Niyamsar-Hindi (Oriya transliteration). Gatha: 158-165 ; Adhikar-12 : Shuddhopayog Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 18 of 21

 

Page 314 of 388
PDF/HTML Page 341 of 415
single page version

ଗାଥା : ୧୫୭ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଏକଃ ] ଜୈସେ କୋଈ ଏକ (ଦରିଦ୍ର ମନୁଷ୍ଯ ) [ନିଧିମ୍ ]
ନିଧିକୋ [ଲବ୍ଧ୍ଵା ] ପାକର [ସୁଜନତ୍ଵେନ ] ଅପନେ ଵତନମେଂ (ଗୁପ୍ତରୂପସେ ) ରହକର [ତସ୍ଯ ଫଲମ୍ ]
ଉସକେ ଫଲକୋ [ଅନୁଭଵତି ] ଭୋଗତା ହୈ, [ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର [ଜ୍ଞାନୀ ] ଜ୍ଞାନୀ [ପରତତିମ୍ ] ପର
ଜନୋଂକେ ସମୂହକୋ [ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ] ଛୋଡ଼କର [ଜ୍ଞାନନିଧିମ୍ ] ଜ୍ଞାନନିଧିକୋ [ଭୁଂକ୍ତେ ] ଭୋଗତା ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହାଁ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦ୍ଵାରା ସହଜତତ୍ତ୍ଵକୀ ଆରାଧନାକୀ ଵିଧି କହୀ ହୈ .
କୋଈ ଏକ ଦରିଦ୍ର ମନୁଷ୍ଯ କ୍ଵଚିତ୍ କଦାଚିତ୍ ପୁଣ୍ଯୋଦଯସେ ନିଧିକୋ ପାକର, ଉସ ନିଧିକେ
ଫଲକୋ ସୌଜନ୍ଯ ଅର୍ଥାତ୍ ଜନ୍ମଭୂମି ଐସା ଜୋ ଗୁପ୍ତ ସ୍ଥାନ ଉସମେଂ ରହକର ଅତି ଗୁପ୍ତରୂପସେ ଭୋଗତା
ହୈ; ଐସା ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତପକ୍ଷ ହୈ
. ଦାର୍ଷ୍ଟାଂତପକ୍ଷସେ ଭୀ (ଐସା ହୈ କି )ସହଜପରମତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵ କ୍ଵଚିତ୍
ଆସନ୍ନଭଵ୍ଯକେ (ଆସନ୍ନଭଵ୍ଯତାରୂପ ) ଗୁଣକା ଉଦଯ ହୋନେସେ ସହଜଵୈରାଗ୍ଯସମ୍ପତ୍ତି ହୋନେପର, ପରମ
ଗୁରୁକେ ଚରଣକମଲଯୁଗଲକୀ ନିରତିଶଯ (ଉତ୍ତମ ) ଭକ୍ତି ଦ୍ଵାରା ମୁକ୍ତିସୁନ୍ଦରୀକେ ମୁଖକେ
ମକରନ୍ଦ
ସମାନ ସହଜଜ୍ଞାନନିଧିକୋ ପାକର, ସ୍ଵରୂପଵିକଲ ଐସେ ପର ଜନୋଂକେ ସମୂହକୋ ଧ୍ଯାନମେଂ ଵିଘ୍ନକା
କାରଣ ସମଝକର ଛୋଡ଼ତା ହୈ .
[ଅବ ଇସ ୧୫୭ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଦୋ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
ଲବ୍ଧ୍ଵା ନିଧିମେକସ୍ତସ୍ଯ ଫଲମନୁଭଵତି ସୁଜନତ୍ଵେନ .
ତଥା ଜ୍ଞାନୀ ଜ୍ଞାନନିଧିଂ ଭୁଂକ୍ତେ ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ପରତତିମ୍ ..୧୫୭..
ଅତ୍ର ଦ୍ରଷ୍ଟାନ୍ତମୁଖେନ ସହଜତତ୍ତ୍ଵାରାଧନାଵିଧିରୁକ୍ତ : .
କଶ୍ଚିଦେକୋ ଦରିଦ୍ରଃ କ୍ଵଚିତ୍ କଦାଚିତ୍ ସୁକୃତୋଦଯେନ ନିଧିଂ ଲବ୍ଧ୍ଵା ତସ୍ଯ ନିଧେଃ ଫଲଂ
ହି ସୌଜନ୍ଯଂ ଜନ୍ମଭୂମିରିତି ରହସ୍ଯେ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥିତ୍ଵା ଅତିଗୂଢଵୃତ୍ତ୍ଯାନୁଭଵତି ଇତି ଦ୍ରଷ୍ଟାନ୍ତପକ୍ଷଃ .
ଦାର୍ଷ୍ଟାନ୍ତପକ୍ଷେଽପି ସହଜପରମତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵଃ କ୍ଵଚିଦାସନ୍ନଭଵ୍ଯସ୍ଯ ଗୁଣୋଦଯେ ସତି
ସହଜଵୈରାଗ୍ଯସମ୍ପତ୍ତୌ ସତ୍ଯାଂ ପରମଗୁରୁଚରଣନଲିନଯୁଗଲନିରତିଶଯଭକ୍ତ୍ଯା ମୁକ୍ତି ସୁନ୍ଦରୀମୁଖ-
ମକରନ୍ଦାଯମାନଂ ସହଜଜ୍ଞାନନିଧିଂ ପରିପ୍ରାପ୍ଯ ପରେଷାଂ ଜନାନାଂ ସ୍ଵରୂପଵିକଲାନାଂ ତତିଂ ସମୂହଂ
ଧ୍ଯାନପ୍ରତ୍ଯୂହକାରଣମିତି ତ୍ଯଜତି
.
ଦାର୍ଷ୍ଟାଂତ = ଵହ ବାତ ଜୋ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦ୍ଵାରା ସମଝାନା ହୋ; ଉପମେଯ .
ମକରନ୍ଦ = ପୁଷ୍ପ-ରସ; ପୁଷ୍ପ-ପରାଗ .
ସ୍ଵରୂପଵିକଲ = ସ୍ଵରୂପପ୍ରାପ୍ତି ରହିତ; ଅଜ୍ଞାନୀ .

Page 315 of 388
PDF/HTML Page 342 of 415
single page version

[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଇସ ଲୋକମେଂ କୋଈ ଏକ ଲୌକିକ ଜନ ପୁଣ୍ଯକେ କାରଣ ଧନକେ
ସମୂହକୋ ପାକର, ସଂଗକୋ ଛୋଡ଼କର ଗୁପ୍ତ ହୋକର ରହତା ହୈ; ଉସକୀ ଭାଁତି ଜ୍ଞାନୀ (ପରକେ ସଂଗକୋ
ଛୋଡ଼କର ଗୁପ୍ତରୂପସେ ରହକର ) ଜ୍ଞାନକୀ ରକ୍ଷା କରତା ହୈ
.୨୬୮.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜନ୍ମମରଣରୂପ ରୋଗକେ ହେତୁଭୂତ ସମସ୍ତ ସଂଗକୋ ଛୋଡ଼କର,
ହୃଦଯକମଲମେଂ ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ଵକ ପୂର୍ଣଵୈରାଗ୍ଯଭାଵ କରକେ, ସହଜ ପରମାନନ୍ଦ ଦ୍ଵାରା ଜୋ ଅଵ୍ଯଗ୍ର
(ଅନାକୁଲ ) ହୈ ଐସେ ନିଜ ରୂପମେଂ (ଅପନୀ ) ଶକ୍ତିସେ ସ୍ଥିତ ରହକର, ମୋହ କ୍ଷୀଣ ହୋନେ ପର,
ହମ ଲୋକକୋ ସଦା ତୃଣଵତ୍ ଦେଖତେ ହୈଂ .୨୬୯.
ଗାଥା : ୧୫୮ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ସର୍ଵେ ] ସର୍ଵ [ପୁରାଣପୁରୁଷାଃ ] ପୁରାଣ ପୁରୁଷ
(ଶାଲିନୀ)
ଅସ୍ମିନ୍ ଲୋକେ ଲୌକିକଃ କଶ୍ଚିଦେକଃ
ଲବ୍ଧ୍ଵା ପୁଣ୍ଯାତ୍କାଂଚନାନାଂ ସମୂହମ୍
.
ଗୂଢୋ ଭୂତ୍ଵା ଵର୍ତତେ ତ୍ଯକ୍ତ ସଂଗୋ
ଜ୍ଞାନୀ ତଦ୍ଵତ
୍ ଜ୍ଞାନରକ୍ଷାଂ କରୋତି ..୨୬୮..
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ସଂଗଂ ଜନନମରଣାତଂକହେତୁଂ ସମସ୍ତଂ
କୃତ୍ଵା ବୁଦ୍ଧଯା ହୃଦଯକମଲେ ପୂର୍ଣଵୈରାଗ୍ଯଭାଵମ୍
.
ସ୍ଥିତ୍ଵା ଶକ୍ତ୍ଯା ସହଜପରମାନଂଦନିର୍ଵ୍ଯଗ୍ରରୂପେ
କ୍ଷୀଣେ ମୋହେ ତୃଣମିଵ ସଦା ଲୋକମାଲୋକଯାମଃ
..୨୬୯..
ସଵ୍ଵେ ପୁରାଣପୁରିସା ଏଵଂ ଆଵାସଯଂ ଚ କାଊଣ .
ଅପମତ୍ତପହୁଦିଠାଣଂ ପଡିଵଜ୍ଜ ଯ କେଵଲୀ ଜାଦା ..୧୫୮..
ସର୍ଵେ ପୁରାଣପୁରୁଷା ଏଵମାଵଶ୍ଯକଂ ଚ କୃତ୍ଵା .
ଅପ୍ରମତ୍ତପ୍ରଭୃତିସ୍ଥାନଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯ ଚ କେଵଲିନୋ ଜାତାଃ ..୧୫୮..
ବୁଦ୍ଧିପୂର୍ଵକ = ସମଝପୂର୍ଵକ; ଵିଵେକପୂର୍ଵକ; ଵିଚାରପୂର୍ଵକ .
ଶକ୍ତି = ସାମର୍ଥ୍ଯ; ବଲ; ଵୀର୍ଯ; ପୁରୁଷାର୍ଥ .
ଯୋଂ ସର୍ଵ ପୌରାଣିକ ପୁରୁଷ ଆଵଶ୍ଯକୋଂକୀ ଵିଧି ଧରୀ .
ପାକର ଅରେ ଅପ୍ରମତ୍ତ ସ୍ଥାନ ହୁଏ ନିଯତ ପ୍ରଭୁ କେଵଲୀ ..୧୫୮..

