Niyamsar-Hindi (Oriya transliteration). Gatha: 37-43 ; Adhikar-3 : Shuddh BhAv Adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 6 of 21

 

Page 74 of 388
PDF/HTML Page 101 of 415
single page version

ସଂଖ୍ଯାତା ଅସଂଖ୍ଯାତା ଅନନ୍ତାଶ୍ଚ . ଲୋକାକାଶଧର୍ମାଧର୍ମୈକଜୀଵାନାମସଂଖ୍ଯାତପ୍ରଦେଶା ଭଵନ୍ତି .
ଇତରସ୍ଯାଲୋକାକାଶସ୍ଯାନନ୍ତାଃ ପ୍ରଦେଶା ଭଵନ୍ତି . କାଲସ୍ଯୈକପ୍ରଦେଶୋ ଭଵତି, ଅତଃ କାରଣାଦସ୍ଯ
କାଯତ୍ଵଂ ନ ଭଵତି ଅପି ତୁ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵମସ୍ତ୍ଯେଵେତି .
(ଉପେନ୍ଦ୍ରଵଜ୍ରା)
ପଦାର୍ଥରତ୍ନାଭରଣଂ ମୁମୁକ୍ଷୋଃ
କୃତଂ ମଯା କଂଠଵିଭୂଷଣାର୍ଥମ୍
.
ଅନେନ ଧୀମାନ୍ ଵ୍ଯଵହାରମାର୍ଗଂ
ବୁଦ୍ଧ୍ଵା ପୁନର୍ବୋଧତି ଶୁଦ୍ଧମାର୍ଗମ୍
..୫୨..
ପୋଗ୍ଗଲଦଵ୍ଵଂ ମୁତ୍ତଂ ମୁତ୍ତିଵିରହିଯା ହଵଂତି ସେସାଣି .
ଚେଦଣଭାଵୋ ଜୀଵୋ ଚେଦଣଗୁଣଵଜ୍ଜିଯା ସେସା ..୩୭..
ପୁଦ୍ଗଲରୂପ ପରମାଣୁ ଆକାଶକେ ଜିତନେ ଭାଗକୋ ରୋକେଂ ଉତନା ଭାଗ ଵହ ଆକାଶକା
ପ୍ରଦେଶ ହୈ)
. ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ଐସେ ପ୍ରଦେଶ ସଂଖ୍ଯାତ, ଅସଂଖ୍ଯାତ ଔର ଅନନ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ .
ଲୋକାକାଶକୋ, ଧର୍ମକୋ, ଅଧର୍ମକୋ ତଥା ଏକ ଜୀଵକୋ ଅସଂଖ୍ଯାତ ପ୍ରଦେଶ ହୈଂ . ଶେଷ ଜୋ
ଅଲୋକାକାଶ ଉସେ ଅନନ୍ତ ପ୍ରଦେଶ ହୈଂ . କାଲକୋ ଏକ ପ୍ରଦେଶ ହୈ, ଉସ କାରଣସେ ଉସେ କାଯତ୍ଵ
ନହୀଂ ହୈ ପରନ୍ତୁ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵ ହୈ ହୀ .
[ଅବ ଇସ ଦୋ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ :]
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ପଦାର୍ଥୋଂରୂପୀ (ଛହ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂରୂପୀ) ରତ୍ନୋଂକା ଆଭରଣ ମୈଂନେ ମୁମୁକ୍ଷୁକେ
କଣ୍ଠକୀ ଶୋଭାକେ ହେତୁ ବନାଯା ହୈ; ଉସକେ ଦ୍ଵାରା ଧୀମାନ ପୁରୁଷ ଵ୍ଯଵହାରମାର୍ଗକୋ ଜାନକର,
ଶୁଦ୍ଧମାର୍ଗକୋ ଭୀ ଜାନତା ହୈ
.୫୨.
ଆକାଶକେ ପ୍ରଦେଶକୀ ଭାଁତି, କିସୀ ଭୀ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଏକ ପରମାଣୁ ଦ୍ଵାରା ଵ୍ଯପିତ ହୋନେଯୋଗ୍ଯ ଜୋ ଅଂଶ ଉସେ ଉସ
ଦ୍ରଵ୍ଯକା ପ୍ରଦେଶ କହା ଜାତା ହୈ . ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ପୁଦ୍ଗଲ ଏକପ୍ରଦେଶୀ ହୋନେ ପର ଭୀ ପର୍ଯାଯସେ ସ୍କନ୍ଧପନେକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ
ପୁଦ୍ଗଲକୋ ଦୋ ପ୍ରଦେଶୋଂସେ ଲେକର ଅନନ୍ତ ପ୍ରଦେଶ ଭୀ ସମ୍ଭଵ ହୋତେ ହୈଂ .
ହୈ ମୂର୍ତପୁଦ୍ଗଲ ଶେଷ ପାଁଚୋଂ ହୀ ଅମୂର୍ତିକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ .
ହୈ ଜୀଵ ଚେତନ, ଶେଷ ପାଁଚୋଂ ଚେତନାଗୁଣଶୂନ୍ଯ ହୈ ..୩୭..

Page 75 of 388
PDF/HTML Page 102 of 415
single page version

ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯଂ ମୂର୍ତଂ ମୂର୍ତିଵିରହିତାନି ଭଵନ୍ତି ଶେଷାଣି .
ଚୈତନ୍ଯଭାଵୋ ଜୀଵଃ ଚୈତନ୍ଯଗୁଣଵର୍ଜିତାନି ଶେଷାଣି ..୩୭..
ଅଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯଵ୍ଯାଖ୍ଯାନୋପସଂହାରୋଯମ୍ .
ତେଷୁ ମୂଲପଦାର୍ଥେଷୁ ପୁଦ୍ଗଲସ୍ଯ ମୂର୍ତତ୍ଵମ୍, ଇତରେଷାମମୂର୍ତତ୍ଵମ୍ . ଜୀଵସ୍ଯ ଚେତନତ୍ଵମ୍,
ଇତରେଷାମଚେତନତ୍ଵମ୍ . ସ୍ଵଜାତୀଯଵିଜାତୀଯବନ୍ଧାପେକ୍ଷଯା ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲଯୋରଶୁଦ୍ଧତ୍ଵମ୍, ଧର୍ମାଦୀନାଂ ଚତୁର୍ଣାଂ
ଵିଶେଷଗୁଣାପେକ୍ଷଯା ଶୁଦ୍ଧତ୍ଵମେଵେତି .
(ମାଲିନୀ)
ଇତି ଲଲିତପଦାନାମାଵଲିର୍ଭାତି ନିତ୍ଯଂ
ଵଦନସରସିଜାତେ ଯସ୍ଯ ଭଵ୍ଯୋତ୍ତମସ୍ଯ
.
ସପଦି ସମଯସାରସ୍ତସ୍ଯ ହୃତ୍ପୁଣ୍ଡରୀକେ
ଲସତି ନିଶିତବୁଦ୍ଧେଃ କିଂ ପୁନଶ୍ଚିତ୍ରମେତତ
..୫୩..
ଗାଥା : ୩୭ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯଂ ] ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯ [ମୂର୍ତଂ ] ମୂର୍ତ ହୈ,
[ଶେଷାଣି ] ଶେଷ ଦ୍ରଵ୍ଯ [ମୂର୍ତିଵିରହିତାନି ] ମୂର୍ତତ୍ଵ ରହିତ [ଭଵନ୍ତି ] ହୈଂ; [ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ
[ଚୈତନ୍ଯଭାଵଃ ] ଚୈତନ୍ଯଭାଵଵାଲା ହୈ, [ଶେଷାଣି ] ଶେଷ ଦ୍ରଵ୍ଯ [ଚୈତନ୍ଯଗୁଣଵର୍ଜିତାନି ]
ଚୈତନ୍ଯଗୁଣ ରହିତ ହୈଂ
.
ଟୀକା :ଯହ, ଅଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ସମ୍ବନ୍ଧୀ କଥନକା ଉପସଂହାର ହୈ .
ଉନ (ପୂର୍ଵୋକ୍ତ) ମୂଲ ପଦାର୍ଥୋଂମେଂ ପୁଦ୍ଗଲ ମୂର୍ତ ହୈ, ଶେଷ ଅମୂର୍ତ ହୈଂ; ଜୀଵ ଚେତନ ହୈ,
ଶେଷ ଅଚେତନ ହୈଂ; ସ୍ଵଜାତୀଯ ଔର ଵିଜାତୀଯ ବନ୍ଧନକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ଜୀଵ ତଥା ପୁଦ୍ଗଲକୋ
(ବନ୍ଧଦଶାମେଂ) ଅଶୁଦ୍ଧପନା ହୋତା ହୈ, ଧର୍ମାଦି ଚାର ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଵିଶେଷଗୁଣକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ
(ସଦା) ଶୁଦ୍ଧପନା ହୀ ହୈ
.
[ଅବ ଇସ ଅଜୀଵ ଅଧିକାରକୀ ଅନ୍ତିମ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ
ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ଇସପ୍ରକାର ଲଲିତ ପଦୋଂକୀ ପଂକ୍ତି ଜିସ ଭଵ୍ଯୋତ୍ତମକେ ମୁଖାରଵିଂଦମେଂ
ସଦା ଶୋଭତୀ ହୈ, ଉସ ତୀକ୍ଷ୍ଣ ବୁଦ୍ଧିଵାଲେ ପୁରୁଷକେ ହୃଦଯକମଲମେଂ ଶୀଘ୍ର ସମଯସାର (ଶୁଦ୍ଧ
ଆତ୍ମା) ପ୍ରକାଶିତ ହୋତା ହୈ . ଔର ଇସମେଂ ଆଶ୍ଚର୍ଯ କ୍ଯା ହୈ .୫୩.

Page 76 of 388
PDF/HTML Page 103 of 415
single page version

ଇତି ସୁକଵିଜନପଯୋଜମିତ୍ରପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯପ୍ରସରଵର୍ଜିତଗାତ୍ରମାତ୍ରପରିଗ୍ରହଶ୍ରୀପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵଵିରଚିତାଯାଂ
ନିଯମସାରଵ୍ଯାଖ୍ଯାଯାଂ ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତୌ ଅଜୀଵାଧିକାରୋ ଦ୍ଵିତୀଯଃ ଶ୍ରୁତସ୍କନ୍ଧଃ ..
ଇସପ୍ରକାର, ସୁକଵିଜନରୂପୀ କମଲୋଂକେ ଲିଯେ ଜୋ ସୂର୍ଯ ସମାନ ହୈଂ ଔର ପାଁଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ
ଫୈ ଲାଵ ରହିତ ଦେହମାତ୍ର ଜିନ୍ହେଂ ପରିଗ୍ରହ ଥା ଐସେ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଦ୍ଵାରା ରଚିତ ନିଯମସାରକୀ
ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତି ନାମକ ଟୀକାମେଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵପ୍ରଣୀତ ଶ୍ରୀ ନିଯମସାର
ପରମାଗମକୀ ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥ ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵଵିରଚିତ ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତିନାମକ ଟୀକାମେଂ)
ଅଜୀଵ ଅଧିକାର ନାମକା ଦୂସରା ଶ୍ରୁତସ୍କନ୍ଧ ସମାପ୍ତ ହୁଆ .

