Niyamsar-Hindi (Oriya transliteration). Gatha: 147-157.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 17 of 21

 

Page 294 of 388
PDF/HTML Page 321 of 415
single page version

ଵିଵିଧ ଵିକଲ୍ପୋଂକେ ମହା କୋଲାହଲସେ ପ୍ରତିପକ୍ଷ ମହା - ଆନନ୍ଦାନନ୍ଦପ୍ରଦ ନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଧ୍ଯାନ ତଥା
ନିଶ୍ଚଯଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନସ୍ଵରୂପ ପରମାଵଶ୍ଯକ - କର୍ମ ହୈ .
[ଅବ ଇସ ୧୪୬ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଆଠ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ :]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଉଦାର ଜିସକୀ ବୁଦ୍ଧି ହୈ, ଭଵକା କାରଣ ଜିସନେ ନଷ୍ଟ କିଯା ହୈ, ପୂର୍ଵ
କର୍ମାଵଲିକା ଜିସନେ ହନନ କର ଦିଯା ହୈ ଔର ସ୍ପଷ୍ଟ ଉତ୍କଟ ଵିଵେକ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଗଟ-ଶୁଦ୍ଧବୋଧସ୍ଵରୂପ
ସଦାଶିଵମଯ ସମ୍ପୂର୍ଣ ମୁକ୍ତିକୋ ଜୋ ପ୍ରମୋଦସେ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ, ଐସା ଵହ ସ୍ଵଵଶ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠ ଜଯଵନ୍ତ
ହୈ
.୨୪୭.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] କାମଦେଵକା ଜିନ୍ହୋଂନେ ନାଶ କିଯା ହୈ ଔର (ଜ୍ଞାନ - ଦର୍ଶନ - ଚାରିତ୍ର - ତପ -
ଵୀର୍ଯାତ୍ମକ ) ପଂଚାଚାରସେ ସୁଶୋଭିତ ଜିନକୀ ଆକୃତି ହୈଐସେ ଅଵଂଚକ (ମାଯାଚାର ରହିତ )
ଗୁରୁକା ଵାକ୍ଯ ମୁକ୍ତିସମ୍ପଦାକା କାରଣ ହୈ .୨୪୮.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ନିର୍ଵାଣକା କାରଣ ଐସା ଜୋ ଜିନେନ୍ଦ୍ରକା ମାର୍ଗ ଉସେ ଇସପ୍ରକାର
ନିଖିଲବାହ୍ଯକ୍ରିଯାକାଂଡାଡଂବରଵିଵିଧଵିକଲ୍ପମହାକୋଲାହଲପ୍ରତିପକ୍ଷମହାନଂଦାନଂଦପ୍ରଦନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଶୁକ୍ଲ-
ଧ୍ଯାନାତ୍ମକପରମାଵଶ୍ଯକକର୍ମ ଭଵତୀତି
.
(ପୃଥ୍ଵୀ)
ଜଯତ୍ଯଯମୁଦାରଧୀଃ ସ୍ଵଵଶଯୋଗିଵୃନ୍ଦାରକଃ
ପ୍ରନଷ୍ଟଭଵକାରଣଃ ପ୍ରହତପୂର୍ଵକର୍ମାଵଲିଃ
.
ସ୍ଫୁ ଟୋତ୍କଟଵିଵେକତଃ ସ୍ଫୁ ଟିତଶୁଦ୍ଧବୋଧାତ୍ମିକାଂ
ସଦାଶିଵମଯାଂ ମୁଦା ଵ୍ରଜତି ସର୍ଵଥା ନିର୍ଵୃତିମ୍
..୨୪୭..
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ପ୍ରଧ୍ଵସ୍ତପଂଚବାଣସ୍ଯ ପଂଚାଚାରାଂଚିତାକୃତେଃ .
ଅଵଂଚକଗୁରୋର୍ଵାକ୍ଯଂ କାରଣଂ ମୁକ୍ତି ସଂପଦଃ ..୨୪୮..
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ଇତ୍ଥଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଵା ଜିନେନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ମାର୍ଗଂ ନିର୍ଵାଣକାରଣମ୍ .
ନିର୍ଵାଣସଂପଦଂ ଯାତି ଯସ୍ତଂ ଵଂଦେ ପୁନଃ ପୁନଃ ..୨୪୯..
ପରମ ଆଵଶ୍ଯକ କର୍ମ ନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଧ୍ଯାନ ତଥା ନିଶ୍ଚଯଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନସ୍ଵରୂପ ହୈକି ଜୋ ଧ୍ଯାନ ମହା ଆନନ୍ଦ
ଆନନ୍ଦକେ ଦେନେଵାଲେ ହୈଂ . ଯହ ମହା ଆନନ୍ଦ-ଆନନ୍ଦ ଵିକଲ୍ପୋଂକେ ମହା କୋଲାହଲସେ ଵିରୁଦ୍ଧ ହୈ .

Page 295 of 388
PDF/HTML Page 322 of 415
single page version

ଜାନକର ଜୋ ନିର୍ଵାଣସମ୍ପଦାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ, ଉସେ ମୈଂ ପୁନଃ ପୁନଃ ଵନ୍ଦନ କରତା ହୂଁ .୨୪୯.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜିସନେ ସୁନ୍ଦର ସ୍ତ୍ରୀ ଔର ସୁଵର୍ଣକୀ ସ୍ପୃହାକୋ ନଷ୍ଟ କିଯା ହୈ ଐସେ ହେ
ଯୋଗୀସମୂହମେଂ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସ୍ଵଵଶ ଯୋଗୀ ! ତୂ ହମାରାକାମଦେଵରୂପୀ ଭୀଲକେ ତୀରସେ ଘାଯଲ
ଚିତ୍ତଵାଲେକାଭଵରୂପୀ ଅରଣ୍ଯମେଂ ଶରଣ ହୈ .୨୫୦.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଅନଶନାଦି ତପଶ୍ଚରଣୋଂକା ଫଲ ଶରୀରକା ଶୋଷଣ (ସୂଖନା ) ହୀ
ହୈ, ଦୂସରା ନହୀଂ . (ପରନ୍ତୁ ) ହେ ସ୍ଵଵଶ ! (ହେ ଆତ୍ମଵଶ ମୁନି ! ) ତେରେ ଚରଣକମଲଯୁଗଲକେ
ଚିଂତନସେ ମେରା ଜନ୍ମ ସଦା ସଫଲ ହୈ .୨୫୧.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜିସନେ ନିଜ ରସକେ ଵିସ୍ତାରରୂପୀ ପୂର ଦ୍ଵାରା ପାପୋଂକୋ ସର୍ଵ ଓରସେ ଧୋ
ଡାଲା ହୈ, ଜୋ ସହଜ ସମତାରସସେ ପୂର୍ଣ ଭରା ହୋନେସେ ପଵିତ୍ର ହୈ, ଜୋ ପୁରାଣ (ସନାତନ ) ହୈ, ଜୋ
ସ୍ଵଵଶ ମନମେଂ ସଦା ସୁସ୍ଥିତ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ସଦା ମନକୋ
ଭାଵକୋ ସ୍ଵଵଶ କରକେ ଵିରାଜମାନ
ହୈ ) ଔର ଜୋ ଶୁଦ୍ଧ ସିଦ୍ଧ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଶୁଦ୍ଧ ସିଦ୍ଧଭଗଵାନ ସମାନ ହୈ )ଐସା ସହଜ
ତେଜରାଶିମେଂ ମଗ୍ନ ଜୀଵ ଜଯଵନ୍ତ ହୈ .୨୫୨.
(ଦ୍ରୁତଵିଲଂବିତ)
ସ୍ଵଵଶଯୋଗିନିକାଯଵିଶେଷକ
ପ୍ରହତଚାରୁଵଧୂକନକସ୍ପୃହ
.
ତ୍ଵମସି ନଶ୍ଶରଣଂ ଭଵକାନନେ
ସ୍ମରକିରାତଶରକ୍ଷତଚେତସାମ୍
..୨୫୦..
(ଦ୍ରୁତଵିଲଂବିତ)
ଅନଶନାଦିତପଶ୍ଚରଣୈଃ ଫଲଂ
ତନୁଵିଶୋଷଣମେଵ ନ ଚାପରମ୍
.
ତଵ ପଦାଂବୁରୁହଦ୍ଵଯଚିଂତଯା
ସ୍ଵଵଶ ଜନ୍ମ ସଦା ସଫଲଂ ମମ
..୨୫୧..
(ମାଲିନୀ)
ଜଯତି ସହଜତେଜୋରାଶିନିର୍ମଗ୍ନଲୋକଃ
ସ୍ଵରସଵିସରପୂରକ୍ଷାଲିତାଂହଃ ସମଂତାତ
.
ସହଜସମରସେନାପୂର୍ଣପୁଣ୍ଯଃ ପୁରାଣଃ
ସ୍ଵଵଶମନସି ନିତ୍ଯଂ ସଂସ୍ଥିତଃ ଶୁଦ୍ଧସିଦ୍ଧଃ
..୨୫୨..

Page 296 of 388
PDF/HTML Page 323 of 415
single page version

[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ସର୍ଵଜ୍ଞ - ଵୀତରାଗମେଂ ଔର ଇସ ସ୍ଵଵଶ ଯୋଗୀମେଂ କଭୀ କୁଛ ଭୀ ଭେଦ
ନହୀଂ ହୈ; ତଥାପି ଅରେରେ ! ହମ ଜଡ଼ ହୈଂ କି ଉନମେଂ ଭେଦ ମାନତେ ହୈଂ . ୨୫୩ .
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଇସ ଜନ୍ମମେଂ ସ୍ଵଵଶ ମହାମୁନି ଏକ ହୀ ସଦା ଧନ୍ଯ ହୈ କି ଜୋ
ଅନନ୍ଯବୁଦ୍ଧିଵାଲା ରହତା ହୁଆ (ନିଜାତ୍ମାକେ ଅତିରିକ୍ତ ଅନ୍ଯକେ ପ୍ରତି ଲୀନ ନ ହୋତା ହୁଆ ) ସର୍ଵ
କର୍ମୋଂସେ ବାହର ରହତା ହୈ . ୨୫୪ .
ଗାଥା : ୧୪୭ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଯଦି ] ଯଦି ତୂ [ଆଵଶ୍ଯକମ୍ ଇଚ୍ଛସି ]
ଆଵଶ୍ଯକକୋ ଚାହତା ହୈ ତୋ ତୂ [ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵେଷୁ ] ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵୋଂମେଂ [ସ୍ଥିରଭାଵମ୍ ] ସ୍ଥିରଭାଵ
[କରୋଷି ] କରତା ହୈ; [ତେନ ତୁ ] ଉସସେ [ଜୀଵସ୍ଯ ] ଜୀଵକୋ [ସାମାଯିକଗୁଣଂ ] ସାମାଯିକଗୁଣ
[ସମ୍ପୂର୍ଣଂ ଭଵତି ] ସମ୍ପୂର୍ଣ ହୋତା ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯ - ଆଵଶ୍ଯକକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକା ଜୋ ଉପାଯ ଉସକେ ସ୍ଵରୂପକା
କଥନ ହୈ .
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ସର୍ଵଜ୍ଞଵୀତରାଗସ୍ଯ ସ୍ଵଵଶସ୍ଯାସ୍ଯ ଯୋଗିନଃ .
ନ କାମପି ଭିଦାଂ କ୍ଵାପି ତାଂ ଵିଦ୍ମୋ ହା ଜଡା ଵଯମ୍ ..୨୫୩..
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ଏକ ଏଵ ସଦା ଧନ୍ଯୋ ଜନ୍ମନ୍ଯସ୍ମିନ୍ମହାମୁନିଃ .
ସ୍ଵଵଶଃ ସର୍ଵକର୍ମଭ୍ଯୋ ବହିସ୍ତିଷ୍ଠତ୍ଯନନ୍ଯଧୀଃ ..୨୫୪..
ଆଵାସଂ ଜଇ ଇଚ୍ଛସି ଅପ୍ପସହାଵେସୁ କୁଣଦି ଥିରଭାଵଂ .
ତେଣ ଦୁ ସାମଣ୍ଣଗୁଣଂ ସଂପୁଣ୍ଣଂ ହୋଦି ଜୀଵସ୍ସ ..୧୪୭..
ଆଵଶ୍ଯକଂ ଯଦୀଚ୍ଛସି ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵେଷୁ କରୋଷି ସ୍ଥିରଭାଵମ୍ .
ତେନ ତୁ ସାମାଯିକଗୁଣଂ ସମ୍ପୂର୍ଣଂ ଭଵତି ଜୀଵସ୍ଯ ..୧୪୭..
ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯାଵଶ୍ଯକପ୍ରାପ୍ତ୍ଯୁପାଯସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ.
ଆଵଶ୍ଯକା କାଂକ୍ଷୀ ହୁଆ ତୂ ସ୍ଥୈର୍ଯ ସ୍ଵାତ୍ମାମେଂ କରେ .
ହୋତା ଇସୀସେ ଜୀଵ ସାମାଯିକ ସୁଗୁଣ ସମ୍ପୂର୍ଣ ରେ ..୧୪୭..