Page 316 of 388
PDF/HTML Page 343 of 415
single page version

[ଏଵମ୍ ] ଇସପ୍ରକାର [ଆଵଶ୍ଯକଂ ଚ ] ଆଵଶ୍ଯକ [କୃତ୍ଵା ] କରକେ, [ଅପ୍ରମତ୍ତପ୍ରଭୃତିସ୍ଥାନଂ ]
ଅପ୍ରମତ୍ତାଦି ସ୍ଥାନକୋ [ପ୍ରତିପଦ୍ଯ ଚ ] ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ [କେଵଲିନଃ ଜାତାଃ ] କେଵଲୀ ହୁଏ
.
ଟୀକା :ଯହ, ପରମାଵଶ୍ଯକ ଅଧିକାରକେ ଉପସଂହାରକା କଥନ ହୈ .
ସ୍ଵାତ୍ମାଶ୍ରିତ ନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଧ୍ଯାନ ଔର ନିଶ୍ଚଯଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନସ୍ଵରୂପ ଐସା ଜୋ ବାହ୍ଯ -
ଆଵଶ୍ଯକାଦି କ୍ରିଯାସେ ପ୍ରତିପକ୍ଷ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯ - ପରମାଵଶ୍ଯକସାକ୍ଷାତ୍ ଅପୁନର୍ଭଵରୂପୀ
(ମୁକ୍ତିରୂପୀ ) ସ୍ତ୍ରୀକେ ଅନଂଗ (ଅଶରୀରୀ ) ସୁଖକା କାରଣଉସେ କରକେ, ସର୍ଵ ପୁରାଣ ପୁରୁଷ
କି ଜିନମେଂସେ ତୀର୍ଥଂକରପରମଦେଵ ଆଦି ସ୍ଵଯଂବୁଦ୍ଧ ହୁଏ ଔର କୁଛ ବୋଧିତବୁଦ୍ଧ ହୁଏ ଵେଅପ୍ରମତ୍ତସେ
ଲେକର ସଯୋଗୀଭଟ୍ଟାରକ ତକକେ ଗୁଣସ୍ଥାନୋଂକୀ ପଂକ୍ତିମେଂ ଆରୂଢ଼ ହୋତେ ହୁଏ, ପରମାଵଶ୍ଯକରୂପ
ଆତ୍ମାରାଧନାକେ ପ୍ରସାଦସେ କେଵଲୀ
ସକଲପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଜ୍ଞାନଧାରୀହୁଏ .
[ଅବ ଇସ ନିଶ୍ଚଯ - ପରମାଵଶ୍ଯକ ଅଧିକାରକୀ ଅନ୍ତିମ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ
ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଦୋ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ପହଲେ ଜୋ ସର୍ଵ ପୁରାଣ ପୁରୁଷଯୋଗୀନିଜ ଆତ୍ମାକୀ
ଆରାଧନାସେ ସମସ୍ତ କର୍ମରୂପୀ ରାକ୍ଷସୋଂକେ ସମୂହକା ନାଶ କରକେ ଵିଷ୍ଣୁ ଔର ଜଯଵନ୍ତ ହୁଏ
(ଅର୍ଥାତ୍ ସର୍ଵଵ୍ଯାପୀ ଜ୍ଞାନଵାଲେ ଜିନ ହୁଏ ), ଉନ୍ହେଂ ଜୋ ମୁକ୍ତିକୀ ସ୍ପୃହାଵାଲା ନିଃସ୍ପୃହ ଜୀଵ ଅନନ୍ଯ
ପରମାଵଶ୍ଯକାଧିକାରୋପସଂହାରୋପନ୍ଯାସୋଽଯମ୍ .
ସ୍ଵାତ୍ମାଶ୍ରଯନିଶ୍ଚଯଧର୍ମଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନସ୍ଵରୂପଂ ବାହ୍ଯାଵଶ୍ଯକାଦିକ୍ରିଯାପ୍ରତିପକ୍ଷଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯପରମା-
ଵଶ୍ଯକଂ ସାକ୍ଷାଦପୁନର୍ଭଵଵାରାଂଗନାନଙ୍ଗସୁଖକାରଣଂ କୃତ୍ଵା ସର୍ଵେ ପୁରାଣପୁରୁଷାସ୍ତୀର୍ଥକରପରମଦେଵାଦଯଃ
ସ୍ଵଯଂବୁଦ୍ଧାଃ କେଚିଦ୍ ବୋଧିତବୁଦ୍ଧାଶ୍ଚାପ୍ରମତ୍ତାଦିସଯୋଗିଭଟ୍ଟାରକଗୁଣସ୍ଥାନପଂକ୍ତି ମଧ୍ଯାରୂଢାଃ ସନ୍ତଃ
କେଵଲିନଃ ସକଲପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଜ୍ଞାନଧରାଃ ପରମାଵଶ୍ଯକାତ୍ମାରାଧନାପ୍ରସାଦାତ
୍ ଜାତାଶ୍ଚେତି .
(ଶାର୍ଦୂଲଵିକ୍ରୀଡିତ)
ସ୍ଵାତ୍ମାରାଧନଯା ପୁରାଣପୁରୁଷାଃ ସର୍ଵେ ପୁରା ଯୋଗିନଃ
ପ୍ରଧ୍ଵସ୍ତାଖିଲକର୍ମରାକ୍ଷସଗଣା ଯେ ଵିଷ୍ଣଵୋ ଜିଷ୍ଣଵଃ
.
ତାନ୍ନିତ୍ଯଂ ପ୍ରଣମତ୍ଯନନ୍ଯମନସା ମୁକ୍ତି ସ୍ପୃହୋ ନିସ୍ପୃହଃ
ସ ସ୍ଯାତ
୍ ସର୍ଵଜନାର୍ଚିତାଂଘ୍ରିକମଲଃ ପାପାଟଵୀପାଵକଃ ..୨୭୦..
ଵିଷ୍ଣୁ = ଵ୍ଯାପକ . (କେଵଲୀ ଭଗଵାନକା ଜ୍ଞାନ ସର୍ଵକୋ ଜାନତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଉସ ଅପେକ୍ଷାସେ ଉନ୍ହେଂ ସର୍ଵଵ୍ଯାପକ
କହା ଜାତା ହୈ) .

Page 317 of 388
PDF/HTML Page 344 of 415
single page version

ମନସେ ନିତ୍ଯ ପ୍ରଣାମ କରତା ହୈ, ଵହ ଜୀଵ ପାପରୂପୀ ଅଟଵୀକୋ ଜଲାନେମେଂ ଅଗ୍ନି ସମାନ ହୈ ଔର
ଉସକେ ଚରଣକମଲକୋ ସର୍ଵ ଜନ ପୂଜତେ ହୈଂ
.୨୭୦.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ହେଯରୂପ ଐସା ଜୋ କନକ ଔର କାମିନୀ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ମୋହ ଉସେ
ଛୋଡ଼କର, ହେ ଚିତ୍ତ ! ନିର୍ମଲ ସୁଖକେ ହେତୁ ପରମ ଗୁରୁ ଦ୍ଵାରା ଧର୍ମକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ତୂ ଅଵ୍ଯଗ୍ରରୂପ
(ଶାଂତସ୍ଵରୂପୀ ) ପରମାତ୍ମାମେଂ
କି ଜୋ (ପରମାତ୍ମା ) ନିତ୍ଯ ଆନନ୍ଦଵାଲା ହୈ, ନିରୁପମ ଗୁଣୋଂସେ
ଅଲଂକୃତ ହୈ ତଥା ଦିଵ୍ଯ ଜ୍ଞାନଵାଲା ହୈ ଉସମେଂଶୀଘ୍ର ପ୍ରଵେଶ କର . ୨୭୧ .
ଇସପ୍ରକାର, ସୁକଵିଜନରୂପୀ କମଲୋଂକେ ଲିଯେ ଜୋ ସୂର୍ଯ ସମାନ ହୈଂ ଔର ପାଁଚ ଇଂଦ୍ରିଯୋଂକେ
ଫୈ ଲାଵ ରହିତ ଦେହମାତ୍ର ଜିନ୍ହେଂ ପରିଗ୍ରହ ଥା ଐସେ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଦ୍ଵାରା ରଚିତ ନିଯମସାରକୀ
ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତି ନାମକ ଟୀକାମେଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵପ୍ରଣୀତ ଶ୍ରୀ ନିଯମସାର
ପରମାଗମକୀ ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥ ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵଵିରଚିତ ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତି ନାମକୀ ଟୀକାମେଂ )
ନିଶ୍ଚଯ-ପରମାଵଶ୍ଯକ ଅଧିକାର ନାମକା ଗ୍ଯାରହଵାଁ ଶ୍ରୁତସ୍କନ୍ଧ ସମାପ୍ତ ହୁଆ .
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ମୁକ୍ତ୍ଵା ମୋହଂ କନକରମଣୀଗୋଚରଂ ହେଯରୂପଂ
ନିତ୍ଯାନନ୍ଦଂ ନିରୁପମଗୁଣାଲଂକୃତଂ ଦିଵ୍ଯବୋଧମ୍
.
ଚେତଃ ଶୀଘ୍ରଂ ପ୍ରଵିଶ ପରମାତ୍ମାନମଵ୍ଯଗ୍ରରୂପଂ
ଲବ୍ଧ୍ଵା ଧର୍ମଂ ପରମଗୁରୁତଃ ଶର୍ମଣେ ନିର୍ମଲାଯ
..୨୭୧..
ଇତି ସୁକଵିଜନପଯୋଜମିତ୍ରପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯପ୍ରସରଵର୍ଜିତଗାତ୍ରମାତ୍ରପରିଗ୍ରହଶ୍ରୀପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ-
ଵିରଚିତାଯାଂ ନିଯମସାରଵ୍ଯାଖ୍ଯାଯାଂ ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତୌ ନିଶ୍ଚଯପରମାଵଶ୍ଯକାଧିକାର ଏକାଦଶମଃ
ଶ୍ରୁତସ୍କନ୍ଧଃ
..
8

Page 318 of 388
PDF/HTML Page 345 of 415
single page version

ଅବ ସମସ୍ତ କର୍ମକେ ପ୍ରଲଯକେ ହେତୁଭୂତ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା ଅଧିକାର କହା ଜାତା ହୈ .
ଗାଥା : ୧୫୯ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଵ୍ଯଵହାରନଯେନ ] ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ [କେଵଲୀ
ଭଗଵାନ୍ ] କେଵଲୀ ଭଗଵାନ [ସର୍ଵଂ ] ସବ [ଜାନାତି ପଶ୍ଯତି ] ଜାନତେ ହୈଂ ଔର ଦେଖତେ ହୈଂ;
[ନିଯମେନ ] ନିଶ୍ଚଯସେ [କେଵଲଜ୍ଞାନୀ ] କେଵଲଜ୍ଞାନୀ [ଆତ୍ମାନମ୍ ] ଆତ୍ମାକୋ (ସ୍ଵଯଂକୋ )
[ଜାନାତି ପଶ୍ଯତି ] ଜାନତା ହୈ ଔର ଦେଖତା ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହାଁ, ଜ୍ଞାନୀକୋ ସ୍ଵ-ପର ସ୍ଵରୂପକା ପ୍ରକାଶକପନା କଥଂଚିତ୍ କହା ହୈ .
‘ପରାଶ୍ରିତୋ ଵ୍ଯଵହାରଃ (ଵ୍ଯଵହାର ପରାଶ୍ରିତ ହୈ )’ ଐସା (ଶାସ୍ତ୍ରକା ) ଵଚନ ହୋନେସେ,
୧୨
ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ଅଧିକାର
ଅଥ ସକଲକର୍ମପ୍ରଲଯହେତୁଭୂତଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାଧିକାର ଉଚ୍ଯତେ .
ଜାଣଦି ପସ୍ସଦି ସଵ୍ଵଂ ଵଵହାରଣଏଣ କେଵଲୀ ଭଗଵଂ .
କେଵଲଣାଣୀ ଜାଣଦି ପସ୍ସଦି ଣିଯମେଣ ଅପ୍ପାଣଂ ..୧୫୯..
ଜାନାତି ପଶ୍ଯତି ସର୍ଵଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯେନ କେଵଲୀ ଭଗଵାନ୍ .
କେଵଲଜ୍ଞାନୀ ଜାନାତି ପଶ୍ଯତି ନିଯମେନ ଆତ୍ମାନମ୍ ..୧୫୯..
ଅତ୍ର ଜ୍ଞାନିନଃ ସ୍ଵପରସ୍ଵରୂପପ୍ରକାଶକତ୍ଵଂ କଥଂଚିଦୁକ୍ତ ମ୍ .
ଆତ୍ମଗୁଣଘାତକଘାତିକର୍ମପ୍ରଧ୍ଵଂସନେନାସାଦିତସକଲଵିମଲକେଵଲଜ୍ଞାନକେଵଲଦର୍ଶନାଭ୍ଯାଂ ଵ୍ଯଵହାର-
ଵ୍ଯଵହାରସେ ପ୍ରଭୁ କେଵଲୀ ସବ ଜାନତେ ଅରୁ ଦେଖତେ .
ନିଶ୍ଚଯନଯାତ୍ମକ-ଦ୍ଵାରସେ ନିଜ ଆତ୍ମକୋ ପ୍ରଭୁ ପେଖତେ ..୧୫୯..