Page 77 of 388
PDF/HTML Page 104 of 415
single page version

ଶୁଦ୍ଧଭାଵ ଅଧିକାର
ଅଥେଦାନୀଂ ଶୁଦ୍ଧଭାଵାଧିକାର ଉଚ୍ଯତେ .
ଜୀଵାଦିବହିତ୍ତଚ୍ଚଂ ହେଯମୁଵାଦେଯମପ୍ପଣୋ ଅପ୍ପା .
କମ୍ମୋପାଧିସମୁବ୍ଭଵଗୁଣପଜ୍ଜାଏହିଂ ଵଦିରିତ୍ତୋ ..୩୮..
ଜୀଵାଦିବହିସ୍ତତ୍ତ୍ଵଂ ହେଯମୁପାଦେଯମାତ୍ମନଃ ଆତ୍ମା .
କର୍ମୋପାଧିସମୁଦ୍ଭଵଗୁଣପର୍ଯାଯୈର୍ଵ୍ଯତିରିକ୍ତ : ..୩୮..
ହେଯୋପାଦେଯତତ୍ତ୍ଵସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ.
ଜୀଵାଦିସପ୍ତତତ୍ତ୍ଵଜାତଂ ପରଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵାନ୍ନ ହ୍ଯୁପାଦେଯମ୍ . ଆତ୍ମନଃ ସହଜଵୈରାଗ୍ଯପ୍ରାସାଦ-
ଶିଖରଶିଖାମଣେଃ ପରଦ୍ରଵ୍ଯପରାଙ୍ମୁଖସ୍ଯ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯପ୍ରସରଵର୍ଜିତଗାତ୍ରମାତ୍ରପରିଗ୍ରହସ୍ଯ ପରମଜିନ-
ଅବ ଶୁଦ୍ଧଭାଵ ଅଧିକାର କହା ଜାତା ହୈ .
ଗାଥା : ୩୮ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଜୀଵାଦିବହିସ୍ତତ୍ତ୍ଵଂ ] ଜୀଵାଦି ବାହ୍ଯତତ୍ତ୍ଵ [ହେଯମ୍ ]
ହେଯ ହୈଂ; [କର୍ମ୍ମୋପାଧିସମୁଦ୍ଭଵଗୁଣପର୍ଯାଯୈଃ ] କର୍ମୋପାଧିଜନିତ ଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂସେ [ଵ୍ଯତିରିକ୍ତଃ ]
ଵ୍ଯତିରିକ୍ତ [ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା [ଆତ୍ମନଃ ] ଆତ୍ମାକୋ [ଉପାଦେଯମ୍ ] ଉପାଦେଯ ହୈ
.
ଟୀକା :ଯହ, ହେଯ ଔର ଉପାଦେଯ ତତ୍ତ୍ଵକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ .
ଜୀଵାଦି ସାତ ତତ୍ତ୍ଵୋଂକା ସମୂହ ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ହୋନେକେ କାରଣ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଉପାଦେଯ ନହୀଂ ହୈ . ସହଜ
ହୈ ହେଯ ସବ ବହିତତ୍ତ୍ଵ ଯେ ଜୀଵାଦି, ଆତ୍ମା ଗ୍ରାହ୍ଯ ହୈ .
ଅରୁ କର୍ମସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ଗୁଣପର୍ଯାଯସେ ଵହ ବାହ୍ଯ ହୈ ..୩୮..

Page 78 of 388
PDF/HTML Page 105 of 415
single page version

ଯୋଗୀଶ୍ଵରସ୍ଯ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯନିଶିତମତେରୁପାଦେଯୋ ହ୍ଯାତ୍ମା . ଔଦଯିକାଦିଚତୁର୍ଣାଂ ଭାଵାନ୍ତରାଣାମଗୋଚରତ୍ଵାଦ୍
ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵନୋକର୍ମୋପାଧିସମୁପଜନିତଵିଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯରହିତଃ, ଅନାଦିନିଧନାମୂର୍ତାତୀନ୍ଦ୍ରିଯସ୍ଵଭାଵଶୁଦ୍ଧ-
ସହଜପରମପାରିଣାମିକଭାଵସ୍ଵଭାଵକାରଣପରମାତ୍ମା ହ୍ଯାତ୍ମା
. ଅତ୍ଯାସନ୍ନଭଵ୍ଯଜୀଵାନାମେଵଂଭୂତଂ
ନିଜପରମାତ୍ମାନମନ୍ତରେଣ ନ କିଂଚିଦୁପାଦେଯମସ୍ତୀତି .
(ମାଲିନୀ)
ଜଯତି ସମଯସାରଃ ସର୍ଵତତ୍ତ୍ଵୈକସାରଃ
ସକଲଵିଲଯଦୂରଃ ପ୍ରାସ୍ତଦୁର୍ଵାରମାରଃ
.
ଦୁରିତତରୁକୁଠାରଃ ଶୁଦ୍ଧବୋଧାଵତାରଃ
ସୁଖଜଲନିଧିପୂରଃ କ୍ଲେଶଵାରାଶିପାରଃ
..୫୪..
ଵୈରାଗ୍ଯରୂପୀ ମହଲକେ ଶିଖରକା ଜୋ ଶିଖାମଣି ହୈ, ପରଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଜୋ ପରାଙ୍ମୁଖ ହୈ, ପାଁଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ
ଫୈ ଲାଵ ରହିତ ଦେହମାତ୍ର ଜିସେ ପରିଗ୍ରହ ହୈ, ଜୋ ପରମ ଜିନଯୋଗୀଶ୍ଵର ହୈ, ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଜିସକୀ ତୀକ୍ଷ୍ଣ
ବୁଦ୍ଧି ହୈ
ଐସେ ଆତ୍ମାକୋ ‘ଆତ୍ମା’ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଉପାଦେଯ ହୈ . ଔଦଯିକ ଆଦି ଚାର
ଭାଵାନ୍ତରୋଂକୋ ଅଗୋଚର ହୋନେସେ ଜୋ (କାରଣପରମାତ୍ମା) ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ, ଭାଵକର୍ମ, ଔର ନୋକର୍ମରୂପ
ଉପାଧିସେ ଜନିତ ଵିଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂ ରହିତ ହୈ, ତଥା ଅନାଦି - ଅନନ୍ତ ଅମୂର୍ତ ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯସ୍ଵଭାଵଵାଲା
ଶୁଦ୍ଧ - ସହଜ - ପରମ - ପାରିଣାମିକଭାଵ ଜିସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈଐସା କାରଣପରମାତ୍ମା ଵହ ଵାସ୍ତଵମେଂ
‘ଆତ୍ମା’ ହୈ . ଅତି - ଆସନ୍ନ ଭଵ୍ଯଜୀଵୋଂକୋ ଐସେ ନିଜ ପରମାତ୍ମାକେ ଅତିରିକ୍ତ (ଅନ୍ଯ) କୁଛ
ଉପାଦେଯ ନହୀଂ ହୈ .
[ଅବ ୩୮ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ
ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ :]
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ସର୍ଵ ତତ୍ତ୍ଵୋଂମେଂ ଜୋ ଏକ ସାର ହୈ, ଜୋ ସମସ୍ତ ନଷ୍ଟ ହୋନେଯୋଗ୍ଯ ଭାଵୋଂସେ
ଦୂର ହୈ, ଜିସନେ ଦୁର୍ଵାର କାମକୋ ନଷ୍ଟ କିଯା ହୈ, ଜୋ ପାପରୂପ ଵୃକ୍ଷକୋ ଛେଦନେଵାଲା କୁଠାର ହୈ, ଜୋ
ଶୁଦ୍ଧ ଜ୍ଞାନକା ଅଵତାର ହୈ, ଜୋ ସୁଖସାଗରକୀ ବାଢ଼ ହୈ ଔର ଜୋ କ୍ଲେଶୋଦଧିକା କିନାରା ହୈ, ଵହ
ସମଯସାର (ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମା) ଜଯଵନ୍ତ ଵର୍ତତା ହୈ
.୫୪.
୧. ଶିଖାମଣି = ଶିଖରକୀ ଚୋଟୀକେ ଊ ପରକା ରତ୍ନ; ଚୂଡାମଣି; କଲଗୀକା ରତ୍ନ .
୨. ଭାଵାଂତର = ଅନ୍ଯ ଭାଵ . [ଔଦଯିକ, ଔପଶମିକ, କ୍ଷାଯୋପଶମିକ, ଔର କ୍ଷାଯିକଯହ ଚାର ଭାଵ
ପରମପାରିଣାମିକଭାଵସେ ଅନ୍ଯ ହୋନେକେ କାରଣ ଉନ୍ହେଂ ଭାଵାନ୍ତର କହା ହୈ . ପରମପାରିଣାମିକଭାଵ ଜିସକା ସ୍ଵଭାଵ
ହୈ ଐସା କାରଣପରମାତ୍ମା ଇନ ଚାର ଭାଵାଂତରୋଂକୋ ଅଗୋଚର ହୈ .]

Page 79 of 388
PDF/HTML Page 106 of 415
single page version

ଣୋ ଖଲୁ ସହାଵଠାଣା ଣୋ ମାଣଵମାଣଭାଵଠାଣା ଵା .
ଣୋ ହରିସଭାଵଠାଣା ଣୋ ଜୀଵସ୍ସାହରିସ୍ସଠାଣା ଵା ..9..
ନ ଖଲୁ ସ୍ଵଭାଵସ୍ଥାନାନି ନ ମାନାପମାନଭାଵସ୍ଥାନାନି ଵା .
ନ ହର୍ଷଭାଵସ୍ଥାନାନି ନ ଜୀଵସ୍ଯାହର୍ଷସ୍ଥାନାନି ଵା ..9..
ନିର୍ଵିକଲ୍ପତତ୍ତ୍ଵସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ.
ତ୍ରିକାଲନିରୁପାଧିସ୍ଵରୂପସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧଜୀଵାସ୍ତିକାଯସ୍ଯ ନ ଖଲୁ ଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵସ୍ଥାନାନି .
ପ୍ରଶସ୍ତାପ୍ରଶସ୍ତସମସ୍ତମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାଭାଵାନ୍ନ ଚ ମାନାପମାନହେତୁଭୂତକର୍ମୋଦଯସ୍ଥାନାନି . ନ ଖଲୁ ଶୁଭ-
ପରିଣତେରଭାଵାଚ୍ଛୁଭକର୍ମ, ଶୁଭକର୍ମାଭାଵାନ୍ନ ସଂସାରସୁଖଂ, ସଂସାରସୁଖସ୍ଯାଭାଵାନ୍ନ ହର୍ଷସ୍ଥାନାନି .
ଚାଶୁଭପରିଣତେରଭାଵାଦଶୁଭକର୍ମ, ଅଶୁଭକର୍ମାଭାଵାନ୍ନ ଦୁଃଖଂ, ଦୁଃଖାଭାଵାନ୍ନ ଚାହର୍ଷସ୍ଥାନାନି ଚେତି .
ଗାଥା : ୩୯ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଜୀଵସ୍ଯ ] ଜୀଵକୋ [ଖଲୁ ] ଵାସ୍ତଵମେଂ [ନ
ସ୍ଵଭାଵସ୍ଥାନାନି ] ସ୍ଵଭାଵସ୍ଥାନ (ଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵକେ ସ୍ଥାନ) ନହୀଂ ହୈଂ, [ନ
ମାନାପମାନଭାଵସ୍ଥାନାନି ଵା ] ମାନାପମାନଭାଵକେ ସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ, [ନ ହର୍ଷଭାଵସ୍ଥାନାନି ]
ହର୍ଷଭାଵକେ ସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ [ଵା ] ଯା [ନ ଅହର୍ଷସ୍ଥାନାନି ] ଅହର୍ଷକେ ସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ
.
ଟୀକା :ଯହ, ନିର୍ଵିକଲ୍ପ ତତ୍ତ୍ଵକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ .
ତ୍ରିକାଲ - ନିରୁପାଧି ଜିସକା ସ୍ଵରୂପ ହୈ ଐସେ ଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵାସ୍ତିକାଯକୋ ଵାସ୍ତଵମେଂ
ଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵସ୍ଥାନ (ଵିଭାଵରୂପ ସ୍ଵଭାଵକେ ସ୍ଥାନ) ନହୀଂ ହୈଂ; (ଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵାସ୍ତିକାଯକୋ)
ପ୍ରଶସ୍ତ ଯା ଅପ୍ରଶସ୍ତ ସମସ୍ତ ମୋହ - ରାଗ - ଦ୍ଵେଷକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ମାନ - ଅପମାନକେ ହେତୁଭୂତ
କର୍ମୋଦଯକେ ସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ; (ଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵାସ୍ତିକାଯକୋ) ଶୁଭ ପରିଣତିକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଶୁଭ
କର୍ମ ନହୀଂ ହୈ, ଶୁଭ କର୍ମକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ସଂସାରସୁଖ ନହୀଂ ହୈ, ସଂସାରସୁଖକା ଅଭାଵ
ହୋନେସେ ହର୍ଷସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ; ଔର (ଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵାସ୍ତିକାଯକୋ) ଅଶୁଭ ପରିଣତିକା ଅଭାଵ
ହୋନେସେ ଅଶୁଭ କର୍ମ ନହୀଂ ହୈ, ଅଶୁଭ କର୍ମକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଦୁଃଖ ନହୀଂ ହୈ, ଦୁଃଖକା
ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଅହର୍ଷସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ
.
ମାନାପମାନ, ସ୍ଵଭାଵକେ ନହିଂ ସ୍ଥାନ ହୋତେ ଜୀଵକେ .
ହୋତେ ନ ହର୍ଷସ୍ଥାନ ଭୀ, ନହିଂ ସ୍ଥାନ ଔର ଅହର୍ଷକେ ..୩୯..

