ଯଃ ପାପାଟଵୀପାଵକୋ ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵନୋକର୍ମଭ୍ଯଃ ସକାଶାଦ୍ ଭିନ୍ନମାତ୍ମାନଂ ସହଜଗୁଣ-[ନିଲଯଂ
ମଧ୍ଯସ୍ଥଭାଵନାଯାଂ ଭାଵଯତି ତସ୍ଯାଵିକୃତିକରଣ-] ଅଭିଧାନପରମାଲୋଚନାଯାଃ ସ୍ଵରୂପମସ୍ତ୍ଯେଵେତି .
ନିର୍ମଲଗୁଣାକର କର୍ମ-ଵିରହିତ ଅନୁଭଵନ ଜୋ ଆତ୍ମକା .
ମାଧ୍ଯସ୍ଥ ଭାଵୋଂମେଂ କରେ, ଅଵିକୃତିକରଣ ଉସେ କହା ..୧୧୧..

Page 220 of 388
PDF/HTML Page 247 of 415
single page version

[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଆତ୍ମା ନିରଂତର ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ ଔର ନୋକର୍ମକେ ସମୂହସେ ଭିନ୍ନ ହୈ,
ଅନ୍ତରଂଗମେଂ ଶୁଦ୍ଧ ହୈ ଔର ଶମ - ଦମଗୁଣରୂପୀ କମଲୋଂକା ରାଜହଂସ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜିସପ୍ରକାର ରାଜହଂସ
କମଲୋଂମେଂ କେଲି କରତା ହୈ ଉସୀପ୍ରକାର ଆତ୍ମା ଶାନ୍ତଭାଵ ଔର ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯତାରୂପୀ ଗୁଣୋଂମେଂ ରମତା
ହୈ )
. ସଦା ଆନନ୍ଦାଦି ଅନୁପମ ଗୁଣଵାଲା ଔର ଚୈତନ୍ଯଚମତ୍କାରକୀ ମୂର୍ତି ଐସା ଵହ ଆତ୍ମା ମୋହକେ
ଅଭାଵକେ କାରଣ ସମସ୍ତ ପରକୋ (ସମସ୍ତ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵୋଂକୋ) ଗ୍ରହଣ ନହୀଂ ହୀ କରତା .୧୬୨.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜୋ ଅକ୍ଷଯ ଅନ୍ତରଂଗ ଗୁଣମଣିଯୋଂକା ସମୂହ ହୈ, ଜିସନେ ସଦା ଵିଶଦ -
-ଵିଶଦ (ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିର୍ମଲ) ଶୁଦ୍ଧଭାଵରୂପୀ ଅମୃତକେ ସମୁଦ୍ରମେଂ ପାପକଲଂକକୋ ଧୋ ଡାଲା ହୈ ତଥା
ଜିସନେ ଇନ୍ଦ୍ରିଯସମୂହକେ କୋଲାହଲକୋ ନଷ୍ଟ କର ଦିଯା ହୈ, ଵହ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତି ଦ୍ଵାରା
ଅଂଧକାରଦଶାକା ନାଶ କରକେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ପ୍ରକାଶମାନ ହୋତା ହୈ
.୧୬୩.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ସଂସାରକେ ଘୋର, ସହଜ ଇତ୍ଯାଦି ରୌଦ୍ର ଦୁଃଖାଦିକସେ ପ୍ରତିଦିନ ପରିତପ୍ତ
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଆତ୍ମା ଭିନ୍ନୋ ଭଵତି ସତତଂ ଦ୍ରଵ୍ଯନୋକର୍ମରାଶେ-
ରନ୍ତଃଶୁଦ୍ଧଃ ଶମଦମଗୁଣାମ୍ଭୋଜିନୀରାଜହଂସଃ
.
ମୋହାଭାଵାଦପରମଖିଲଂ ନୈଵ ଗୃହ୍ଣାତି ସୋଽଯଂ
ନିତ୍ଯାନଂଦାଦ୍ଯନୁପମଗୁଣଶ୍ଚିଚ୍ଚମତ୍କାରମୂର୍ତିଃ
..୧୬୨..
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଅକ୍ଷଯ୍ଯାନ୍ତର୍ଗୁଣମଣିଗଣଃ ଶୁଦ୍ଧଭାଵାମୃତାମ୍ଭୋ-
ରାଶୌ ନିତ୍ଯଂ ଵିଶଦଵିଶଦେ କ୍ଷାଲିତାଂହଃକଲଂକଃ
.
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ଯଃ ପ୍ରହତକରଣଗ୍ରାମକୋଲାହଲାତ୍ମା
ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତିଃପ୍ରତିହତତମୋଵୃତ୍ତିରୁଚ୍ଚୈଶ୍ଚକାସ୍ତି
..୧୬୩..
(ଵସଂତତିଲକା)
ସଂସାରଘୋରସହଜାଦିଭିରେଵ ରୌଦ୍ରୈ-
ର୍ଦୁଃଖାଦିଭିଃ ପ୍ରତିଦିନଂ ପରିତପ୍ଯମାନେ
.
ଲୋକେ ଶମାମୃତମଯୀମିହ ତାଂ ହିମାନୀଂ
ଯାଯାଦଯଂ ମୁନିପତିଃ ସମତାପ୍ରସାଦାତ
..୧୬୪..
ସହଜ = ସାଥମେଂ ଉତ୍ପନ୍ନ ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ଵାଭାଵିକ . [ନିରଂତର ଵର୍ତତା ହୁଆ ଆକୁଲତାରୂପୀ ଦୁଃଖ ତୋ ସଂସାରମେଂ ସ୍ଵାଭାଵିକ
ହୀ ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ସଂସାର ସ୍ଵଭାଵସେ ହୀ ଦୁଃଖମଯ ହୈ . ତଦୁପରାନ୍ତ ତୀଵ୍ର ଅସାତା ଆଦିକା ଆଶ୍ରଯ କରନେଵାଲେ ଘୋର
ଦୁଃଖୋଂସେ ଭୀ ସଂସାର ଭରା ହୈ .]

Page 221 of 388
PDF/HTML Page 248 of 415
single page version

ହୋନେଵାଲେ ଇସ ଲୋକମେଂ ଯହ ମୁନିଵର ସମତାକେ ପ୍ରମାଦସେ ଶମାମୃତମଯ ଜୋ ହିମ - ରାଶି (ବଫ ର୍କା ଢେର)
ଉସେ ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ .୧୬୪.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ମୁକ୍ତ ଜୀଵ ଵିଭାଵସମୂହକୋ କଦାପି ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା କ୍ଯୋଂକି ଉସନେ
ଉସକେ ହେତୁଭୂତ ସୁକୃତ ଔର ଦୁଷ୍କୃତକା ନାଶ କିଯା ହୈ . ଇସଲିଯେ ଅବ ମୈଂ ସୁକୃତ ଔର
ଦୁଷ୍କୃତରୂପୀ କର୍ମଜାଲକୋ ଛୋଡ଼କର ଏକ ମୁମୁକ୍ଷୁମାର୍ଗ ପର ଜାତା ହୂଁ [ଅର୍ଥାତ୍ ମୁମୁକ୍ଷୁ ଜିସ ମାର୍ଗ
ପର ଚଲେ ହୈଂ ଉସୀ ଏକ ମାର୍ଗ ପର ଚଲତା ହୂଁ ]
.୧୬୫.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ପୁଦ୍ଗଲସ୍କନ୍ଧୋଂ ଦ୍ଵାରା ଜୋ ଅସ୍ଥିର ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ପୁଦ୍ଗଲସ୍କନ୍ଧୋଂକେ
ଆନେ - ଜାନେସେ ଜୋ ଏକ-ସୀ ନହୀଂ ରହତୀ) ଐସୀ ଇସ ଭଵମୂର୍ତିକୋ (ଭଵକୀ ମୂର୍ତିରୂପ କାଯାକୋ)
ଛୋଡ଼କର ମୈଂ ସଦାଶୁଦ୍ଧ ଐସା ଜୋ ଜ୍ଞାନଶରୀରୀ ଆତ୍ମା ଉସକା ଆଶ୍ରଯ କରତା ହୂଁ . ୧୬୬ .
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଶୁଭ ଔର ଅଶୁଭସେ ରହିତ ଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯକୀ ଭାଵନା ମେରେ ଅନାଦି
ସଂସାରରୋଗକୀ ଉତ୍ତମ ଔଷଧି ହୈ .୧୬୭.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ପାଁଚ ପ୍ରକାରକେ (ଦ୍ରଵ୍ଯ, କ୍ଷେତ୍ର, କାଲ, ଭଵ ଔର ଭାଵକେ
(ଵସଂତତିଲକା)
ମୁକ୍ତ : କଦାପି ନ ହି ଯାତି ଵିଭାଵକାଯଂ
ତଦ୍ଧେତୁଭୂତସୁକୃତାସୁକୃତପ୍ରଣାଶାତ
.
ତସ୍ମାଦହଂ ସୁକୃତଦୁଷ୍କୃତକର୍ମଜାଲଂ
ମୁକ୍ତ୍ଵା ମୁମୁକ୍ଷୁପଥମେକମିହ ଵ୍ରଜାମି
..୧୬୫..
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ପ୍ରପଦ୍ଯେଽହଂ ସଦାଶୁଦ୍ଧମାତ୍ମାନଂ ବୋଧଵିଗ୍ରହମ୍ .
ଭଵମୂର୍ତିମିମାଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ପୁଦ୍ଗଲସ୍କନ୍ଧବନ୍ଧୁରାମ୍ ..୧୬୬..
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ଅନାଦିମମସଂସାରରୋଗସ୍ଯାଗଦମୁତ୍ତମମ୍ .
ଶୁଭାଶୁଭଵିନିର୍ମୁକ୍ତ ଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯଭାଵନା ..୧୬୭..
(ମାଲିନୀ)
ଅଥ ଵିଵିଧଵିକଲ୍ପଂ ପଂଚସଂସାରମୂଲଂ
ଶୁଭମଶୁଭସୁକର୍ମ ପ୍ରସ୍ଫୁ ଟଂ ତଦ୍ଵିଦିତ୍ଵା
.
ଭଵମରଣଵିମୁକ୍ତଂ ପଂଚମୁକ୍ତି ପ୍ରଦଂ ଯଂ
ତମହମଭିନମାମି ପ୍ରତ୍ଯହଂ ଭାଵଯାମି
..୧୬୮..