Page 319 of 388
PDF/HTML Page 346 of 415
single page version

ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ଵେ ଭଗଵାନ ପରମେଶ୍ଵର ପରମଭଟ୍ଟାରକ ଆତ୍ମଗୁଣୋଂକା ଘାତ କରନେଵାଲେ
ଘାତିକର୍ମୋଂକେ ନାଶ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରାପ୍ତ ସକଲ-ଵିମଲ କେଵଲଜ୍ଞାନ ଔର କେଵଲଦର୍ଶନ ଦ୍ଵାରା
ତ୍ରିଲୋକଵର୍ତୀ ତଥା ତ୍ରିକାଲଵର୍ତୀ ସଚରାଚର ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂକୋ ଏକ ସମଯମେଂ ଜାନତେ ହୈଂ ଔର
ଦେଖତେ ହୈଂ
. ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯସେ ପରମେଶ୍ଵର ମହାଦେଵାଧିଦେଵ ସର୍ଵଜ୍ଞଵୀତରାଗକୋ, ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଗ୍ରାହକତ୍ଵ,
ଦର୍ଶକତ୍ଵ, ଜ୍ଞାଯକତ୍ଵ ଆଦିକେ ଵିଵିଧ ଵିକଲ୍ପୋଂକୀ ସେନାକୀ ଉତ୍ପତ୍ତି ମୂଲଧ୍ଯାନମେଂ ଅଭାଵରୂପ
ହୋନେସେ (? ), ଵେ ଭଗଵାନ ତ୍ରିକାଲ
- ନିରୁପାଧି, ନିରଵଧି (ଅମର୍ଯାଦିତ ), ନିତ୍ଯଶୁଦ୍ଧ ଐସେ
ସହଜଜ୍ଞାନ ଔର ସହଜଦର୍ଶନ ଦ୍ଵାରା ନିଜ କାରଣପରମାତ୍ମାକୋ, ସ୍ଵଯଂ କାର୍ଯପରମାତ୍ମା ହୋନେ ପର
ଭୀ, ଜାନତେ ହୈଂ ଔର ଦେଖତେ ହୈଂ
. କିସପ୍ରକାର ? ଇସ ଜ୍ଞାନକା ଧର୍ମ ତୋ, ଦୀପକକୀ ଭାଁତି,
ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକପନା ହୈ . ଘଟାଦିକୀ ପ୍ରମିତିସେ ପ୍ରକାଶଦୀପକ (କଥଂଚିତ୍ ) ଭିନ୍ନ ହୋନେ ପର
ଭୀ ସ୍ଵଯଂ ପ୍ରକାଶସ୍ଵରୂପ ହୋନେସେ ସ୍ଵ ଔର ପରକୋ ପ୍ରକାଶିତ କରତା ହୈ; ଆତ୍ମା ଭୀ
ଜ୍ଯୋତିସ୍ଵରୂପ ହୋନେସେ ଵ୍ଯଵହାରସେ ତ୍ରିଲୋକ ଔର ତ୍ରିକାଲରୂପ ପରକୋ ତଥା ସ୍ଵଯଂ ପ୍ରକାଶସ୍ଵରୂପ
ଆତ୍ମାକୋ (ସ୍ଵଯଂକୋ ) ପ୍ରକାଶିତ କରତା ହୈ
.
୯୬ ପାଖଣ୍ଡିଯୋଂ ପର ଵିଜଯ ପ୍ରାପ୍ତ କରନେସେ ଜିନ୍ହୋଂନେ ଵିଶାଲ କୀର୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କୀ ହୈ ଐସେ
ମହାସେନପଂଡିତଦେଵନେ ଭୀ (ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା ) କହା ହୈ କି :
ନଯେନ ଜଗତ୍ତ୍ରଯକାଲତ୍ରଯଵର୍ତିସଚରାଚରଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯାନ୍ ଏକସ୍ମିନ୍ ସମଯେ ଜାନାତି ପଶ୍ଯତି
ଚ ସ ଭଗଵାନ୍ ପରମେଶ୍ଵରଃ ପରମଭଟ୍ଟାରକଃ, ପରାଶ୍ରିତୋ ଵ୍ଯଵହାରଃ ଇତି ଵଚନାତ
.
ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯତଃ ପରମେଶ୍ଵରସ୍ଯ ମହାଦେଵାଧିଦେଵସ୍ଯ ସର୍ଵଜ୍ଞଵୀତରାଗସ୍ଯ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗ୍ରାହକତ୍ଵଦର୍ଶକତ୍ଵ-
ଜ୍ଞାଯକତ୍ଵାଦିଵିଵିଧଵିକଲ୍ପଵାହିନୀସମୁଦ୍ଭୂତମୂଲଧ୍ଯାନାଷାଦଃ
(?) ସ ଭଗଵାନ୍ ତ୍ରିକାଲ-
ନିରୁପାଧିନିରଵଧିନିତ୍ଯଶୁଦ୍ଧସହଜଜ୍ଞାନସହଜଦର୍ଶନାଭ୍ଯାଂ ନିଜକାରଣପରମାତ୍ମାନଂ ସ୍ଵଯଂ କାର୍ଯ-
ପରମାତ୍ମାପି ଜାନାତି ପଶ୍ଯତି ଚ
. କିଂ କୃତ୍ଵା ? ଜ୍ଞାନସ୍ଯ ଧର୍ମୋଽଯଂ ତାଵତ୍ ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵଂ
ପ୍ରଦୀପଵତ. ଘଟାଦିପ୍ରମିତେଃ ପ୍ରକାଶୋ ଦୀପସ୍ତାଵଦ୍ଭିନ୍ନୋଽପି ସ୍ଵଯଂ ପ୍ରକାଶସ୍ଵରୂପତ୍ଵାତ୍ ସ୍ଵଂ ପରଂ
ଚ ପ୍ରକାଶଯତି; ଆତ୍ମାପି ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଜଗତ୍ତ୍ରଯଂ କାଲତ୍ରଯଂ ଚ ପରଂ ଜ୍ଯୋତିଃସ୍ଵରୂପତ୍ଵାତ
ସ୍ଵଯଂପ୍ରକାଶାତ୍ମକମାତ୍ମାନଂ ଚ ପ୍ରକାଶଯତି .
ଉକ୍ତଂ ଚ ଷଣ୍ଣଵତିପାଷଂଡିଵିଜଯୋପାର୍ଜିତଵିଶାଲକୀର୍ତିଭିର୍ମହାସେନପଣ୍ଡିତଦେଵୈଃ
ଯହାଁ ସଂସ୍କୃତ ଟୀକାମେଂ ଅଶୁଦ୍ଧି ମାଲୂମ ହୋତୀ ହୈ, ଇସଲିଯେ ସଂସ୍କୃତ ଟୀକାମେଂ ତଥା ଉସକେ ଅନୁଵାଦମେଂ ଶଂକାକୋ
ସୂଚିତ କରନେକେ ଲିଯେ ପ୍ରଶ୍ନଵାଚକ ଚିହ୍ନ ଦିଯା ହୈ .

Page 320 of 388
PDF/HTML Page 347 of 415
single page version

‘‘[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଵସ୍ତୁକା ଯଥାର୍ଥ ନିର୍ଣଯ ସୋ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନ ହୈ . ଵହ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନ,
ଦୀପକକୀ ଭାଁତି, ସ୍ଵକେ ଔର (ପର ) ପଦାର୍ଥୋଂକେ ନିର୍ଣଯାତ୍ମକ ହୈ ତଥା ପ୍ରମିତିସେ (ଜ୍ଞପ୍ତିସେ )
କଥଂଚିତ୍ ଭିନ୍ନ ହୈ
.’’
ଅବ ‘ସ୍ଵାଶ୍ରିତୋ ନିଶ୍ଚଯ: (ନିଶ୍ଚଯ ସ୍ଵାଶ୍ରିତ ହୈ )’ ଐସା (ଶାସ୍ତ୍ରକା ) ଵଚନ ହୋନେସେ,
(ଜ୍ଞାନକୋ ) ସତତ ନିରୁପରାଗ ନିରଂଜନ ସ୍ଵଭାଵମେଂ ଲୀନତାକେ କାରଣ ନିଶ୍ଚଯପକ୍ଷସେ ଭୀ
ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକପନା ହୈ ହୀ . (ଵହ ଇସପ୍ରକାର : ) ସହଜଜ୍ଞାନ ଆତ୍ମାସେ ସଂଜ୍ଞା, ଲକ୍ଷଣ ଔର
ପ୍ରଯୋଜନକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ଭିନ୍ନ ନାମ ତଥା ଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣସେ (ତଥା ଭିନ୍ନ ପ୍ରଯୋଜନସେ ) ଜାନା ଜାତା ହୈ
ତଥାପି ଵସ୍ତୁଵୃତ୍ତିସେ (ଅଖଣ୍ଡ ଵସ୍ତୁକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ) ଭିନ୍ନ ନହୀଂ ହୈ; ଇସ କାରଣସେ ଯହ
(ସହଜଜ୍ଞାନ ) ଆତ୍ମଗତ (ଆତ୍ମାମେଂ ସ୍ଥିତ ) ଦର୍ଶନ, ସୁଖ, ଚାରିତ୍ର ଆଦିକୋ ଜାନତା ହୈ ଔର
ସ୍ଵାତ୍ମାକୋ
କାରଣପରମାତ୍ମାକେ ସ୍ଵରୂପକୋଭୀ ଜାନତା ହୈ .
(ସହଜଜ୍ଞାନ ସ୍ଵାତ୍ମାକୋ ତୋ ସ୍ଵାଶ୍ରିତ ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଜାନତା ହୀ ହୈ ଔର ଇସପ୍ରକାର
ସ୍ଵାତ୍ମାକୋ ଜାନନେ ପର ଉସକେ ସମସ୍ତ ଗୁଣ ଭୀ ଜ୍ଞାତ ହୋ ହୀ ଜାତେ ହୈଂ . ଅବ ସହଜଜ୍ଞାନନେ ଜୋ ଯହ
ଜାନା ଉସମେଂ ଭେଦ - ଅପେକ୍ଷାସେ ଦେଖେଂ ତୋ ସହଜଜ୍ଞାନକେ ଲିଯେ ଜ୍ଞାନ ହୀ ସ୍ଵ ହୈ ଔର ଉସକେ ଅତିରିକ୍ତ
ଅନ୍ଯ ସବଦର୍ଶନ, ସୁଖ ଆଦିପର ହୈ; ଇସଲିଯେ ଇସ ଅପେକ୍ଷାସେ ଐସା ସିଦ୍ଧ ହୁଆ କି
ନିଶ୍ଚଯପକ୍ଷସେ ଭୀ ଜ୍ଞାନ ସ୍ଵକୋ ତଥା ପରକୋ ଜାନତା ହୈ . )
ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଦେଵ ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ (ଶ୍ରୀ ସମଯସାରକୀ ଆତ୍ମଖ୍ଯାତି
ନାମକ ଟୀକାମେଂ ୧୯୨ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା ) କହା ହୈ କି :
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
‘‘ଯଥାଵଦ୍ଵସ୍ତୁନିର୍ଣୀତିଃ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରଦୀପଵତ.
ତତ୍ସ୍ଵାର୍ଥଵ୍ଯଵସାଯାତ୍ମ କଥଂଚିତ୍ ପ୍ରମିତେଃ ପୃଥକ୍ ..’’
ଅଥ ନିଶ୍ଚଯପକ୍ଷେଽପି ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵମସ୍ତ୍ଯେଵେତି ସତତନିରୁପରାଗନିରଂଜନସ୍ଵଭାଵ-
ନିରତତ୍ଵାତ୍, ସ୍ଵାଶ୍ରିତୋ ନିଶ୍ଚଯଃ ଇତି ଵଚନାତ. ସହଜଜ୍ଞାନଂ ତାଵତ୍ ଆତ୍ମନଃ ସକାଶାତ
ସଂଜ୍ଞାଲକ୍ଷଣପ୍ରଯୋଜନେନ ଭିନ୍ନାଭିଧାନଲକ୍ଷଣଲକ୍ଷିତମପି ଭିନ୍ନଂ ଭଵତି ନ ଵସ୍ତୁଵୃତ୍ତ୍ଯା ଚେତି,
ଅତଃକାରଣାତ
୍ ଏତଦାତ୍ମଗତଦର୍ଶନସୁଖଚାରିତ୍ରାଦିକଂ ଜାନାତି ସ୍ଵାତ୍ମାନଂ କାରଣପରମାତ୍ମସ୍ଵରୂପମପି
ଜାନାତୀତି .
ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀମଦମୃତଚଂଦ୍ରସୂରିଭିଃ
ନିରୁପରାଗ = ଉପରାଗ ରହିତ; ନିର୍ଵିକାର .

Page 321 of 388
PDF/HTML Page 348 of 415
single page version

‘‘[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] କର୍ମବନ୍ଧକେ ଛେଦନସେ ଅତୁଲ ଅକ୍ଷଯ (ଅଵିନାଶୀ ) ମୋକ୍ଷକା
ଅନୁଭଵ କରତା ହୁଆ, ନିତ୍ଯ ଉଦ୍ଯୋତଵାଲୀ (ଜିସକା ପ୍ରକାଶ ନିତ୍ଯ ହୈ ଐସୀ ) ସହଜ ଅଵସ୍ଥା
ଜିସକୀ ଵିକସିତ ହୋ ଗଈ ହୈ ଐସା, ଏକାନ୍ତଶୁଦ୍ଧ (
କର୍ମକା ମୈଲ ନ ରହନେସେ ଜୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଶୁଦ୍ଧ
ହୁଆ ହୈ ଐସା ), ତଥା ଏକାକାର (ଏକ ଜ୍ଞାନମାତ୍ର ଆକାରରୁପ ପରିଣମିତ ) ନିଜରସକୀ
ଅତିଶଯତାସେ ଜୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଗମ୍ଭୀର ଔର ଧୀର ହୈ ଐସା ଯହ ପୂର୍ଣ ଜ୍ଞାନ ଜଗମଗା ଉଠା (
ସର୍ଵଥା
ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯ ଜାଜ୍ଵଲ୍ଯମାନ ପ୍ରଗଟ ହୁଆ ), ଅପନୀ ଅଚଲ ମହିମାମେଂ ଲୀନ ହୁଆ .’’
ଔର (ଇସ ୧୫୯ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ
ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ ) :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ଯହ କେଵଲଜ୍ଞାନମୂର୍ତି ଆତ୍ମା ନିରନ୍ତର ଵିଶ୍ଵକୋ
ଵାସ୍ତଵମେଂ ଜାନତା ହୈ ଔର ମୁକ୍ତିଲକ୍ଷ୍ମୀରୂପୀ କାମିନୀକେ କୋମଲ ମୁଖକମଲ ପର କାମପୀଡ଼ାକୋ
ତଥା ସୌଭାଗ୍ଯଚିହ୍ନଵାଲୀ ଶୋଭାକୋ ଫୈ ଲାତା ହୈ
. ନିଶ୍ଚଯସେ ତୋ, ଜିନ୍ହୋଂନେ ମଲ ଔର କ୍ଲେଶକୋ ନଷ୍ଟ
କିଯା ହୈ ଐସେ ଵେ ଦେଵାଧିଦେଵ ଜିନେଶ ନିଜ ସ୍ଵରୂପକୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଜାନତେ ହୈଂ .୨୭୨.
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
‘‘ବନ୍ଧଚ୍ଛେଦାତ୍କଲଯଦତୁଲଂ ମୋକ୍ଷମକ୍ଷଯ୍ଯମେତ-
ନ୍ନିତ୍ଯୋଦ୍ଯୋତସ୍ଫୁ ଟିତସହଜାଵସ୍ଥମେକାନ୍ତଶୁଦ୍ଧମ୍
.
ଏକାକାରସ୍ଵରସଭରତୋତ୍ଯନ୍ତଗଂଭୀରଧୀରଂ
ପୂର୍ଣଂ ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଵଲିତମଚଲେ ସ୍ଵସ୍ଯ ଲୀନଂ ମହିମ୍ନି
..’’
ତଥା ହି
(ସ୍ରଗ୍ଧରା)
ଆତ୍ମା ଜାନାତି ଵିଶ୍ଵଂ ହ୍ଯନଵରତମଯଂ କେଵଲଜ୍ଞାନମୂର୍ତିଃ
ମୁକ୍ତି ଶ୍ରୀକାମିନୀକୋମଲମୁଖକମଲେ କାମପୀଡାଂ ତନୋତି
.
ଶୋଭାଂ ସୌଭାଗ୍ଯଚିହ୍ନାଂ ଵ୍ଯଵହରଣନଯାଦ୍ଦେଵଦେଵୋ ଜିନେଶଃ
ତେନୋଚ୍ଚୈର୍ନିଶ୍ଚଯେନ ପ୍ରହତମଲକଲିଃ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପଂ ସ ଵେତ୍ତି
..୨୭୨..
ଜୁଗଵଂ ଵଟ୍ଟଇ ଣାଣଂ କେଵଲଣାଣିସ୍ସ ଦଂସଣଂ ଚ ତହା .
ଦିଣଯରପଯାସତାଵଂ ଜହ ଵଟ୍ଟଇ ତହ ମୁଣେଯଵ୍ଵଂ ..୧୬୦..
ଜ୍ଯୋଂ ତାପ ଔର ପ୍ରକାଶ ରଵିକେ ଏକ ସଁଗ ହୀ ଵର୍ତତେ .
ତ୍ଯୋଂ କେଵଲୀକୋ ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନ ଏକ ସାଥ ପ୍ରଵର୍ତତେ ..୧୬୦..