Page 80 of 388
PDF/HTML Page 107 of 415
single page version

(ଶାର୍ଦୂଲଵିକ୍ରୀଡିତ)
ପ୍ରୀତ୍ଯପ୍ରୀତିଵିମୁକ୍ତ ଶାଶ୍ଵତପଦେ ନିଃଶେଷତୋଽନ୍ତର୍ମୁଖ-
ନିର୍ଭେଦୋଦିତଶର୍ମନିର୍ମିତଵିଯଦ୍ବିମ୍ବାକୃତାଵାତ୍ମନି
.
ଚୈତନ୍ଯାମୃତପୂରପୂର୍ଣଵପୁଷେ ପ୍ରେକ୍ଷାଵତାଂ ଗୋଚରେ
ବୁଦ୍ଧିଂ କିଂ ନ କରୋଷି ଵାଞ୍ଛସି ସୁଖଂ ତ୍ଵଂ ସଂସୃତେର୍ଦୁଷ୍କୃତେଃ
..୫୫..
ଣୋ ଠିଦିବଂଧଟ୍ଠାଣା ପଯଡିଟ୍ଠାଣା ପଦେସଠାଣା ଵା .
ଣୋ ଅଣୁଭାଗଟ୍ଠାଣା ଜୀଵସ୍ସ ଣ ଉଦଯଠାଣା ଵା ..୪୦..
ନ ସ୍ଥିତିବଂଧସ୍ଥାନାନି ପ୍ରକୃତିସ୍ଥାନାନି ପ୍ରଦେଶସ୍ଥାନାନି ଵା .
ନାନୁଭାଗସ୍ଥାନାନି ଜୀଵସ୍ଯ ନୋଦଯସ୍ଥାନାନି ଵା ..୪୦..
[ଅବ ୩୯ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ :]
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ଜୋ ପ୍ରୀତିଅପ୍ରୀତି ରହିତ ଶାଶ୍ଵତ ପଦ ହୈ, ଜୋ ସର୍ଵଥା
ଅନ୍ତର୍ମୁଖ ଔର ନିର୍ଭେଦରୂପସେ ପ୍ରକାଶମାନ ଐସେ ସୁଖକା ବନା ହୁଆ ହୈ, ନଭମଣ୍ଡଲ ସମାନ
ଆକୃତିଵାଲା (ଅର୍ଥାତ୍ ନିରାକାର
ଅରୂପୀ) ହୈ, ଚୈତନ୍ଯାମୃତକେ ପୂରସେ ଭରା ହୁଆ ଜିସକା
ସ୍ଵରୂପ ହୈ, ଜୋ ଵିଚାରଵନ୍ତ ଚତୁର ପୁରୁଷୋଂକୋ ଗୋଚର ହୈଐସେ ଆତ୍ମାମେଂ ତୂ ରୁଚି କ୍ଯୋଂ ନହୀଂ କରତା
ଔର ଦୁଷ୍କୃତରୂପ ସଂସାରକେ ସୁଖକୀ ଵାଂଛା କ୍ଯୋଂ କରତା ହୈ ? ୫୫.
ଗାଥା : ୪୦ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଜୀଵସ୍ଯ ] ଜୀଵକୋ [ନ ସ୍ଥିତିବନ୍ଧସ୍ଥାନାନି ]
ସ୍ଥିତିବନ୍ଧସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ, [ପ୍ରକୃତିସ୍ଥାନାନି ] ପ୍ରକୃତିସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ, [ପ୍ରଦେଶସ୍ଥାନାନି ଵା ]
ପ୍ରଦେଶସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ, [ନ ଅନୁଭାଗସ୍ଥାନାନି ] ଅନୁଭାଗସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ [ଵା ] ଅଥଵା [ନ
ଉଦଯସ୍ଥାନାନି ]
ଉଦଯସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ
.
ନହିଂ ପ୍ରକୃତି ସ୍ଥାନ - ପ୍ରଦେଶ ସ୍ଥାନ, ନ ଔର ସ୍ଥିତି - ବନ୍ଧସ୍ଥାନ ନହିଂ .
ନହିଂ ଜୀଵକେ ଅନୁଭାଗସ୍ଥାନ ତଥା ଉଦଯକେ ସ୍ଥାନ ନହିଂ ..୪୦..

Page 81 of 388
PDF/HTML Page 108 of 415
single page version

ଅତ୍ର ପ୍ରକୃତିସ୍ଥିତ୍ଯନୁଭାଗପ୍ରଦେଶବନ୍ଧୋଦଯସ୍ଥାନନିଚଯୋ ଜୀଵସ୍ଯ ନ ସମସ୍ତୀତ୍ଯୁକ୍ତ ମ୍ .
ନିତ୍ଯନିରୁପରାଗସ୍ଵରୂପସ୍ଯ ନିରଂଜନନିଜପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵସ୍ଯ ନ ଖଲୁ ଜଘନ୍ଯମଧ୍ଯମୋତ୍କୃଷ୍ଟଦ୍ରଵ୍ଯ-
କର୍ମସ୍ଥିତିବଂଧସ୍ଥାନାନି . ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦ୍ଯଷ୍ଟଵିଧକର୍ମଣାଂ ତତ୍ତଦ୍ଯୋଗ୍ଯପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵାକାରଃ ପ୍ରକୃତିବନ୍ଧଃ,
ତସ୍ଯ ସ୍ଥାନାନି ନ ଭଵନ୍ତି . ଅଶୁଦ୍ଧାନ୍ତସ୍ତତ୍ତ୍ଵକର୍ମପୁଦ୍ଗଲଯୋଃ ପରସ୍ପରପ୍ରଦେଶାନୁପ୍ରଵେଶଃ ପ୍ରଦେଶବନ୍ଧଃ,
ଅସ୍ଯ ବଂଧସ୍ଯ ସ୍ଥାନାନି ଵା ନ ଭଵନ୍ତି . ଶୁଭାଶୁଭକର୍ମଣାଂ ନିର୍ଜରାସମଯେ ସୁଖଦୁଃଖଫଲ-
ପ୍ରଦାନଶକ୍ତି ଯୁକ୍ତୋ ହ୍ଯନୁଭାଗବନ୍ଧଃ, ଅସ୍ଯ ସ୍ଥାନାନାଂ ଵା ନ ଚାଵକାଶଃ . ନ ଚ ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵକର୍ମୋଦଯ-
ସ୍ଥାନାନାମପ୍ଯଵକାଶୋଽସ୍ତି ଇତି .
ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିଭିଃ
(ମାଲିନୀ)
‘‘ନ ହି ଵିଦଧତି ବଦ୍ଧସ୍ପୃଷ୍ଟଭାଵାଦଯୋଽମୀ
ସ୍ଫୁ ଟମୁପରିତରନ୍ତୋଽପ୍ଯେତ୍ଯ ଯତ୍ର ପ୍ରତିଷ୍ଠାମ୍
.
ଟୀକା :ଯହାଁ (ଇସ ଗାଥାମେଂ) ପ୍ରକୃତିବନ୍ଧ, ସ୍ଥିତିବନ୍ଧ, ଅନୁଭାଗବନ୍ଧ ଔର
ପ୍ରଦେଶବନ୍ଧକେ ସ୍ଥାନୋଂକା ତଥା ଉଦଯକେ ସ୍ଥାନୋଂକା ସମୂହ ଜୀଵକୋ ନହୀଂ ହୈ ଐସା କହା ହୈ .
ସଦା ନିରୁପରାଗ ଜିସକା ସ୍ଵରୂପ ହୈ ଐସେ ନିରଂଜନ (ନିର୍ଦୋଷ) ନିଜ ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୋ
ଵାସ୍ତଵମେଂ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମକେ ଜଘନ୍ଯ, ମଧ୍ଯମ ଯା ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ସ୍ଥିତିବଂଧକେ ସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ . ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦି
ଅଷ୍ଟଵିଧ କର୍ମୋଂମେଂ ଉସ - ଉସ କର୍ମକେ ଯୋଗ୍ଯ ଐସା ଜୋ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକା ସ୍ଵ - ଆକାର ଵହ ପ୍ରକୃତିବନ୍ଧ
ହୈ; ଉସକେ ସ୍ଥାନ (ନିରଂଜନ ନିଜ ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୋ) ନହୀଂ ହୈଂ . ଅଶୁଦ୍ଧ ଅନ୍ତଃତତ୍ତ୍ଵକେ (ଅଶୁଦ୍ଧ
ଆତ୍ମାକେ) ଔର କର୍ମପୁଦ୍ଗଲକେ ପ୍ରଦେଶୋଂକା ପରସ୍ପର ପ୍ରଵେଶ ଵହ ପ୍ରଦେଶବନ୍ଧ ହୈ; ଇସ ବନ୍ଧକେ ସ୍ଥାନ
ଭୀ (ନିରଂଜନ ନିଜ ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୋ) ନହୀଂ ହୈଂ
. ଶୁଭାଶୁଭ କର୍ମକୀ ନିର୍ଜରାକେ ସମଯ ସୁଖଦୁଃଖରୂପ
ଫଲ ଦେନେକୀ ଶକ୍ତିଵାଲା ଵହ ଅନୁଭାଗବନ୍ଧ ହୈ; ଇସକେ ସ୍ଥାନୋଂକା ଭୀ ଅଵକାଶ (ନିରଂଜନ ନିଜ
ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ) ନହୀଂ ହୈ
. ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ ତଥା ଭାଵକର୍ମକେ ଉଦଯକେ ସ୍ଥାନୋଂକା ଭୀ ଅଵକାଶ
(ନିରଂଜନ ନିଜ ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ) ନହୀଂ ହୈ .
ଇସପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଦେଵ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ (ଶ୍ରୀ ସମଯସାରକୀ ଆତ୍ମଖ୍ଯାତି
ନାମକ ଟୀକାମେଂ ୧୧ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି :
‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ଜଗତ ମୋହରହିତ ହୋକର ସର୍ଵ ଓରସେ ପ୍ରକାଶମାନ ଐସେ ଉସ ସମ୍ଯକ୍
ନିରୁପରାଗ = ଉପରାଗ ରହିତ . [ଉପରାଗ = କିସୀ ପଦାର୍ଥମେଂ, ଅନ୍ଯ ଉପାଧିକୀ ସମୀପତାକେ ନିମିତ୍ତସେ ହୋନେଵାଲା
ଉପାଧିକେ ଅନୁରୂପ ଵିକାରୀ ଭାଵ; ଔପାଧିକ ଭାଵ; ଵିକାର; ମଲିନତା .]