Page 222 of 388
PDF/HTML Page 249 of 415
single page version

ପରାଵର୍ତନରୂପ) ସଂସାରକା ମୂଲ ଵିଵିଧ ଭେଦୋଂଵାଲା ଶୁଭାଶୁଭ କର୍ମ ହୈ ଐସା ସ୍ପଷ୍ଟ ଜାନକର, ଜୋ
ଜନ୍ମମରଣ ରହିତ ହୈ ଔର ପାଁଚ ପ୍ରକାରକୀ ମୁକ୍ତି ଦେନେଵାଲା ହୈ ଉସେ (
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୋ) ମୈଂ ନମନ
କରତା ହୂଁ ଔର ପ୍ରତିଦିନ ଭାତା ହୂଁ .୧୬୮.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଇସ ପ୍ରକାର ଆଦି - ଅନ୍ତ ରହିତ ଐସୀ ଯହ ଆତ୍ମଜ୍ଯୋତି ସୁଲଲିତ
(ସୁମଧୁର) ଵାଣୀକା ଅଥଵା ସତ୍ଯ ଵାଣୀକା ଭୀ ଵିଷଯ ନହୀଂ ହୈ; ତଥାପି ଗୁରୁକେ ଵଚନୋଂ ଦ୍ଵାରା ଉସେ
ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ଜୋ ଶୁଦ୍ଧ ଦୃଷ୍ଟିଵାଲା ହୋତା ହୈ, ଵହ ପରମଶ୍ରୀରୂପୀ କାମିନୀକା ଵଲ୍ଲଭ ହୋତା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍
ମୁକ୍ତିସୁନ୍ଦରୀକା ପତି ହୋତା ହୈ )
.୧୬୯.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜିସନେ ସହଜ ତେଜସେ ରାଗରୂପୀ ଅନ୍ଧକାରକା ନାଶ କିଯା ହୈ, ଜୋ
ମୁନିଵରୋଂକେ ମନମେଂ ଵାସ କରତା ହୈ, ଜୋ ଶୁଦ୍ଧ - ଶୁଦ୍ଧ ହୈ, ଜୋ ଵିଷଯସୁଖମେଂ ରତ ଜୀଵୋଂକୋ ସର୍ଵଦା ଦୁର୍ଲଭ
ହୈ, ଜୋ ପରମ ସୁଖକା ସମୁଦ୍ର ହୈ, ଜୋ ଶୁଦ୍ଧ ଜ୍ଞାନ ହୈ ତଥା ଜିସନେ ନିଦ୍ରାକା ନାଶ କିଯା ହୈ, ଐସା
ଯହ (ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମା) ଜଯଵନ୍ତ ହୈ
.୧୭୦.
(ମାଲିନୀ)
ଅଥ ସୁଲଲିତଵାଚାଂ ସତ୍ଯଵାଚାମପୀତ୍ଥଂ
ନ ଵିଷଯମିଦମାତ୍ମଜ୍ଯୋତିରାଦ୍ଯନ୍ତଶୂନ୍ଯମ୍
.
ତଦପି ଗୁରୁଵଚୋଭିଃ ପ୍ରାପ୍ଯ ଯଃ ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଷ୍ଟିଃ
ସ ଭଵତି ପରମଶ୍ରୀକାମିନୀକାମରୂପଃ ..୧୬୯..
(ମାଲିନୀ)
ଜଯତି ସହଜତେଜଃପ୍ରାସ୍ତରାଗାନ୍ଧକାରୋ
ମନସି ମୁନିଵରାଣାଂ ଗୋଚରଃ ଶୁଦ୍ଧଶୁଦ୍ଧଃ
.
ଵିଷଯସୁଖରତାନାଂ ଦୁର୍ଲଭଃ ସର୍ଵଦାଯଂ
ପରମସୁଖସମୁଦ୍ରଃ ଶୁଦ୍ଧବୋଧୋଽସ୍ତନିଦ୍ରଃ
..୧୭୦..
ମଦମାଣମାଯଲୋହଵିଵଜ୍ଜିଯଭାଵୋ ଦୁ ଭାଵସୁଦ୍ଧି ତ୍ତି .
ପରିକହିଯଂ ଭଵ୍ଵାଣଂ ଲୋଯାଲୋଯପ୍ପଦରିସୀହିଂ ..୧୧୨..
ଅର୍ହଂତ ଲୋକାଲୋକ ଦୃଷ୍ଟାକା କଥନ ହୈ ଭଵ୍ଯକୋ
‘ହୈ ଭାଵଶୁଦ୍ଧି ମାନ, ମାଯା, ଲୋଭ, ମଦ ବିନ ଭାଵ ଜୋ’ ..୧୧୨..