Page 322 of 388
PDF/HTML Page 349 of 415
single page version

ଗାଥା : ୧୬୦ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[କେଵଲଜ୍ଞାନିନଃ ] କେଵଲଜ୍ଞାନୀକୋ [ଜ୍ଞାନଂ ] ଜ୍ଞାନ
[ତଥା ଚ ] ତଥା [ଦର୍ଶନଂ ] ଦର୍ଶନ [ଯୁଗପଦ୍ ] ଯୁଗପଦ୍ [ଵର୍ତତେ ] ଵର୍ତତେ ହୈଂ . [ଦିନକର-
ପ୍ରକାଶତାପୌ ] ସୂର୍ଯକେ ପ୍ରକାଶ ଔର ତାପ [ଯଥା ] ଜିସପ୍ରକାର [ଵର୍ତେତେ ] (ଯୁଗପଦ୍ ) ଵର୍ତତେ ହୈଂ
[ତଥା ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମ୍ ] ଉସୀ ପ୍ରକାର ଜାନନା
.
ଟୀକା :ଯହାଁ ଵାସ୍ତଵମେଂ କେଵଲଜ୍ଞାନ ଔର କେଵଲଦର୍ଶନକା ଯୁଗପଦ୍ ଵର୍ତନା ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦ୍ଵାରା
କହା ହୈ .
ଯହାଁ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତପକ୍ଷସେ କିସୀ ସମଯ ବାଦଲୋଂକୀ ବାଧା ନ ହୋ ତବ ଆକାଶକେ ମଧ୍ଯମେଂ ସ୍ଥିତ
ସୂର୍ଯକେ ପ୍ରକାଶ ଔର ତାପ ଜିସପ୍ରକାର ଯୁଗପଦ୍ ଵର୍ତତେ ହୈଂ, ଉସୀପ୍ରକାର ଭଗଵାନ ପରମେଶ୍ଵର
ତୀର୍ଥାଧିନାଥକୋ ତ୍ରିଲୋକଵର୍ତୀ ଔର ତ୍ରିକାଲଵର୍ତୀ, ସ୍ଥାଵର
- ଜଙ୍ଗମ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯାତ୍ମକ ଜ୍ଞେଯୋଂମେଂ
ସକଲ - ଵିମଲ (ସର୍ଵଥା ନିର୍ମଲ ) କେଵଲଜ୍ଞାନ ଔର କେଵଲଦର୍ଶନ ଯୁଗପଦ୍ ଵର୍ତତେ ହୈଂ . ଔର
(ଵିଶେଷ ଇତନା ସମଝନା କି ), ସଂସାରିଯୋଂକୋ ଦର୍ଶନପୂର୍ଵକ ହୀ ଜ୍ଞାନ ହୋତା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରଥମ ଦର୍ଶନ
ଔର ଫି ର ଜ୍ଞାନ ହୋତା ହୈ, ଯୁଗପଦ୍ ନହୀଂ ହୋତେ)
.
ଇସୀପ୍ରକାର (ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵପ୍ରଣୀତ ) ଶ୍ରୀ ପ୍ରଵଚନସାରମେଂ (୬୧ଵୀଂ ଗାଥା
ଦ୍ଵାରା ) କହା ହୈ କି :
[ଗାଥାର୍ଥ : ] ଜ୍ଞାନ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ପାରକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୈ ଔର ଦର୍ଶନ ଲୋକାଲୋକମେଂ ଵିସ୍ତୃତ ହୈ;
ସର୍ଵ ଅନିଷ୍ଟ ନଷ୍ଟ ହୁଆ ହୈ ଔର ଜୋ ଇଷ୍ଟ ହୈ ଵହ ସବ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଆ ହୈ .’’
ଯୁଗପଦ୍ ଵର୍ତତେ ଜ୍ଞାନଂ କେଵଲଜ୍ଞାନିନୋ ଦର୍ଶନଂ ଚ ତଥା .
ଦିନକରପ୍ରକାଶତାପୌ ଯଥା ଵର୍ତେତେ ତଥା ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମ୍ ..୧୬୦..
ଇହ ହି କେଵଲଜ୍ଞାନକେଵଲଦର୍ଶନଯୋର୍ଯୁଗପଦ୍ଵର୍ତନଂ ଦ୍ରଷ୍ଟାନ୍ତମୁଖେନୋକ୍ତ ମ୍ .
ଅତ୍ର ଦ୍ରଷ୍ଟାନ୍ତପକ୍ଷେ କ୍ଵଚିତ୍କାଲେ ବଲାହକପ୍ରକ୍ଷୋଭାଭାଵେ ଵିଦ୍ଯମାନେ ନଭସ୍ସ୍ଥଲସ୍ଯ ମଧ୍ଯଗତସ୍ଯ
ସହସ୍ରକିରଣସ୍ଯ ପ୍ରକାଶତାପୌ ଯଥା ଯୁଗପଦ୍ ଵର୍ତେତେ, ତଥୈଵ ଚ ଭଗଵତଃ ପରମେଶ୍ଵରସ୍ଯ ତୀର୍ଥାଧିନାଥସ୍ଯ
ଜଗତ୍ତ୍ରଯକାଲତ୍ରଯଵର୍ତିଷୁ ସ୍ଥାଵରଜଂଗମଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯାତ୍ମକେଷୁ ଜ୍ଞେଯେଷୁ ସକଲଵିମଲକେଵଲଜ୍ଞାନ-
କେଵଲଦର୍ଶନେ ଚ ଯୁଗପଦ୍ ଵର୍ତେତେ
. କିଂ ଚ ସଂସାରିଣାଂ ଦର୍ଶନପୂର୍ଵମେଵ ଜ୍ଞାନଂ ଭଵତି ଇତି .
ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ପ୍ରଵଚନସାରେ
‘‘ଣାଣଂ ଅତ୍ଥଂତଗଯଂ ଲୋଯାଲୋଏସୁ ଵିତ୍ଥଡା ଦିଟ୍ଠୀ .
ଣଟ୍ଠମଣିଟ୍ଠଂ ସଵ୍ଵଂ ଇଟ୍ଠଂ ପୁଣ ଜଂ ତୁ ତଂ ଲଦ୍ଧଂ ..’’

Page 323 of 388
PDF/HTML Page 350 of 415
single page version

ଔର ଦୂସରା ଭୀ (ଶ୍ରୀ ନେମିଚନ୍ଦ୍ରସିଦ୍ଧାନ୍ତିଦେଵଵିରଚିତ ବୃହଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯସଂଗ୍ରହମେଂ ୪୪ଵୀଂ ଗାଥା
ଦ୍ଵାରା ) କହା ହୈ କି :
‘‘[ଗାଥାର୍ଥ : ] ଛଦ୍ମସ୍ଥୋଂକୋ ଦର୍ଶନପୂର୍ଵକ ଜ୍ଞାନ ହୋତା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ପହଲେ ଦର୍ଶନ
ଔର ଫି ର ଜ୍ଞାନ ହୋତା ହୈ ), କ୍ଯୋଂକି ଉନକୋ ଦୋନୋଂ ଉପଯୋଗ ଯୁଗପଦ୍ ନହୀଂ ହୋତେ;
କେଵଲୀନାଥକୋ ଵେ ଦୋନୋଂ ଯୁଗପଦ୍ ହୋତେ ହୈଂ
.’’
ଔର (ଇସ ୧୬୦ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଚାର
ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ ) :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜୋ ଧର୍ମତୀର୍ଥକେ ଅଧିନାଥ (ନାଯକ ) ହୈଂ, ଜୋ ଅସଦୃଶ ହୈଂ
(ଅର୍ଥାତ୍ ଜିନକେ ସମାନ ଅନ୍ଯ କୋଈ ନହୀଂ ହୈ ) ଔର ଜୋ ସକଲ ଲୋକକେ ଏକ ନାଥ ହୈଂ
ଐସେ ଇନ ସର୍ଵଜ୍ଞ ଭଗଵାନମେଂ ନିରନ୍ତର ସର୍ଵତଃ ଜ୍ଞାନ ଔର ଦର୍ଶନ ଯୁଗପଦ୍ ଵର୍ତତେ ହୈଂ
. ଜିସନେ
ସମସ୍ତ ତିମିରସମୂହକା ନାଶ କିଯା ହୈ ଐସେ ଇସ ତେଜରାଶିରୂପ ସୂର୍ଯମେଂ ଜିସପ୍ରକାର ଯହ ଉଷ୍ଣତା
ଔର ପ୍ରକାଶ (ଯୁଗପଦ୍ ) ଵର୍ତତେ ହୈଂ ଔର ଜଗତକେ ଜୀଵୋଂକୋ ନେତ୍ର ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍
ସୂର୍ଯକେ ନିମିତ୍ତସେ ଜୀଵୋଂକେ ନେତ୍ର ଦେଖନେ ଲଗତେ ହୈଂ ), ଉସୀପ୍ରକାର ଜ୍ଞାନ ଔର ଦର୍ଶନ (ଯୁଗପଦ୍ )
ହୋତେ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଉସୀପ୍ରକାର ସର୍ଵଜ୍ଞ ଭଗଵାନକୋ ଜ୍ଞାନ ଔର ଦର୍ଶନ ଏକସାଥ ହୋତେ ହୈଂ ଔର
ସର୍ଵଜ୍ଞ ଭଗଵାନକେ ନିମିତ୍ତସେ ଜଗତକେ ଜୀଵୋଂକୋ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ )
.୨୭୩.
ଅନ୍ଯଚ୍ଚ
‘‘ଦଂସଣପୁଵ୍ଵଂ ଣାଣଂ ଛଦମତ୍ଥାଣଂ ଣ ଦୋଣ୍ଣି ଉଵଓଗ୍ଗା .
ଜୁଗଵଂ ଜହ୍ମା କେଵଲିଣାହେ ଜୁଗଵଂ ତୁ ତେ ଦୋଵି ..’’
ତଥା ହି
(ସ୍ରଗ୍ଧରା)
ଵର୍ତେତେ ଜ୍ଞାନଦ୍ରଷ୍ଟୀ ଭଗଵତି ସତତଂ ଧର୍ମତୀର୍ଥାଧିନାଥେ
ସର୍ଵଜ୍ଞେଽସ୍ମିନ୍ ସମଂତାତ୍ ଯୁଗପଦସଦ୍ରଶେ ଵିଶ୍ଵଲୋକୈକନାଥେ .
ଏତାଵୁଷ୍ଣପ୍ରକାଶୌ ପୁନରପି ଜଗତାଂ ଲୋଚନଂ ଜାଯତେଽସ୍ମିନ୍
ତେଜୋରାଶୌ ଦିନେଶେ ହତନିଖିଲତମସ୍ତୋମକେ ତେ ତଥୈଵମ୍
..୨୭୩..