Page 82 of 388
PDF/HTML Page 109 of 415
single page version

ଅନୁଭଵତୁ ତମେଵ ଦ୍ଯୋତମାନଂ ସମନ୍ତାତ
ଜଗଦପଗତମୋହୀଭୂଯ ସମ୍ଯକ୍ସ୍ଵଭାଵମ୍ ..’’
ତଥା ହି
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
ନିତ୍ଯଶୁଦ୍ଧଚିଦାନନ୍ଦସଂପଦାମାକରଂ ପରମ୍ .
ଵିପଦାମିଦମେଵୋଚ୍ଚୈରପଦଂ ଚେତଯେ ପଦମ୍ ..୫୬..
(ଵସନ୍ତତିଲକା)
ଯଃ ସର୍ଵକର୍ମଵିଷଭୂରୁହସଂଭଵାନି
ମୁକ୍ତ୍ଵା ଫଲାନି ନିଜରୂପଵିଲକ୍ଷଣାନି
.
ଭୁଂକ୍ତେ ଽଧୁନା ସହଜଚିନ୍ମଯମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଂ
ପ୍ରାପ୍ନୋତି ମୁକ୍ତି ମଚିରାଦିତି ସଂଶଯଃ କଃ
..୫୭..
ଣୋ ଖଇଯଭାଵଠାଣା ଣୋ ଖଯଉଵସମସହାଵଠାଣା ଵା .
ଓଦଇଯଭାଵଠାଣା ଣୋ ଉଵସମଣେ ସହାଵଠାଣା ଵା ..୪୧..
ସ୍ଵଭାଵକା ହୀ ଅନୁଭଵ କରୋ କି ଜିସମେଂ ଯହ ବଦ୍ଧସ୍ପୃଷ୍ଟତ୍ଵ ଆଦି ଭାଵ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋକର ସ୍ପଷ୍ଟରୂପସେ
ଊପର ତୈରତେ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵାସ୍ତଵମେଂ ସ୍ଥିତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତେ
.’’
ଔର (୪୦ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଦୋ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ ) :
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ଜୋ ନିତ୍ଯ-ଶୁଦ୍ଧ ଚିଦାନନ୍ଦରୂପୀ ସମ୍ପଦାଓଂକୀ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଖାନ ହୈ ତଥା
ଜୋ ଵିପଦାଓଂକା ଅତ୍ଯନ୍ତରୂପସେ ଅପଦ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜହାଁ ଵିପଦା ବିଲକୁଲ ନହୀଂ ହୈ ) ଐସେ ଇସୀ
ପଦକା ମୈଂ ଅନୁଭଵ କରତା ହୂଁ
.୫୬.
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] (ଅଶୁଭ ତଥା ଶୁଭ) ସର୍ଵ କର୍ମରୂପୀ ଵିଷଵୃକ୍ଷୋଂସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେଵାଲେ,
ନିଜରୂପସେ ଵିଲକ୍ଷଣ ଐସେ ଫଲୋଂକୋ ଛୋଡ଼କର ଜୋ ଜୀଵ ଇସୀସମଯ ସହଜଚୈତନ୍ଯମଯ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୋ
ଭୋଗତା ହୈ, ଵହ ଜୀଵ ଅଲ୍ପ କାଲମେଂ ମୁକ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ
ଇସମେଂ କ୍ଯା ସଂଶଯ ହୈ ? ୫୭.
ନହିଂ ସ୍ଥାନ କ୍ଷାଯିକଭାଵକେ, କ୍ଷାଯୋପଶମିକ ତଥା ନହୀଂ .
ନହିଂ ସ୍ଥାନ ଉପଶମଭାଵକେ, ହୋତେ ଉଦଯକେ ସ୍ଥାନ ନହିଂ ..୪୧..

Page 83 of 388
PDF/HTML Page 110 of 415
single page version

ନ କ୍ଷାଯିକଭାଵସ୍ଥାନାନି ନ କ୍ଷଯୋପଶମସ୍ଵଭାଵସ୍ଥାନାନି ଵା .
ଔଦଯିକଭାଵସ୍ଥାନାନି ନୋପଶମସ୍ଵଭାଵସ୍ଥାନାନି ଵା ..୪୧..
ଚତୁର୍ଣାଂ ଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵାନାଂ ସ୍ଵରୂପକଥନଦ୍ଵାରେଣ ପଂଚମଭାଵସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ.
କର୍ମଣାଂ କ୍ଷଯେ ଭଵଃ କ୍ଷାଯିକଭାଵଃ . କର୍ମଣାଂ କ୍ଷଯୋପଶମେ ଭଵଃ କ୍ଷାଯୋପଶମିକଭାଵଃ .
କର୍ମଣାମୁଦଯେ ଭଵଃ ଔଦଯିକଭାଵଃ . କର୍ମଣାମୁପଶମେ ଭଵଃ ଔପଶମିକ ଭାଵଃ . ସକଲକର୍ମୋପାଧି-
ଵିନିର୍ମୁକ୍ତ : ପରିଣାମେ ଭଵଃ ପାରିଣାମିକଭାଵଃ . ଏଷୁ ପଂଚସୁ ତାଵଦୌପଶମିକଭାଵୋ ଦ୍ଵିଵିଧଃ,
କ୍ଷାଯିକଭାଵଶ୍ଚ ନଵଵିଧଃ, କ୍ଷାଯୋପଶମିକଭାଵୋଽଷ୍ଟାଦଶଭେଦଃ, ଔଦଯିକଭାଵ ଏକଵିଂଶତିଭେଦଃ,
ପାରିଣାମିକଭାଵସ୍ତ୍ରିଭେଦଃ
. ଅଥୌପଶମିକଭାଵସ୍ଯ ଉପଶମସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵମ୍ ଉପଶମଚାରିତ୍ରମ୍ ଚ .
କ୍ଷାଯିକଭାଵସ୍ଯ କ୍ଷାଯିକସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଂ, ଯଥାଖ୍ଯାତଚାରିତ୍ରଂ, କେଵଲଜ୍ଞାନଂ କେଵଲଦର୍ଶନଂ ଚ, ଅନ୍ତରାଯ-
ଗାଥା : ୪୧ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ନ କ୍ଷାଯିକଭାଵସ୍ଥାନାନି ] ଜୀଵକୋ କ୍ଷାଯିକଭାଵକେ
ସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ, [ନ କ୍ଷଯୋପଶମସ୍ଵଭାଵସ୍ଥାନାନି ଵା ] କ୍ଷଯୋପଶମସ୍ଵଭାଵକେ ସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ,
[ଔଦଯିକଭାଵସ୍ଥାନାନି ] ଔଦଯିକଭାଵକେ ସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ [ଵା ] ଅଥଵା [ନ
ଉପଶମସ୍ଵଭାଵସ୍ଥାନାନି ]
ଉପଶମସ୍ଵଭାଵକେ ସ୍ଥାନ ନହୀଂ ହୈଂ
.
ଟୀକା :ଚାର ଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵୋଂକେ ସ୍ଵରୂପକଥନ ଦ୍ଵାରା ପଂଚମଭାଵକେ ସ୍ଵରୂପକା ଯହ
କଥନ ହୈ .
କର୍ମୋଂକା କ୍ଷଯ ହୋନେପର ଜୋ ଭାଵ ହୋ ଵହ କ୍ଷାଯିକଭାଵ ହୈ . କର୍ମୋଂକା କ୍ଷଯୋପଶମ ହୋନେପର
ଜୋ ଭାଵ ହୋ ଵହ କ୍ଷାଯୋପଶମିକଭାଵ ହୈ . କର୍ମୋଂକା ଉଦଯ ହୋନେପର ଜୋ ଭାଵ ହୋ ଵହ ଔଦଯିକଭାଵ
ହୈ . କର୍ମୋଂକା ଉପଶମ ହୋନେପର ଜୋ ଭାଵ ହୋ ଵହ ଔପଶମିକଭାଵ ହୈ . ସକଲ କର୍ମୋପାଧିସେ ଵିମୁକ୍ତ
ଐସା, ପରିଣାମସେ ଜୋ ଭାଵ ହୋ ଵହ ପାରିଣାମିକଭାଵ ହୈ .
ଇନ ପାଁଚ ଭାଵୋଂମେଂ, ଔପଶମିକଭାଵକେ ଦୋ ଭେଦ ହୈଂ, କ୍ଷାଯିକଭାଵକେ ନୌ ଭେଦ ହୈଂ,
କ୍ଷାଯୋପଶମିକଭାଵକେ ଅଠାରହ ଭେଦ ହୈଂ, ଔଦଯିକଭାଵକେ ଇକ୍କୀସ ଭେଦ ହୈଂ, ପାରିଣାମିକଭାଵକେ
ତୀନ ଭେଦ ହୈଂ
.
ଅବ, ଔପଶମିକଭାଵକେ ଦୋ ଭେଦ ଇସପ୍ରକାର ହୈଂ : ଉପଶମସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ଔର ଉପଶମଚାରିତ୍ର .
କ୍ଷାଯିକଭାଵକେ ନୌ ଭେଦ ଇସପ୍ରକାର ହୈଂ : କ୍ଷାଯିକସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ, ଯଥାଖ୍ଯାତଚାରିତ୍ର, କେଵଲଜ୍ଞାନ
କର୍ମୋଂକା କ୍ଷଯ ହୋନେପର = କର୍ମୋଂକେ କ୍ଷଯମେଂ; କର୍ମକ୍ଷଯକେ ସଦ୍ଭାଵମେଂ . [ଵ୍ଯଵହାରସେ କର୍ମକ୍ଷଯକୀ ଅପେକ୍ଷା ଜୀଵକେ
ଜିସ ଭାଵମେଂ ଆଯେ ଵହ କ୍ଷାଯିକଭାଵ ହୈ .]