Page 297 of 388
PDF/HTML Page 324 of 415
single page version

ବାହ୍ଯ ଷଟ୍ - ଆଵଶ୍ଯକପ୍ରପଂଚରୂପୀ ନଦୀକେ କୋଲାହଲକେ ଶ୍ରଵଣସେ (ଵ୍ଯଵହାର ଛହ
ଆଵଶ୍ଯକକେ ଵିସ୍ତାରରୂପୀ ନଦୀକୀ କଲକଲାହଟକେ ଶ୍ରଵଣସେ ) ପରାଙ୍ମୁଖ ହେ ଶିଷ୍ଯ !
ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯ
- ଧର୍ମଧ୍ଯାନ ତଥା ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନସ୍ଵରୂପ ସ୍ଵାତ୍ମାଶ୍ରିତ ଆଵଶ୍ଯକକୋକି
ଜୋ ସଂସାରରୂପୀ ଲତାକେ ମୂଲକୋ ଛେଦନେକା କୁଠାର ହୈ ଉସେଯଦି ତୂ ଚାହତା ହୈ, ତୋ ତୂ ସମସ୍ତ
ଵିକଲ୍ପଜାଲ ରହିତ ନିରଂଜନ ନିଜ ପରମାତ୍ମାକେ ଭାଵୋଂମେଂସହଜ ଜ୍ଞାନ, ସହଜ ଦର୍ଶନ, ସହଜ ଚାରିତ୍ର
ଔର ସହଜ ସୁଖ ଆଦିମେଂସତତ - ନିଶ୍ଚଲ ସ୍ଥିରଭାଵ କରତା ହୈ; ଉସ ହେତୁସେ (ଅର୍ଥାତ୍ ଉସ କାରଣ
ଦ୍ଵାରା ) ନିଶ୍ଚଯସାମାଯିକଗୁଣ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେପର, ମୁମୁକ୍ଷୁ ଜୀଵକୋ ବାହ୍ଯ ଛହ ଆଵଶ୍ଯକକ୍ରିଯାଓଂସେ
କ୍ଯା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଆ ?
ଅନୁପାଦେଯ ଫଲ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଆ ଐସା ଅର୍ଥ ହୈ . ଇସଲିଯେ ଅପୁନର୍ଭଵରୂପୀ
(ମୁକ୍ତିରୂପୀ ) ସ୍ତ୍ରୀକେ ସଂଭୋଗ ଔର ହାସ୍ଯ ପ୍ରାପ୍ତ କରନେମେଂ ପ୍ରଵୀଣ ଐସେ ନିଷ୍କ୍ରିଯ ପରମଆଵଶ୍ଯକସେ
ଜୀଵକୋ ସାମାଯିକଚାରିତ୍ର ସମ୍ପୂର୍ଣ ହୋତା ହୈ .
ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଵର ) ଶ୍ରୀ ଯୋଗୀନ୍ଦ୍ରଦେଵନେ (ଅମୃତାଶୀତିମେଂ ୬୪ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା ) କହା
ହୈ କି :
‘‘[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଯଦି କିସୀ ପ୍ରକାର ମନ ନିଜ ସ୍ଵରୂପସେ ଚଲିତ ହୋ ଔର ଉସସେ
ବାହର ଭଟକେ ତୋ ତୁଝେ ସର୍ଵ ଦୋଷକା ପ୍ରସଂଗ ଆତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ତୂ ସତତ ଅଂତର୍ମଗ୍ନ ଔର
ଇହ ହି ବାହ୍ଯଷଡାଵଶ୍ଯକପ୍ରପଂଚକଲ୍ଲୋଲିନୀକଲକଲଧ୍ଵାନଶ୍ରଵଣପରାଙ୍ମୁଖ ହେ ଶିଷ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧ-
ନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନାତ୍ମକସ୍ଵାତ୍ମାଶ୍ରଯାଵଶ୍ଯକଂ ସଂସାରଵ୍ରତତିମୂଲଲଵିତ୍ରଂ ଯଦୀଚ୍ଛସି, ସମସ୍ତ-
ଵିକଲ୍ପଜାଲଵିନିର୍ମୁକ୍ତ ନିରଂଜନନିଜପରମାତ୍ମଭାଵେଷୁ ସହଜଜ୍ଞାନସହଜଦର୍ଶନସହଜଚାରିତ୍ରସହଜସୁଖ-
ପ୍ରମୁଖେଷୁ ସତତନିଶ୍ଚଲସ୍ଥିରଭାଵଂ କରୋଷି, ତେନ ହେତୁନା ନିଶ୍ଚଯସାମାଯିକଗୁଣେ ଜାତେ ମୁମୁକ୍ଷୋର୍ଜୀଵସ୍ଯ
ବାହ୍ଯଷଡାଵଶ୍ଯକକ୍ରିଯାଭିଃ କିଂ ଜାତମ୍, ଅପ୍ଯନୁପାଦେଯଂ ଫଲମିତ୍ଯର୍ଥଃ
. ଅତଃ ପରମାଵଶ୍ଯକେନ
ନିଷ୍କ୍ରିଯେଣ ଅପୁନର୍ଭଵପୁରନ୍ଧ୍ରିକାସଂଭୋଗହାସପ୍ରଵୀଣେନ ଜୀଵସ୍ଯ ସାମାଯିକଚାରିତ୍ରଂ ସମ୍ପୂର୍ଣଂ ଭଵତୀତି .
ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀଯୋଗୀନ୍ଦ୍ରଦେଵୈଃ
(ମାଲିନୀ)
‘‘ଯଦି ଚଲତି କଥଞ୍ଚିନ୍ମାନସଂ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପାଦ୍
ଭ୍ରମତି ବହିରତସ୍ତେ ସର୍ଵଦୋଷପ୍ରସଙ୍ଗଃ
.
ତଦନଵରତମଂତର୍ମଗ୍ନସଂଵିଗ୍ନଚିତ୍ତୋ
ଭଵ ଭଵସି ଭଵାନ୍ତସ୍ଥାଯିଧାମାଧିପସ୍ତ୍ଵମ୍
..’’
ଅନୁପାଦେଯ = ହେଯ; ପସନ୍ଦ ନ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ; ପ୍ରଶଂସା ନ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ .

Page 298 of 388
PDF/HTML Page 325 of 415
single page version

ସଂଵିଗ୍ନ ଚିତ୍ତଵାଲା ହୋ କି ଜିସସେ ତୂ ମୋକ୍ଷରୂପୀ ସ୍ଥାଯୀ ଧାମକା ଅଧିପତି ବନେଗା .’’
ଔର (ଇସ ୧୪୭ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ ) :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଯଦି ଇସପ୍ରକାର (ଜୀଵକୋ ) ସଂସାରଦୁଃଖନାଶକ ନିଜାତ୍ମନିଯତ
ଚାରିତ୍ର ହୋ, ତୋ ଵହ ଚାରିତ୍ର ମୁକ୍ତିଶ୍ରୀରୂପୀ (ମୁକ୍ତିଲକ୍ଷ୍ମୀରୂପୀ ) ସୁନ୍ଦରୀସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ ସୁଖକା
ଅତିଶଯରୂପସେ କାରଣ ହୋତା ହୈ;
ଐସା ଜାନକର ଜୋ (ମୁନିଵର ) ନିର୍ଦୋଷ ସମଯକେ ସାରକୋ
ସର୍ଵଦା ଜାନତା ହୈ, ଐସା ଵହ ମୁନିପତିକି ଜିସନେ ବାହ୍ଯ କ୍ରିଯା ଛୋଡ଼ ଦୀ ହୈ ଵହପାପରୂପୀ
ଅଟଵୀକୋ ଜଲାନେଵାଲୀ ଅଗ୍ନି ହୈ .୨୫୫.
ଗାଥା : ୧୪୮ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଆଵଶ୍ଯକେନ ହୀନଃ ] ଆଵଶ୍ଯକ ରହିତ
[ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ [ଚରଣତଃ ] ଚରଣସେ [ପ୍ରଭ୍ରଷ୍ଟଃ ଭଵତି ] ପ୍ରଭ୍ରଷ୍ଟ (ଅତି ଭ୍ରଷ୍ଟ ) ହୈ; [ତସ୍ମାତ୍
ପୁନଃ ]
ଔର ଇସଲିଯେ [ପୂର୍ଵୋକ୍ତକ୍ରମେଣ ] ପୂର୍ଵୋକ୍ତ କ୍ରମସେ (ପହଲେ କହୀ ହୁଈ ଵିଧିସେ )
ତଥା ହି
(ଶାର୍ଦୂଲଵିକ୍ରୀଡିତ)
ଯଦ୍ଯେଵଂ ଚରଣଂ ନିଜାତ୍ମନିଯତଂ ସଂସାରଦୁଃଖାପହଂ
ମୁକ୍ତି ଶ୍ରୀଲଲନାସମୁଦ୍ଭଵସୁଖସ୍ଯୋଚ୍ଚୈରିଦଂ କାରଣମ୍
.
ବୁଦ୍ଧ୍ଵେତ୍ଥଂ ସମଯସ୍ଯ ସାରମନଘଂ ଜାନାତି ଯଃ ସର୍ଵଦା
ସୋଯଂ ତ୍ଯକ୍ତ ବହିଃକ୍ରିଯୋ ମୁନିପତିଃ ପାପାଟଵୀପାଵକଃ
..୨୫୫..
ଆଵାସଏଣ ହୀଣୋ ପବ୍ଭଟ୍ଠୋ ହୋଦି ଚରଣଦୋ ସମଣୋ .
ପୁଵ୍ଵୁତ୍ତକମେଣ ପୁଣୋ ତମ୍ହା ଆଵାସଯଂ କୁଜ୍ଜା ..୧୪୮..
ଆଵଶ୍ଯକେନ ହୀନଃ ପ୍ରଭ୍ରଷ୍ଟୋ ଭଵତି ଚରଣତଃ ଶ୍ରମଣଃ .
ପୂର୍ଵୋକ୍ତ କ୍ରମେଣ ପୁନଃ ତସ୍ମାଦାଵଶ୍ଯକଂ କୁର୍ଯାତ..୧୪୮..
୧- ସଂଵିଗ୍ନ = ସଂଵେଗୀ; ଵୈରାଗୀ; ଵିରକ୍ତ .
୨- ନିଜାତ୍ମନିଯତ = ନିଜ ଆତ୍ମାମେଂ ଲଗା ହୁଆ; ନିଜ ଆତ୍ମାକା ଅଵଲମ୍ବନ ଲେତା ହୁଆ; ନିଜାତ୍ମାଶ୍ରିତ; ନିଜ
ଆତ୍ମାମେଂ ଏକାଗ୍ର .
ରେ ଶ୍ରମଣ ଆଵଶ୍ଯକ - ରହିତ ଚାରିତ୍ରସେ ପ୍ରଭ୍ରଷ୍ଟ ହୈ .
ଅତଏଵ ଆଵଶ୍ଯକ କରମ ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ଵିଧିସେ ଇଷ୍ଟ ହୈ ..୧୪୮..