Page 324 of 388
PDF/HTML Page 351 of 415
single page version

[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] (ହେ ଜିନନାଥ ! ) ସଦ୍ଜ୍ଞାନରୂପୀ ନୌକାମେଂ ଆରୋହଣ କରକେ
ଭଵସାଗରକୋ ଲାଁଘକର, ତୂ ଶୀଘ୍ରତାସେ ଶାଶ୍ଵତପୁରୀମେଂ ପହୁଁଚ ଗଯା . ଅବ ମୈଂ ଜିନନାଥକେ ଉସ ମାର୍ଗସେ
(ଜିସ ମାର୍ଗସେ ଜିନନାଥ ଗଯେ ଉସୀ ମାର୍ଗସେ ) ଉସୀ ଶାଶ୍ଵତପୁରୀମେଂ ଜାତା ହୂଁ; (କ୍ଯୋଂକି ) ଇସ
ଲୋକମେଂ ଉତ୍ତମ ପୁରୁଷୋଂକୋ (ଉସ ମାର୍ଗକେ ଅତିରିକ୍ତ ) ଅନ୍ଯ କ୍ଯା ଶରଣ ହୈ ? ୨୭୪.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] କେଵଲଜ୍ଞାନଭାନୁ (କେଵଲଜ୍ଞାନରୂପୀ ପ୍ରକାଶକୋ ଧାରଣ କରନେଵାଲେ
ସୂର୍ଯ ) ଐସେ ଵେ ଏକ ଜିନଦେଵ ହୀ ଜଯଵନ୍ତ ହୈଂ . ଵେ ଜିନଦେଵ ସମରସମଯ ଅନଂଗ (ଅଶରୀରୀ,
ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ) ସୌଖ୍ଯକୀ ଦେନେଵାଲୀ ଐସୀ ଉସ ମୁକ୍ତିକେ ମୁଖକମଲ ପର ଵାସ୍ତଵମେଂ କିସୀ
ଅଵର୍ଣନୀଯ କାନ୍ତିକୋ ଫୈ ଲାତେ ହୈଂ; (କ୍ଯୋଂକି ) କୌନ (ଅପନୀ ) ସ୍ନେହପାତ୍ର ପ୍ରିଯାକୋ ନିରନ୍ତର
ସୁଖୋତ୍ପତ୍ତିକା କାରଣ ନହୀଂ ହୋତା ? ୨୭୫
.
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଉନ ଜିନେନ୍ଦ୍ରଦେଵନେ ମୁକ୍ତିକାମିନୀକେ ମୁଖକମଲକେ ପ୍ରତି
ଭ୍ରମରଲୀଲାକୋ ଧାରଣ କିଯା (ଅର୍ଥାତ୍ ଵେ ଉସମେଂ ଭ୍ରମରକୀ ଭାଁତି ଲୀନ ହୁଏ ) ଔର ଵାସ୍ତଵମେଂ
ଅଦ୍ଵିତୀଯ ଅନଂଗ (ଆତ୍ମିକ ) ସୁଖକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କିଯା
.୨୭୬.
(ଵସଂତତିଲକା)
ସଦ୍ବୋଧପୋତମଧିରୁହ୍ଯ ଭଵାମ୍ବୁରାଶି-
ମୁଲ୍ଲଂଘ୍ଯ ଶାଶ୍ଵତପୁରୀ ସହସା ତ୍ଵଯାପ୍ତା
.
ତାମେଵ ତେନ ଜିନନାଥପଥାଧୁନାହଂ
ଯାମ୍ଯନ୍ଯଦସ୍ତି ଶରଣଂ କିମିହୋତ୍ତମାନାମ୍
..୨୭୪..
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଏକୋ ଦେଵଃ ସ ଜଯତି ଜିନଃ କେଵଲଜ୍ଞାନଭାନୁଃ
କାମଂ କାନ୍ତିଂ ଵଦନକମଲେ ସଂତନୋତ୍ଯେଵ କାଂଚିତ
.
ମୁକ୍ତେ ସ୍ତସ୍ଯାଃ ସମରସମଯାନଂଗସୌଖ୍ଯପ୍ରଦାଯାଃ
କୋ ନାଲଂ ଶଂ ଦିଶତୁମନିଶଂ ପ୍ରେମଭୂମେଃ ପ୍ରିଯାଯାଃ
..୨୭୫..
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ଜିନେନ୍ଦ୍ରୋ ମୁକ୍ତି କାମିନ୍ଯାଃ ମୁଖପଦ୍ମେ ଜଗାମ ସଃ .
ଅଲିଲୀଲାଂ ପୁନଃ କାମମନଙ୍ଗସୁଖମଦ୍ଵଯମ୍ ..୨୭୬..

Page 325 of 388
PDF/HTML Page 352 of 415
single page version

ଗାଥା : ୧୬୧ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଜ୍ଞାନଂ ପରପ୍ରକାଶଂ ] ଜ୍ଞାନ ପରପ୍ରକାଶକ ହୀ ହୈ
[ଚ ] ଔର [ଦୃଷ୍ଟିଃ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶିକା ଏଵ ] ଦର୍ଶନ ସ୍ଵପ୍ରକାଶକ ହୀ ହୈ [ଆତ୍ମା
ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶଃ ଭଵତି ]
ତଥା ଆତ୍ମା ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକ ହୈ [ଇତି ହି ଯଦି ଖଲୁ ମନ୍ଯସେ ]
ଐସା ଯଦି ଵାସ୍ତଵମେଂ ତୂ ମାନତା ହୋ ତୋ ଉସମେଂ ଵିରୋଧ ଆତା ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ଆତ୍ମାକେ ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକପନେ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଵିରୋଧକଥନ ହୈ .
ପ୍ରଥମ ତୋ, ଆତ୍ମାକୋ ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକପନା କିସପ୍ରକାର ହୈ ? (ଉସ ପର ଵିଚାର କିଯା
ଜାତା ହୈ . ) ‘ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନାଦି ଵିଶେଷ ଗୁଣୋଂସେ ସମୃଦ୍ଧ ହୈ; ଉସକା ଜ୍ଞାନ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକୋ
ପ୍ରକାଶିତ କରନେମେଂ ଅସମର୍ଥ ହୋନେସେ ପରପ୍ରକାଶକ ହୀ ହୈ; ଇସପ୍ରକାର ନିରଂକୁଶ ଦର୍ଶନ ଭୀ କେଵଲ
ଅଭ୍ଯନ୍ତରମେଂ ଆତ୍ମାକୋ ପ୍ରକାଶିତ କରତା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ଵପ୍ରକାଶକ ହୀ ହୈ )
. ଇସ ଵିଧିସେ ଆତ୍ମା
ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକ ହୈ .ଇସପ୍ରକାର ହେ ଜଡ଼ମତି ପ୍ରାଥମିକ ଶିଷ୍ଯ ! ଯଦି ତୂ ଦର୍ଶନଶୁଦ୍ଧିକେ
ଅଭାଵକେ କାରଣ ମାନତା ହୋ, ତୋ ଵାସ୍ତଵମେଂ ତୁଝସେ ଅନ୍ଯ କୋଈ ପୁରୁଷ ଜଡ଼ (ମୂର୍ଖ ) ନହୀଂ ହୈ .
ଇସଲିଯେ ଅଵିରୁଦ୍ଧ ଐସୀ ସ୍ଯାଦ୍ଵାଦଵିଦ୍ଯାରୂପୀ ଦେଵୀ ସଜ୍ଜନୋଂ ଦ୍ଵାରା ସମ୍ଯକ୍ ପ୍ରକାରସେ
ଣାଣଂ ପରପ୍ପଯାସଂ ଦିଟ୍ଠୀ ଅପ୍ପପ୍ପଯାସଯା ଚେଵ .
ଅପ୍ପା ସପରପଯାସୋ ହୋଦି ତ୍ତି ହି ମଣ୍ଣସେ ଜଦି ହି ..୧୬୧..
ଜ୍ଞାନଂ ପରପ୍ରକାଶଂ ଦ୍ରଷ୍ଟିରାତ୍ମପ୍ରକାଶିକା ଚୈଵ .
ଆତ୍ମା ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶୋ ଭଵତୀତି ହି ମନ୍ଯସେ ଯଦି ଖଲୁ ..୧୬୧..
ଆତ୍ମନଃ ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵଵିରୋଧୋପନ୍ଯାସୋଽଯମ୍ .
ଇହ ହି ତାଵଦାତ୍ମନଃ ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵଂ କଥମିତି ଚେତ. ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନାଦିଵିଶେଷଗୁଣସମୃଦ୍ଧୋ
ହ୍ଯାତ୍ମା, ତସ୍ଯ ଜ୍ଞାନଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପ୍ରକାଶକାସମର୍ଥତ୍ଵାତ୍ ପରପ୍ରକାଶକମେଵ, ଯଦ୍ଯେଵଂ ଦ୍ରଷ୍ଟିର୍ନିରଂକୁଶା କେଵଲ-
ମଭ୍ଯନ୍ତରେ ହ୍ଯାତ୍ମାନଂ ପ୍ରକାଶଯତି ଚେତ୍ ଅନେନ ଵିଧିନା ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକୋ ହ୍ଯାତ୍ମେତି ହଂହୋ ଜଡମତେ
ପ୍ରାଥମିକଶିଷ୍ଯ, ଦର୍ଶନଶୁଦ୍ଧେରଭାଵାତ୍ ଏଵଂ ମନ୍ଯସେ, ନ ଖଲୁ ଜଡସ୍ତ୍ଵତ୍ତସ୍ସକାଶାଦପରଃ କଶ୍ଚିଜ୍ଜନଃ .
ଅଥ ହ୍ଯଵିରୁଦ୍ଧା ସ୍ଯାଦ୍ଵାଦଵିଦ୍ଯାଦେଵତା ସମଭ୍ଯର୍ଚନୀଯା ସଦ୍ଭିରନଵରତମ୍ . ତତ୍ରୈକାନ୍ତତୋ ଜ୍ଞାନସ୍ଯ
ଦର୍ଶନ ପ୍ରକାଶକ ଆତ୍ମକା, ପରକା ପ୍ରକାଶକ ଜ୍ଞାନ ହୈ .
ନିଜ ପର ପ୍ରକାଶକ ଆତ୍ମା,ରେ ଯହ ଵିରୁଦ୍ଧ ଵିଧାନ ହୈ ..୧୬୧..

Page 326 of 388
PDF/HTML Page 353 of 415
single page version

ନିରନ୍ତର ଆରାଧନା କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ . ଵହାଁ (ସ୍ଯାଦ୍ଵାଦମତମେଂ ), ଏକାନ୍ତସେ ଜ୍ଞାନକୋ
ପରପ୍ରକାଶକପନା ହୀ ନହୀଂ ହୈ; ସ୍ଯାଦ୍ଵାଦମତମେଂ ଦର୍ଶନ ଭୀ କେଵଲ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୋ ହୀ ନହୀଂ ଦେଖତା
(ଅର୍ଥାତ୍ ମାତ୍ର ସ୍ଵପ୍ରକାଶକ ହୀ ନହୀଂ ହୈ )
. ଆତ୍ମା ଦର୍ଶନ, ଜ୍ଞାନ ଆଦି ଅନେକ ଧର୍ମୋଂକା
ଆଧାର ହୈ . (ଵହାଁ ) ଵ୍ଯଵହାରପକ୍ଷସେ ଭୀ ଜ୍ଞାନ କେଵଲ ପରପ୍ରକାଶକ ହୋ ତୋ, ସଦା
ବାହ୍ଯସ୍ଥିତପନେକେ କାରଣ, (ଜ୍ଞାନକୋ ) ଆତ୍ମାକେ ସାଥ ସମ୍ବନ୍ଧ ନହୀଂ ରହେଗା ଔର
(ଇସଲିଯେ )
ଆତ୍ମପ୍ରତିପତ୍ତିକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ସର୍ଵଗତପନା (ଭୀ ) ନହୀଂ ବନେଗା . ଇସ
କାରଣସେ, ଯହ ଜ୍ଞାନ ହୋଗା ହୀ ନହୀଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜ୍ଞାନକା ଅସ୍ତିତ୍ଵ ହୀ ନହୀଂ ହୋଗା ),
ମୃଗତୃଷ୍ଣାକେ ଜଲକୀ ଭାଁତି ଆଭାସମାତ୍ର ହୀ ହୋଗା
. ଇସୀପ୍ରକାର ଦର୍ଶନପକ୍ଷମେଂ ଭୀ, ଦର୍ଶନ
କେଵଲ ଅଭ୍ଯନ୍ତରପ୍ରତିପତ୍ତିକା ହୀ କାରଣ ନହୀଂ ହୈ, (ସର୍ଵପ୍ରକାଶନକା କାରଣ ହୈ );
(କ୍ଯୋଂକି ) ଚକ୍ଷୁ ସଦୈଵ ସର୍ଵକୋ ଦେଖତା ହୈ, ଅପନେ ଅଭ୍ଯନ୍ତରମେଂ ସ୍ଥିତ କନୀନିକାକୋ ନହୀଂ
ଦେଖତା (ଇସଲିଯେ ଚକ୍ଷୁକୀ ବାତସେ ଐସା ସମଝମେଂ ଆତା ହୈ କି ଦର୍ଶନ ଅଭ୍ଯନ୍ତରକୋ ଦେଖେ
ଔର ବାହ୍ଯସ୍ଥିତ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ନ ଦେଖେ ଐସା କୋଈ ନିଯମ ଘଟିତ ନହୀଂ ହୋତା )
. ଇସସେ, ଜ୍ଞାନ
ଔର ଦର୍ଶନକୋ (ଦୋନୋଂକୋ ) ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକପନା ଅଵିରୁଦ୍ଧ ହୀ ହୈ . ଇସଲିଯେ (ଇସପ୍ରକାର )
ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଲକ୍ଷଣଵାଲା ଆତ୍ମା ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକ ହୈ .
ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଦେଵ ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ (ଶ୍ରୀ ପ୍ରଵଚନସାରକୀ ଟୀକାମେଂ
ଚୌଥେ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି :
ପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵଂ ନ ସମସ୍ତି; ନ କେଵଲଂ ସ୍ଯାନ୍ମତେ ଦର୍ଶନମପି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଂ ପଶ୍ଯତି . ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନ-
ପ୍ରଭୃତ୍ଯନେକଧର୍ମାଣାମାଧାରୋ ହ୍ଯାତ୍ମା . ଵ୍ଯଵହାରପକ୍ଷେଽପି କେଵଲଂ ପରପ୍ରକାଶକସ୍ଯ ଜ୍ଞାନସ୍ଯ ନ
ଚାତ୍ମସମ୍ବନ୍ଧଃ ସଦା ବହିରଵସ୍ଥିତତ୍ଵାତ୍, ଆତ୍ମପ୍ରତିପତ୍ତେରଭାଵାତ୍ ନ ସର୍ଵଗତତ୍ଵମ୍;
ଅତଃକାରଣାଦିଦଂ ଜ୍ଞାନଂ ନ ଭଵତି, ମୃଗତୃଷ୍ଣାଜଲଵତ୍ ପ୍ରତିଭାସମାତ୍ରମେଵ . ଦର୍ଶନପକ୍ଷେଽପି ତଥା ନ
କେଵଲମଭ୍ଯନ୍ତରପ୍ରତିପତ୍ତିକାରଣଂ ଦର୍ଶନଂ ଭଵତି . ସଦୈଵ ସର୍ଵଂ ପଶ୍ଯତି ହି ଚକ୍ଷୁଃ ସ୍ଵସ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରସ୍ଥିତାଂ
କନୀନିକାଂ ନ ପଶ୍ଯତ୍ଯେଵ . ଅତଃ ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵଂ ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଯୋରଵିରୁଦ୍ଧମେଵ . ତତଃ
ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକୋ ହ୍ଯାତ୍ମା ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଲକ୍ଷଣ ଇତି .
ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀମଦମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିଭିଃ
ଆତ୍ମପ୍ରତିପତ୍ତି = ଆତ୍ମାକା ଜ୍ଞାନ; ସ୍ଵକୋ ଜାନନା ସୋ .
ଅଭ୍ଯନ୍ତରପ୍ରତିପତ୍ତି = ଅନ୍ତରଂଗକା ପ୍ରକାଶନ; ସ୍ଵକୋ ପ୍ରକାଶନା ସୋ .