Page 223 of 388
PDF/HTML Page 250 of 415
single page version

ଗାଥା : ୧୧୨ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ମଦମାନମାଯାଲୋଭଵିଵର୍ଜିତଭାଵଃ ତୁ ] ମଦ (ମଦନ),
ମାନ, ମାଯା ଔର ଲୋଭ ରହିତ ଭାଵ ଵହ [ଭାଵଶୁଦ୍ଧିଃ ] ଭାଵଶୁଦ୍ଧି ହୈ [ଇତି ] ଐସା [ଭଵ୍ଯାନାମ୍ ]
ଭଵ୍ଯୋଂକୋ [ଲୋକାଲୋକପ୍ରଦର୍ଶିଭିଃ ] ଲୋକାଲୋକକେ ଦ୍ରଷ୍ଟାଓଂନେ [ପରିକଥିତଃ ] କହା ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ଭାଵଶୁଦ୍ଧିନାମକ ପରମ - ଆଲୋଚନାକେ ସ୍ଵରୂପକେ ପ୍ରତିପାଦନ ଦ୍ଵାରା ଶୁଦ୍ଧ-
ନିଶ୍ଚଯ - ଆଲୋଚନା ଅଧିକାରକେ ଉପସଂହାରକା କଥନ ହୈ .
ତୀଵ୍ର ଚାରିତ୍ରମୋହକେ ଉଦଯକେ କାରଣ ପୁରୁଷଵେଦ ନାମକ ନୋକଷାଯକା ଵିଲାସ ଵହ ମଦ ହୈ .
ଯହାଁ ‘ମଦ’ ଶବ୍ଦକା ଅର୍ଥ ‘ମଦନ’ ଅର୍ଥାତ୍ କାମପରିଣାମ ହୈ . (୧) ଚତୁର ଵଚନରଚନାଵାଲେ
ଵୈଦର୍ଭକଵିତ୍ଵକେ କାରଣ, ଆଦେଯନାମକର୍ମକା ଉଦଯ ହୋନେ ପର ସମସ୍ତ ଜନୋଂ ଦ୍ଵାରା ପୂଜନୀଯତାସେ,
(୨) ମାତା - ପିତା ସମ୍ବନ୍ଧୀ କୁଲ - ଜାତିକୀ ଵିଶୁଦ୍ଧିସେ, (୩) ପ୍ରଧାନ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଵ୍ରତ ଦ୍ଵାରା ଉପାର୍ଜିତ
ଲକ୍ଷକୋଟି ସୁଭଟ ସମାନ ନିରୁପମ ବଲସେ, (୪) ଦାନାଦି ଶୁଭ କର୍ମ ଦ୍ଵାରା ଉପାର୍ଜିତ ସମ୍ପତ୍ତିକୀ
ଵୃଦ୍ଧିକେ ଵିଲାସସେ, (୫) ବୁଦ୍ଧି, ତପ, ଵିକ୍ରିଯା, ଔଷଧ, ରସ, ବଲ ଔର ଅକ୍ଷୀଣ
ଇନ ସାତ
ଋଦ୍ଧିଯୋଂସେ, ଅଥଵା (୬) ସୁନ୍ଦର କାମିନିଯୋଂକେ ଲୋଚନକୋ ଆନନ୍ଦ ପ୍ରାପ୍ତ କରାନେଵାଲେ
ଶରୀରଲାଵଣ୍ଯରସକେ ଵିସ୍ତାରସେ ହୋନେଵାଲା ଜୋ ଆତ୍ମ
- ଅହଙ୍କାର (ଆତ୍ମାକା ଅହଂକାରଭାଵ) ଵହ
ମାନ ହୈ . ଗୁପ୍ତ ପାପସେ ମାଯା ହୋତୀ ହୈ . ଯୋଗ୍ଯ ସ୍ଥାନ ପର ଧନଵ୍ଯଯକା ଅଭାଵ ଵହ ଲୋଭ ହୈ;
ମଦମାନମାଯାଲୋଭଵିଵର୍ଜିତଭାଵସ୍ତୁ ଭାଵଶୁଦ୍ଧିରିତି .
ପରିକଥିତୋ ଭଵ୍ଯାନାଂ ଲୋକାଲୋକପ୍ରଦର୍ଶିଭିଃ ..୧୧୨..
ଭାଵଶୁଦ୍ଧଯଭିଧାନପରମାଲୋଚନାସ୍ଵରୂପପ୍ରତିପାଦନଦ୍ଵାରେଣ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯାଲୋଚନାଧିକାରୋପ-
ସଂହାରୋପନ୍ଯାସୋଽଯମ୍ .
ତୀଵ୍ରଚାରିତ୍ରମୋହୋଦଯବଲେନ ପୁଂଵେଦାଭିଧାନନୋକଷାଯଵିଲାସୋ ମଦଃ . ଅତ୍ର ମଦଶବ୍ଦେନ ମଦନଃ
କାମପରିଣାମ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ . ଚତୁରସଂଦର୍ଭଗର୍ଭୀକୃତଵୈଦର୍ଭକଵିତ୍ଵେନ ଆଦେଯନାମକର୍ମୋଦଯେ ସତି
ସକଲଜନପୂଜ୍ଯତଯା, ମାତୃପିତୃସମ୍ବନ୍ଧକୁଲଜାତିଵିଶୁଦ୍ଧଯା ଵା, ଶତସହସ୍ରକୋଟିଭଟାଭିଧାନ-
ପ୍ରଧାନବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯଵ୍ରତୋପାର୍ଜିତନିରୁପମବଲେନ ଚ, ଦାନାଦିଶୁଭକର୍ମୋପାର୍ଜିତସଂପଦ୍ଵୃଦ୍ଧିଵିଲାସେନ, ଅଥଵା
ବୁଦ୍ଧିତପୋଵୈକୁର୍ଵଣୌଷଧରସବଲାକ୍ଷୀଣର୍ଦ୍ଧିଭିଃ ସପ୍ତଭିର୍ଵା, କମନୀଯକାମିନୀଲୋଚନାନନ୍ଦେନ ଵପୁର୍ଲାଵଣ୍ଯ-
ରସଵିସରେଣ ଵା ଆତ୍ମାହଂକାରୋ ମାନଃ
. ଗୁପ୍ତପାପତୋ ମାଯା . ଯୁକ୍ତ ସ୍ଥଲେ ଧନଵ୍ଯଯାଭାଵୋ ଲୋଭଃ;
ଵୈଦର୍ଭକଵି = ଏକ ପ୍ରକାରକୀ ସାହିତ୍ଯପ୍ରସିଦ୍ଧ ସୁନ୍ଦର କାଵ୍ଯରଚନାମେଂ କୁଶଲ କଵି

Page 224 of 388
PDF/HTML Page 251 of 415
single page version

ନିଶ୍ଚଯସେ ସମସ୍ତ ପରିଗ୍ରହକା ପରିତ୍ଯାଗ ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ (ସ୍ଵରୂପ) ହୈ ଐସେ ନିରଂଜନ ନିଜ
ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକେ ପରିଗ୍ରହସେ ଅନ୍ଯ ପରମାଣୁମାତ୍ର ଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵୀକାର ଵହ ଲୋଭ ହୈ
. ଇନ ଚାରୋଂ
ଭାଵୋଂସେ ପରିମୁକ୍ତ (ରହିତ) ଶୁଦ୍ଧଭାଵ ଵହୀ ଭାଵଶୁଦ୍ଧି ହୈ ଐସା ଭଵ୍ଯ ଜୀଵୋଂକୋ ଲୋକାଲୋକଦର୍ଶୀ,
ପରମଵୀତରାଗ ସୁଖାମୃତକେ ପାନସେ ପରିତୃପ୍ତ ଅର୍ହଂତଭଗଵନ୍ତୋଂନେ କହା ହୈ .
[ଅବ ଇସ ପରମ - ଆଲୋଚନା ଅଧିକାରକୀ ଅନ୍ତିମ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ
ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ନୌ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜୋ ଭଵ୍ଯ ଲୋକ (ଭଵ୍ଯଜନସମୂହ) ଜିନପତିକେ ମାର୍ଗମେଂ କହେ ହୁଏ
ସମସ୍ତ ଆଲୋଚନାକେ ଭେଦଜାଲକୋ ଦେଖକର ତଥା ନିଜ ସ୍ଵରୂପକୋ ଜାନକର ସର୍ଵ ଓରସେ
ପରଭାଵକୋ ଛୋଡ଼ତା ହୈ, ଵହ ପରମଶ୍ରୀରୂପୀ କାମିନୀକା ଵଲ୍ଲଭ ହୋତା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ମୁକ୍ତିସୁନ୍ଦରୀକା
ପତି ହୋତା ହୈ )
.୧୭୧.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ସଂଯମିଯୋଂକୋ ସଦା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ଫଲ ଦେନେଵାଲୀ ତଥା ଶୁଦ୍ଧ
ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ ନିଯତ ଆଚରଣକେ ଅନୁରୂପ ଐସୀ ଜୋ ନିରଂତର ଶୁଦ୍ଧନଯାତ୍ମକ ଆଲୋଚନା ଵହ ମୁଝେ
ସଂଯମୀକୋ ଵାସ୍ତଵମେଂ କାମଧେନୁରୂପ ହୋ .୧୭୨.
ନିଶ୍ଚଯେନ ନିଖିଲପରିଗ୍ରହପରିତ୍ଯାଗଲକ୍ଷଣନିରଂଜନନିଜପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପରିଗ୍ରହାତ୍ ଅନ୍ଯତ୍ ପରମାଣୁମାତ୍ର-
ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵୀକାରୋ ଲୋଭଃ . ଏଭିଶ୍ଚତୁର୍ଭିର୍ଵା ଭାଵୈଃ ପରିମୁକ୍ତ : ଶୁଦ୍ଧଭାଵ ଏଵ ଭାଵଶୁଦ୍ଧିରିତି ଭଵ୍ଯ-
ପ୍ରାଣିନାଂ ଲୋକାଲୋକପ୍ରଦର୍ଶିଭିଃ ପରମଵୀତରାଗସୁଖାମୃତପାନପରିତୃପ୍ତୈର୍ଭଗଵଦ୍ଭିରର୍ହଦ୍ଭିରଭିହିତ ଇତି .
(ମାଲିନୀ)
ଅଥ ଜିନପତିମାର୍ଗାଲୋଚନାଭେଦଜାଲଂ
ପରିହୃତପରଭାଵୋ ଭଵ୍ଯଲୋକଃ ସମନ୍ତାତ
.
ତଦଖିଲମଵଲୋକ୍ଯ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପଂ ଚ ବୁଦ୍ଧ୍ଵା
ସ ଭଵତି ପରମଶ୍ରୀକାମିନୀକାମରୂପଃ
..୧୭୧..
(ଵସଂତତିଲକା)
ଆଲୋଚନା ସତତଶୁଦ୍ଧନଯାତ୍ମିକା ଯା
ନିର୍ମୁକ୍ତି ମାର୍ଗଫଲଦା ଯମିନାମଜସ୍ରମ୍
.
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵନିଯତାଚରଣାନୁରୂପା
ସ୍ଯାତ୍ସଂଯତସ୍ଯ ମମ ସା କିଲ କାମଧେନୁଃ
..୧୭୨..
ନିଯତ = ନିଶ୍ଚିତ; ଦୃଢ; ଲୀନ; ପରାଯଣ . [ଆଚରଣ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକେ ଆଶ୍ରିତ ହୋତା ହୈ . ]