Page 84 of 388
PDF/HTML Page 111 of 415
single page version

କର୍ମକ୍ଷଯସମୁପଜନିତଦାନଲାଭଭୋଗୋପଭୋଗଵୀର୍ଯାଣି ଚେତି . କ୍ଷାଯୋପଶମିକଭାଵସ୍ଯ ମତିଶ୍ରୁତାଵଧି-
ମନଃପର୍ଯଯଜ୍ଞାନାନି ଚତ୍ଵାରି, କୁମତିକୁଶ୍ରୁତଵିଭଂଗଭେଦାଦଜ୍ଞାନାନି ତ୍ରୀଣି, ଚକ୍ଷୁରଚକ୍ଷୁରଵଧିଦର୍ଶନ-
ଭେଦାଦ୍ଦର୍ଶନାନି ତ୍ରୀଣି, କାଲକରଣୋପଦେଶୋପଶମପ୍ରାଯୋଗ୍ଯତାଭେଦାଲ୍ଲବ୍ଧଯଃ ପଞ୍ଚ, ଵେଦକସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଂ,
ଵେଦକଚାରିତ୍ରଂ, ସଂଯମାସଂଯମପରିଣତିଶ୍ଚେତି
. ଔଦଯିକଭାଵସ୍ଯ ନାରକତିର୍ଯଙ୍ମନୁଷ୍ଯଦେଵଭେଦାଦ୍
ଗତଯଶ୍ଚତସ୍ରଃ, କ୍ରୋଧମାନମାଯାଲୋଭଭେଦାତ୍ କଷାଯାଶ୍ଚତ୍ଵାରଃ, ସ୍ତ୍ରୀପୁଂନପୁଂସକଭେଦାଲ୍ଲିଙ୍ଗାନି ତ୍ରୀଣି,
ସାମାନ୍ଯସଂଗ୍ରହନଯାପେକ୍ଷଯା ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନମେକମ୍, ଅଜ୍ଞାନଂ ଚୈକମ୍, ଅସଂଯମତା ଚୈକା, ଅସିଦ୍ଧତ୍ଵଂ ଚୈକମ୍,
ଶୁକ୍ଲପଦ୍ମପୀତକାପୋତନୀଲକୃଷ୍ଣଭେଦାଲ୍ଲେଶ୍ଯାଃ ଷଟ୍ ଚ ଭଵନ୍ତି
. ପାରିଣାମିକସ୍ଯ ଜୀଵତ୍ଵ-
ପାରିଣାମିକଃ, ଭଵ୍ଯତ୍ଵପାରିଣାମିକଃ, ଅଭଵ୍ଯତ୍ଵପାରିଣାମିକଃ ଇତି ତ୍ରିଭେଦାଃ . ଅଥାଯଂ ଜୀଵତ୍ଵ-
ପାରିଣାମିକଭାଵୋ ଭଵ୍ଯାଭଵ୍ଯାନାଂ ସଦ୍ରଶଃ, ଭଵ୍ଯତ୍ଵପାରିଣାମିକଭାଵୋ ଭଵ୍ଯାନାମେଵ ଭଵତି,
ଅଭଵ୍ଯତ୍ଵପାରିଣାମିକଭାଵୋଽଭଵ୍ଯାନାମେଵ ଭଵତି . ଇତି ପଂଚଭାଵପ୍ରପଂଚଃ .
ଔର କେଵଲଦର୍ଶନ, ତଥା ଅନ୍ତରାଯକର୍ମକେ କ୍ଷଯଜନିତ ଦାନ, ଲାଭ, ଭୋଗ, ଉପଭୋଗ ଔର ଵୀର୍ଯ .
କ୍ଷାଯୋପଶମିକଭାଵକେ ଅଠାରହ ଭେଦ ଇସପ୍ରକାର ହୈଂ : ମତିଜ୍ଞାନ, ଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନ, ଅଵଧିଜ୍ଞାନ ଔର
ମନଃପର୍ଯଯଜ୍ଞାନ ଐସେ ଜ୍ଞାନ ଚାର; କୁମତିଜ୍ଞାନ, କୁଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନ ଔର ଵିଭଙ୍ଗଜ୍ଞାନ ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ
ଅଜ୍ଞାନ ତୀନ; ଚକ୍ଷୁଦର୍ଶନ, ଅଚକ୍ଷୁଦର୍ଶନ ଔର ଅଵଧିଦର୍ଶନ ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ଦର୍ଶନ ତୀନ;
କାଲଲବ୍ଧି, କରଣଲବ୍ଧି, ଉପଦେଶଲବ୍ଧି, ଉପଶମଲବ୍ଧି ଔର ପ୍ରାଯୋଗ୍ଯତାଲବ୍ଧି ଐସେ ଭେଦୋଂକେ
କାରଣ ଲବ୍ଧି ପାଁଚ; ଵେଦକସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ; ଵେଦକଚାରିତ୍ର; ଔର ସଂଯମାସଂଯମପରିଣତି
.
ଔଦଯିକଭାଵକେ ଇକ୍କୀସ ଭେଦ ଇସପ୍ରକାର ହୈଂ : ନାରକଗତି, ତିର୍ଯଂଚଗତି, ମନୁଷ୍ଯଗତି ଔର
ଦେଵଗତି ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ଗତି ଚାର; କ୍ରୋଧକଷାଯ, ମାନକଷାଯ, ମାଯାକଷାଯ ଔର ଲୋଭକଷାଯ
ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ କଷାଯ ଚାର; ସ୍ତ୍ରୀଲିଂଗ, ପୁଂଲିଂଗ ଔର ନପୁଂସକଲିଂଗ ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ଲିଂଗ
ତୀନ; ସାମାନ୍ଯସଂଗ୍ରହନଯକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ମିଥ୍ଯାଦର୍ଶନ ଏକ, ଅଜ୍ଞାନ ଏକ ଔର ଅସଂଯମତା ଏକ;
ଅସିଦ୍ଧତ୍ଵ ଏକ; ଶୁକ୍ଲଲେଶ୍ଯା, ପଦ୍ମଲେଶ୍ଯା, ପୀତଲେଶ୍ଯା, କାପୋତଲେଶ୍ଯା, ନୀଲଲେଶ୍ଯା ଔର
କୃଷ୍ଣଲେଶ୍ଯା ଐସେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ଲେଶ୍ଯା ଛହ
.
ପାରିଣାମିକଭାଵକେ ତୀନ ଭେଦ ଇସପ୍ରକାର ହୈଂ : ଜୀଵତ୍ଵପାରିଣାମିକ, ଭଵ୍ଯତ୍ଵପାରିଣାମିକ
ଔର ଅଭଵ୍ଯତ୍ଵପାରିଣାମିକ . ଯହ ଜୀଵତ୍ଵପାରିଣାମିକଭାଵ ଭଵ୍ଯୋଂକୋ ତଥା ଅଭଵ୍ଯୋଂକୋ ସମାନ
ହୋତା ହୈ; ଭଵ୍ଯତ୍ଵପାରିଣାମିକଭାଵ ଭଵ୍ଯୋଂକୋ ହୀ ହୋତା ହୈ; ଅଭଵ୍ଯତ୍ଵପାରିଣାମିକଭାଵ ଅଭଵ୍ଯୋଂକୋ
ହୀ ହୋତା ହୈ
.
ଇସପ୍ରକାର ପାଁଚ ଭାଵୋଂକା କଥନ କିଯା .

Page 85 of 388
PDF/HTML Page 112 of 415
single page version

ପଂଚାନାଂ ଭାଵାନାଂ ମଧ୍ଯେ କ୍ଷାଯିକଭାଵଃ କାର୍ଯସମଯସାରସ୍ଵରୂପଃ ସ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯପ୍ରକ୍ଷୋଭ-
ହେତୁଭୂତତୀର୍ଥକରତ୍ଵୋପାର୍ଜିତସକଲଵିମଲକେଵଲାଵବୋଧସନାଥତୀର୍ଥନାଥସ୍ଯ ଭଗଵତଃ ସିଦ୍ଧସ୍ଯ ଵା
ଭଵତି
. ଔଦଯିକୌପଶମିକକ୍ଷାଯୋପଶମିକଭାଵାଃ ସଂସାରିଣାମେଵ ଭଵନ୍ତି, ନ ମୁକ୍ତାନାମ୍ .
ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ଭାଵଚତୁଷ୍ଟଯମାଵରଣସଂଯୁକ୍ତ ତ୍ଵାତ୍ ନ ମୁକ୍ତି କାରଣମ୍ . ତ୍ରିକାଲନିରୁପାଧିସ୍ଵରୂପନିରଂଜନ-
ନିଜପରମପଂଚମଭାଵଭାଵନଯା ପଂଚମଗତିଂ ମୁମୁକ୍ଷଵୋ ଯାନ୍ତି ଯାସ୍ଯନ୍ତି ଗତାଶ୍ଚେତି .
(ଆର୍ଯା)
ଅଂଚିତପଂଚମଗତଯେ ପଂଚମଭାଵଂ ସ୍ମରନ୍ତି ଵିଦ୍ଵାନ୍ସଃ .
ସଂଚିତପଂଚାଚାରାଃ କିଂଚନଭାଵପ୍ରପଂଚପରିହୀଣାଃ ..୫୮..
ପାଁଚ ଭାଵୋଂମେଂ କ୍ଷାଯିକଭାଵ କାର୍ଯସମଯସାରସ୍ଵରୂପ ହୈ; ଵହ (କ୍ଷାଯିକଭାଵ) ତ୍ରିଲୋକମେଂ
ପ୍ରକ୍ଷୋଭକେ ହେତୁଭୂତ ତୀର୍ଥଂକରତ୍ଵ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେଵାଲେ ସକଲ-ଵିମଲ କେଵଲଜ୍ଞାନସେ ଯୁକ୍ତ
ତୀର୍ଥନାଥକୋ (ତଥା ଉପଲକ୍ଷଣସେ ସାମାନ୍ଯ କେଵଲୀକୋ) ଅଥଵା ସିଦ୍ଧଭଗଵାନକୋ ହୋତା ହୈ .
ଔଦଯିକ, ଔପଶମିକ ଔର କ୍ଷାଯୋପଶମିକ ଭାଵ ସଂସାରିଯୋଂକୋ ହୀ ହୋତେ ହୈଂ, ମୁକ୍ତ
ଜୀଵୋଂକୋ ନହୀଂ
.
ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ଚାର ଭାଵ ଆଵରଣସଂଯୁକ୍ତ ହୋନେସେ ମୁକ୍ତିକା କାରଣ ନହୀଂ ହୈଂ .
ତ୍ରିକାଲନିରୁପାଧି ଜିସକା ସ୍ଵରୂପ ହୈ ଐସେ ନିରଂଜନ ନିଜ ପରମ ପଂଚମଭାଵକୀ
(
ପାରିଣାମିକଭାଵକୀ) ଭାଵନାସେ ପଂଚମଗତିମେଂ ମୁମୁକ୍ଷୁ (ଵର୍ତମାନ କାଲମେଂ) ଜାତେ ହୈଂ,
(ଭଵିଷ୍ଯକାଲମେଂ) ଜାଯେଂଗେ ଔର (ଭୂତକାଲମେଂ) ଜାତେ ଥେ .
[ଅବ ୪୧ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଦୋ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ : ]
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] (ଜ୍ଞାନ, ଦର୍ଶନ, ଚାରିତ୍ର, ତପ ଔର ଵୀର୍ଯରୂପ) ପାଁଚ ଆଚାରୋଂସେ
ଯୁକ୍ତ ଔର କିଂଚିତ୍ ଭୀ ପରିଗ୍ରହପ୍ରପଂଚସେ ସର୍ଵଥା ରହିତ ଐସେ ଵିଦ୍ଵାନ ପୂଜନୀଯ ପଂଚମଗତିକୋ
ପ୍ରାପ୍ତ କରନେକେ ଲିଯେ ପଂଚମଭାଵକା ସ୍ମରଣ କରତେ ହୈଂ
. ୫୮ .
ପ୍ରକ୍ଷୋଭ = ଖଲବଲୀ . [ତୀର୍ଥଂକରକେ ଜନ୍ମକଲ୍ଯାଣକାଦି ପ୍ରସଂଗୋଂ ପର ତୀନ ଲୋକମେଂ ଆନନ୍ଦମଯ ଖଲବଲୀ
ହୋତୀ ହୈ .]