Page 327 of 388
PDF/HTML Page 354 of 415
single page version

‘‘[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜିସନେ କର୍ମୋଂକୋ ଛେଦ ଡାଲା ହୈ ଐସା ଯହ ଆତ୍ମା ଭୂତ, ଵର୍ତମାନ
ଔର ଭାଵି ସମସ୍ତ ଵିଶ୍ଵକୋ (ଅର୍ଥାତ୍ ତୀନୋଂ କାଲକୀ ପର୍ଯାଯୋଂ ସହିତ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ) ଯୁଗପଦ୍
ଜାନତା ହୋନେ ପର ଭୀ ମୋହକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ପରରୂପସେ ପରିଣମିତ ନହୀଂ ହୋତା, ଇସଲିଯେ ଅବ,
ଜିସକେ ସମସ୍ତ ଜ୍ଞେଯାକାରୋଂକୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଵିକସିତ ଜ୍ଞପ୍ତିକେ ଵିସ୍ତାର ଦ୍ଵାରା ସ୍ଵଯଂ ପୀ ଗଯା ହୈ ଐସେ ତୀନୋଂ
ଲୋକକେ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ପୃଥକ୍ ଔର ଅପୃଥକ୍ ପ୍ରକାଶିତ କରତା ହୁଆ ଵହ ଜ୍ଞାନମୂର୍ତି ମୁକ୍ତ ହୀ ରହତା ହୈ
.’’
ଔର (ଇସ ୧୬୧ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ ) :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜ୍ଞାନ ଏକ ସହଜପରମାତ୍ମାକୋ ଜାନକର ଲୋକାଲୋକକୋ ଅର୍ଥାତ୍
ଲୋକାଲୋକସମ୍ବନ୍ଧୀ (ସମସ୍ତ) ଜ୍ଞେଯସମୂହକୋ ପ୍ରଗଟ କରତା ହୈ (ଜାନତା ହୈ ) . ନିତ୍ଯ-ଶୁଦ୍ଧ ଐସା
କ୍ଷାଯିକ ଦର୍ଶନ (ଭୀ) ସାକ୍ଷାତ୍ ସ୍ଵପରଵିଷଯକ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଵହ ଭୀ ସ୍ଵପରକୋ ସାକ୍ଷାତ୍ ପ୍ରକାଶିତ
କରତା ହୈ )
. ଉନ ଦୋନୋଂ (ଜ୍ଞାନ ତଥା ଦର୍ଶନ) ଦ୍ଵାରା ଆତ୍ମଦେଵ ସ୍ଵପରସମ୍ବନ୍ଧୀ ଜ୍ଞେଯରାଶିକୋ ଜାନତା
ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମଦେଵ ସ୍ଵପର ସମସ୍ତ ପ୍ରକାଶ୍ଯ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ପ୍ରକାଶିତ କରତା ହୈ ) .୨୭୭.
(ସ୍ରଗ୍ଧରା)
‘‘ଜାନନ୍ନପ୍ଯେଷ ଵିଶ୍ଵଂ ଯୁଗପଦପି ଭଵଦ୍ଭାଵିଭୂତଂ ସମସ୍ତଂ
ମୋହାଭାଵାଦ୍ଯଦାତ୍ମା ପରିଣମତି ପରଂ ନୈଵ ନିର୍ଲୂନକର୍ମା
.
ତେନାସ୍ତେ ମୁକ୍ତ ଏଵ ପ୍ରସଭଵିକସିତଜ୍ଞପ୍ତିଵିସ୍ତାରପୀତ-
ଜ୍ଞେଯାକାରାଂ ତ୍ରିଲୋକୀଂ ପୃଥଗପୃଥଗଥ ଦ୍ଯୋତଯନ୍ ଜ୍ଞାନମୂର୍ତିଃ
..’’
ତଥା ହି
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଜ୍ଞାନଂ ତାଵତ୍ ସହଜପରମାତ୍ମାନମେକଂ ଵିଦିତ୍ଵା
ଲୋକାଲୋକୌ ପ୍ରକଟଯତି ଵା ତଦ୍ଗତଂ ଜ୍ଞେଯଜାଲମ୍ .
ଦ୍ରଷ୍ଟିଃ ସାକ୍ଷାତ୍ ସ୍ଵପରଵିଷଯା କ୍ଷାଯିକୀ ନିତ୍ଯଶୁଦ୍ଧା
ତାଭ୍ଯାଂ ଦେଵଃ ସ୍ଵପରଵିଷଯଂ ବୋଧତି ଜ୍ଞେଯରାଶିମ୍ ..୨୭୭..
ଣାଣଂ ପରପ୍ପଯାସଂ ତଇଯା ଣାଣେଣ ଦଂସଣଂ ଭିଣ୍ଣଂ .
ଣ ହଵଦି ପରଦଵ୍ଵଗଯଂ ଦଂସଣମିଦି ଵଣ୍ଣିଦଂ ତମ୍ହା ..୧୬୨..
ପର ହୀ ପ୍ରକାଶେ ଜ୍ଞାନ ତୋ ହୋ ଜ୍ଞାନସେ ଦୃଗ୍ ଭିନ୍ନ ରେ .
‘ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତ ନହିଂ ଦର୍ଶ !’ ଵର୍ଣିତ ପୂର୍ଵ ତଵ ମଂତଵ୍ଯ ରେ ..୧୬୨..

Page 328 of 388
PDF/HTML Page 355 of 415
single page version

ଗାଥା : ୧୬୨ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଜ୍ଞାନଂ ପରପ୍ରକାଶଂ ] ଯଦି ଜ୍ଞାନ (କେଵଲ)
ପରପ୍ରକାଶକ ହୋ [ତଦା ] ତୋ [ଜ୍ଞାନେନ ] ଜ୍ଞାନସେ [ଦର୍ଶନଂ ] ଦର୍ଶନ [ଭିନ୍ନମ୍ ] ଭିନ୍ନ ସିଦ୍ଧ ହୋଗା,
[ଦର୍ଶନମ୍ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତଂ ନ ଭଵତି ଇତି ଵର୍ଣିତଂ ତସ୍ମାତ୍ ] କ୍ଯୋଂକି ଦର୍ଶନ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତ (ପରପ୍ରକାଶକ)
ନହୀଂ ହୈ ଐସା (ପୂର୍ଵ ସୂତ୍ରମେଂ ତେରା ମନ୍ତଵ୍ଯ) ଵର୍ଣନ କିଯା ଗଯା ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ପୂର୍ଵ ସୂତ୍ରମେଂ (୧୬୧ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ ) କହେ ହୁଏ ପୂର୍ଵପକ୍ଷକେ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ
ସମ୍ବନ୍ଧୀ କଥନ ହୈ .
ଯଦି ଜ୍ଞାନ କେଵଲ ପରପ୍ରକାଶକ ହୋ ତୋ ଇସ ପରପ୍ରକାଶନପ୍ରଧାନ (ପରପ୍ରକାଶକ) ଜ୍ଞାନସେ
ଦର୍ଶନ ଭିନ୍ନ ହୀ ସିଦ୍ଧ ହୋଗା; (କ୍ଯୋଂକି) ସହ୍ଯାଚଲ ଔର ଵିଂଧ୍ଯାଚଲକୀ ଭାଁତି ଅଥଵା ଗଙ୍ଗା
ଔର ଶ୍ରୀପର୍ଵତକୀ ଭାଁତି, ପରପ୍ରକାଶକ ଜ୍ଞାନକୋ ଔର ଆତ୍ମପ୍ରକାଶକ ଦର୍ଶନକୋ ସମ୍ବନ୍ଧ
କିସପ୍ରକାର ହୋଗା ? ଜୋ ଆତ୍ମନିଷ୍ଠ (
ଆତ୍ମାମେଂ ସ୍ଥିତ) ହୈ ଵହ ତୋ ଦର୍ଶନ ହୀ ହୈ . ଔର
ଉସ ଜ୍ଞାନକୋ ତୋ, ନିରାଧାରପନେକେ କାରଣ (ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମାରୂପୀ ଆଧାର ନ ରହନେସେ),
ଶୂନ୍ଯତାକୀ ଆପତ୍ତି ହୀ ଆଯେଗୀ; ଅଥଵା ତୋ ଜହାଁ
ଜହାଁ ଜ୍ଞାନ ପହୁଁଚେଗା (ଅର୍ଥାତ୍ ଜିସ ଜିସ
ଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ଜ୍ଞାନ ପହୁଁଚେଗା) ଵେ ଵେ ସର୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଚେତନତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଂଗେ, ଇସଲିଯେ ତୀନ ଲୋକମେଂ
କୋଈ ଅଚେତନ ପଦାର୍ଥ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋଗା ଯହ ମହାନ ଦୋଷ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଗା . ଇସୀଲିଯେ (ଉପରୋକ୍ତ
ଦୋଷକେ ଭଯସେ), ହେ ଶିଷ୍ଯ ! ଜ୍ଞାନ କେଵଲ ପରପ୍ରକାଶକ ନହୀଂ ହୈ ଐସା ଯଦି ତୂ କହେ, ତୋ
ଦର୍ଶନ ଭୀ କେଵଲ ଆତ୍ମଗତ (ସ୍ଵପ୍ରକାଶକ) ନହୀଂ ହୈ ଐସା ଭୀ (ଉସମେଂ ସାଥ ହୀ) କହା
ଜା ଚୁକା ହୈ
. ଇସଲିଯେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ସିଦ୍ଧାନ୍ତକେ ହାର୍ଦରୂପ ଐସା ଯହୀ ସମାଧାନ ହୈ କି ଜ୍ଞାନ
ଜ୍ଞାନଂ ପରପ୍ରକାଶଂ ତଦା ଜ୍ଞାନେନ ଦର୍ଶନଂ ଭିନ୍ନମ୍ .
ନ ଭଵତି ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତଂ ଦର୍ଶନମିତି ଵର୍ଣିତଂ ତସ୍ମାତ..୧୬୨..
ପୂର୍ଵସୂତ୍ରୋପାତ୍ତପୂର୍ଵପକ୍ଷସ୍ଯ ସିଦ୍ଧାନ୍ତୋକ୍ତି ରିଯମ୍ .
କେଵଲଂ ପରପ୍ରକାଶକଂ ଯଦି ଚେତ୍ ଜ୍ଞାନଂ ତଦା ପରପ୍ରକାଶକପ୍ରଧାନେନାନେନ ଜ୍ଞାନେନ ଦର୍ଶନଂ
ଭିନ୍ନମେଵ . ପରପ୍ରକାଶକସ୍ଯ ଜ୍ଞାନସ୍ଯ ଚାତ୍ମପ୍ରକାଶକସ୍ଯ ଦର୍ଶନସ୍ଯ ଚ କଥଂ ସମ୍ବନ୍ଧ ଇତି
ଚେତ୍ ସହ୍ଯଵିଂଧ୍ଯଯୋରିଵ ଅଥଵା ଭାଗୀରଥୀଶ୍ରୀପର୍ଵତଵତ. ଆତ୍ମନିଷ୍ଠଂ ଯତ୍ ତଦ୍ ଦର୍ଶନମସ୍ତ୍ଯେଵ,
ନିରାଧାରତ୍ଵାତ୍ ତସ୍ଯ ଜ୍ଞାନସ୍ଯ ଶୂନ୍ଯତାପତ୍ତିରେଵ, ଅଥଵା ଯତ୍ର ତତ୍ର ଗତଂ ଜ୍ଞାନଂ ତତ୍ତଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯଂ
ସର୍ଵଂ ଚେତନତ୍ଵମାପଦ୍ଯତେ, ଅତସ୍ତ୍ରିଭୁଵନେ ନ କଶ୍ଚିଦଚେତନଃ ପଦାର୍ଥଃ ଇତି ମହତୋ
ଦୂଷଣସ୍ଯାଵତାରଃ
. ତଦେଵ ଜ୍ଞାନଂ କେଵଲଂ ନ ପରପ୍ରକାଶକମ୍ ଇତ୍ଯୁଚ୍ଯତେ ହେ ଶିଷ୍ଯ ତର୍ହି ଦର୍ଶନମପି
ନ କେଵଲମାତ୍ମଗତମିତ୍ଯଭିହିତମ୍ . ତତଃ ଖଲ୍ଵିଦମେଵ ସମାଧାନଂ ସିଦ୍ଧାନ୍ତହୃଦଯଂ ଜ୍ଞାନ-