Page 225 of 388
PDF/HTML Page 252 of 415
single page version

[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ମୁମୁକ୍ଷୁ ଜୀଵ ତୀନ ଲୋକକୋ ଜାନନେଵାଲେ ନିର୍ଵିକଲ୍ପ ଶୁଦ୍ଧ ତତ୍ତ୍ଵକୋ
ଭଲୀଭାଁତି ଜାନକର ଉସକୀ ସିଦ୍ଧିକେ ହେତୁ ଶୁଦ୍ଧ ଶୀଲକା (ଚାରିତ୍ରକା) ଆଚରଣ କରକେ,
ସିଦ୍ଧିରୂପୀ ସ୍ତ୍ରୀକା ସ୍ଵାମୀ ହୋତା ହୈ
ସିଦ୍ଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ .୧୭୩.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ତତ୍ତ୍ଵମେଂ ମଗ୍ନ ଐସେ ଜିନମୁନିକେ ହୃଦଯକମଲକୀ କେସରମେଂ ଜୋ ଆନନ୍ଦ
ସହିତ ଵିରାଜମାନ ହୈ, ଜୋ ବାଧା ରହିତ ହୈ, ଜୋ ଵିଶୁଦ୍ଧ ହୈ, ଜୋ କାମଦେଵକେ ବାଣୋଂକୀ ଗହନ
(
ଦୁର୍ଭେଦ୍ଯ) ସେନାକୋ ଜଲା ଦେନେକେ ଲିଯେ ଦାଵାନଲ ସମାନ ହୈ ଔର ଜିସନେ ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନରୂପ ଦୀପକ
ଦ୍ଵାରା ମୁନିଯୋଂକେ ମନୋଗୃହକେ ଘୋର ଅଂଧକାରକା ନାଶ କିଯା ହୈ, ଉସେସାଧୁଓଂ ଦ୍ଵାରା ଵଂଦ୍ଯ ତଥା
ଜନ୍ମାର୍ଣଵକୋ ଲାଁଘ ଜାନେମେଂ ନୌକାରୂପ ଉସ ଶୁଦ୍ଧ ତତ୍ତ୍ଵକୋମୈଂ ଵଂଦନ କରତା ହୂଁ .୧୭୪.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ହମ ପୂଛତେ ହୈଂ କିଜୋ ସମଗ୍ର ବୁଦ୍ଧିମାନ ହୋନେ ପର ଭୀ ଦୂସରେକୋ
‘ଯହ ନଵୀନ ପାପ କର’ ଐସା ଉପଦେଶ ଦେତେ ହୈଂ, ଵେ କ୍ଯା ଵାସ୍ତଵମେଂ ତପସ୍ଵୀ ହୈଂ ? ଅହୋ ! ଖେଦ ହୈ
(ଶାଲିନୀ)
ଶୁଦ୍ଧଂ ତତ୍ତ୍ଵଂ ବୁଦ୍ଧଲୋକତ୍ରଯଂ ଯଦ୍
ବୁଦ୍ଧ୍ଵା ବୁଦ୍ଧ୍ଵା ନିର୍ଵିକଲ୍ପଂ ମୁମୁକ୍ଷୁଃ
.
ତତ୍ସିଦ୍ଧଯର୍ଥଂ ଶୁଦ୍ଧଶୀଲଂ ଚରିତ୍ଵା
ସିଦ୍ଧିଂ ଯାଯାତ
୍ ସିଦ୍ଧିସୀମନ୍ତିନୀଶଃ ..୧୭୩..
(ସ୍ରଗ୍ଧରା)
ସାନନ୍ଦଂ ତତ୍ତ୍ଵମଜ୍ଜଜ୍ଜିନମୁନିହୃଦଯାମ୍ଭୋଜକିଂଜଲ୍କମଧ୍ଯେ
ନିର୍ଵ୍ଯାବାଧଂ ଵିଶୁଦ୍ଧଂ ସ୍ମରଶରଗହନାନୀକଦାଵାଗ୍ନିରୂପମ୍
.
ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନପ୍ରଦୀପପ୍ରହତଯମିମନୋଗେହଘୋରାନ୍ଧକାରଂ
ତଦ୍ଵନ୍ଦେ ସାଧୁଵନ୍ଦ୍ଯଂ ଜନନଜଲନିଧୌ ଲଂଘନେ ଯାନପାତ୍ରମ୍
..୧୭୪..
(ହରିଣୀ)
ଅଭିନଵମିଦଂ ପାପଂ ଯାଯାଃ ସମଗ୍ରଧିଯୋଽପି ଯେ
ଵିଦଧତି ପରଂ ବ୍ରୂମଃ କିଂ ତେ ତପସ୍ଵିନ ଏଵ ହି
.
ହୃଦି ଵିଲସିତଂ ଶୁଦ୍ଧଂ ଜ୍ଞାନଂ ଚ ପିଂଡମନୁତ୍ତମଂ
ପଦମିଦମହୋ ଜ୍ଞାତ୍ଵା ଭୂଯୋଽପି ଯାନ୍ତି ସରାଗତାମ୍
..୧୭୫..