Page 86 of 388
PDF/HTML Page 113 of 415
single page version

(ମାଲିନୀ)
ସୁକୃତମପି ସମସ୍ତଂ ଭୋଗିନାଂ ଭୋଗମୂଲଂ
ତ୍ଯଜତୁ ପରମତତ୍ତ୍ଵାଭ୍ଯାସନିଷ୍ଣାତଚିତ୍ତଃ
.
ଉଭଯସମଯସାରଂ ସାରତତ୍ତ୍ଵସ୍ଵରୂପଂ
ଭଜତୁ ଭଵଵିମୁକ୍ତ୍ଯୈ କୋଽତ୍ର ଦୋଷୋ ମୁନୀଶଃ
..9..
ଚଉଗଇଭଵସଂଭମଣଂ ଜାଇଜରାମରଣରୋଗସୋଗା ଯ .
କୁଲଜୋଣିଜୀଵମଗ୍ଗଣଠାଣା ଜୀଵସ୍ସ ଣୋ ସଂତି ..୪୨..
ଚତୁର୍ଗତିଭଵସଂଭ୍ରମଣଂ ଜାତିଜରାମରଣରୋଗଶୋକାଶ୍ଚ .
କୁଲଯୋନିଜୀଵମାର୍ଗଣସ୍ଥାନାନି ଜୀଵସ୍ଯ ନୋ ସନ୍ତି ..୪୨..
ଇହ ହି ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯେନ ଶୁଦ୍ଧଜୀଵସ୍ଯ ସମସ୍ତସଂସାରଵିକାରସମୁଦଯୋ ନ ସମସ୍ତୀତ୍ଯୁକ୍ତ ମ୍ .
ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵକର୍ମସ୍ଵୀକାରାଭାଵାଚ୍ଚତସୃଣାଂ ନାରକତିର୍ଯଙ୍ମନୁଷ୍ଯଦେଵତ୍ଵଲକ୍ଷଣାନାଂ ଗତୀନାଂ ପରି-
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ସମସ୍ତ ସୁକୃତ (ଶୁଭ କର୍ମ) ଭୋଗିଯୋଂକେ ଭୋଗକା ମୂଲ ହୈ; ପରମ
ତତ୍ତ୍ଵକେ ଅଭ୍ଯାସମେଂ ନିଷ୍ଣାତ ଚିତ୍ତଵାଲେ ମୁନୀଶ୍ଵର ଭଵସେ ଵିମୁକ୍ତ ହୋନେ ହେତୁ ଉସ ସମସ୍ତ ଶୁଭ
କର୍ମକୋ ଛୋଡ଼ୋ ଔର
ସାରତତ୍ତ୍ଵସ୍ଵରୂପ ଐସେ ଉଭଯ ସମଯସାରକୋ ଭଜୋ . ଇସମେଂ କ୍ଯା
ଦୋଷ ହୈ ? ୫୯.
ଗାଥା : ୪୨ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଜୀଵସ୍ଯ ] ଜୀଵକୋ [ଚତୁର୍ଗତିଭଵସଂଭ୍ରମଣଂ ] ଚାର
ଗତିକେ ଭଵୋଂମେଂ ପରିଭ୍ରମଣ, [ଜାତିଜରାମରଣରୋଗଶୋକାଃ ] ଜନ୍ମ, ଜରା, ମରଣ, ରୋଗ, ଶୋକ,
[କୁଲଯୋନିଜୀଵମାର୍ଗଣସ୍ଥାନାନି ଚ ] କୁଲ, ଯୋନି, ଜୀଵସ୍ଥାନ ଔର ମାର୍ଗଣାସ୍ଥାନ [ନୋ ସନ୍ତି ]
ନହୀଂ ହୈ
.
ଟୀକା :ଶୁଦ୍ଧ ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵକୋ ସମସ୍ତ ସଂସାରଵିକାରୋଂକା ସମୁଦାଯ ନହୀଂ ହୈ
ଐସା ଯହାଁ (ଇସ ଗାଥାମେଂ) କହା ହୈ .
ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ ତଥା ଭାଵକର୍ମକା ସ୍ଵୀକାର ନ ହୋନେସେ ଜୀଵକୋ ନାରକତ୍ଵ, ତିର୍ଯଞ୍ଚତ୍ଵ, ମନୁଷ୍ଯତ୍ଵ
ସମଯସାର ସାରଭୂତ ତତ୍ତ୍ଵ ହୈ .
ଚତୁ - ଗତିଭ୍ରମଣ ନହିଂ, ଜନ୍ମ-ମୃତ୍ଯୁ ନ, ରୋଗ ଶୋକ ଜରା ନହୀଂ .
କୁଲ ଯୋନି ନହିଂ, ନହିଂ ଜୀଵସ୍ଥାନ, ରୁ ମାର୍ଗଣାକେ ସ୍ଥାନ ନହିଂ ..୪୨..

Page 87 of 388
PDF/HTML Page 114 of 415
single page version

ଭ୍ରମଣଂ ନ ଭଵତି . ନିତ୍ଯଶୁଦ୍ଧଚିଦାନନ୍ଦରୂପସ୍ଯ କାରଣପରମାତ୍ମସ୍ଵରୂପସ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵ-
କର୍ମଗ୍ରହଣଯୋଗ୍ଯଵିଭାଵପରିଣତେରଭାଵାନ୍ନ ଜାତିଜରାମରଣରୋଗଶୋକାଶ୍ଚ . ଚତୁର୍ଗତିଜୀଵାନାଂ କୁଲ-
ଯୋନିଵିକଲ୍ପ ଇହ ନାସ୍ତି ଇତ୍ଯୁଚ୍ଯତେ . ତଦ୍ଯଥାପୃଥ୍ଵୀକାଯିକଜୀଵାନାଂ ଦ୍ଵାଵିଂଶତି-
ଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ଅପ୍କାଯିକଜୀଵାନାଂ ସପ୍ତଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ତେଜସ୍କାଯିକଜୀଵାନାଂ ତ୍ରିଲକ୍ଷ-
କୋଟିକୁଲାନି, ଵାଯୁକାଯିକଜୀଵାନାଂ ସପ୍ତଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ଵନସ୍ପତିକାଯିକଜୀଵାନାମ୍
ଅଷ୍ଟୋତ୍ତରଵିଂଶତିଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯଜୀଵାନାଂ ସପ୍ତଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯଜୀଵାନାମ୍
ଅଷ୍ଟଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯଜୀଵାନାଂ ନଵଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯେଷୁ ଜଲଚରାଣାଂ
ସାର୍ଧଦ୍ଵାଦଶଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ଆକାଶଚରଜୀଵାନାଂ ଦ୍ଵାଦଶଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ଚତୁଷ୍ପଦଜୀଵାନାଂ
ଦଶଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ସରୀସୃପାନାଂ ନଵଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ନାରକାଣାଂ ପଂଚଵିଂଶତିଲକ୍ଷ-
କୋଟିକୁଲାନି, ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ଦ୍ଵାଦଶଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି, ଦେଵାନାଂ ଷଡ୍ଵିଂଶତିଲକ୍ଷକୋଟିକୁଲାନି
.
ସର୍ଵାଣି ସାର୍ଧସପ୍ତନଵତ୍ଯଗ୍ରଶତକୋଟିଲକ୍ଷାଣି ୧9୭୫୦୦୦୦୦୦୦୦୦୦୦ .
ଔର ଦେଵତ୍ଵସ୍ଵରୂପ ଚାର ଗତିଯୋଂକା ପରିଭ୍ରମଣ ନହୀଂ ହୈ .
ନିତ୍ଯ-ଶୁଦ୍ଧ ଚିଦାନନ୍ଦରୂପ କାରଣପରମାତ୍ମସ୍ଵରୂପ ଜୀଵକୋ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ ତଥା ଭାଵକର୍ମକେ
ଗ୍ରହଣକେ ଯୋଗ୍ଯ ଵିଭାଵପରିଣତିକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଜନ୍ମ, ଜରା, ମରଣ, ରୋଗ ଔର ଶୋକ ନହୀଂ ହୈ .
ଚତୁର୍ଗତି (ଚାର ଗତିକେ) ଜୀଵୋଂକେ କୁଲ ତଥା ଯୋନିକେ ଭେଦ ଜୀଵମେଂ ନହୀଂ ହୈଂ ଐସା (ଅବ)
କହା ଜାତା ହୈ . ଵହ ଇସପ୍ରକାର :
ପୃଥ୍ଵୀକାଯିକ ଜୀଵୋଂକେ ବାଈସ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ; ଅପ୍କାଯିକ ଜୀଵୋଂକେ ସାତ
ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ; ତେଜକାଯିକ ଜୀଵୋଂକେ ତୀନ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ; ଵାଯୁକାଯିକ
ଜୀଵୋଂକେ ସାତ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ; ଵନସ୍ପତିକାଯିକ ଜୀଵୋଂକେ ଅଟ୍ଠାଈସ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ
ହୈଂ; ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵୋଂକେ ସାତ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ; ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵୋଂକେ ଆଠ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ
ହୈଂ; ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵୋଂକେ ନୌ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ; ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵୋଂମେଂ ଜଲଚର ଜୀଵୋଂକେ ସାଢ଼େ
ବାରହ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ; ଖେଚର ଜୀଵୋଂକେ ବାରହ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ; ଚାର ପୈର ଵାଲେ
ଜୀଵୋଂକେ ଦସ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ; ସର୍ପାଦିକ ପେଟସେ ଚଲନେଵାଲେ ଜୀଵୋଂକେ ନୌ ଲାଖ କରୋଡ଼
କୁଲ ହୈଂ; ନାରକୋଂକେ ପଚ୍ଚୀସ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ; ମନୁଷ୍ଯୋଂକେ ବାରହ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ
ଔର ଦେଵୋଂକେ ଛବ୍ବୀସ ଲାଖ କରୋଡ଼ କୁଲ ହୈଂ
. କୁଲ ମିଲକର ଏକ ସୌ ସାଢ଼େ ସତ୍ତାନଵେ ଲାଖ
କରୋଡ଼ (୧୯୭୫୦୦୦,୦୦୦,୦୦୦,୦୦) କୁଲ ହୈଂ .

Page 88 of 388
PDF/HTML Page 115 of 415
single page version

ପୃଥ୍ଵୀକାଯିକଜୀଵାନାଂ ସପ୍ତଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି, ଅପ୍କାଯିକଜୀଵାନାଂ ସପ୍ତଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି,
ତେଜସ୍କାଯିକଜୀଵାନାଂ ସପ୍ତଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି, ଵାଯୁକାଯିକଜୀଵାନାଂ ସପ୍ତଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି,
ନିତ୍ଯନିଗୋଦିଜୀଵାନାଂ ସପ୍ତଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି, ଚତୁର୍ଗତିନିଗୋଦିଜୀଵାନାଂ ସପ୍ତଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି,
ଵନସ୍ପତିକାଯିକଜୀଵାନାଂ ଦଶଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି, ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯଜୀଵାନାଂ ଦ୍ଵିଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି,
ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯଜୀଵାନାଂ ଦ୍ଵିଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି, ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯଜୀଵାନାଂ ଦ୍ଵିଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି, ଦେଵାନାଂ
ଚତୁର୍ଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି, ନାରକାଣାଂ ଚତୁର୍ଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି, ତିର୍ଯଗ୍ଜୀଵାନାଂ ଚତୁର୍ଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି,
ମନୁଷ୍ଯାଣାଂ ଚତୁର୍ଦଶଲକ୍ଷଯୋନିମୁଖାନି
.
ସ୍ଥୂଲସୂକ୍ଷ୍ମୈକେନ୍ଦ୍ରିଯସଂଜ୍ଞ୍ଯସଂଜ୍ଞିପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯତ୍ରୀଂଦ୍ରିଯଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯପର୍ଯାପ୍ତାପର୍ଯାପ୍ତକଭେଦସନାଥ-
ଚତୁର୍ଦଶଜୀଵସ୍ଥାନାନି . ଗତୀନ୍ଦ୍ରିଯକାଯଯୋଗଵେଦକଷାଯଜ୍ଞାନସଂଯମଦର୍ଶନଲେଶ୍ଯାଭଵ୍ଯସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵସଂଜ୍ଞ୍ଯା-
ହାରଵିକଲ୍ପଲକ୍ଷଣାନି ମାର୍ଗଣାସ୍ଥାନାନି . ଏତାନି ସର୍ଵାଣି ଚ ତସ୍ଯ ଭଗଵତଃ ପରମାତ୍ମନଃ
ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯବଲେନ ନ ସନ୍ତୀତି ଭଗଵତାଂ ସୂତ୍ରକୃତାମଭିପ୍ରାଯଃ .
ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀମଦମୃତଚଂଦ୍ରସୂରିଭିଃ
ପୃଥ୍ଵୀକାଯିକ ଜୀଵୋଂକେ ସାତ ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ଅପ୍କାଯିକ ଜୀଵୋଂକେ ସାତ ଲାଖ
ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ତେଜକାଯିକ ଜୀଵୋଂକେ ସାତ ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ଵାଯୁକାଯିକ ଜୀଵୋଂକେ ସାତ ଲାଖ
ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ନିତ୍ଯ ନିଗୋଦୀ ଜୀଵୋଂକେ ସାତ ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ଚତୁର୍ଗତି (
ଚାର ଗତିମେଂ ପରିଭ୍ରମଣ
କରନେଵାଲେ ଅର୍ଥାତ୍ ଇତର) ନିଗୋଦୀ ଜୀଵୋଂକେ ସାତ ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ଵନସ୍ପତିକାଯିକ ଜୀଵୋଂକେ
ଦସ ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵୋଂକେ ଦୋ ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵୋଂକେ ଦୋ ଲାଖ
ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵୋଂକେ ଦୋ ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ଦେଵୋଂକେ ଚାର ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ;
ନାରକୋଂକେ ଚାର ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ତିର୍ଯଂଚ ଜୀଵୋଂକେ ଚାର ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ; ମନୁଷ୍ଯୋଂକେ ଚୌଦହ
ଲାଖ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ
. (କୁଲ ମିଲକର ୮୪୦୦୦୦୦ ଯୋନିମୁଖ ହୈଂ .)
ସୂକ୍ଷ୍ମ ଏକେନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, ସ୍ଥୂଲ ଏକେନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯ
ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, ଅସଂଜ୍ଞୀ
ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, ସଂଜ୍ଞୀ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ
ଐସେ ଭେଦୋଂଵାଲେ ଚୌଦହ
ଜୀଵସ୍ଥାନ ହୈଂ .
ଗତି, ଇନ୍ଦ୍ରିଯ, କାଯ, ଯୋଗ, ଵେଦ, କଷାଯ, ଜ୍ଞାନ, ସଂଯମ, ଦର୍ଶନ, ଲେଶ୍ଯା, ଭଵ୍ଯତ୍ଵ,
ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ, ସଂଜ୍ଞିତ୍ଵ ଔର ଆହାରଐସେ ଭେଦସ୍ଵରୂପ (ଚୌଦହ) ମାର୍ଗଣାସ୍ଥାନ ହୈଂ .
ଯହ ସବ, ଉନ ଭଗଵାନ ପରମାତ୍ମାକୋ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯକେ ବଲସେ (ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯସେ) ନହୀଂ