Page 299 of 388
PDF/HTML Page 326 of 415
single page version

[ଆଵଶ୍ଯକଂ କୁର୍ଯାତ୍ ] ଆଵଶ୍ଯକ କରନା ଚାହିଯେ .
ଟୀକା :ଯହାଁ (ଇସ ଗାଥାମେଂ ) ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସମ୍ମୁଖ ଜୀଵକୋ ଶିକ୍ଷା କହୀ ହୈ .
ଯହାଁ (ଇସ ଲୋକମେଂ ) ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ଭୀ, ସମତା, ସ୍ତୁତି, ଵନ୍ଦନା, ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ ଆଦି ଛହ
ଆଵଶ୍ଯକସେ ରହିତ ଶ୍ରମଣ ଚାରିତ୍ରପରିଭ୍ରଷ୍ଟ (ଚାରିତ୍ରସେ ସର୍ଵଥା ଭ୍ରଷ୍ଟ) ହୈ; ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯସେ, ପରମ -
ଅଧ୍ଯାତ୍ମଭାଷାସେ ଜିସେ ନିର୍ଵିକଲ୍ପ - ସମାଧିସ୍ଵରୂପ କହା ଜାତା ହୈ ଐସୀ ପରମ ଆଵଶ୍ଯକ କ୍ରିଯାସେ
ରହିତ ଶ୍ରମଣ ନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରଭ୍ରଷ୍ଟ ହୈ; ଐସା ଅର୍ଥ ହୈ . (ଇସଲିଯେ ) ସ୍ଵଵଶ ପରମଜିନଯୋଗୀଶ୍ଵରକେ
ନିଶ୍ଚଯ - ଆଵଶ୍ଯକକା ଜୋ କ୍ରମ ପହଲେ କହା ଗଯା ହୈ ଉସ କ୍ରମସେ (ଉସ ଵିଧିସେ ), ସ୍ଵାତ୍ମାଶ୍ରିତ
ଐସେ ନିଶ୍ଚଯ - ଧର୍ମଧ୍ଯାନ ତଥା ନିଶ୍ଚଯ - ଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନସ୍ଵରୂପସେ, ପରମ ମୁନି ସଦା ଆଵଶ୍ଯକ କରୋ .
[ଅବ ଇସ ୧୪୮ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଦୋ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଆତ୍ମାକୋ ଅଵଶ୍ଯ ମାତ୍ର ସହଜ - ପରମ - ଆଵଶ୍ଯକ ଏକକୋ ହୀକି
ଜୋ ଅଘସମୂହକା ନାଶକ ହୈ ଔର ମୁକ୍ତିକା ମୂଲ (କାରଣ ) ହୈ ଉସୀକୋଅତିଶଯରୂପସେ
କରନା ଚାହିଯେ . (ଐସା କରନେସେ, ) ସଦା ନିଜ ରସକେ ଫୈ ଲାଵସେ ପୂର୍ଣ ଭରା ହୋନେକେ କାରଣ ପଵିତ୍ର
ଔର ପୁରାଣ (ସନାତନ ) ଐସା ଵହ ଆତ୍ମା ଵାଣୀସେ ଦୂର (ଵଚନ - ଅଗୋଚର ) ଐସେ କିସୀ ସହଜ
ଅତ୍ର ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାଭିମୁଖସ୍ଯ ଶିକ୍ଷଣମୁକ୍ତ ମ୍ .
ଅତ୍ର ଵ୍ଯଵହାରନଯେନାପି ସମତାସ୍ତୁତିଵଂଦନାପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନାଦିଷଡାଵଶ୍ଯକପରିହୀଣଃ ଶ୍ରମଣ-
ଶ୍ଚାରିତ୍ରପରିଭ୍ରଷ୍ଟ ଇତି ଯାଵତ୍, ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯେନ ପରମାଧ୍ଯାତ୍ମଭାଷଯୋକ୍ତ ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିସ୍ଵରୂପପରମା-
ଵଶ୍ଯକକ୍ରିଯାପରିହୀଣଶ୍ରମଣୋ ନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରଭ୍ରଷ୍ଟ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ . ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ସ୍ଵଵଶସ୍ଯ ପରମଜିନଯୋଗୀଶ୍ଵରସ୍ଯ
ନିଶ୍ଚଯାଵଶ୍ଯକକ୍ରମେଣ ସ୍ଵାତ୍ମାଶ୍ରଯନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନସ୍ଵରୂପେଣ ସଦାଵଶ୍ଯକଂ କରୋତୁ ପରମମୁନିରିତି .
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଆତ୍ମାଵଶ୍ଯଂ ସହଜପରମାଵଶ୍ଯକଂ ଚୈକମେକଂ
କୁର୍ଯାଦୁଚ୍ଚୈରଘକୁଲହରଂ ନିର୍ଵୃତେର୍ମୂଲଭୂତମ୍
.
ସୋଽଯଂ ନିତ୍ଯଂ ସ୍ଵରସଵିସରାପୂର୍ଣପୁଣ୍ଯଃ ପୁରାଣଃ
ଵାଚାଂ ଦୂରଂ କିମପି ସହଜଂ ଶାଶ୍ଵତଂ ଶଂ ପ୍ରଯାତି
..୨୫୬..
ଅଘ = ଦୋଷ; ପାପ . (ଅଶୁଭ ତଥା ଶୁଭ ଦୋନୋଂ ଅଘ ହୈଂ .)

Page 300 of 388
PDF/HTML Page 327 of 415
single page version

ଶାଶ୍ଵତ ସୁଖକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ .୨୫୬.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ସ୍ଵଵଶ ମୁନୀନ୍ଦ୍ରକୋ ଉତ୍ତମ ସ୍ଵାତ୍ମଚିଂତନ (ନିଜାତ୍ମାନୁଭଵନ ) ହୋତା
ହୈ; ଔର ଯହ (ନିଜାତ୍ମାନୁଭଵନରୂପ ) ଆଵଶ୍ଯକ କର୍ମ (ଉସେ ) ମୁକ୍ତିସୌଖ୍ଯକା କାରଣ
ହୋତା ହୈ
.୨୫୭.
ଗାଥା : ୧୪୯ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଆଵଶ୍ଯକେନ ଯୁକ୍ତଃ ] ଆଵଶ୍ଯକ ସହିତ
[ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ [ସଃ ] ଵହ [ଅଂତରଂଗାତ୍ମା ] ଅନ୍ତରାତ୍ମା [ଭଵତି ] ହୈ; [ଆଵଶ୍ଯକପରିହୀଣଃ ]
ଆଵଶ୍ଯକ ରହିତ [ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ [ସଃ ] ଵହ [ବହିରାତ୍ମା ] ବହିରାତ୍ମା [ଭଵତି ] ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହାଁ, ଆଵଶ୍ଯକ କର୍ମକେ ଅଭାଵମେଂ ତପୋଧନ ବହିରାତ୍ମା ହୋତା ହୈ ଐସା
କହା ହୈ .
ଅଭେଦ - ଅନୁପଚାର - ରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକ ସ୍ଵାତ୍ମାନୁଷ୍ଠାନମେଂ ନିଯତ ପରମାଵଶ୍ଯକ - କର୍ମସେ ନିରଂତର
ସଂଯୁକ୍ତ ଐସା ଜୋ ‘ସ୍ଵଵଶ’ ନାମକା ପରମ ଶ୍ରମଣ ଵହ ସର୍ଵୋତ୍କୃଷ୍ଟ ଅଂତରାତ୍ମା ହୈ; ଯହ ମହାତ୍ମା
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ସ୍ଵଵଶସ୍ଯ ମୁନୀନ୍ଦ୍ରସ୍ଯ ସ୍ଵାତ୍ମଚିନ୍ତନମୁତ୍ତମମ୍ .
ଇଦଂ ଚାଵଶ୍ଯକଂ କର୍ମ ସ୍ଯାନ୍ମୂଲଂ ମୁକ୍ତି ଶର୍ମଣଃ ..୨୫୭..
ଆଵାସଏଣ ଜୁତ୍ତୋ ସମଣୋ ସୋ ହୋଦି ଅଂତରଂଗପ୍ପା .
ଆଵାସଯପରିହୀଣୋ ସମଣୋ ସୋ ହୋଦି ବହିରପ୍ପା ..୧୪୯..
ଆଵଶ୍ଯକେନ ଯୁକ୍ତ : ଶ୍ରମଣଃ ସ ଭଵତ୍ଯଂତରଂଗାତ୍ମା .
ଆଵଶ୍ଯକପରିହୀଣଃ ଶ୍ରମଣଃ ସ ଭଵତି ବହିରାତ୍ମା ..୧୪୯..
ଅତ୍ରାଵଶ୍ଯକକର୍ମାଭାଵେ ତପୋଧନୋ ବହିରାତ୍ମା ଭଵତୀତ୍ଯୁକ୍ତ : .
ଅଭେଦାନୁପଚାରରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକସ୍ଵାତ୍ମାନୁଷ୍ଠାନନିଯତପରମାଵଶ୍ଯକକର୍ମଣାନଵରତସଂଯୁକ୍ତ : ସ୍ଵ-
ସ୍ଵାତ୍ମାନୁଷ୍ଠାନ = ନିଜ ଆତ୍ମାକା ଆଚରଣ . (ପରମ ଆଵଶ୍ଯକ କର୍ମ ଅଭେଦ-ଅନୁପଚାର-ରତ୍ନତ୍ରଯସ୍ଵରୂପ
ସ୍ଵାତ୍ମାଚରଣମେଂ ନିଯମସେ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈ ଅର୍ଥାତ୍ ଵହ ସ୍ଵାତ୍ମାଚରଣ ହୀ ପରମ ଆଵଶ୍ଯକ କର୍ମ ହୈ .)
ରେ ସାଧୁ ଆଵଶ୍ଯକ ସହିତ ଵହ ଅନ୍ତରାତ୍ମା ଜାନିଯେ .
ଇସସେ ରହିତ ହୋ ସାଧୁ ଜୋ ବହିରାତମା ପହିଚାନିଯେ ..୧୪୯..

Page 301 of 388
PDF/HTML Page 328 of 415
single page version

ସୋଲହ କଷାଯୋଂକେ ଅଭାଵ ଦ୍ଵାରା କ୍ଷୀଣମୋହପଦଵୀକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ସ୍ଥିତ ହୈ . ଅସଂଯତ
ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟି ଜଘନ୍ଯ ଅନ୍ତରାତ୍ମା ହୈ . ଇନ ଦୋକେ ମଧ୍ଯମେଂ ସ୍ଥିତ ସର୍ଵ ମଧ୍ଯମ ଅନ୍ତରାତ୍ମା ହୈଂ .
ନିଶ୍ଚଯ ଔର ଵ୍ଯଵହାର ଇନ ଦୋ ନଯୋଂସେ ପ୍ରଣୀତ ଜୋ ପରମ ଆଵଶ୍ଯକ କ୍ରିଯା ଉସସେ ଜୋ ରହିତ
ହୋ ଵହ ବହିରାତ୍ମା ହୈ
.
ଶ୍ରୀ ମାର୍ଗପ୍ରକାଶମେଂ ଭୀ (ଦୋ ଶ୍ଲୋକୋଂ ଦ୍ଵାରା ) କହା ହୈ କି :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଅନ୍ଯସମଯ (ଅର୍ଥାତ୍ ପରମାତ୍ମାକେ ଅତିରିକ୍ତ ଜୀଵ ) ବହିରାତ୍ମା
ଔର ଅନ୍ତରାତ୍ମା ଐସେ ଦୋ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ; ଉନମେଂ ବହିରାତ୍ମା ଦେହ-ଇନ୍ଦ୍ରିଯ ଆଦିମେଂ ଆତ୍ମବୁଦ୍ଧିଵାଲା
ହୋତା ହୈ
.’’
‘‘[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଅଂତରାତ୍ମାକେ ଜଘନ୍ଯ, ମଧ୍ଯମ ଔର ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଐସେ (ତୀନ ) ଭେଦ
ହୈଂ; ଅଵିରତ ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟି ଵହ ପ୍ରଥମ (ଜଘନ୍ଯ ) ଅଂତରାତ୍ମା ହୈ, କ୍ଷୀଣମୋହ ଵହ ଅନ୍ତିମ
(ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ) ଅଂତରାତ୍ମା ହୈ ଔର ଉନ ଦୋକେ ମଧ୍ଯମେଂ ସ୍ଥିତ ଵହ ମଧ୍ଯମ ଅଂତରାତ୍ମା ହୈ
.’’
ଔର (ଇସ ୧୪୯ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ ) :
ଵଶାଭିଧାନପରମଶ୍ରମଣଃ ସର୍ଵୋତ୍କୃଷ୍ଟୋଽନ୍ତରାତ୍ମା, ଷୋଡଶକଷାଯାଣାମଭାଵାଦଯଂ କ୍ଷୀଣମୋହପଦଵୀଂ
ପରିପ୍ରାପ୍ଯ ସ୍ଥିତୋ ମହାତ୍ମା
. ଅସଂଯତସମ୍ଯଗ୍ଦ୍ରଷ୍ଟିର୍ଜଘନ୍ଯାଂତରାତ୍ମା . ଅନଯୋର୍ମଧ୍ଯମାଃ ସର୍ଵେ
ମଧ୍ଯମାନ୍ତରାତ୍ମାନଃ . ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରନଯଦ୍ଵଯପ୍ରଣୀତପରମାଵଶ୍ଯକକ୍ରିଯାଵିହୀନୋ ବହିରାତ୍ମେତି .
ଉକ୍ତଂ ଚ ମାର୍ଗପ୍ରକାଶେ
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
‘‘ବହିରାତ୍ମାନ୍ତରାତ୍ମେତି ସ୍ଯାଦନ୍ଯସମଯୋ ଦ୍ଵିଧା .
ବହିରାତ୍ମାନଯୋର୍ଦେହକରଣାଦ୍ଯୁଦିତାତ୍ମଧୀଃ ..’’
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
‘‘ଜଘନ୍ଯମଧ୍ଯମୋତ୍କୃଷ୍ଟଭେଦାଦଵିରତଃ ସୁଦ୍ରକ୍ .
ପ୍ରଥମଃ କ୍ଷୀଣମୋହୋନ୍ତ୍ଯୋ ମଧ୍ଯମୋ ମଧ୍ଯମସ୍ତଯୋଃ ..’’
ତଥା ହି