Page 226 of 388
PDF/HTML Page 253 of 415
single page version

କି ଵେ ହୃଦଯମେଂ ଵିଲସିତ ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନରୂପ ଔର ସର୍ଵୋତ୍ତମ ପିଂଡରୂପ ଇସ ପଦକୋ ଜାନକର ପୁନଃ ଭୀ
ସରାଗତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ ! ୧୭୫.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ତତ୍ତ୍ଵୋଂମେଂ ଵହ ସହଜ ତତ୍ତ୍ଵ ଜଯଵନ୍ତ ହୈକି ଜୋ ସଦା ଅନାକୁଲ
ହୈ, ଜୋ ନିରନ୍ତର ସୁଲଭ ହୈ, ଜୋ ପ୍ରକାଶମାନ ହୈ, ଜୋ ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟିଯୋଂକୋ ସମତାକା ଘର ହୈ, ଜୋ ପରମ
କଲା ସହିତ ଵିକସିତ ନିଜ ଗୁଣୋଂସେ ପ୍ରଫୁ ଲ୍ଲିତ (ଖିଲା ହୁଆ) ହୈ, ଜିସକୀ ସହଜ ଅଵସ୍ଥା
ସ୍ଫୁ ଟିତ (
ପ୍ରକଟିତ) ହୈ ଔର ଜୋ ନିରନ୍ତର ନିଜ ମହିମାମେଂ ଲୀନ ହୈ .୧୭୬.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ସାତ ତତ୍ତ୍ଵୋଂମେଂ ସହଜ ପରମ ତତ୍ତ୍ଵ ନିର୍ମଲ ହୈ, ସକଲ - ଵିମଲ (ସର୍ଵଥା
ଵିମଲ) ଜ୍ଞାନକା ଆଵାସ ହୈ, ନିରାଵରଣ ହୈ, ଶିଵ (କଲ୍ଯାଣମଯ) ହୈ, ସ୍ପଷ୍ଟ - ସ୍ପଷ୍ଟ ହୈ, ନିତ୍ଯ ହୈ,
ବାହ୍ଯ ପ୍ରପଂଚସେ ପରାଙ୍ମୁଖ ହୈ ଔର ମୁନିକୋ ଭୀ ମନସେ ତଥା ଵାଣୀସେ ଅତି ଦୂର ହୈ; ଉସେ ହମ ନମନ
କରତେ ହୈଂ
.୧୭୭.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜୋ (ଜିନ) ଶାନ୍ତ ରସରୂପୀ ଅମୃତକେ ସମୁଦ୍ରକୋ (ଉଛାଲନେକେ
(ହରିଣୀ)
ଜଯତି ସହଜଂ ତତ୍ତ୍ଵଂ ତତ୍ତ୍ଵେଷୁ ନିତ୍ଯମନାକୁଲଂ
ସତତସୁଲଭଂ ଭାସ୍ଵତ୍ସମ୍ଯଗ୍
ଦ୍ରଶାଂ ସମତାଲଯମ୍ .
ପରମକଲଯା ସାର୍ଧଂ ଵୃଦ୍ଧଂ ପ୍ରଵୃଦ୍ଧଗୁଣୈର୍ନିଜୈଃ
ସ୍ଫୁ ଟିତସହଜାଵସ୍ଥଂ ଲୀନଂ ମହିମ୍ନି ନିଜେଽନିଶମ୍
..୧୭୬..
(ହରିଣୀ)
ସହଜପରମଂ ତତ୍ତ୍ଵଂ ତତ୍ତ୍ଵେଷୁ ସପ୍ତସୁ ନିର୍ମଲଂ
ସକଲଵିମଲଜ୍ଞାନାଵାସଂ ନିରାଵରଣଂ ଶିଵମ୍
.
ଵିଶଦଵିଶଦଂ ନିତ୍ଯଂ ବାହ୍ଯପ୍ରପଂଚପରାଙ୍ମୁଖଂ
କିମପି ମନସାଂ ଵାଚାଂ ଦୂରଂ ମୁନେରପି ତନ୍ନୁମଃ
..୧୭୭..
(ଦ୍ରୁତଵିଲଂବିତ)
ଜଯତି ଶାଂତରସାମୃତଵାରିଧି-
ପ୍ରତିଦିନୋଦଯଚାରୁହିମଦ୍ଯୁତିଃ
.
ଅତୁଲବୋଧଦିଵାକରଦୀଧିତି-
ପ୍ରହତମୋହତମସ୍ସମିତିର୍ଜିନଃ
..୧୭୮..
ପିଂଡ = (୧) ପଦାର୍ଥ; (୨) ବଲ .

Page 227 of 388
PDF/HTML Page 254 of 415
single page version

ଲିଯେ) ପ୍ରତିଦିନ ଉଦଯମାନ ସୁନ୍ଦର ଚନ୍ଦ୍ର ସମାନ ହୈ ଔର ଜିସନେ ଅତୁଲ ଜ୍ଞାନରୂପୀ ସୂର୍ଯକୀ କିରଣୋଂସେ
ମୋହତିମିରକେ ସମୂହକା ନାଶ କିଯା ହୈ, ଵହ ଜିନ ଜଯଵନ୍ତ ହୈ
.୧୭୮.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜିସନେ ଜନ୍ମ - ଜରା - ମୃତ୍ଯୁକେ ସମୂହକୋ ଜୀତ ଲିଯା ହୈ, ଜିସନେ ଦାରୁଣ
ରାଗକେ ସମୂହକା ହନନ କର ଦିଯା ହୈ, ଜୋ ପାପରୂପୀ ମହା ଅଂଧକାରକେ ସମୂହକେ ଲିଯେ ସୂର୍ଯ ସମାନ
ହୈ ତଥା ଜୋ ପରମାତ୍ମପଦମେଂ ସ୍ଥିତ ହୈ, ଵହ ଜଯଵନ୍ତ ହୈ
.୧୭୯.
ଇସପ୍ରକାର, ସୁକଵିଜନରୂପୀ କମଲୋଂକେ ଲିଯେ ଜୋ ସୂର୍ଯ ସମାନ ହୈଂ ଔର ପାଁଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ
ଵିସ୍ତାର ରହିତ ଦେହମାତ୍ର ଜିନ୍ହେଂ ପରିଗ୍ରହ ଥା ଐସେ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଦ୍ଵାରା ରଚିତ ନିଯମସାରକୀ
ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତି ନାମକ ଟୀକାମେଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵପ୍ରଣୀତ ଶ୍ରୀ ନିଯମସାର
ପରମାଗମକୀ ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥ ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵଵିରଚିତ ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତି ନାମକୀ ଟୀକାମେଂ)
ପରମ - ଆଲୋଚନା ଅଧିକାର ନାମକା ସାତଵାଁ ଶ୍ରୁତସ୍କନ୍ଧ ସମାପ୍ତ ହୁଆ .
(ଦ୍ରୁତଵିଲଂବିତ)
ଵିଜିତଜନ୍ମଜରାମୃତିସଂଚଯଃ
ପ୍ରହତଦାରୁଣରାଗକଦମ୍ବକଃ
.
ଅଘମହାତିମିରଵ୍ରଜଭାନୁମାନ୍
ଜଯତି ଯଃ ପରମାତ୍ମପଦସ୍ଥିତଃ
..୧୭୯..
ଇତି ସୁକଵିଜନପଯୋଜମିତ୍ରପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯପ୍ରସରଵର୍ଜିତଗାତ୍ରମାତ୍ରପରିଗ୍ରହଶ୍ରୀପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵଵିରଚିତାଯାଂ
ନିଯମସାରଵ୍ଯାଖ୍ଯାଯାଂ ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତୌ ପରମାଲୋଚନାଧିକାରଃ ସପ୍ତମଃ ଶ୍ରୁତସ୍କନ୍ଧଃ ..

Page 228 of 388
PDF/HTML Page 255 of 415
single page version

ଅବ ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ, ଭାଵକର୍ମ ତଥା ନୋକର୍ମକେ ସଂନ୍ଯାସକେ ହେତୁଭୂତ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯ-
ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ଅଧିକାର କହା ଜାତା ହୈ .
ଗାଥା : ୧୧୩ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଵ୍ରତସମିତିଶୀଲସଂଯମପରିଣାମଃ ] ଵ୍ରତ, ସମିତି,
ଶୀଲ ଔର ସଂଯମରୂପ ପରିଣାମ ତଥା [କରଣନିଗ୍ରହଃ ଭାଵଃ ] ଇନ୍ଦ୍ରିଯନିଗ୍ରହରୂପ ଭାଵ [ସଃ ]
ଵହ [ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମ୍ ] ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ [ଭଵତି ] ହୈ [ଚ ଏଵ ] ଔର ଵହ [ଅନଵରତଂ ] ନିରଂତର
[କର୍ତଵ୍ଯଃ ] କର୍ତଵ୍ଯ ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ନିଶ୍ଚଯ - ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ .
ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯ-ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ଅଧିକାର
ଅଥାଖିଲଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵନୋକର୍ମସଂନ୍ଯାସହେତୁଭୂତଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତାଧିକାରଃ କଥ୍ଯତେ .
ଵଦସମିଦିସୀଲସଂଜମପରିଣାମୋ କରଣଣିଗ୍ଗହୋ ଭାଵୋ .
ସୋ ହଵଦି ପାଯଛିତ୍ତଂ ଅଣଵରଯଂ ଚେଵ କାଯଵ୍ଵୋ ..୧୧୩..
ଵ୍ରତସମିତିଶୀଲସଂଯମପରିଣାମଃ କରଣନିଗ୍ରହୋ ଭାଵଃ .
ସ ଭଵତି ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମ୍ ଅନଵରତଂ ଚୈଵ କର୍ତଵ୍ଯଃ ..୧୧୩..
ନିଶ୍ଚଯପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ.
ଵ୍ରତ, ସମିତି, ସଂଯମ, ଶୀଲ, ଇନ୍ଦ୍ରିଯରୋଧକା ଜୋ ଭାଵ ହୈ .
ଵହ ଭାଵ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ହୈ, ଅରୁ ଅନଵରତ କର୍ତଵ୍ଯ ହୈ ..୧୧୩..