Page 89 of 388
PDF/HTML Page 116 of 415
single page version

(ମାଲିନୀ)
‘‘ସକଲମପି ଵିହାଯାହ୍ନାଯ ଚିଚ୍ଛକ୍ତି ରିକ୍ତଂ
ସ୍ଫୁ ଟତରମଵଗାହ୍ଯ ସ୍ଵଂ ଚ ଚିଚ୍ଛକ୍ତି ମାତ୍ରମ୍
.
ଇମମୁପରି ଚରଂତଂ ଚାରୁ ଵିଶ୍ଵସ୍ଯ ସାକ୍ଷାତ
କଲଯତୁ ପରମାତ୍ମାତ୍ମାନମାତ୍ମନ୍ଯନନ୍ତମ୍ ..’’
(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)
‘‘ଚିଚ୍ଛକ୍ତି ଵ୍ଯାପ୍ତସର୍ଵସ୍ଵସାରୋ ଜୀଵ ଇଯାନଯମ୍ .
ଅତୋଽତିରିକ୍ତାଃ ସର୍ଵେଽପି ଭାଵାଃ ପୌଦ୍ଗଲିକା ଅମୀ ..’’
ତଥା ହି
(ମାଲିନୀ)
ଅନଵରତମଖଣ୍ଡଜ୍ଞାନସଦ୍ଭାଵନାତ୍ମା
ଵ୍ରଜତି ନ ଚ ଵିକଲ୍ପଂ ସଂସୃତେର୍ଘୋରରୂପମ୍
.
ଅତୁଲମନଘମାତ୍ମା ନିର୍ଵିକଲ୍ପଃ ସମାଧିଃ
ପରପରିଣତିଦୂରଂ ଯାତି ଚିନ୍ମାତ୍ରମେଷଃ
..୬୦..
ହୈଂଐସା ଭଗଵାନ ସୂତ୍ରକର୍ତାକା (ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵକା) ଅଭିପ୍ରାଯ ହୈ .
ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଦେଵ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ (ଶ୍ରୀ ସମଯସାରକୀ ଆତ୍ମଖ୍ଯାତି
ନାମକ ଟୀକାମେଂ ୩୫୩୬ଵେଂ ଦୋ ଶ୍ଲୋକୋଂ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି :
‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ଚିତ୍ଶକ୍ତିସେ ରହିତ ଅନ୍ଯ ସକଲ ଭାଵୋଂକୋ ମୂଲସେ ଛୋଡ଼କର ଔର
ଚିତ୍ଶକ୍ତିମାତ୍ର ଐସେ ନିଜ ଆତ୍ମାକା ଅତି ସ୍ଫୁ ଟରୂପସେ ଅଵଗାହନ କରକେ, ଆତ୍ମା ସମସ୍ତ ଵିଶ୍ଵକେ
ଊ ପର ସୁନ୍ଦରତାସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଐସେ ଇସ କେଵଲ (ଏକ) ଅଵିନାଶୀ ଆତ୍ମାକୋ ଆତ୍ମାମେଂ ସାକ୍ଷାତ୍
ଅନୁଭଵ କରୋ
.’’
‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ଚୈତନ୍ଯଶକ୍ତିସେ ଵ୍ଯାପ୍ତ ଜିସକା ସର୍ଵସ୍ଵ-ସାର ହୈ ଐସା ଯହ ଜୀଵ
ଇତନା ହୀ ମାତ୍ର ହୈ; ଇସ ଚିତ୍ଶକ୍ତିସେ ଶୂନ୍ଯ ଜୋ ଯହ ଭାଵ ହୈଂ ଵେ ସବ ପୌଦ୍ଗଲିକ ହୈଂ .’’
ଔର (୪୨ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଦୋ ଶ୍ଲୋକ କହତେ
ହୈଂ ) :
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ସତତରୂପସେ ଅଖଣ୍ଡ ଜ୍ଞାନକୀ ସଦ୍ଭାଵନାଵାଲା ଆତ୍ମା (ଅର୍ଥାତ୍ ‘ମୈଂ
ଅଖଣ୍ଡ ଜ୍ଞାନ ହୂଁ’ ଐସୀ ସଚ୍ଚୀ ଭାଵନା ଜିସେ ନିରଂତର ଵର୍ତତୀ ହୈ ଵହ ଆତ୍ମା) ସଂସାରକେ ଘୋର

Page 90 of 388
PDF/HTML Page 117 of 415
single page version

(ସ୍ରଗ୍ଧରା)
ଇତ୍ଥଂ ବୁଦ୍ଧ୍ଵୋପଦେଶଂ ଜନନମୃତିହରଂ ଯଂ ଜରାନାଶହେତୁଂ
ଭକ୍ତି ପ୍ରହ୍ଵାମରେନ୍ଦ୍ରପ୍ରକଟମୁକୁଟସଦ୍ରତ୍ନମାଲାର୍ଚିତାଂଘ୍ରେଃ
.
ଵୀରାତ୍ତୀର୍ଥାଧିନାଥାଦ୍ଦୁରିତମଲକୁଲଧ୍ଵାଂତଵିଧ୍ଵଂସଦକ୍ଷଂ
ଏତେ ସଂତୋ ଭଵାବ୍ଧେରପରତଟମମୀ ଯାଂତି ସଚ୍ଛୀଲପୋତାଃ
..୬୧..
ଣିଦ୍ଦଂଡୋ ଣିଦ୍ଦଂଦ୍ଦୋ ଣିମ୍ମମୋ ଣିକ୍କଲୋ ଣିରାଲଂବୋ .
ଣୀରାଗୋ ଣିଦ୍ଦୋସୋ ଣିମ୍ମୂଢୋ ଣିବ୍ଭଯୋ ଅପ୍ପା ..୪୩..
ନିର୍ଦଣ୍ଡଃ ନିର୍ଦ୍ଵନ୍ଦ୍ଵଃ ନିର୍ମମଃ ନିଃକଲଃ ନିରାଲଂବଃ .
ନୀରାଗଃ ନିର୍ଦୋଷଃ ନିର୍ମୂଢଃ ନିର୍ଭଯଃ ଆତ୍ମା ..୪୩..
ଵିକଲ୍ପକୋ ନହୀଂ ପାତା, କିନ୍ତୁ ନିର୍ଵିକଲ୍ପ ସମାଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୁଆ ପରପରିଣତିସେ ଦୂର,
ଅନୁପମ, ଅନଘ ଚିନ୍ମାତ୍ରକୋ (ଚୈତନ୍ଯମାତ୍ର ଆତ୍ମାକୋ) ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ . ୬୦ .
[ଶ୍ଲୋକାର୍ଥ :] ଭକ୍ତିସେ ନମିତ ଦେଵେନ୍ଦ୍ର ମୁକୁଟକୀ ସୁନ୍ଦର ରତ୍ନମାଲା ଦ୍ଵାରା ଜିନକେ
ଚରଣୋଂକୋ ପ୍ରଗଟରୂପସେ ପୂଜତେ ହୈଂ ଐସେ ମହାଵୀର ତୀର୍ଥାଧିନାଥ ଦ୍ଵାରା ଯହ ସନ୍ତ ଜନ୍ମ - ଜରା
- ମୃତ୍ଯୁକା ନାଶକ ତଥା ଦୁଷ୍ଟ ମଲସମୂହରୂପୀ ଅଂଧକାରକା ଧ୍ଵଂସ କରନେମେଂ ଚତୁର ଐସା
ଇସପ୍ରକାରକା (ପୂର୍ଵୋକ୍ତ) ଉପଦେଶ ସମଝକର, ସତ୍ଶୀଲରୂପୀ ନୌକା ଦ୍ଵାରା ଭଵାବ୍ଧିକେ ସାମନେ
କିନାରେ ପହୁଁଚ ଜାତେ ହୈଂ
.୬୧.
ଗାଥା : ୪୩ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ :[ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା [ନିର୍ଦଣ୍ଡଃ ] ନିର୍ଦଂଡ [ନିର୍ଦ୍ଵନ୍ଦ୍ଵଃ ]
ନିର୍ଦ୍ଵଂଦ୍ଵ, [ନିର୍ମମଃ ] ନିର୍ମମ, [ନିଃକଲଃ ] ନିଃଶରୀର, [ନିରାଲଂବଃ ] ନିରାଲଂବ, [ନୀରାଗଃ ] ନୀରାଗ,
[ନିର୍ଦୋଷଃ ] ନିର୍ଦୋଷ, [ନିର୍ମୂଢଃ ] ନିର୍ମୂଢ ଔର [ନିର୍ଭଯଃ ] ନିର୍ଭଯ ହୈ
.
୧. ଅନଘ = ଦୋଷ ରହିତ; ନିଷ୍ପାପ; ମଲ ରହିତ .
୨. ନିର୍ଦଣ୍ଡ = ଦଣ୍ଡ ରହିତ . (ଜିସ ମନଵଚନକାଯାଶ୍ରିତ ପ୍ରଵର୍ତନସେ ଆତ୍ମା ଦଣ୍ଡିତ ହୋତା ହୈ ଉସ ପ୍ରଵର୍ତନକୋ ଦଣ୍ଡ
କହା ଜାତା ହୈ .)
ନିର୍ଦଂଡ ଅରୁ ନିର୍ଦ୍ଵଂଦ, ନିର୍ମମ, ନିଃଶରୀର, ନିରାଗ ହୈ .
ନିର୍ମୂଢ଼, ନିର୍ଭଯ, ନିରଵଲଂବନ, ଆତମା ନିର୍ଦୋଷ ହୈ ..୪୩..