Page 329 of 388
PDF/HTML Page 356 of 415
single page version

ଔର ଦର୍ଶନକୋ କଥଂଚିତ୍ ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକପନା ହୈ ହୀ .
ଇସୀପ୍ରକାର ଶ୍ରୀ ମହାସେନପଂଡିତଦେଵନେ (ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି :
‘‘[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନସେ (ସର୍ଵଥା) ଭିନ୍ନ ନହୀଂ ହୈ, (ସର୍ଵଥା) ଅଭିନ୍ନ
ନହୀଂ ହୈ, କଥଂଚିତ୍ ଭିନ୍ନାଭିନ୍ନ ହୈ; ପୂର୍ଵାପରଭୂତ ଜୋ ଜ୍ଞାନ ସୋ ଯହ ଆତ୍ମା ହୈ ଐସା
କହା ହୈ .’’
ଔର (ଇସ ୧୬୨ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ ) :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଆତ୍ମା (ସର୍ଵଥା) ଜ୍ଞାନ ନହୀଂ ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର (ସର୍ଵଥା) ଦର୍ଶନ
ଭୀ ନହୀଂ ହୀ ହୈ; ଵହ ଉଭଯଯୁକ୍ତ (ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଯୁକ୍ତ) ଆତ୍ମା ସ୍ଵପର ଵିଷଯକୋ ଅଵଶ୍ଯ ଜାନତା
ହୈ ଔର ଦେଖତା ହୈ
. ଅଘସମୂହକେ (ପାପସମୂହକେ) ନାଶକ ଆତ୍ମାମେଂ ଔର ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନମେଂ ସଂଜ୍ଞା -
ଭେଦସେ ଭେଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ସଂଜ୍ଞା, ସଂଖ୍ଯା, ଲକ୍ଷଣ ଔର ପ୍ରଯୋଜନକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ
ଉନମେଂ ଉପରୋକ୍ତାନୁସାର ଭେଦ ହୈ ), ପରମାର୍ଥସେ ଅଗ୍ନି ଔର ଉଷ୍ଣତାକୀ ଭାଁତି ଉନମେଂ (
ଆତ୍ମାମେଂ
ଔର ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନମେଂ ) ଵାସ୍ତଵମେଂ ଭେଦ ନହୀଂ ହୈ (ଅଭେଦତା ହୈ ) .୨୭୮.
ଦର୍ଶନଯୋଃ କଥଂଚିତ୍ ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶତ୍ଵମସ୍ତ୍ଯେଵେତି .
ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀମହାସେନପଂଡିତଦେଵୈଃ
‘‘ଜ୍ଞାନାଦ୍ଭିନ୍ନୋ ନ ନାଭିନ୍ନୋ ଭିନ୍ନାଭିନ୍ନଃ କଥଂଚନ .
ଜ୍ଞାନଂ ପୂର୍ଵାପରୀଭୂତଂ ସୋଽଯମାତ୍ମେତି କୀର୍ତିତଃ ..’’
ତଥା ହି
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଆତ୍ମା ଜ୍ଞାନଂ ଭଵତି ନ ହି ଵା ଦର୍ଶନଂ ଚୈଵ ତଦ୍ଵତ
ତାଭ୍ଯାଂ ଯୁକ୍ତ : ସ୍ଵପରଵିଷଯଂ ଵେତ୍ତି ପଶ୍ଯତ୍ଯଵଶ୍ଯମ୍ .
ସଂଜ୍ଞାଭେଦାଦଘକୁଲହରେ ଚାତ୍ମନି ଜ୍ଞାନଦ୍ରଷ୍ଟଯୋଃ
ଭେଦୋ ଜାତୋ ନ ଖଲୁ ପରମାର୍ଥେନ ଵହ୍ନଯୁଷ୍ଣଵତ୍ସଃ ..୨୭୮..
ପୂର୍ଵାପର = ପୂର୍ଵ ଔର ଅପର; ପହଲେକା ଔର ବାଦକା .

Page 330 of 388
PDF/HTML Page 357 of 415
single page version

ଗାଥା : ୧୬୩ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଆତ୍ମା ପରପ୍ରକାଶଃ ] ଯଦି ଆତ୍ମା (କେଵଲ)
ପରପ୍ରକାଶକ ହୋ [ତଦା ] ତୋ [ଆତ୍ମନା ] ଆତ୍ମାସେ [ଦର୍ଶନଂ ] ଦର୍ଶନ [ଭିନ୍ନମ୍ ] ଭିନ୍ନ ସିଦ୍ଧ
ହୋଗା, [ଦର୍ଶନଂ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତଂ ନ ଭଵତି ଇତି ଵର୍ଣିତଂ ତସ୍ମାତ୍ ] କ୍ଯୋଂକି ଦର୍ଶନ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତ
(ପରପ୍ରକାଶକ) ନହୀଂ ହୈ ଐସା (ପହଲେ ତେରା ମଂତଵ୍ଯ) ଵର୍ଣନ କିଯା ଗଯା ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ଏକାନ୍ତସେ ଆତ୍ମାକୋ ପରପ୍ରକାଶକପନା ହୋନେକୀ ବାତକା ଖଣ୍ଡନ ହୈ .
ଜିସପ୍ରକାର ପହଲେ (୧୬୨ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ) ଏକାନ୍ତସେ ଜ୍ଞାନକୋ ପରପ୍ରକାଶକପନା ଖଣ୍ଡିତ
କିଯା ଗଯା ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ଅବ ଯଦି ‘ଆତ୍ମା କେଵଲ ପରପ୍ରକାଶକ ହୈ’ ଐସା ମାନା ଜାଯେ ତୋ
ଵହ ବାତ ଭୀ ଉସୀପ୍ରକାର ଖଣ୍ଡନ ପ୍ରାପ୍ତ କରତୀ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ×ଭାଵ ଔର ଭାଵଵାନ ଏକ ଅସ୍ତିତ୍ଵସେ
ରଚିତ ହୋତେ ହୈଂ
. ପହଲେ (୧୬୨ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ ) ଐସା ବତଲାଯା ଥା କି ଯଦି ଜ୍ଞାନ (କେଵଲ)
ପରପ୍ରକାଶକ ହୋ ତୋ ଜ୍ଞାନସେ ଦର୍ଶନ ଭିନ୍ନ ସିଦ୍ଧ ହୋଗା ! ଯହାଁ (ଇସ ଗାଥାମେଂ ) ଐସା ସମଝନା କି
ଯଦି ଆତ୍ମା (କେଵଲ) ପରପ୍ରକାଶକ ହୋ ତୋ ଆତ୍ମାସେ ହୀ ଦର୍ଶନ ଭିନ୍ନ ସିଦ୍ଧ ହୋଗା ! ଔର ଯଦି
ଅପ୍ପା ପରପ୍ପଯାସୋ ତଇଯା ଅପ୍ପେଣ ଦଂସଣଂ ଭିଣ୍ଣଂ .
ଣ ହଵଦି ପରଦଵ୍ଵଗଯଂ ଦଂସଣମିଦି ଵଣ୍ଣିଦଂ ତମ୍ହା ..୧୬୩..
ଆତ୍ମା ପରପ୍ରକାଶସ୍ତଦାତ୍ମନା ଦର୍ଶନଂ ଭିନ୍ନମ୍ .
ନ ଭଵତି ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତଂ ଦର୍ଶନମିତି ଵର୍ଣିତଂ ତସ୍ମାତ..୧୬୩..
ଏକାନ୍ତେନାତ୍ମନଃ ପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵନିରାସୋଽଯମ୍ .
ଯଥୈକାନ୍ତେନ ଜ୍ଞାନସ୍ଯ ପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵଂ ପୁରା ନିରାକୃତମ୍, ଇଦାନୀମାତ୍ମା କେଵଲଂ
ପରପ୍ରକାଶଶ୍ଚେତ୍ ତତ୍ତଥୈଵ ପ୍ରତ୍ଯାଦିଷ୍ଟଂ, ଭାଵଭାଵଵତୋରେକାସ୍ତିତ୍ଵନିର୍ଵୃତ୍ତତ୍ଵାତ. ପୁରା କିଲ ଜ୍ଞାନସ୍ଯ
ପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵେ ସତି ତଦ୍ଦର୍ଶନସ୍ଯ ଭିନ୍ନତ୍ଵଂ ଜ୍ଞାତମ୍ . ଅତ୍ରାତ୍ମନଃ ପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵେ ସତି
ତେନୈଵ ଦର୍ଶନଂ ଭିନ୍ନମିତ୍ଯଵସେଯମ୍ . ଅପି ଚାତ୍ମା ନ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତ ଇତି ଚେତ
ତଦ୍ଦର୍ଶନମପ୍ଯଭିନ୍ନମିତ୍ଯଵସେଯମ୍ . ତତଃ ଖଲ୍ଵାତ୍ମା ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକ ଇତି ଯାଵତ. ଯଥା
× ଜ୍ଞାନ ଭାଵ ହୈ ଔର ଆତ୍ମା ଭାଵଵାନ ହୈ .
ପର ହୀ ପ୍ରକାଶେ ଜୀଵ ତୋ ହୋ ଆତ୍ମସେ ଦୃଗ୍ ଭିନ୍ନ ରେ .
ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତ ନହିଂ ଦର୍ଶଵର୍ଣିତ ପୂର୍ଵ ତଵ ମଂତଵ୍ଯ ରେ ..୧୬୩..