Page 302 of 388
PDF/HTML Page 329 of 415
single page version

[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଯୋଗୀ ସଦା ସହଜ ପରମ ଆଵଶ୍ଯକ କର୍ମସେ ଯୁକ୍ତ ରହତା ହୁଆ
ସଂସାରଜନିତ ପ୍ରବଲ ସୁଖଦୁଃଖରୂପୀ ଅଟଵୀସେ ଦୂରଵର୍ତୀ ହୋତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଵହ ଯୋଗୀ ଅତ୍ଯନ୍ତ
ଆତ୍ମନିଷ୍ଠ ଅଂତରାତ୍ମା ହୈ; ଜୋ ସ୍ଵାତ୍ମାସେ ଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋ ଵହ ବହିଃତତ୍ତ୍ଵନିଷ୍ଠ (ବାହ୍ଯ ତତ୍ତ୍ଵମେଂ ଲୀନ )
ବହିରାତ୍ମା ହୈ
.୨୫୮.
ଗାଥା : ୧୫୦ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଯଃ ] ଜୋ [ଅନ୍ତରବାହ୍ଯଜଲ୍ପେ ] ଅନ୍ତର୍ବାହ୍ଯ ଜଲ୍ପମେଂ
[ଵର୍ତତେ ] ଵର୍ତତା ହୈ, [ସଃ ] ଵହ [ବହିରାତ୍ମା ] ବହିରାତ୍ମା [ଭଵତି ] ହୈ; [ଯଃ ] ଜୋ [ଜଲ୍ପେଷୁ ]
ଜଲ୍ପୋଂମେଂ [ନ ଵର୍ତତେ ] ନହୀଂ ଵର୍ତତା, [ସଃ ] ଵହ [ଅନ୍ତରଂଗାତ୍ମା ] ଅନ୍ତରାତ୍ମା [ଉଚ୍ଯତେ ] କହଲାତା ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ବାହ୍ଯ ତଥା ଅନ୍ତର ଜଲ୍ପକା ନିରାସ (ନିରାକରଣ, ଖଣ୍ଡନ ) ହୈ .
ଜୋ ଜିନଲିଂଗଧାରୀ ତପୋଧନାଭାସ ପୁଣ୍ଯକର୍ମକୀ କାଂକ୍ଷାସେ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯ, ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ, ସ୍ତଵନ
ଆଦି ବହିର୍ଜଲ୍ପ କରତା ହୈ ଔର ଅଶନ, ଶଯନ, ଗମନ, ସ୍ଥିତି ଆଦିମେଂ (ଖାନା, ସୋନା, ଗମନ
କରନା, ସ୍ଥିର ରହନା ଇତ୍ଯାଦି କାର୍ଯୋଂମେଂ ) ସତ୍କାରାଦିକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକା ଲୋଭୀ ଵର୍ତତା ହୁଆ ଅନ୍ତର୍ଜଲ୍ପମେଂ
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଯୋଗୀ ନିତ୍ଯଂ ସହଜପରମାଵଶ୍ଯକର୍ମପ୍ରଯୁକ୍ତ :
ସଂସାରୋତ୍ଥପ୍ରବଲସୁଖଦୁଃଖାଟଵୀଦୂରଵର୍ତୀ
.
ତସ୍ମାତ୍ସୋଽଯଂ ଭଵତି ନିତରାମନ୍ତରାତ୍ମାତ୍ମନିଷ୍ଠଃ
ସ୍ଵାତ୍ମଭ୍ରଷ୍ଟୋ ଭଵତି ବହିରାତ୍ମା ବହିସ୍ତତ୍ତ୍ଵନିଷ୍ଠଃ
..୨୫୮..
ଅଂତରବାହିରଜପ୍ପେ ଜୋ ଵଟ୍ଟଇ ସୋ ହଵେଇ ବହିରପ୍ପା .
ଜପ୍ପେସୁ ଜୋ ଣ ଵଟ୍ଟଇ ସୋ ଉଚ୍ଚଇ ଅଂତରଂଗପ୍ପା ..୧୫୦..
ଅନ୍ତରବାହ୍ଯଜଲ୍ପେ ଯୋ ଵର୍ତତେ ସ ଭଵତି ବହିରାତ୍ମା .
ଜଲ୍ପେଷୁ ଯୋ ନ ଵର୍ତତେ ସ ଉଚ୍ଯତେଽନ୍ତରଂଗାତ୍ମା ..୧୫୦..
ବାହ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରଜଲ୍ପନିରାସୋଽଯମ୍ .
ଯସ୍ତୁ ଜିନଲିଂଗଧାରୀ ତପୋଧନାଭାସଃ ପୁଣ୍ଯକର୍ମକାଂକ୍ଷଯା ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନସ୍ତଵନାଦି-
ବହିର୍ଜଲ୍ପଂ କରୋତି, ଅଶନଶଯନଯାନସ୍ଥାନାଦିଷୁ ସତ୍କାରାଦିଲାଭଲୋଭସ୍ସନ୍ନନ୍ତର୍ଜଲ୍ପେ ମନଶ୍ଚକାରେତି
ଜୋ ବାହ୍ଯ ଅନ୍ତର ଜଲ୍ପମେଂ ଵର୍ତେ ଵହୀ ବହିରାତମା .
ଜୋ ଜଲ୍ପମେଂ ଵର୍ତେ ନହିଂ ଵହ ଜୀଵ ଅନ୍ତରଆତମା ..୧୫୦..

Page 303 of 388
PDF/HTML Page 330 of 415
single page version

ମନକୋ ଲଗାତା ହୈ, ଵହ ବହିରାତ୍ମା ଜୀଵ ହୈ . ନିଜ ଆତ୍ମାକେ ଧ୍ଯାନମେଂ ପରାଯଣ ଵର୍ତତା ହୁଆ
ନିରଵଶେଷରୂପସେ (ସମ୍ପୂର୍ଣରୂପସେ ) ଅନ୍ତର୍ମୁଖ ରହକର (ପରମ ତପୋଧନ ) ପ୍ରଶସ୍ତ - ଅପ୍ରଶସ୍ତ ସମସ୍ତ
ଵିକଲ୍ପଜାଲୋଂମେଂ କଭୀ ଭୀ ନହୀଂ ଵର୍ତତା ଇସୀଲିଯେ ପରମ ତପୋଧନ ସାକ୍ଷାତ୍ ଅନ୍ତରାତ୍ମା ହୈ .
ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଦେଵ ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ (ଶ୍ରୀ ସମଯସାରକୀ ଆତ୍ମଖ୍ଯାତି
ନାମକ ଟୀକାମେଂ ୯୦ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା ) କହା ହୈ କି :
‘‘[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଇସପ୍ରକାର ଜିସମେଂ ବହୁ ଵିକଲ୍ପୋଂକେ ଜାଲ ଅପନେଆପ ଉଠତେ ହୈଂ
ଐସୀ ଵିଶାଲ ନଯପକ୍ଷକକ୍ଷାକୋ (ନଯପକ୍ଷକୀ ଭୂମିକୋ ) ଲାଁଘକର (ତତ୍ତ୍ଵଵେଦୀ ) ଭୀତର ଔର ବାହର
ସମତା
- ରସରୂପୀ ଏକ ରସ ହୀ ଜିସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଐସେ ଅନୁଭୂତିମାତ୍ର ଏକ ଅପନେ ଭାଵକୋ
(ସ୍ଵରୂପକୋ ) ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ .’’
ଔର (ଇସ ୧୫୦ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ ) :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଭଵଭଯକେ କରନେଵାଲେ, ବାହ୍ଯ ତଥା ଅଭ୍ଯନ୍ତର ଜଲ୍ପକୋ ଛୋଡ଼କର,
ସମରସମଯ (ସମତାରସମଯ ) ଏକ ଚୈତନ୍ଯଚମତ୍କାରକା ସଦା ସ୍ମରଣ କରକେ, ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତି ଦ୍ଵାରା
ସ ବହିରାତ୍ମା ଜୀଵ ଇତି . ସ୍ଵାତ୍ମଧ୍ଯାନପରାଯଣସ୍ସନ୍ ନିରଵଶେଷେଣାନ୍ତର୍ମୁଖଃ ପ୍ରଶସ୍ତାପ୍ରଶସ୍ତ-
ସମସ୍ତଵିକଲ୍ପଜାଲକେଷୁ କଦାଚିଦପି ନ ଵର୍ତତେ ଅତ ଏଵ ପରମତପୋଧନଃ ସାକ୍ଷାଦଂତରାତ୍ମେତି .
ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀମଦମୃତଚଂଦ୍ରସୂରିଭିଃ
(ଵସଂତତିଲକା)
‘‘ସ୍ଵେଚ୍ଛାସମୁଚ୍ଛଲଦନଲ୍ପଵିକଲ୍ପଜାଲା-
ମେଵଂ ଵ୍ଯତୀତ୍ଯ ମହତୀଂ ନଯପକ୍ଷକକ୍ଷାମ୍
.
ଅନ୍ତର୍ବହିଃ ସମରସୈକରସସ୍ଵଭାଵଂ
ସ୍ଵଂ ଭାଵମେକମୁପଯାତ୍ଯନୁଭୂତିମାତ୍ରମ୍
..’’
ତଥା ହି
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ମୁକ୍ତ୍ଵା ଜଲ୍ପଂ ଭଵଭଯକରଂ ବାହ୍ଯମାଭ୍ଯନ୍ତରଂ ଚ
ସ୍ମୃତ୍ଵା ନିତ୍ଯଂ ସମରସମଯଂ ଚିଚ୍ଚମତ୍କାରମେକମ୍
.
ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତିଃପ୍ରକଟିତନିଜାଭ୍ଯନ୍ତରାଂଗାନ୍ତରାତ୍ମା
କ୍ଷୀଣେ ମୋହେ କିମପି ପରମଂ ତତ୍ତ୍ଵମନ୍ତର୍ଦଦର୍ଶ
..୨୫୯..