Page 229 of 388
PDF/HTML Page 256 of 415
single page version

ପାଁଚ ମହାଵ୍ରତରୂପ, ପାଁଚ ସମିତିରୂପ, ଶୀଲରୂପ ଔର ସର୍ଵ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ତଥା
ମନଵଚନକାଯାକେ ସଂଯମରୂପ ପରିଣାମ ତଥା ପାଁଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକା ନିରୋଧଯହ ପରିଣତିଵିଶେଷ ସୋ
ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ହୈ . ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରାଯଃ ଚିତ୍ତପ୍ରଚୁରରୂପସେ ନିର୍ଵିକାର ଚିତ୍ତ . ଅନ୍ତର୍ମୁଖାକାର
ପରମସମାଧିସେ ଯୁକ୍ତ, ପରମ ଜିନଯୋଗୀଶ୍ଵର, ପାପରୂପୀ ଅଟଵୀକୋ (ଜଲାନେକେ ଲିଯେ) ଅଗ୍ନି ସମାନ,
ପାଁଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଫୈ ଲାଵ ରହିତ ଦେହମାତ୍ର ପରିଗ୍ରହକେ ଧାରୀ, ସହଜଵୈରାଗ୍ଯରୂପୀ ମହଲକେ ଶିଖରକେ
ଶିଖାମଣି ସମାନ ଔର ପରମାଗମରୂପୀ ପୁଷ୍ପରସ
- ଝରତେ ହୁଏ ମୁଖଵାଲେ ପଦ୍ମପ୍ରଭକୋ ଯହ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ
ନିରଂତର କର୍ତଵ୍ଯ ହୈ .
[ଅବ ଇସ ୧୧୩ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ
ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ମୁନିଯୋଂକୋ ସ୍ଵାତ୍ମାକା ଚିଂତନ ଵହ ନିରଂତର ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ହୈ; ନିଜ ସୁଖମେଂ
ରତିଵାଲେ ଵେ ଉସ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ଦ୍ଵାରା ପାପକୋ ଝାଡ଼କର ମୁକ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ . ଯଦି ମୁନିଯୋଂକୋ
(ସ୍ଵାତ୍ମାକେ ଅତିରିକ୍ତ) ଅନ୍ଯ ଚିନ୍ତା ହୋ ତୋ ଵେ ଵିମୂଢ଼ କାମାର୍ତ ପାପୀ ପୁନଃ ପାପକୋ ଉତ୍ପନ୍ନ କରତେ
ହୈଂ
. ଇସମେଂ କ୍ଯା ଆଶ୍ଚର୍ଯ ହୈ ? ୧୮୦.
ପଂଚମହାଵ୍ରତପଂଚସମିତିଶୀଲସକଲେନ୍ଦ୍ରିଯଵାଙ୍ମନଃକାଯସଂଯମପରିଣାମଃ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯନିରୋଧଶ୍ଚ ସ
ଖଲୁ ପରିଣତିଵିଶେଷଃ, ପ୍ରାଯଃ ପ୍ରାଚୁର୍ଯେଣ ନିର୍ଵିକାରଂ ଚିତ୍ତଂ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମ୍, ଅନଵରତଂ ଚାନ୍ତର୍ମୁଖାକାର-
ପରମସମାଧିଯୁକ୍ତେନ ପରମଜିନଯୋଗୀଶ୍ଵରେଣ ପାପାଟଵୀପାଵକେନ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯପ୍ରସରଵର୍ଜିତଗାତ୍ରମାତ୍ରପରିଗ୍ରହେଣ
ସହଜଵୈରାଗ୍ଯପ୍ରାସାଦଶିଖରଶିଖାମଣିନା ପରମାଗମମକରଂଦନିଷ୍ଯନ୍ଦିମୁଖପଦ୍ମପ୍ରଭେଣ କର୍ତଵ୍ଯ ଇତି
.
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଭଵତି ସତତଂ ସ୍ଵାତ୍ମଚିଂତା ମୁନୀନାଂ
ମୁକ୍ତିଂ ଯାଂତି ସ୍ଵସୁଖରତଯସ୍ତେନ ନିର୍ଧୂତପାପାଃ
.
ଅନ୍ଯା ଚିଂତା ଯଦି ଚ ଯମିନାଂ ତେ ଵିମୂଢାଃ ସ୍ମରାର୍ତାଃ
ପାପାଃ ପାପଂ ଵିଦଧତି ମୁହୁଃ କିଂ ପୁନଶ୍ଚିତ୍ରମେତତ
..୧୮୦..
କୋହାଦିସଗବ୍ଭାଵକ୍ଖଯପହୁଦିଭାଵଣାଏ ଣିଗ୍ଗହଣଂ .
ପାଯଚ୍ଛିତ୍ତଂ ଭଣିଦଂ ଣିଯଗୁଣଚିଂତା ଯ ଣିଚ୍ଛଯଦୋ ..୧୧୪..
କ୍ରୋଧାଦି ଆତ୍ମ - ଵିଭାଵକେ କ୍ଷଯ ଆଦିକୀ ଜୋ ଭାଵନା .
ହୈ ନିଯତ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ଵହ ଜିସମେଂ ସ୍ଵଗୁଣକୀ ଚିଂତନା ..୧୧୪..

Page 230 of 388
PDF/HTML Page 257 of 415
single page version

ଗାଥା : ୧୧୪ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[କ୍ରୋଧାଦିସ୍ଵକୀଯଭାଵକ୍ଷଯପ୍ରଭୃତିଭାଵନାଯାଂ ] କ୍ରୋଧ
ଆଦି ସ୍ଵକୀଯ ଭାଵୋଂକେ (ଅପନେ ଵିଭାଵଭାଵୋଂକେ) କ୍ଷଯାଦିକକୀ ଭାଵନାମେଂ [ନିର୍ଗ୍ରହଣମ୍ ] ରହନା
[ଚ ] ଔର [ନିଜଗୁଣଚିନ୍ତା ] ନିଜ ଗୁଣୋଂକା ଚିଂତନ କରନା ଵହ [ନିଶ୍ଚଯତଃ ] ନିଶ୍ଚଯସେ
[ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଭଣିତମ୍ ] ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ କହା ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହାଁ (ଇସ ଗାଥାମେଂ) ସକଲ କର୍ମୋଂକୋ ମୂଲସେ ଉଖାଡ଼ ଦେନେମେଂ ସମର୍ଥ ଐସା
ନିଶ୍ଚଯ - ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ କହା ଗଯା ହୈ .
କ୍ରୋଧାଦିକ ସମସ୍ତ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷରୂପ ଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵୋଂକେ କ୍ଷଯକେ କାରଣଭୂତ ନିଜ
କାରଣପରମାତ୍ମାକେ ସ୍ଵଭାଵକୀ ଭାଵନା ହୋନେ ପର ନିସର୍ଗଵୃତ୍ତିକେ କାରଣ (ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ଵାଭାଵିକ
ସହଜ ପରିଣତି ହୋନେକେ କାରଣ) ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ କହା ଗଯା ହୈ; ଅଥଵା, ପରମାତ୍ମାକେ ଗୁଣାତ୍ମକ ଐସେ
ଜୋ ଶୁଦ୍ଧ
- ଅଂତଃତତ୍ତ୍ଵରୂପ (ନିଜ) ସ୍ଵରୂପକେ ସହଜଜ୍ଞାନାଦିକ ସହଜଗୁଣ ଉନକା ଚିଂତନ କରନା ଵହ
ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ହୈ .
[ଅବ ଇସ ୧୧୪ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ କହତେ
ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ମୁନିଯୋଂକୋ କାମକ୍ରୋଧାଦି ଅନ୍ଯ ଭାଵୋଂକେ କ୍ଷଯକୀ ଜୋ ସଂଭାଵନା
କ୍ରୋଧାଦିସ୍ଵକୀଯଭାଵକ୍ଷଯପ୍ରଭୃତିଭାଵନାଯାଂ ନିର୍ଗ୍ରହଣମ୍ .
ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଭଣିତଂ ନିଜଗୁଣଚିଂତା ଚ ନିଶ୍ଚଯତଃ ..୧୧୪..
ଇହ ହି ସକଲକର୍ମନିର୍ମୂଲନସମର୍ଥନିଶ୍ଚଯପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମୁକ୍ତ ମ୍ .
କ୍ରୋଧାଦିନିଖିଲମୋହରାଗଦ୍ଵେଷଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵକ୍ଷଯକାରଣନିଜକାରଣପରମାତ୍ମସ୍ଵଭାଵଭାଵନାଯାଂ
ସତ୍ଯାଂ ନିସର୍ଗଵୃତ୍ତ୍ଯା ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମଭିହିତମ୍, ଅଥଵା ପରମାତ୍ମଗୁଣାତ୍ମକଶୁଦ୍ଧାନ୍ତସ୍ତତ୍ତ୍ଵସ୍ଵରୂପ-
ସହଜଜ୍ଞାନାଦିସହଜଗୁଣଚିଂତା ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଭଵତୀତି
.
(ଶାଲିନୀ)
ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତମୁକ୍ତ ମୁଚ୍ଚୈର୍ମୁନୀନାଂ
କାମକ୍ରୋଧାଦ୍ଯନ୍ଯଭାଵକ୍ଷଯେ ଚ
.
କିଂ ଚ ସ୍ଵସ୍ଯ ଜ୍ଞାନସଂଭାଵନା ଵା
ସନ୍ତୋ ଜାନନ୍ତ୍ଯେତଦାତ୍ମପ୍ରଵାଦେ
..୧୮୧..