Page 331 of 388
PDF/HTML Page 358 of 415
single page version

‘ଆତ୍ମା ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗତ ନହୀଂ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମା କେଵଲ ପରପ୍ରକାଶକ ନହୀଂ ହୈ, ସ୍ଵପ୍ରକାଶକ ଭୀ
ହୈ )’ ଐସା (ଅବ) ମାନା ଜାଯେ ତୋ ଆତ୍ମାସେ ଦର୍ଶନକୀ (ସମ୍ଯକ୍ ପ୍ରକାରସେ ) ଅଭିନ୍ନତା ସିଦ୍ଧ
ହୋଗୀ ଐସା ସମଝନା
. ଇସଲିଯେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଆତ୍ମା ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକ ହୈ . ଜିସପ୍ରକାର (୧୬୨ଵୀଂ
ଗାଥାମେଂ ) ଜ୍ଞାନକା କଥଂଚିତ୍ ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକପନା ସିଦ୍ଧ ହୁଆ ଉସୀପ୍ରକାର ଆତ୍ମାକା ଭୀ ସମଝନା,
କ୍ଯୋଂକି ଅଗ୍ନି ଔର ଉଷ୍ଣତାକୀ ଭାଁତି ଧର୍ମୀ ଔର ଧର୍ମକା ଏକ ସ୍ଵରୂପ ହୋତା ହୈ
.
[ଅବ ଇସ ୧୬୩ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଧର୍ମୋଂସେ ଯୁକ୍ତ ହୋନେକେ କାରଣ ଆତ୍ମା ଵାସ୍ତଵମେଂ ଧର୍ମୀ ହୈ .
ସକଲ ଇନ୍ଦ୍ରିଯସମୂହରୂପୀ ହିମକୋ (ନଷ୍ଟ କରନେକେ ଲିଯେ ) ସୂର୍ଯ ସମାନ ଐସା ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟି ଜୀଵ
ଉସୀମେଂ (ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନଧର୍ମଯୁକ୍ତ ଆତ୍ମାମେଂ ହୀ ) ସଦା ଅଵିଚଲ ସ୍ଥିତି ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ମୁକ୍ତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ
ହୋତା ହୈ
କି ଜୋ ମୁକ୍ତି ପ୍ରଗଟ ହୁଈ ସହଜ ଦଶାରୂପସେ ସୁସ୍ଥିତ ହୈ . ୨୭୯ .
ଗାଥା : ୧୬୪ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଵ୍ଯଵହାରନଯେନ ] ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ [ଜ୍ଞାନଂ ] ଜ୍ଞାନ
କଥଂଚିତ୍ସ୍ଵପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵଂ ଜ୍ଞାନସ୍ଯ ସାଧିତମ୍ ଅସ୍ଯାପି ତଥା, ଧର୍ମଧର୍ମିଣୋରେକସ୍ଵରୂପତ୍ଵାତ
ପାଵକୋଷ୍ଣଵଦିତି .
(ମଂଦାକ୍ରାଂତା)
ଆତ୍ମା ଧର୍ମୀ ଭଵତି ସୁତରାଂ ଜ୍ଞାନଦ୍ରଗ୍ଧର୍ମଯୁକ୍ତ :
ତସ୍ମିନ୍ନେଵ ସ୍ଥିତିମଵିଚଲାଂ ତାଂ ପରିପ୍ରାପ୍ଯ ନିତ୍ଯମ୍ .
ସମ୍ଯଗ୍ଦ୍ରଷ୍ଟିର୍ନିଖିଲକରଣଗ୍ରାମନୀହାରଭାସ୍ଵାନ୍
ମୁକ୍ତିଂ ଯାତି ସ୍ଫୁ ଟିତସହଜାଵସ୍ଥଯା ସଂସ୍ଥିତାଂ ତାମ୍ ..୨୭୯..
ଣାଣଂ ପରପ୍ପଯାସଂ ଵଵହାରଣଯେଣ ଦଂସଣଂ ତମ୍ହା .
ଅପ୍ପା ପରପ୍ପଯାସୋ ଵଵହାରଣଯେଣ ଦଂସଣଂ ତମ୍ହା ..୧୬୪..
ଜ୍ଞାନଂ ପରପ୍ରକାଶଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯେନ ଦର୍ଶନଂ ତସ୍ମାତ.
ଆତ୍ମା ପରପ୍ରକାଶୋ ଵ୍ଯଵହାରନଯେନ ଦର୍ଶନଂ ତସ୍ମାତ..୧୬୪..
ଵ୍ଯଵହାରସେ ହୈ ଜ୍ଞାନ ପରଗତ, ଦର୍ଶ ଭୀ ଅତଏଵ ହୈ .
ଵ୍ଯଵହାରସେ ହୈ ଜୀଵ ପରଗତ, ଦର୍ଶ ଭୀ ଅତଏଵ ହୈ ..୧୬୪..

Page 332 of 388
PDF/HTML Page 359 of 415
single page version

[ପରପ୍ରକାଶଂ ] ପରପ୍ରକାଶକ ହୈ; [ତସ୍ମାତ୍ ] ଇସଲିଯେ [ଦର୍ଶନମ୍ ] ଦର୍ଶନ ପରପ୍ରକାଶକ ହୈ .
[ଵ୍ଯଵହାରନଯେନ ] ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ [ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା [ପରପ୍ରକାଶଃ ] ପରପ୍ରକାଶକ ହୈ; [ତସ୍ମାତ୍ ]
ଇସଲିଯେ [ଦର୍ଶନମ୍ ] ଦର୍ଶନ ପରପ୍ରକାଶକ ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ଵ୍ଯଵହାରନଯକୀ ସଫଲତା ଦର୍ଶାନେଵାଲା କଥନ ହୈ .
ସମସ୍ତ (ଜ୍ଞାନାଵରଣୀଯ ) କର୍ମକା କ୍ଷଯ ହୋନେସେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେଵାଲା ସକଲ-ଵିମଲ କେଵଲଜ୍ଞାନ
ପୁଦ୍ଗଲାଦି ମୂର୍ତ - ଅମୂର୍ତ - ଚେତନ - ଅଚେତନ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯସମୂହକା ପ୍ରକାଶକ କିସପ୍ରକାର ହୈ
ଐସା ଯହାଁ ପ୍ରଶ୍ନ ହୋ, ତୋ ଉସକା ଉତ୍ତର ଯହ ହୈ କିପରାଶ୍ରିତୋ ଵ୍ଯଵହାର: (ଵ୍ଯଵହାର ପରାଶ୍ରିତ ହୈ )’
ଐସା (ଶାସ୍ତ୍ରକା ) ଵଚନ ହୋନେସେ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ବଲସେ ଐସା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ପରପ୍ରକାଶକ ହୈ );
ଇସଲିଯେ ଦର୍ଶନ ଭୀ ଵୈସା ହୀ (
ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ବଲସେ ପରପ୍ରକାଶକ) ହୈ . ଔର ତୀନ ଲୋକକେ
ପ୍ରକ୍ଷୋଭକେ ହେତୁଭୂତ ତୀର୍ଥଂକର-ପରମଦେଵକୋକି ଜୋ ସୌ ଇନ୍ଦ୍ରୋଂକୀ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ଵଂଦନାକେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈଂ ଔର
କାର୍ଯପରମାତ୍ମା ହୈଂ ଉନ୍ହେଂଜ୍ଞାନକୀ ଭାଁତି ହୀ (ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ବଲସେ ) ପରପ୍ରକାଶକପନା ହୈ;
ଇସଲିଯେ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ବଲସେ ଉନ ଭଗଵାନକା କେଵଲଦର୍ଶନ ଭୀ ଵୈସା ହୀ ହୈ .
ଇସୀପ୍ରକାର ଶ୍ରୁତବିନ୍ଦୁମେଂ (ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା ) କହା ହୈ କି :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜିନ୍ହୋଂନେ ଦୋଷୋଂକୋ ଜୀତା ହୈ, ଜିନକେ ଚରଣ ଦେଵେନ୍ଦ୍ରୋଂ ତଥା
ଵ୍ଯଵହାରନଯସ୍ଯ ସଫଲତ୍ଵପ୍ରଦ୍ଯୋତନକଥନମାହ .
ଇହ ସକଲକର୍ମକ୍ଷଯପ୍ରାଦୁର୍ଭାଵାସାଦିତସକଲଵିମଲକେଵଲଜ୍ଞାନସ୍ଯ ପୁଦ୍ଗଲାଦିମୂର୍ତାମୂର୍ତ-
ଚେତନାଚେତନପରଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯପ୍ରକରପ୍ରକାଶକତ୍ଵଂ କଥମିତି ଚେତ୍, ପରାଶ୍ରିତୋ ଵ୍ଯଵହାରଃ ଇତି ଵଚନାତ
ଵ୍ଯଵହାରନଯବଲେନେତି . ତତୋ ଦର୍ଶନମପି ତାଦ୍ରଶମେଵ . ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯପ୍ରକ୍ଷୋଭହେତୁଭୂତତୀର୍ଥକରପରମଦେଵସ୍ଯ
ଶତମଖଶତପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଵଂଦନାଯୋଗ୍ଯସ୍ଯ କାର୍ଯପରମାତ୍ମନଶ୍ଚ ତଦ୍ଵଦେଵ ପରପ୍ରକାଶକତ୍ଵମ୍ . ତେନ ଵ୍ଯଵହାର-
ନଯବଲେନ ଚ ତସ୍ଯ ଖଲୁ ଭଗଵତଃ କେଵଲଦର୍ଶନମପି ତାଦ୍ରଶମେଵେତି .
ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୁତବିନ୍ଦୌ
(ମାଲିନୀ)
‘‘ଜଯତି ଵିଜିତଦୋଷୋଽମର୍ତ୍ଯମର୍ତ୍ଯେନ୍ଦ୍ରମୌଲି-
ପ୍ରଵିଲସଦୁରୁମାଲାଭ୍ଯର୍ଚିତାଂଘ୍ରିର୍ଜିନେନ୍ଦ୍ରଃ
.
ତ୍ରିଜଗଦଜଗତୀ ଯସ୍ଯେଦ୍ରଶୌ ଵ୍ଯଶ୍ନୁଵାତେ
ସମମିଵ ଵିଷଯେଷ୍ଵନ୍ଯୋନ୍ଯଵୃତ୍ତିଂ ନିଷେଦ୍ଧୁମ୍ ..’’
ପ୍ରକ୍ଷୋଭକେ ଅର୍ଥ କେ ଲିଯେ ୮୫ଵେଂ ପୃଷ୍ଠକୀ ଟିପ୍ପଣୀ ଦେଖୋ .

Page 333 of 388
PDF/HTML Page 360 of 415
single page version

ନରେନ୍ଦ୍ରୋଂକେ ମୁକୁଟୋଂମେଂ ପ୍ରକାଶମାନ ମୂଲ୍ଯଵାନ ମାଲାଓଂସେ ପୁଜତେ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜିନକେ ଚରଣୋଂମେଂ
ଇନ୍ଦ୍ର ତଥା ଚକ୍ରଵର୍ତିଯୋଂକେ ମଣିମାଲାଯୁକ୍ତ ମୁକୁଟଵାଲେ ମସ୍ତକ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଝୁକତେ ହୈଂ ), ଔର
(ଲୋକାଲୋକକେ ସମସ୍ତ ) ପଦାର୍ଥ ଏକ-ଦୂସରେମେଂ ପ୍ରଵେଶକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନ ହୋଂ ଇସପ୍ରକାର ତୀନ ଲୋକ
ଔର ଅଲୋକ ଜିନମେଂ ଏକ ସାଥ ହୀ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଜିନେନ୍ଦ୍ରକୋ ଯୁଗପତ୍ ଜ୍ଞାତ ହୋତେ
ହୈଂ ), ଵେ ଜିନେନ୍ଦ୍ର ଜଯଵନ୍ତ ହୈଂ
.’’
ଔର (ଇସ ୧୬୪ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ ) :
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ : ] ଜ୍ଞାନପୁଂଜ ଐସା ଯହ ଆତ୍ମା ଅତ୍ଯନ୍ତ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦର୍ଶନ ହୋନେ ପର (ଅର୍ଥାତ୍
କେଵଲଦର୍ଶନ ପ୍ରଗଟ ହୋନେ ପର ) ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ସର୍ଵ ଲୋକକୋ ଦେଖତା ହୈ ତଥା (ସାଥମେଂ ଵର୍ତତେ ହୁଏ
କେଵଲଜ୍ଞାନକେ କାରଣ ) ସମସ୍ତ ମୂର୍ତ
- ଅମୂର୍ତ ପଦାର୍ଥସମୂହକୋ ଜାନତା ହୈ . ଵହ (କେଵଲ-
ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଯୁକ୍ତ ) ଆତ୍ମା ପରମଶ୍ରୀରୂପୀ କାମିନୀକା (ମୁକ୍ତିସୁନ୍ଦରୀକା ) ଵଲ୍ଲଭ ହୋତା ହୈ .୨୮୦.
ଗାଥା : ୧୬୫ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ] ନିଶ୍ଚଯନଯସେ [ଜ୍ଞାନମ୍ ] ଜ୍ଞାନ
[ଆତ୍ମପ୍ରକାଶଂ ] ସ୍ଵପ୍ରକାଶକ ହୈ; [ତସ୍ମାତ୍ ] ଇସଲିଯେ [ଦର୍ଶନମ୍ ] ଦର୍ଶନ ସ୍ଵପ୍ରକାଶକ ହୈ .
ତଥା ହି
(ମାଲିନୀ)
ଵ୍ଯଵହରଣନଯେନ ଜ୍ଞାନପୁଂଜୋଽଯମାତ୍ମା
ପ୍ରକଟତରସୁ
ଦ୍ରଷ୍ଟିଃ ସର୍ଵଲୋକପ୍ରଦର୍ଶୀ .
ଵିଦିତସକଲମୂର୍ତାମୂର୍ତତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥସାର୍ଥଃ
ସ ଭଵତି ପରମଶ୍ରୀକାମିନୀକାମରୂପଃ
..୨୮୦..
ଣାଣଂ ଅପ୍ପପଯାସଂ ଣିଚ୍ଛଯଣଯଏଣ ଦଂସଣଂ ତମ୍ହା .
ଅପ୍ପା ଅପ୍ପପଯାସୋ ଣିଚ୍ଛଯଣଯଏଣ ଦଂସଣଂ ତମ୍ହା ..୧୬୫..
ଜ୍ଞାନମାତ୍ମପ୍ରକାଶଂ ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ଦର୍ଶନଂ ତସ୍ମାତ.
ଆତ୍ମା ଆତ୍ମପ୍ରକାଶୋ ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ଦର୍ଶନଂ ତସ୍ମାତ..୧୬୫..
ହୈ ଜ୍ଞାନ ନିଶ୍ଚଯ ନିଜପ୍ରକାଶକ , ଇସଲିଯେ ତ୍ଯୋଂ ଦର୍ଶ ହୈ .
ହୈ ଜୀଵ ନିଶ୍ଚଯ ନିଜପ୍ରକାଶକ, ଇସଲିଯେ ତ୍ଯୋଂ ଦର୍ଶ ହୈ ..୧୬୫..