Page 304 of 388
PDF/HTML Page 331 of 415
single page version

ଜିସନେ ନିଜ ଅଭ୍ଯନ୍ତର ଅଙ୍ଗ ପ୍ରଗଟ କିଯା ହୈ ଐସା ଅନ୍ତରାତ୍ମା, ମୋହ କ୍ଷୀଣ ହୋନେ ପର, କିସୀ
(ଅଦ୍ଭୁତ ) ପରମ ତତ୍ତ୍ଵକୋ ଅନ୍ତରମେଂ ଦେଖତା ହୈ
.୨୫୯.
ଗାଥା : ୧୫୧ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଯଃ ] ଜୋ [ଧର୍ମଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନଯୋଃ ] ଧର୍ମଧ୍ଯାନ
ଔର ଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନମେଂ [ପରିଣତଃ ] ପରିଣତ ହୈ [ସଃ ଅପି ] ଵହ ଭୀ [ଅନ୍ତରଂଗାତ୍ମା ]
ଅନ୍ତରାତ୍ମା ହୈ; [ଧ୍ଯାନଵିହୀନଃ ] ଧ୍ଯାନଵିହୀନ [ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ [ବହିରାତ୍ମା ] ବହିରାତ୍ମା ହୈ
[ଇତି ଵିଜାନୀହି ] ଐସା ଜାନ
.
ଟୀକା :ଯହାଁ (ଇସ ଗାଥାମେଂ ), ସ୍ଵାତ୍ମାଶ୍ରିତ ନିଶ୍ଚଯ - ଧର୍ମଧ୍ଯାନ ଔର ନିଶ୍ଚଯ -
ଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନ ଯହ ଦୋ ଧ୍ଯାନ ହୀ ଉପାଦେଯ ହୈଂ ଐସା କହା ହୈ .
ଯହାଁ (ଇସ ଲୋକମେଂ ) ଵାସ୍ତଵମେଂ ସାକ୍ଷାତ୍ ଅନ୍ତରାତ୍ମା ଭଗଵାନ କ୍ଷୀଣକଷାଯ ହୈଂ .
ଵାସ୍ତଵମେଂ ଉନ ଭଗଵାନ କ୍ଷୀଣକଷାଯକୋ ସୋଲହ କଷାଯୋଂକା ଅଭାଵ ହୋନେକେ କାରଣ
ଦର୍ଶନମୋହନୀଯ ଔର ଚାରିତ୍ରମୋହନୀଯ କର୍ମରୂପୀ ଯୋଦ୍ଧାଓଂକେ ଦଲ ନଷ୍ଟ ହୁଏ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ଵେ
(ଭଗଵାନ କ୍ଷୀଣକଷାଯ )
ସହଜଚିଦ୍ଵିଲାସଲକ୍ଷଣ ଅତି - ଅପୂର୍ଵ ଆତ୍ମାକୋ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯ -
ଧର୍ମଧ୍ଯାନ ଔର ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯ - ଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନ ଇନ ଦୋ ଧ୍ଯାନୋଂ ଦ୍ଵାରା ନିତ୍ଯ ଧ୍ଯାତେ ହୈଂ . ଇନ ଦୋ ଧ୍ଯାନୋଂ
ଜୋ ଧମ୍ମସୁକ୍କଝାଣମ୍ହି ପରିଣଦୋ ସୋ ଵି ଅଂତରଂଗପ୍ପା .
ଝାଣଵିହୀଣୋ ସମଣୋ ବହିରପ୍ପା ଇଦି ଵିଜାଣୀହି ..୧୫୧..
ଯୋ ଧର୍ମଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନଯୋଃ ପରିଣତଃ ସୋପ୍ଯନ୍ତରଂଗାତ୍ମା .
ଧ୍ଯାନଵିହୀନଃ ଶ୍ରମଣୋ ବହିରାତ୍ମେତି ଵିଜାନୀହି ..୧୫୧..
ଅତ୍ର ସ୍ଵାତ୍ମାଶ୍ରଯନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନଦ୍ଵିତଯମେଵୋପାଦେଯମିତ୍ଯୁକ୍ତ ମ୍ .
ଇହ ହି ସାକ୍ଷାଦନ୍ତରାତ୍ମା ଭଗଵାନ୍ କ୍ଷୀଣକଷାଯଃ . ତସ୍ଯ ଖଲୁ ଭଗଵତଃ କ୍ଷୀଣକଷାଯ-
ସ୍ଯ ଷୋଡଶକଷାଯାଣାମଭାଵାତ୍ ଦର୍ଶନଚାରିତ୍ରମୋହନୀଯକର୍ମରାଜନ୍ଯେ ଵିଲଯଂ ଗତେ ଅତ ଏଵ ସହଜ-
ଚିଦ୍ଵିଲାସଲକ୍ଷଣମତ୍ଯପୂର୍ଵମାତ୍ମାନଂ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନଦ୍ଵଯେନ ନିତ୍ଯଂ ଧ୍ଯାଯତି . ଆଭ୍ଯାଂ
ସହଜଚିଦ୍ଵିଲାସଲକ୍ଷଣ = ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ (ଚିହ୍ନ ଅଥଵା ସ୍ଵରୂପ) ସହଜ ଚୈତନ୍ଯକା ଵିଲାସ ହୈ ଐସେ
ରେ ଧର୍ମ-ଶୁକ୍ଲ-ସୁଧ୍ଯାନ-ପରିଣତ ଅନ୍ତରାତ୍ମା ଜାନିଯେ .
ଅରୁ ଧ୍ଯାନ ଵିରହିତ ଶ୍ରମଣକୋ ବହିରାତମା ପହିଚାନିଯେ ..୧୫୧..

Page 305 of 388
PDF/HTML Page 332 of 415
single page version

ରହିତ ଦ୍ରଵ୍ଯଲିଂଗଧାରୀ ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରମଣ ବହିରାତ୍ମା ହୈ ଐସା ହେ ଶିଷ୍ଯ ! ତୂ ଜାନ .
[ଅବ ଯହାଁ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] କୋଈ ମୁନି ସତତ - ନିର୍ମଲ ଧର୍ମଶୁକ୍ଲ - ଧ୍ଯାନାମୃତରୂପୀ ସମରସମେଂ
ସଚମୁଚ ଵର୍ତତା ହୈ; (ଵହ ଅନ୍ତରାତ୍ମା ହୈ; ) ଇନ ଦୋ ଧ୍ଯାନୋଂସେ ରହିତ ତୁଚ୍ଛ ମୁନି ବହିରାତ୍ମା ହୈ .
ମୈଂ ପୂର୍ଵୋକ୍ତ (ସମରସୀ ) ଯୋଗୀକୀ ଶରଣ ଲେତା ହୂଁ .୨୬୦.
ଔର (ଇସ ୧୫୧ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଦ୍ଵାରା ଶ୍ଲୋକ
ଦ୍ଵାରା ) କେଵଲ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯକା ସ୍ଵରୂପ କହା ଜାତା ହୈ :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] (ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ ) ବହିରାତ୍ମା ଔର ଅନ୍ତରାତ୍ମା ଐସା ଯହ
ଵିକଲ୍ପ କୁବୁଦ୍ଧିଯୋଂକୋ ହୋତା ହୈ; ସଂସାରରୂପୀ ରମଣୀକୋ ପ୍ରିଯ ଐସା ଯହ ଵିକଲ୍ପ ସୁବୁଦ୍ଧିଯୋଂକୋ
ନହୀଂ ହୋତା
.୨୬୧.
ଧ୍ଯାନାଭ୍ଯାଂ ଵିହୀନୋ ଦ୍ରଵ୍ଯଲିଂଗଧାରୀ ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରମଣୋ ବହିରାତ୍ମେତି ହେ ଶିଷ୍ଯ ତ୍ଵଂ ଜାନୀହି .
(ଵସଂତତିଲକା)
କଶ୍ଚିନ୍ମୁନିଃ ସତତନିର୍ମଲଧର୍ମଶୁକ୍ଲ-
ଧ୍ଯାନାମୃତେ ସମରସେ ଖଲୁ ଵର୍ତତେଽସୌ
.
ତାଭ୍ଯାଂ ଵିହୀନମୁନିକୋ ବହିରାତ୍ମକୋଽଯଂ
ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ଯୋଗିନମହଂ ଶରଣଂ ପ୍ରପଦ୍ଯେ
..୨୬୦..
କିଂ ଚ କେଵଲଂ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯସ୍ଵରୂପମୁଚ୍ଯତେ
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ବହିରାତ୍ମାନ୍ତରାତ୍ମେତି ଵିକଲ୍ପଃ କୁଧିଯାମଯମ୍ .
ସୁଧିଯାଂ ନ ସମସ୍ତ୍ଯେଷ ସଂସାରରମଣୀପ୍ରିଯଃ ..୨୬୧..
ପଡିକମଣପହୁଦିକିରିଯଂ କୁଵ୍ଵଂତୋ ଣିଚ୍ଛଯସ୍ସ ଚାରିତ୍ତଂ .
ତେଣ ଦୁ ଵିରାଗଚରିଏ ସମଣୋ ଅବ୍ଭୁଟ୍ଠିଦୋ ହୋଦି ..୧୫୨..
ପ୍ରତିକ୍ରମଣ ଆଦିକ୍ରିଯା ତଥା ଚାରିତ୍ରନିଶ୍ଚଯ ଆଚରେ .
ଅତଏଵ ମୁନି ଵହ ଵୀତରାଗ - ଚରିତ୍ରମେଂ ସ୍ଥିରତା କରେ ..୧୫୨..

Page 306 of 388
PDF/HTML Page 333 of 415
single page version

ଗାଥା : ୧୫୨ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ପ୍ରତିକ୍ରମଣପ୍ରଭୃତିକ୍ରିଯାଂ ] ପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦି କ୍ରିଯାକୋ
[ନିଶ୍ଚଯସ୍ଯ ଚାରିତ୍ରମ୍ ] ନିଶ୍ଚଯକେ ଚାରିତ୍ରକୋ[କୁର୍ଵନ୍ ] (ନିରନ୍ତର ) କରତା ରହତା ହୈ [ତେନ
ତୁ ] ଇସଲିଯେ [ଶ୍ରମଣଃ ] ଵହ ଶ୍ରମଣ [ଵିରାଗଚରିତେ ] ଵୀତରାଗ ଚାରିତ୍ରମେଂ [ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥିତଃ ଭଵତି ]
ଆରୂଢ଼ ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହାଁ ପରମ ଵୀତରାଗ ଚାରିତ୍ରମେଂ ସ୍ଥିତ ପରମ ତପୋଧନକା ସ୍ଵରୂପ କହା ହୈ .
ଜିସନେ ଐହିକ ଵ୍ଯାପାର (ସାଂସାରିକ କାର୍ଯ ) ଛୋଡ଼ ଦିଯା ହୈ ଐସା ଜୋ ସାକ୍ଷାତ୍
ଅପୁନର୍ଭଵକା (ମୋକ୍ଷକା ) ଅଭିଲାଷୀ ମହାମୁମୁକ୍ଷୁ ସକଲ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଵ୍ଯାପାରକୋ ଛୋଡ଼ା ହୋନେସେ
ନିଶ୍ଚଯପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦି ସତ୍କ୍ରିଯାକୋ କରତା ହୁଆ ସ୍ଥିତ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ନିରନ୍ତର କରତା ହୈ ), ଵହ ପରମ
ତପୋଧନ ଉସ କାରଣସେ ନିଜସ୍ଵରୂପଵିଶ୍ରାନ୍ତିଲକ୍ଷଣ ପରମଵୀତରାଗ
- ଚାରିତ୍ରମେଂ ସ୍ଥିତ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଵହ
ପରମ ଶ୍ରମଣ, ନିଶ୍ଚଯପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦି ନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରମେଂ ସ୍ଥିତ ହୋନେକେ କାରଣ, ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ନିଜ
ସ୍ଵରୂପମେଂ ଵିଶ୍ରାଂତି ହୈ ଐସେ ପରମଵୀତରାଗ ଚାରିତ୍ରମେଂ ସ୍ଥିତ ହୈ )
.
[ଅବ ଇସ ୧୫୨ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଦର୍ଶନମୋହ ଔର ଚାରିତ୍ରମୋହ ଜିସକେ ନଷ୍ଟ ହୁଏ ହୈଂ ଐସା ଜୋ ଅତୁଲ
ମହିମାଵାଲା ଆତ୍ମା ସଂସାରଜନିତ ସୁଖକେ କାରଣଭୂତ କର୍ମକୋ ଛୋଡ଼କର ମୁକ୍ତିକା ମୂଲ ଐସେ
ପ୍ରତିକ୍ରମଣପ୍ରଭୃତିକ୍ରିଯାଂ କୁର୍ଵନ୍ ନିଶ୍ଚଯସ୍ଯ ଚାରିତ୍ରମ୍ .
ତେନ ତୁ ଵିରାଗଚରିତେ ଶ୍ରମଣୋଭ୍ଯୁତ୍ଥିତୋ ଭଵତି ..୧୫୨..
ପରମଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରସ୍ଥିତସ୍ଯ ପରମତପୋଧନସ୍ଯ ସ୍ଵରୂପମତ୍ରୋକ୍ତ ମ୍ .
ଯୋ ହି ଵିମୁକ୍ତୈହିକଵ୍ଯାପାରଃ ସାକ୍ଷାଦପୁନର୍ଭଵକାଂକ୍ଷୀ ମହାମୁମୁକ୍ଷୁଃ ପରିତ୍ଯକ୍ତ ସକଲେନ୍ଦ୍ରିଯ-
ଵ୍ଯାପାରତ୍ଵାନ୍ନିଶ୍ଚଯପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦିସତ୍କ୍ରିଯାଂ କୁର୍ଵନ୍ନାସ୍ତେ, ତେନ କାରଣେନ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପଵିଶ୍ରାନ୍ତିଲକ୍ଷଣେ
ପରମଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରେ ସ ପରମତପୋଧନସ୍ତିଷ୍ଠତି ଇତି
.
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଆତ୍ମା ତିଷ୍ଠତ୍ଯତୁଲମହିମା ନଷ୍ଟଦ୍ରକ୍ଶୀଲମୋହୋ
ଯଃ ସଂସାରୋଦ୍ଭଵସୁଖକରଂ କର୍ମ ମୁକ୍ତ୍ଵା ଵିମୁକ୍ତେଃ .
ମୂଲେ ଶୀଲେ ମଲଵିରହିତେ ସୋଽଯମାଚାରରାଶିଃ
ତଂ ଵଂଦେଽହଂ ସମରସସୁଧାସିନ୍ଧୁରାକାଶଶାଂକମ୍
..୨୬୨..