Page 231 of 388
PDF/HTML Page 258 of 415
single page version

ଅଥଵା ତୋ ଅପନେ ଜ୍ଞାନକୀ ଜୋ ସଂଭାଵନା (ସମ୍ଯକ୍ ଭାଵନା) ଵହ ଉଗ୍ର ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ କହା ହୈ .
ସନ୍ତୋଂନେ ଆତ୍ମପ୍ରଵାଦମେଂ ଐସା ଜାନା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜାନକର କହା ହୈ ) . ୧୮୧ .
ଗାଥା : ୧୧୫ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[କ୍ରୋଧଂ କ୍ଷମଯା ] କ୍ରୋଧକୋ କ୍ଷମାସେ, [ମାନଂ
ସ୍ଵମାର୍ଦଵେନ ] ମାନକୋ ନିଜ ମାର୍ଦଵସେ, [ମାଯାଂ ଚ ଆର୍ଜଵେନ ] ମାଯାକୋ ଆର୍ଜଵସେ [ଚ ] ତଥା
[ଲୋଭଂ ସଂତୋଷେଣ ] ଲୋଭକୋ ସଂତୋଷସେ
[ଚତୁର୍ଵିଧକଷାଯାନ୍ ] ଇସପ୍ରକାର ଚତୁର୍ଵିଧ କଷାଯୋଂକୋ
[ଖଲୁ ଜଯତି ] (ଯୋଗୀ) ଵାସ୍ତଵମେଂ ଜୀତତେ ହୈଂ .
ଟୀକା :ଯହ, ଚାର କଷାଯୋଂ ପର ଵିଜଯ ପ୍ରାପ୍ତ କରନେକେ ଉପାଯକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ .
ଜଘନ୍ଯ, ମଧ୍ଯମ ଔର ଉତ୍ତମ ଐସେ (ତୀନ) ଭେଦୋଂକେ କାରଣ କ୍ଷମା ତୀନ (ପ୍ରକାରକୀ) ହୈ .
(୧) ‘ବିନା-କାରଣ ଅପ୍ରିଯ ବୋଲନେଵାଲେ ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟିକୋ ବିନା-କାରଣ ମୁଝେ ତ୍ରାସ ଦେନେକା ଉଦ୍ଯୋଗ
ଵର୍ତତା ହୈ, ଵହ ମେରେ ପୁଣ୍ଯସେ ଦୂର ହୁଆ;’
ଐସା ଵିଚାରକର କ୍ଷମା କରନା ଵହ ପ୍ରଥମ କ୍ଷମା ହୈ .
(୨) ‘(ମୁଝେ) ବିନା-କାରଣ ତ୍ରାସ ଦେନେଵାଲେକୋ ତାଡ଼ନକା ଔର ଵଧକା ପରିଣାମ ଵର୍ତତା ହୈ,
ଵହ ମେରେ ସୁକୃତସେ ଦୂର ହୁଆ;’ଐସା ଵିଚାରକର କ୍ଷମା କରନା ଵହ ଦ୍ଵିତୀଯ କ୍ଷମା ହୈ . (୩) ଵଧ
କୋହଂ ଖମଯା ମାଣଂ ସମଦ୍ଦଵେଣଜ୍ଜଵେଣ ମାଯଂ ଚ .
ସଂତୋସେଣ ଯ ଲୋହଂ ଜଯଦି ଖୁ ଏ ଚହୁଵିହକସାଏ ..୧୧୫..
କ୍ରୋଧଂ କ୍ଷମଯା ମାନଂ ସ୍ଵମାର୍ଦଵେନ ଆର୍ଜଵେନ ମାଯାଂ ଚ .
ସଂତୋଷେଣ ଚ ଲୋଭଂ ଜଯତି ଖଲୁ ଚତୁର୍ଵିଧକଷାଯାନ୍ ..୧୧୫..
ଚତୁଷ୍କଷାଯଵିଜଯୋପାଯସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ.
ଜଘନ୍ଯମଧ୍ଯମୋତ୍ତମଭେଦାତ୍କ୍ଷମାସ୍ତିସ୍ରୋ ଭଵନ୍ତି . ଅକାରଣାଦପ୍ରିଯଵାଦିନୋ ମିଥ୍ଯାଦ୍ରଷ୍ଟେରକାରଣେନ
ମାଂ ତ୍ରାସଯିତୁମୁଦ୍ଯୋଗୋ ଵିଦ୍ଯତେ, ଅଯମପଗତୋ ମତ୍ପୁଣ୍ଯେନେତି ପ୍ରଥମା କ୍ଷମା . ଅକାରଣେନ ସଂତ୍ରାସକରସ୍ଯ
ତାଡନଵଧାଦିପରିଣାମୋଽସ୍ତି, ଅଯଂ ଚାପଗତୋ ମତ୍ସୁକୃତେନେତି ଦ୍ଵିତୀଯା କ୍ଷମା . ଵଧେ ସତ୍ଯମୂର୍ତସ୍ଯ
ତାଡ଼ନ = ମାର ମାରନା ଵହ .
ଵଧ = ମାର ଡାଲନା ଵହ .
ଅଭିମାନ ମାର୍ଦଵସେ ତଥା ଜୀତେ କ୍ଷମାସେ କ୍ରୋଧକୋ .
କୌଟିଲ୍ଯ ଆର୍ଜଵସେ ତଥା ସଂତୋଷ ଦ୍ଵାରା ଲୋଭକୋ ..୧୧୫..