Page 307 of 388
PDF/HTML Page 334 of 415
single page version

ମଲରହିତ ଚାରିତ୍ରମେଂ ସ୍ଥିତ ହୈ, ଵହ ଆତ୍ମା ଚାରିତ୍ରକା ପୁଂଜ ହୈ . ସମରସରୂପୀ ସୁଧାକେ ସାଗରକୋ
ଉଛାଲନେମେଂ ପୂର୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ସମାନ ଉସ ଆତ୍ମାକୋ ମୈଂ ଵନ୍ଦନ କରତା ହୂଁ .୨୬୨.
ଗାଥା : ୧୫୩ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଵଚନମଯଂ ପ୍ରତିକ୍ରମଣଂ ] ଵଚନମଯ ପ୍ରତିକ୍ରମଣ,
[ଵଚନମଯପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ ] ଵଚନମଯ ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ, [ନିଯମଃ ] (ଵଚନମଯ ) ନିଯମ [ଚ ] ଔର
[ଵଚନମଯମଆଲୋଚନଂ ] ଵଚନମଯ ଆଲୋଚନା
[ତତ୍ ସର୍ଵଂ ] ଯହ ସବ [ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯମ୍ ]
(ପ୍ରଶସ୍ତ ଅଧ୍ଯଵସାଯରୂପ ) ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯ [ଜାନୀହି ] ଜାନ .
ଟୀକା :ଯହ, ସମସ୍ତ ଵଚନସମ୍ବନ୍ଧୀ ଵ୍ଯାପାରକା ନିରାସ (ନିରାକରଣ, ଖଣ୍ଡନ ) ହୈ .
ପାକ୍ଷିକ ଆଦି ପ୍ରତିକ୍ରମଣକ୍ରିଯାକା କାରଣ ଐସା ଜୋ ନିର୍ଯାପକ ଆଚାର୍ଯକେ ମୁଖସେ
ନିକଲା ହୁଆ, ସମସ୍ତ ପାପକ୍ଷଯକେ ହେତୁଭୂତ, ସମ୍ପୂର୍ଣ ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତ ଵହ ଵଚନଵର୍ଗଣାଯୋଗ୍ଯ
ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯାତ୍ମକ ହୋନେସେ ଗ୍ରାହ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ
. ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ, ନିଯମ ଔର ଆଲୋଚନା ଭୀ
(ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯାତ୍ମକ ହୋନେସେ) ଗ୍ରହଣ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈଂ . ଵହ ସବ ପୌଦ୍ଗଲିକ ଵଚନମଯ ହୋନେସେ
ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯ ହୈ ଐସା ହେ ଶିଷ୍ଯ ! ତୂ ଜାନ .
[ଅବ ଯହାଁ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ :]
ଵଯଣମଯଂ ପଡିକମଣଂ ଵଯଣମଯଂ ପଚ୍ଚଖାଣ ଣିଯମଂ ଚ .
ଆଲୋଯଣ ଵଯଣମଯଂ ତଂ ସଵ୍ଵଂ ଜାଣ ସଜ୍ଝାଯଂ ..୧୫୩..
ଵଚନମଯଂ ପ୍ରତିକ୍ରମଣଂ ଵଚନମଯଂ ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ ନିଯମଶ୍ଚ .
ଆଲୋଚନଂ ଵଚନମଯଂ ତତ୍ସର୍ଵଂ ଜାନୀହି ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯମ୍ ..୧୫୩..
ସକଲଵାଗ୍ଵିଷଯଵ୍ଯାପାରନିରାସୋଽଯମ୍ .
ପାକ୍ଷିକାଦିପ୍ରତିକ୍ରମଣକ୍ରିଯାକାରଣଂ ନିର୍ଯାପକାଚାର୍ଯମୁଖୋଦ୍ଗତଂ ସମସ୍ତପାପକ୍ଷଯହେତୁଭୂତଂ
ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତମଖିଲଂ ଵାଗ୍ଵର୍ଗଣାଯୋଗ୍ଯପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯାତ୍ମକତ୍ଵାନ୍ନ ଗ୍ରାହ୍ଯଂ ଭଵତି, ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ-
ନିଯମାଲୋଚନାଶ୍ଚ
. ପୌଦ୍ଗଲିକଵଚନମଯତ୍ଵାତ୍ତତ୍ସର୍ଵଂ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯମିତି ରେ ଶିଷ୍ଯ ତ୍ଵଂ ଜାନୀହି ଇତି .
ରେ ! ଵଚନମଯ ପ୍ରତିକ୍ରମଣ, ଵାଚିକ-ନିଯମ, ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ ଯେ .
ଆଲୋଚନା ଵାଚିକ, ସଭୀକୋ ଜାନ ତୂ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯ ରେ ..୧୫୩..

Page 308 of 388
PDF/HTML Page 335 of 415
single page version

[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଐସା ହୋନେସେ, ମୁକ୍ତିରୂପୀ ସ୍ତ୍ରୀକେ ପୁଷ୍ଟ ସ୍ତନଯୁଗଲକେ
ଆଲିଂଗନସୌଖ୍ଯକୀ ସ୍ପୃହାଵାଲା ଭଵ୍ଯ ଜୀଵ ସମସ୍ତ ଵଚନରଚନାକୋ ସର୍ଵଦା ଛୋଡ଼କର, ନିତ୍ଯାନନ୍ଦ
ଆଦି ଅତୁଲ ମହିମାକେ ଧାରକ ନିଜସ୍ଵରୂପମେଂ ସ୍ଥିତ ରହକର, ଅକେଲା (ନିରାଲମ୍ବରୂପସେ ) ସର୍ଵ
ଜଗତଜାଲକୋ (ସମସ୍ତ ଲୋକସମୂହକୋ ) ତୃଣ ସମାନ (ତୁଚ୍ଛ ) ଦେଖତା ହୈ
.୨୬୩.
ଇସୀପ୍ରକାର (ଶ୍ରୀ ମୂଲାଚାରମେଂ ପଂଚାଚାର ଅଧିକାରମେଂ ୨୧୯ଵୀଂ ଗାଥା ଦ୍ଵାରା ) କହା ହୈ
କି :
‘‘[ଗାଥାର୍ଥ : ] ପରିଵର୍ତନ (ପଢ଼େ ହୁଏ କୋ ଦୁହରା ଲେନା ଵହ ), ଵାଚନା
(ଶାସ୍ତ୍ରଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ), ପୃଚ୍ଛନା (ଶାସ୍ତ୍ରଶ୍ରଵଣ ), ଅନୁପ୍ରେକ୍ଷା (ଅନିତ୍ଯତ୍ଵାଦି ବାରହ ଅନୁପ୍ରେକ୍ଷା ) ଔର
ଧର୍ମକଥା (୬୩ ଶଲାକାପୁରୁଷୋଂକେ ଚରିତ୍ର )
ଐସେ ପାଁଚ ପ୍ରକାରକା, ସ୍ତୁତି ତଥା ମଂଗଲ ସହିତ,
ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯ ହୈ .’’
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ମୁକ୍ତ୍ଵା ଭଵ୍ଯୋ ଵଚନରଚନାଂ ସର୍ଵଦାତଃ ସମସ୍ତାଂ
ନିର୍ଵାଣସ୍ତ୍ରୀସ୍ତନଭରଯୁଗାଶ୍ଲେଷସୌଖ୍ଯସ୍ପୃହାଢଯଃ
.
ନିତ୍ଯାନଂଦାଦ୍ଯତୁଲମହିମାଧାରକେ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପେ
ସ୍ଥିତ୍ଵା ସର୍ଵଂ ତୃଣମିଵ ଜଗଜ୍ଜାଲମେକୋ ଦଦର୍ଶ
..୨୬୩..
ତଥା ଚୋକ୍ତ ମ୍
‘‘ପରିଯଟ୍ଟଣଂ ଚ ଵାଯଣ ପୁଚ୍ଛଣ ଅଣୁପେକ୍ଖଣା ଯ ଧମ୍ମକହା .
ଥୁଦିମଂଗଲସଂଜୁତ୍ତୋ ପଂଚଵିହୋ ହୋଦି ସଜ୍ଝାଉ ..’’
ଜଦି ସକ୍କଦି କାଦୁଂ ଜେ ପଡିକମଣାଦିଂ କରେଜ୍ଜ ଝାଣମଯଂ .
ସତ୍ତିଵିହୀଣୋ ଜା ଜଇ ସଦ୍ଦହଣଂ ଚେଵ କାଯଵ୍ଵଂ ..୧୫୪..
ସ୍ତୁତି = ଦେଵ ଔର ମୁନିକୋ ଵନ୍ଦନ . (ଧର୍ମକଥା, ସ୍ତୁତି ଔର ମଂଗଲ ମିଲକର ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯକା ପାଁଚଵାଁ ପ୍ରକାର
ମାନା ଜାତା ହୈ .)
ଜୋ କର ସକୋ ତୋ ଧ୍ଯାନମଯ ପ୍ରତିକ୍ରମଣ ଆଦିକ କୀଜିଯେ .
ଯଦି ଶକ୍ତି ହୋ ନହିଂ ତୋ ଅରେ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ନିଶ୍ଚଯ କୀଜିଯେ ..୧୫୪..

Page 309 of 388
PDF/HTML Page 336 of 415
single page version

ଗାଥା : ୧୫୪ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଯଦି ] ଯ୍ାଦି [କର୍ତୁମ୍ ଶକ୍ଯତେ ] କିଯା ଜା ସକେ
ତୋ [ଅହୋ ] ଅହୋ ! [ଧ୍ଯାନମଯମ୍ ] ଧ୍ଯାନମଯ [ପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦିକଂ ] ପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦି [କରୋଷି ]
କର; [ଯଦି ] ଯଦି [ଶକ୍ତିଵିହୀନଃ ] ତୂ ଶକ୍ତିଵିହୀନ ହୋ ତୋ [ଯାଵତ୍ ] ତବତକ [ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ଚ
ଏଵ ]
ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ହୀ [କର୍ତଵ୍ଯମ୍ ] କର୍ତଵ୍ଯ ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହାଁ, ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଧ୍ଯାନସ୍ଵରୂପ ପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦି ହୀ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈଂ ଐସା
କହା ହୈ .
ସହଜ ଵୈରାଗ୍ଯରୂପୀ ମହଲକେ ଶିଖରକେ ଶିଖାମଣି, ପରଦ୍ରଵ୍ଯସେ ପରାଙ୍ମୁଖ ଔର ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ
ନିଷ୍ଣାତ ବୁଦ୍ଧିଵାଲେ, ପାଁଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଫୈ ଲାଵ ରହିତ ଦେହମାତ୍ର ପରିଗ୍ରହକେ ଧାରୀ, ପରମାଗମରୂପୀ
ମକରନ୍ଦ ଝରତେ ମୁଖକମଲସେ ଶୋଭାଯମାନ ହେ ମୁନିଶାର୍ଦୂଲ ! (ଅଥଵା ପରମାଗମରୂପୀ ମକରନ୍ଦ
ଝରତେ ମୁଖଵାଲେ ହେ ପଦ୍ମପ୍ରଭ ମୁନିଶାର୍ଦୂଲ ! ) ସଂହନନ ଔର ଶକ୍ତିକା ପ୍ରାଦୁର୍ଭାଵ ହୋ ତୋ
ମୁକ୍ତିସୁନ୍ଦରୀକେ ପ୍ରଥମ ଦର୍ଶନକୀ ଭେଂଟସ୍ଵରୂପ ନିଶ୍ଚଯପ୍ରତିକ୍ରମଣ, ନିଶ୍ଚଯପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ, ନିଶ୍ଚଯପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନ
ଆଦି ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯକ୍ରିଯାଏଁ ହୀ କର୍ତଵ୍ଯ ହୈ
. ଯଦି ଇସ ଦଗ୍ଧକାଲରୂପ (ହୀନକାଲରୂପ ) ଅକାଲମେଂ
ତୂ ଶକ୍ତିହୀନ ହୋ ତୋ ତୁଝେ କେଵଲ ନିଜ ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକା ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ହୀ କର୍ତଵ୍ଯ ହୈ .
[ଅବ ଇସ ୧୫୪ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
ଯଦି ଶକ୍ଯତେ କର୍ତୁମ୍ ଅହୋ ପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦିକଂ କରୋଷି ଧ୍ଯାନମଯମ୍ .
ଶକ୍ତି ଵିହୀନୋ ଯାଵଦ୍ଯଦି ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ଚୈଵ କର୍ତଵ୍ଯମ୍ ..୧୫୪..
ଅତ୍ର ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଧ୍ଯାନାତ୍ମକପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦିକମେଵ କର୍ତଵ୍ଯମିତ୍ଯୁକ୍ତ ମ୍ .
ମୁକ୍ତି ସୁଂଦରୀପ୍ରଥମଦର୍ଶନପ୍ରାଭୃତାତ୍ମକନିଶ୍ଚଯପ୍ରତିକ୍ରମଣପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନପ୍ରମୁଖଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯ-
କ୍ରିଯାଶ୍ଚୈଵ କର୍ତଵ୍ଯାଃ ସଂହନନଶକ୍ତି ପ୍ରାଦୁର୍ଭାଵେ ସତି ହଂହୋ ମୁନିଶାର୍ଦୂଲ ପରମାଗମମକରଂଦନିଷ୍ଯନ୍ଦି-
ମୁଖପଦ୍ମପ୍ରଭ ସହଜଵୈରାଗ୍ଯପ୍ରାସାଦଶିଖରଶିଖାମଣେ ପରଦ୍ରଵ୍ଯପରାଙ୍ମୁଖସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯନିଷ୍ଣାତବୁଦ୍ଧେ ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯ-
ପ୍ରସରଵର୍ଜିତଗାତ୍ରମାତ୍ରପରିଗ୍ରହ
. ଶକ୍ତି ହୀନୋ ଯଦି ଦଗ୍ଧକାଲେଽକାଲେ କେଵଲଂ ତ୍ଵଯା ନିଜପରମାତ୍ମ-
ତତ୍ତ୍ଵଶ୍ରଦ୍ଧାନମେଵ କର୍ତଵ୍ଯମିତି .
ମକରନ୍ଦ = ପୁଷ୍ପ-ରସ, ପୁଷ୍ପ-ପରାଗ .
ପ୍ରାଦୁର୍ଭାଵ = ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନା ଵହ; ପ୍ରାକଟଯ; ଉତ୍ପତ୍ତି .

Page 310 of 388
PDF/HTML Page 337 of 415
single page version

[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଅସାର ସଂସାରମେଂ, ପାପସେ ଭରପୂର କଲିକାଲକା ଵିଲାସ ହୋନେ ପର,
ଇସ ନିର୍ଦୋଷ ଜିନନାଥକେ ମାର୍ଗମେଂ ମୁକ୍ତି ନହୀଂ ହୈ . ଇସଲିଯେ ଇସ କାଲମେଂ ଅଧ୍ଯାତ୍ମଧ୍ଯାନ କୈସେ ହୋ
ସକତା ହୈ ? ଇସଲିଯେ ନିର୍ମଲବୁଦ୍ଧିଵାଲେ ଭଵଭଯକା ନାଶ କରନେଵାଲୀ ଐସୀ ଇସ ନିଜାତ୍ମଶ୍ରଦ୍ଧାକୋ
ଅଂଗୀକୃତ କରତେ ହୈଂ
.୨୬୪.
ଗାଥା : ୧୫୫ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଜିନକଥିତପରମସୂତ୍ରେ ] ଜିନକଥିତ ପରମ ସୂତ୍ରମେଂ
[ପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦିକସ୍ଫୁ ଟମ୍ ପରୀକ୍ଷଯିତ୍ଵା ] ପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦିକକୀ ସ୍ପଷ୍ଟ ପରୀକ୍ଷା କରକେ [ମୌନଵ୍ରତେନ ]
ମୌନଵ୍ରତ ସହିତ [ଯୋଗୀ ] ଯୋଗୀକୋ [ନିଜକାର୍ଯମ୍ ] ନିଜ କାର୍ଯ [ନିତ୍ଯମ୍ ] ନିତ୍ଯ [ସାଧଯେତ୍ ]
ସାଧନା ଚାହିଯେ
.
ଟୀକା :ଯହାଁ ସାକ୍ଷାତ୍ ଅନ୍ତର୍ମୁଖ ପରମଜିନଯୋଗୀକୋ ଯହ ଶିକ୍ଷା ଦୀ ଗଈ ହୈ .
ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅର୍ହତ୍କେ ମୁଖାରଵିନ୍ଦସେ ନିକଲେ ହୁଏ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥ ଜିସକେ ଭୀତର ସମାଯେ ହୁଏ
ହୈଂ ଐସୀ ଚତୁରଶବ୍ଦରଚନାରୂପ ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତମେଂ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯାତ୍ମକ ପରମାତ୍ମଧ୍ଯାନସ୍ଵରୂପ ପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦି
(ଶିଖରିଣୀ)
ଅସାରେ ସଂସାରେ କଲିଵିଲସିତେ ପାପବହୁଲେ
ନ ମୁକ୍ତି ର୍ମାର୍ଗେଽସ୍ମିନ୍ନନଘଜିନନାଥସ୍ଯ ଭଵତି
.
ଅତୋଽଧ୍ଯାତ୍ମଂ ଧ୍ଯାନଂ କଥମିହ ଭଵେନ୍ନିର୍ମଲଧିଯାଂ
ନିଜାତ୍ମଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ଭଵଭଯହରଂ ସ୍ଵୀକୃତମିଦମ୍
..୨୬୪..
ଜିଣକହିଯପରମସୁତ୍ତେ ପଡିକମଣାଦିଯ ପରୀକ୍ଖଊଣ ଫୁ ଡଂ .
ମୋଣଵ୍ଵଏଣ ଜୋଈ ଣିଯକଜ୍ଜଂ ସାହଏ ଣିଚ୍ଚଂ ..୧୫୫..
ଜିନକଥିତପରମସୂତ୍ରେ ପ୍ରତିକ୍ରମଣାଦିକଂ ପରୀକ୍ଷଯିତ୍ଵା ସ୍ଫୁ ଟମ୍ .
ମୌନଵ୍ରତେନ ଯୋଗୀ ନିଜକାର୍ଯଂ ସାଧଯେନ୍ନିତ୍ଯମ୍ ..୧୫୫..
ଇହ ହି ସାକ୍ଷାଦନ୍ତର୍ମୁଖସ୍ଯ ପରମଜିନଯୋଗିନଃ ଶିକ୍ଷଣମିଦମୁକ୍ତ ମ୍ .
ଶ୍ରୀମଦର୍ହନ୍ମୁଖାରଵିନ୍ଦଵିନିର୍ଗତସମସ୍ତପଦାର୍ଥଗର୍ଭୀକୃତଚତୁରସନ୍ଦର୍ଭେ ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତେ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯ-
ନଯାତ୍ମକପରମାତ୍ମଧ୍ଯାନାତ୍ମକପ୍ରତିକ୍ରମଣପ୍ରଭୃତିସତ୍କ୍ରିଯାଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଵା କେଵଲଂ ସ୍ଵକାର୍ଯପରଃ
ପୂରା ପରଖ ପ୍ରତିକ୍ରମଣ ଆଦିକକୋ ପରମ-ଜିନସୂତ୍ରମେଂ .
ରେ ସାଧିଯେ ନିଜ କାର୍ଯ ଅଵିରତ ସାଧୁ ! ରତ ଵ୍ରତ ମୌନମେଂ ..୧୫୫..

Page 311 of 388
PDF/HTML Page 338 of 415
single page version

ସତ୍କ୍ରିଯାକୋ ଜାନକର, କେଵଲ ସ୍ଵକାର୍ଯମେଂ ପରାଯଣ ପରମଜିନଯୋଗୀଶ୍ଵରକୋ ପ୍ରଶସ୍ତଅପ୍ରଶସ୍ତ
ସମସ୍ତ ଵଚନରଚନାକୋ ପରିତ୍ଯାଗକର, ସର୍ଵ ସଂଗକୀ ଆସକ୍ତିକୋ ଛୋଡ଼କର ଅକେଲା ହୋକର,
ମୌନଵ୍ରତ ସହିତ, ସମସ୍ତ ପଶୁଜନୋଂ (ପଶୁ ସମାନ ଅଜ୍ଞାନୀ ମୂର୍ଖ ମନୁଷ୍ଯୋଂ ) ଦ୍ଵାରା ନିନ୍ଦା କିଯେ ଜାନେ
ପର ଭୀ
ଅଭିନ୍ନ ରହକର, ନିଜକାର୍ଯକୋକି ଜୋ ନିଜକାର୍ଯ ନିର୍ଵାଣରୂପୀ ସୁଲୋଚନାକେ
ସମ୍ଭୋଗସୌଖ୍ଯକା ମୂଲ ହୈ ଉସେନିରନ୍ତର ସାଧନା ଚାହିଯେ .
[ଅବ ଇସ ୧୫୫ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଦୋ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଆତ୍ମଜ୍ଞାନୀ ମୁମୁକ୍ଷୁ ଜୀଵ ପଶୁଜନକୃତ ଲୌକିକ ଭଯକୋ ତଥା ଘୋର
ସଂସାରକୀ କରନେଵାଲୀ ପ୍ରଶସ୍ତ - ଅପ୍ରଶସ୍ତ ଵଚନରଚନାକୋ ଛୋଡ଼କର ଔର କନକ-କାମିନୀ ସମ୍ବନ୍ଧୀ
ମୋହକୋ ତଜକର, ମୁକ୍ତିକେ ଲିଯେ ସ୍ଵଯଂ ଅପନେସେ ଅପନେମେଂ ହୀ ଅଵିଚଲ ସ୍ଥିତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ
ହୈଂ
.୨୬୫.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଆତ୍ମପ୍ରଵାଦମେଂ (ଆତ୍ମପ୍ରଵାଦ ନାମକ ଶ୍ରୁତମେଂ ) କୁଶଲ ଐସା
ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନୀ ମୁନି ପଶୁଜନୋଂ ଦ୍ଵାରା କିଯେ ଜାନେଵାଲେ ଭଯକୋ ଛୋଡ଼କର ଔର ଉସ (ପ୍ରସିଦ୍ଧ ) ସକଲ
ପରମଜିନଯୋଗୀଶ୍ଵରଃ ପ୍ରଶସ୍ତାପ୍ରଶସ୍ତସମସ୍ତଵଚନରଚନାଂ ପରିତ୍ଯଜ୍ଯ ନିଖିଲସଂଗଵ୍ଯାସଂଗଂ ମୁକ୍ତ୍ଵା
ଚୈକାକୀଭୂଯ ମୌନଵ୍ରତେନ ସାର୍ଧଂ ସମସ୍ତପଶୁଜନୈଃ ନିଂଦ୍ଯମାନୋଽପ୍ଯଭିନ୍ନଃ ସନ୍ ନିଜକାର୍ଯଂ
ନିର୍ଵାଣଵାମଲୋଚନାସଂଭୋଗସୌଖ୍ଯମୂଲମନଵରତଂ ସାଧଯେଦିତି
.
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ହିତ୍ଵା ଭୀତିଂ ପଶୁଜନକୃତାଂ ଲୌକିକୀମାତ୍ମଵେଦୀ
ଶସ୍ତାଶସ୍ତାଂ ଵଚନରଚନାଂ ଘୋରସଂସାରକର୍ତ୍ରୀମ୍
.
ମୁକ୍ତ୍ଵା ମୋହଂ କନକରମଣୀଗୋଚରଂ ଚାତ୍ମନାତ୍ମା
ସ୍ଵାତ୍ମନ୍ଯେଵ ସ୍ଥିତିମଵିଚଲାଂ ଯାତି ମୁକ୍ତ୍ଯୈ ମୁମୁକ୍ଷୁଃ
..୨୬୫..
(ଵସଂତତିଲକା)
ଭୀତିଂ ଵିହାଯ ପଶୁଭିର୍ମନୁଜୈଃ କୃତାଂ ତଂ
ମୁକ୍ତ୍ଵା ମୁନିଃ ସକଲଲୌକିକଜଲ୍ପଜାଲମ୍
.
ଆତ୍ମପ୍ରଵାଦକୁଶଲଃ ପରମାତ୍ମଵେଦୀ
ପ୍ରାପ୍ନୋତି ନିତ୍ଯସୁଖଦଂ ନିଜତତ୍ତ୍ଵମେକମ୍
..୨୬୬..
ଅଭିନ୍ନ = ଛିନ୍ନଭିନ୍ନ ହୁଏ ବିନା; ଅଖଣ୍ଡିତ; ଅଚ୍ଯୁତ .