Page 232 of 388
PDF/HTML Page 259 of 415
single page version

ହୋନେସେ ଅମୂର୍ତ ପରମବ୍ରହ୍ମରୂପ ଐସେ ମୁଝେ ହାନି ନହୀଂ ହୋତୀଐସା ସମଝକର ପରମ ସମରସୀଭାଵମେଂ
ସ୍ଥିତ ରହନା ଵହ ଉତ୍ତମ କ୍ଷମା ହୈ . ଇନ (ତୀନ) କ୍ଷମାଓଂ ଦ୍ଵାରା କ୍ରୋଧକଷାଯକୋ ଜୀତକର, ମାର୍ଦଵ
ଦ୍ଵାରା ମାନକଷାଯକୋ, ଆର୍ଜଵ ଦ୍ଵାରା ମାଯାକଷାଯକୋ ତଥା ପରମତତ୍ତ୍ଵକୀ ପ୍ରାପ୍ତିରୂପ ସନ୍ତୋଷସେ
ଲୋଭକଷାଯକୋ (ଯୋଗୀ) ଜୀତତେ ହୈଂ .
ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଵର) ଶ୍ରୀ ଗୁଣଭଦ୍ରସ୍ଵାମୀନେ (ଆତ୍ମାନୁଶାସନମେଂ ୨୧୬, ୨୧୭, ୨୨୧
ତଥା ୨୨୩ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] କାମଦେଵ (ଅପନେ) ଚିତ୍ତମେଂ ରହନେ ପର ଭୀ (ଅପନୀ) ଜଡ଼ତାକେ
କାରଣ ଉସେ ନ ପହିଚାନକର, ଶଂକରନେ କ୍ରୋଧୀ ହୋକର ବାହ୍ଯମେଂ କିସୀକୋ କାମଦେଵ ସମଝକର ଉସେ
ଜଲା ଦିଯା
. (ଚିତ୍ତମେଂ ରହନେଵାଲା କାମଦେଵ ତୋ ଜୀଵିତ ହୋନେକେ କାରଣ) ଉସନେ କୀ ହୁଈ ଘୋର
ଅଵସ୍ଥାକୋ (କାମଵିହ୍ଵଲ ଦଶାକୋ) ଶଂକର ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ . କ୍ରୋଧକେ ଉଦଯସେ (କ୍ରୋଧ ଉତ୍ପନ୍ନ
ହୋନେସେ) କିସେ କାର୍ଯହାନି ନହୀଂ ହୋତୀ ?’’
‘‘[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] (ଯୁଦ୍ଧମେଂ ଭରତନେ ବାହୁବଲି ପର ଚକ୍ର ଛୋଡ଼ା ପରନ୍ତୁ ଵହ ଚକ୍ର
ପରମବ୍ରହ୍ମରୂପିଣୋ ମମାପକାରହାନିରିତି ପରମସମରସୀଭାଵସ୍ଥିତିରୁତ୍ତମା କ୍ଷମା . ଆଭିଃ କ୍ଷମାଭିଃ
କ୍ରୋଧକଷାଯଂ ଜିତ୍ଵା, ମାନକଷାଯଂ ମାର୍ଦଵେନ ଚ, ମାଯାକଷାଯଂ ଚାର୍ଜଵେଣ, ପରମତତ୍ତ୍ଵଲାଭସନ୍ତୋଷେଣ
ଲୋଭକଷାଯଂ ଚେତି
.
ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀଗୁଣଭଦ୍ରସ୍ଵାମିଭିଃ
(ଵସଂତତିଲକା)
‘‘ଚିତ୍ତସ୍ଥମପ୍ଯନଵବୁଦ୍ଧଯ ହରେଣ ଜାଡଯାତ
କ୍ରୁଦ୍ଧ୍ଵା ବହିଃ କିମପି ଦଗ୍ଧମନଙ୍ଗବୁଦ୍ଧଯା .
ଘୋରାମଵାପ ସ ହି ତେନ କୃତାମଵସ୍ଥାଂ
କ୍ରୋଧୋଦଯାଦ୍ଭଵତି କସ୍ଯ ନ କାର୍ଯହାନିଃ
..’’
(ଵସଂତତିଲକା)
‘‘ଚକ୍ରଂ ଵିହାଯ ନିଜଦକ୍ଷିଣବାହୁସଂସ୍ଥଂ
ଯତ୍ପ୍ରାଵ୍ରଜନ୍ନନୁ ତଦୈଵ ସ ତେନ ମୁଚ୍ଯେତ
.
କ୍ଲେଶଂ ତମାପ କିଲ ବାହୁବଲୀ ଚିରାଯ
ମାନୋ ମନାଗପି ହତିଂ ମହତୀଂ କରୋତି
..’’
ମାର୍ଦଵ = କୋମଲତା; ନରମାଈ; ନିର୍ମାନତା .ଆର୍ଜଵ = ଋଜୁତା; ସରଲତା .

Page 233 of 388
PDF/HTML Page 260 of 415
single page version

ବାହୁବଲିକେ ଦାହିନେ ହାଥମେଂ ଆକର ସ୍ଥିର ହୋ ଗଯା .) ଅପନେ ଦାହିନେ ହାଥମେଂ ସ୍ଥିତ (ଉସ) ଚକ୍ରକୋ
ଛୋଡ଼କର ଜବ ବାହୁବଲିନେ ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯା ଲୀ ତଭୀ (ତୁରନ୍ତ ହୀ) ଵେ ଉସ କାରଣ ମୁକ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କର ଲେତେ,
ପରନ୍ତୁ ଵେ (ମାନକେ କାରଣ ମୁକ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ ନ କରକେ) ଵାସ୍ତଵମେଂ ଦୀର୍ଘ କାଲ ତକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ (ମାନକୃତ)
କ୍ଲେଶକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ
. ଥୋଡ଼ା ଭୀ ମାନ ମହା ହାନି କରତା ହୈ !’’
‘‘[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜିସମେଂ (ଜିସ ଗଡ୍ଢେମେଂ) ଛିପେ ହୁଏ କ୍ରୋଧାଦିକ ଭଯଂକର ସର୍ପ ଦେଖେ
ନହୀଂ ଜା ସକତେ ଐସା ଜୋ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵରୂପୀ ଘୋର ଅଂଧକାରଵାଲା ମାଯାରୂପୀ ମହାନ ଗଡ୍ଢା ଉସସେ ଡରତେ
ରହନା ଯୋଗ୍ଯ ହୈ
.’’
‘‘[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଵନଚରକେ ଭଯସେ ଭାଗତୀ ହୁଈ ସୁରା ଗାଯକୀ ପୂଁଛ ଦୈଵଯୋଗସେ
ବେଲମେଂ ଉଲଝ ଜାନେ ପର ଜଡ଼ତାକେ କାରଣ ବାଲୋଂକେ ଗୁଚ୍ଛେକେ ପ୍ରତି ଲୋଲୁପତାଵାଲୀ ଵହ ଗାଯ
(ଅପନେ ସୁନ୍ଦର ବାଲୋଂକୋ ନ ଟୂଟନେ ଦେନେକେ ଲୋଭମେଂ) ଵହାଁ ଅଵିଚଲରୂପସେ ଖଡ଼ୀ ରହ ଗଈ, ଔର
ଅରେରେ ! ଉସ ଗାଯକୋ ଵନଚର ଦ୍ଵାରା ପ୍ରାଣସେ ଭୀ ଵିମୁକ୍ତ କର ଦିଯା ଗଯା ! (ଅର୍ଥାତ୍ ଉସ ଗାଯନେ
ବାଲୋଂକେ ଲୋଭମେଂ ପ୍ରାଣ ଭୀ ଗଁଵା ଦିଯେ !) ଜିନ୍ହେଂ ତୃଷ୍ଣା ପରିଣମିତ ହୁଈ ହୈ ଉନ୍ହେଂ ପ୍ରାଯଃ ଐସୀ ହୀ
ଵିପତ୍ତିଯାଁ ଆତୀ ହୈଂ
.’’
ଔର (ଇସ ୧୧୫ ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ ) :
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
‘‘ଭେଯଂ ମାଯାମହାଗର୍ତାନ୍ମିଥ୍ଯାଘନତମୋମଯାତ.
ଯସ୍ମିନ୍ ଲୀନା ନ ଲକ୍ଷ୍ଯନ୍ତେ କ୍ରୋଧାଦିଵିଷମାହଯଃ ..’’
(ହରିଣୀ)
‘‘ଵନଚରଭଯାଦ୍ଧାଵନ୍ ଦୈଵାଲ୍ଲତାକୁଲଵାଲଧିଃ
କିଲ ଜଡତଯା ଲୋଲୋ ଵାଲଵ୍ରଜେଽଵିଚଲଂ ସ୍ଥିତଃ
.
ବତ ସ ଚମରସ୍ତେନ ପ୍ରାଣୈରପି ପ୍ରଵିଯୋଜିତଃ
ପରିଣତତୃଷାଂ ପ୍ରାଯେଣୈଵଂଵିଧା ହି ଵିପତ୍ତଯଃ
..’’
ତଥା ହି
ଵନଚର = ଵନମେଂ ରହନେଵାଲେ, ଭୀଲ ଆଦି ମନୁଷ୍ଯ ଅଥଵା ଶେର ଆଦି ଜଙ୍ଗଲୀ ପଶୁ .