Page 312 of 388
PDF/HTML Page 339 of 415
single page version

ଲୌକିକ ଜଲ୍ପଜାଲକୋ (ଵଚନସମୂହକୋ ) ତଜକର, ଶାଶ୍ଵତସୁଖଦାଯକ ଏକ ନିଜ ତତ୍ତ୍ଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ
ହୋତା ହୈ
.୨୬୬.
ଗାଥା : ୧୫୬ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ନାନାଜୀଵାଃ ] ନାନା ପ୍ରକାରକେ ଜୀଵ ହୈଂ,
[ନାନାକର୍ମ ] ନାନା ପ୍ରକାରକା କର୍ମ ହୈ; [ନାନାଵିଧା ଲବ୍ଧିଃ ଭଵେତ୍ ] ନାନା ପ୍ରକାରକୀ ଲବ୍ଧି ହୈ;
[ତସ୍ମାତ୍ ] ଇସଲିଯେ [ସ୍ଵପରସମଯୈଃ ] ସ୍ଵସମଯୋଂ ତଥା ପରସମଯୋଂକେ ସାଥ (ସ୍ଵଧର୍ମିଯୋଂ ତଥା
ପରଧର୍ମିଯୋଂକେ ସାଥ ) [ଵଚନଵିଵାଦଃ ] ଵଚନଵିଵାଦ [ଵର୍ଜନୀଯଃ ] ଵର୍ଜନେଯୋଗ୍ଯ ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ଵଚନସମ୍ବନ୍ଧୀ ଵ୍ଯାପାରକୀ ନିଵୃତ୍ତିକେ ହେତୁକା କଥନ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍
ଵଚନଵିଵାଦ କିସଲିଯେ ଛୋଡ଼ନେଯୋଗ୍ଯ ହୈ ଉସକା କାରଣ ଯହାଁ କହା ହୈ ) .
ଜୀଵ ନାନା ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ : ମୁକ୍ତ ହୈଂ ଔର ଅମୁକ୍ତ, ଭଵ୍ଯ ଔର ଅଭଵ୍ଯ, ସଂସାରୀତ୍ରସ ଔର
ସ୍ଥାଵର . ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯ, ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯ, ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯ ତଥା (ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ) ସଂଜ୍ଞୀ ତଥା (ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ) ଅସଂଜ୍ଞୀ ଐସେ
ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ତ୍ରସ ଜୀଵ ପାଁଚ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ . ପୃଥ୍ଵୀ, ପାନୀ, ତେଜ, ଵାଯୁ ଔର ଵନସ୍ପତି ଯହ (ପାଁଚ
ପ୍ରକାରକେ ) ସ୍ଥାଵର ଜୀଵ ହୈଂ . ଭଵିଷ୍ଯ କାଲମେଂ ସ୍ଵଭାଵ - ଅନନ୍ତ - ଚତୁଷ୍ଟଯାତ୍ମକ ସହଜଜ୍ଞାନାଦି
ଗୁଣୋଂରୂପସେ ଭଵନକେ ଯୋଗ୍ଯ (ଜୀଵ ) ଵେ ଭଵ୍ଯ ହୈଂ; ଉନସେ ଵିପରୀତ (ଜୀଵ ) ଵେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଅଭଵ୍ଯ
ହୈଂ . ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ, ଭାଵକର୍ମ ଔର ନୋକର୍ମ ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ, ଅଥଵା (ଆଠ ) ମୂଲ ପ୍ରକୃତି ଔର
ଣାଣାଜୀଵା ଣାଣାକମ୍ମଂ ଣାଣାଵିହଂ ହଵେ ଲଦ୍ଧୀ .
ତମ୍ହା ଵଯଣଵିଵାଦଂ ସଗପରସମଏହିଂ ଵଜ୍ଜିଜ୍ଜୋ ..୧୫୬..
ନାନାଜୀଵା ନାନାକର୍ମ ନାନାଵିଧା ଭଵେଲ୍ଲବ୍ଧିଃ .
ତସ୍ମାଦ୍ଵଚନଵିଵାଦଃ ସ୍ଵପରସମଯୈର୍ଵର୍ଜନୀଯଃ ..୧୫୬..
ଵାଗ୍ଵିଷଯଵ୍ଯାପାରନିଵୃତ୍ତିହେତୂପନ୍ଯାସୋଽଯମ୍ .
ଜୀଵା ହି ନାନାଵିଧାଃ ମୁକ୍ତା ଅମୁକ୍ତାଃ, ଭଵ୍ଯା ଅଭଵ୍ଯାଶ୍ଚ . ସଂସାରିଣଃ ତ୍ରସାଃ ସ୍ଥାଵରାଃ;
ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯସଂଜ୍ଞ୍ଯସଂଜ୍ଞିଭେଦାତ୍ ପଂଚ ତ୍ରସାଃ, ପୃଥିଵ୍ଯପ୍ତେଜୋଵାଯୁଵନସ୍ପତଯଃ ସ୍ଥାଵରାଃ .
ଭାଵିକାଲେ ସ୍ଵଭାଵାନନ୍ତଚତୁଷ୍ଟଯାତ୍ମସହଜଜ୍ଞାନାଦିଗୁଣୈଃ ଭଵନଯୋଗ୍ଯା ଭଵ୍ଯାଃ, ଏତେଷାଂ ଵିପରୀତା
ଭଵନ = ପରିଣମନ; ହୋନା ସୋ .
ହୈଂ ଜୀଵ ନାନା, କର୍ମ ନାନା, ଲବ୍ଧି ନାନାଵିଧ କହୀ .
ଅତଏଵ ହୀ ନିଜ - ପର ସମଯକେ ସାଥ ଵର୍ଜିତ ଵାଦ ଭୀ ..୧୫୬..

Page 313 of 388
PDF/HTML Page 340 of 415
single page version

(ଏକ ସୌ ଅଡ଼ତାଲୀସ ) ଉତ୍ତର ପ୍ରକୃତିରୂପ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ, ଅଥଵା ତୀଵ୍ରତର, ତୀଵ୍ର, ମଂଦ ଔର
ମଂଦତର ଉଦଯଭେଦୋଂକେ କାରଣ, କର୍ମ ନାନା ପ୍ରକାରକା ହୈ
. ଜୀଵୋଂକୋ ସୁଖାଦିକୀ ପ୍ରାପ୍ତିରୂପ ଲବ୍ଧି
କାଲ, କରଣ, ଉପଦେଶ, ଉପଶମ ଔର ପ୍ରାଯୋଗ୍ଯତାରୂପ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ପାଁଚ ପ୍ରକାରକୀ ହୈ . ଇସଲିଯେ
ପରମାର୍ଥକେ ଜାନନେଵାଲୋଂକୋ ସ୍ଵସମଯୋଂ ତଥା ପରସମଯୋଂକେ ସାଥ ଵାଦ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ .
[ଭାଵାର୍ଥ :] ଜଗତମେଂ ଜୀଵ, ଉନକେ କର୍ମ, ଉନକୀ ଲବ୍ଧିଯାଁ ଆଦି ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ
ହୈଂ; ଇସଲିଯେ ସର୍ଵ ଜୀଵ ସମାନ ଵିଚାରୋଂକେ ହୋଂ ଐସା ହୋନା ଅସମ୍ଭଵ ହୈ . ଇସଲିଯେ ପର ଜୀଵୋଂକୋ
ସମଝା ଦେନେକୀ ଆକୁଲତା କରନା ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ . ସ୍ଵାତ୍ମାଵଲମ୍ବନରୂପ ନିଜ ହିତମେଂ ପ୍ରମାଦ ନ
ହୋ ଇସପ୍ରକାର ରହନା ହୀ କର୍ତଵ୍ଯ ହୈ . ]
[ଅବ ଇସ ୧୫୬ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜୀଵୋଂକେ, ସଂସାରକେ କାରଣଭୂତ ଐସେ (ତ୍ରସ, ସ୍ଥାଵର ଆଦି ) ବହୁତ
ପ୍ରକାରକେ ଭେଦ ହୈଂ; ଇସୀପ୍ରକାର ସଦା ଜନ୍ମକା ଉତ୍ପନ୍ନ କରନେଵାଲା କର୍ମ ଭୀ ଅନେକ ପ୍ରକାରକା ହୈ;
ଯହ ଲବ୍ଧି ଭୀ ଵିମଲ ଜିନମାର୍ଗମେଂ ଅନେକ ପ୍ରକାରକୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୈ; ଇସଲିଯେ ସ୍ଵସମଯୋଂ ଔର
ପରସମଯୋଂକେ ସାଥ ଵଚନଵିଵାଦ କର୍ତଵ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ
.୨୬୭.
ହ୍ଯଭଵ୍ଯାଃ . କର୍ମ ନାନାଵିଧଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵନୋକର୍ମଭେଦାତ୍, ଅଥଵା ମୂଲୋତ୍ତରପ୍ରକୃତିଭେଦାଚ୍ଚ, ଅଥ
ତୀଵ୍ରତରତୀଵ୍ରମଂଦମଂଦତରୋଦଯଭେଦାଦ୍ଵା . ଜୀଵାନାଂ ସୁଖାଦିପ୍ରାପ୍ତେର୍ଲବ୍ଧିଃ କାଲକରଣୋପଦେଶୋପଶମ-
ପ୍ରାଯୋଗ୍ଯତାଭେଦାତ୍ ପଞ୍ଚଧା . ତତଃ ପରମାର୍ଥଵେଦିଭିଃ ସ୍ଵପରସମଯେଷୁ ଵାଦୋ ନ କର୍ତଵ୍ଯ ଇତି .
(ଶିଖରିଣୀ)
ଵିକଲ୍ପୋ ଜୀଵାନାଂ ଭଵତି ବହୁଧା ସଂସୃତିକରଃ
ତଥା କର୍ମାନେକଵିଧମପି ସଦା ଜନ୍ମଜନକମ୍
.
ଅସୌ ଲବ୍ଧିର୍ନାନା ଵିମଲଜିନମାର୍ଗେ ହି ଵିଦିତା
ତତଃ କର୍ତଵ୍ଯଂ ନୋ ସ୍ଵପରସମଯୈର୍ଵାଦଵଚନମ୍
..୨୬୭..
ଲଦ୍ଧୂଣଂ ଣିହି ଏକ୍କୋ ତସ୍ସ ଫଲଂ ଅଣୁହଵେଇ ସୁଜଣତ୍ତେ .
ତହ ଣାଣୀ ଣାଣଣିହିଂ ଭୁଂଜେଇ ଚଇତ୍ତୁ ପରତତ୍ତିଂ ..୧୫୭..
ନିଧି ପା ମନୁଜ ତତ୍ଫଲ ଵତନମେଂ ଗୁପ୍ତ ରହ ଜ୍ଯୋଂ ଭୋଗତା .
ତ୍ଯୋଂ ଛୋଡ଼ ପରଜନସଂଗ ଜ୍ଞାନୀ ଜ୍ଞାନ ନିଧିକୋ ଭୋଗତା ..୧୫୭..