Page 91 of 388
PDF/HTML Page 118 of 415
single page version

ଇହ ହି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନଃ ସମସ୍ତଵିଭାଵାଭାଵତ୍ଵମୁକ୍ତ ମ୍ .
ମନୋଦଣ୍ଡୋ ଵଚନଦଣ୍ଡଃ କାଯଦଣ୍ଡଶ୍ଚେତ୍ଯେତେଷାଂ ଯୋଗ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵକର୍ମଣାମଭାଵାନ୍ନିର୍ଦଣ୍ଡଃ .
ନିଶ୍ଚଯେନ ପରମପଦାର୍ଥଵ୍ଯତିରିକ୍ତ ସମସ୍ତପଦାର୍ଥସାର୍ଥାଭାଵାନ୍ନିର୍ଦ୍ଵନ୍ଦ୍ଵଃ . ପ୍ରଶସ୍ତାପ୍ରଶସ୍ତସମସ୍ତମୋହରାଗ-
ଦ୍ଵେଷାଭାଵାନ୍ନିର୍ମମଃ . ନିଶ୍ଚଯେନୌଦାରିକଵୈକ୍ରିଯିକାହାରକତୈଜସକାର୍ମଣାଭିଧାନପଂଚଶରୀରପ୍ରପଂଚାଭାଵା-
ନ୍ନିଃକଲଃ . ନିଶ୍ଚଯେନ ପରମାତ୍ମନଃ ପରଦ୍ରଵ୍ଯନିରଵଲମ୍ବତ୍ଵାନ୍ନିରାଲମ୍ବଃ . ମିଥ୍ଯାତ୍ଵଵେଦରାଗଦ୍ଵେଷହାସ୍ଯ-
ରତ୍ଯରତିଶୋକଭଯଜୁଗୁପ୍ସାକ୍ରୋଧମାନମାଯାଲୋଭାଭିଧାନାଭ୍ଯନ୍ତରଚତୁର୍ଦଶପରିଗ୍ରହାଭାଵାନ୍ନୀରାଗଃ .
ନିଶ୍ଚଯେନ ନିଖିଲଦୁରିତମଲକଲଂକପଂକନିର୍ନ୍ନିକ୍ତ ସମର୍ଥସହଜପରମଵୀତରାଗସୁଖସମୁଦ୍ରମଧ୍ଯନିର୍ମଗ୍ନସ୍ଫୁ ଟି-
ତସହଜାଵସ୍ଥାତ୍ମସହଜଜ୍ଞାନଗାତ୍ରପଵିତ୍ରତ୍ଵାନ୍ନିର୍ଦୋଷଃ
. ସହଜନିଶ୍ଚଯନଯବଲେନ ସହଜଜ୍ଞାନସହଜଦର୍ଶନ-
ସହଜଚାରିତ୍ରସହଜପରମଵୀତରାଗସୁଖାଦ୍ଯନେକପରମଧର୍ମାଧାରନିଜପରମତତ୍ତ୍ଵପରିଚ୍ଛେଦନସମର୍ଥତ୍ଵାନ୍ନିର୍ମୂଢଃ,
ଅଥଵା ସାଦ୍ଯନିଧନାମୂର୍ତାତୀନ୍ଦ୍ରିଯସ୍ଵଭାଵଶୁଦ୍ଧସଦ୍ଭୂତଵ୍ଯଵହାରନଯବଲେନ ତ୍ରିକାଲତ୍ରିଲୋକ-
ଟୀକା :ଯହାଁ (ଇସ ଗାଥାମେଂ) ଵାସ୍ତଵମେଂ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକୋ ସମସ୍ତ ଵିଭାଵକା ଅଭାଵ
ହୈ ଐସା କହା ହୈ .
ମନଦଣ୍ଡ, ଵଚନଦଣ୍ଡ ଔର କାଯଦଣ୍ଡକେ ଯୋଗ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମୋଂ ତଥା ଭାଵକର୍ମୋଂକା ଅଭାଵ
ହୋନେସେ ଆତ୍ମା ନିର୍ଦଣ୍ଡ ହୈ . ନିଶ୍ଚଯସେ ପରମ ପଦାର୍ଥକେ ଅତିରିକ୍ତ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥସମୂହକା
(ଆତ୍ମାମେଂ) ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଆତ୍ମା ନିର୍ଦ୍ଵନ୍ଦ୍ଵ (ଦ୍ଵୈତ ରହିତ) ହୈ . ପ୍ରଶସ୍ତ - ଅପ୍ରଶସ୍ତ ସମସ୍ତ ମୋହ-
ରାଗ - ଦ୍ଵେଷକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଆତ୍ମା ନିର୍ମମ (ମମତା ରହିତ) ହୈ . ନିଶ୍ଚଯସେ ଔଦାରିକ, ଵୈକ୍ରିଯିକ,
ଆହାରକ, ତୈଜସ ଔର କାର୍ମଣ ନାମକ ପାଁଚ ଶରୀରୋଂକେ ସମୂହକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଆତ୍ମା ନିଃଶରୀର
ହୈ
. ନିଶ୍ଚଯସେ ପରମାତ୍ମାକୋ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକା ଅଵଲମ୍ବନ ନ ହୋନେସେ ଆତ୍ମା ନିରାଲମ୍ବ ହୈ . ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ,
ଵେଦ, ରାଗ, ଦ୍ଵେଷ, ହାସ୍ଯ, ରତି, ଅରତି, ଶୋକ, ଭଯ, ଜୁଗୁପ୍ସା, କ୍ରୋଧ, ମାନ, ମାଯା ଔର ଲୋଭ ନାମକ
ଚୌଦହ ଅଭ୍ଯଂତର ପରିଗ୍ରହୋଂକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଆତ୍ମା ନିରାଗ ହୈ
. ନିଶ୍ଚଯସେ ସମସ୍ତ
ପାପମଲକଲଂକରୂପୀ କୀଚଡ଼କୋ ଧୋ ଡାଲନେମେଂ ସମର୍ଥ, ସହଜ - ପରମଵୀତରାଗ - ସୁଖସମୁଦ୍ରମେଂ ମଗ୍ନ
(ଡୂବୀ ହୁଈ, ଲୀନ) ପ୍ରଗଟ ସହଜାଵସ୍ଥାସ୍ଵରୂପ ଜୋ ସହଜଜ୍ଞାନଶରୀର ଉସକେ ଦ୍ଵାରା ପଵିତ୍ର ହୋନେକେ
କାରଣ ଆତ୍ମା ନିର୍ଦୋଷ ହୈ
. ସହଜ ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ସହଜ ଜ୍ଞାନ, ସହଜ ଦର୍ଶନ, ସହଜ ଚାରିତ୍ର, ସହଜ
ପରମଵୀତରାଗ ସୁଖ ଆଦି ଅନେକ ପରମ ଧର୍ମୋଂକେ ଆଧାରଭୂତ ନିଜ ପରମତତ୍ତ୍ଵକୋ ଜାନନେମେଂ ସମର୍ଥ
ହୋନେସେ ଆତ୍ମା ନିର୍ମୂଢ଼ (ମୂଢ଼ତା ରହିତ) ହୈ; ଅଥଵା, ସାଦି
- ଅନନ୍ତ ଅମୂର୍ତ ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯସ୍ଵଭାଵଵାଲେ
ଶୁଦ୍ଧସଦ୍ଭୂତ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ତୀନ କାଲ ଔର ତୀନ ଲୋକକେ ସ୍ଥାଵର - ଜଂଗମସ୍ଵରୂପ ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯ -
ଗୁଣ - ପର୍ଯାଯୋଂକୋ ଏକ ସମଯମେଂ ଜାନନେମେଂ ସମର୍ଥ ସକଲ - ଵିମଲ (ସର୍ଵଥା ନିର୍ମଲ) କେଵଲଜ୍ଞାନରୂପସେ

Page 92 of 388
PDF/HTML Page 119 of 415
single page version

ଵର୍ତିସ୍ଥାଵରଜଂଗମାତ୍ମକନିଖିଲଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯୈକସମଯପରିଚ୍ଛିତ୍ତିସମର୍ଥସକଲଵିମଲକେଵଲଜ୍ଞାନାଵସ୍ଥ-
ତ୍ଵାନ୍ନିର୍ମୂଢଶ୍ଚ
. ନିଖିଲଦୁରିତଵୀରଵୈରିଵାହିନୀଦୁଃପ୍ରଵେଶନିଜଶୁଦ୍ଧାନ୍ତସ୍ତତ୍ତ୍ଵମହାଦୁର୍ଗନିଲଯତ୍ଵାନ୍ନିର୍ଭଯଃ .
ଅଯମାତ୍ମା ହ୍ଯୁପାଦେଯଃ ଇତି .
ତଥା ଚୋକ୍ତ ମମୃତାଶୀତୌ
(ମାଲିନୀ)
‘‘ସ୍ଵରନିକରଵିସର୍ଗଵ୍ଯଂଜନାଦ୍ଯକ୍ଷରୈର୍ଯଦ୍
ରହିତମହିତହୀନଂ ଶାଶ୍ଵତଂ ମୁକ୍ତ ସଂଖ୍ଯମ୍
.
ଅରସତିମିରରୂପସ୍ପର୍ଶଗଂଧାମ୍ବୁଵାଯୁ-
କ୍ଷିତିପଵନସଖାଣୁସ୍ଥୂଲଦିକ୍ଚକ୍ରଵାଲମ୍
..’’
ତଥା ହି
(ମାଲିନୀ)
ଦୁରଘଵନକୁଠାରଃ ପ୍ରାପ୍ତଦୁଷ୍କର୍ମପାରଃ
ପରପରିଣତିଦୂରଃ ପ୍ରାସ୍ତରାଗାବ୍ଧିପୂରଃ
.
ହତଵିଵିଧଵିକାରଃ ସତ୍ଯଶର୍ମାବ୍ଧିନୀରଃ
ସପଦି ସମଯସାରଃ ପାତୁ ମାମସ୍ତମାରଃ
..୬୨..
ଅଵସ୍ଥିତ ହୋନେସେ ଆତ୍ମା ନିର୍ମୂଢ଼ ହୈ . ସମସ୍ତ ପାପରୂପୀ ଶୂରଵୀର ଶତ୍ରୁଓଂକୀ ସେନା ଜିସମେଂ ପ୍ରଵେଶ
ନହୀଂ କର ସକତୀ ଐସେ ନିଜ ଶୁଦ୍ଧ ଅନ୍ତଃତତ୍ତ୍ଵରୂପ ମହା ଦୁର୍ଗମେଂ (କିଲେମେଂ) ନିଵାସ କରନେସେ ଆତ୍ମା
ନିର୍ଭଯ ହୈ
. ଐସା ଯହ ଆତ୍ମା ଵାସ୍ତଵମେଂ ଉପାଦେଯ ହୈ .
ଇସୀପ୍ରକାର (ଶ୍ରୀ ଯୋଗୀନ୍ଦ୍ରଦେଵକୃତ) ଅମୃତାଶୀତିମେଂ (୫୭ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା
ହୈ କି :
‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵ ସ୍ଵରସମୂହ, ଵିସର୍ଗ ଔର ଵ୍ଯଂଜନାଦି ଅକ୍ଷରୋଂ ରହିତ ତଥା
ସଂଖ୍ଯା ରହିତ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଅକ୍ଷର ଔର ଅଙ୍କକା ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ ପ୍ରଵେଶ ନହୀଂ ହୈ ), ଅହିତ ରହିତ ହୈ,
ଶାଶ୍ଵତ ହୈ, ଅଂଧକାର ତଥା ସ୍ପର୍ଶ, ରସ, ଗଂଧ ଔର ରୂପ ରହିତ ହୈ, ପୃଥ୍ଵୀ, ଜଲ, ଅଗ୍ନି ଔର ଵାଯୁକେ
ଅଣୁଓଂ ରହିତ ହୈ ତଥା ସ୍ଥୂଲ ଦିକ୍ଚକ୍ର (ଦିଶାଓଂକେ ସମୂହ) ରହିତ ହୈ
.’’
ଔର (୪୩ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ସାତ ଶ୍ଲୋକ
କହତେ ହୈଂ ) :
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ଜୋ (ସମଯସାର) ଦୁଷ୍ଟ ପାପୋଂକେ ଵନକୋ ଛେଦନେକା କୁଠାର ହୈ, ଜୋ ଦୁଷ୍ଟ

Page 93 of 388
PDF/HTML Page 120 of 415
single page version

(ମାଲିନୀ)
ଜଯତି ପରମତତ୍ତ୍ଵଂ ତତ୍ତ୍ଵନିଷ୍ଣାତପଦ୍ମ-
ପ୍ରଭମୁନିହୃଦଯାବ୍ଜେ ସଂସ୍ଥିତଂ ନିର୍ଵିକାରମ୍
.
ହତଵିଵିଧଵିକଲ୍ପଂ କଲ୍ପନାମାତ୍ରରମ୍ଯାଦ୍
ଭଵଭଵସୁଖଦୁଃଖାନ୍ମୁକ୍ତ ମୁକ୍ତଂ ବୁଧୈର୍ଯତ
..୬୩..
(ମାଲିନୀ)
ଅନିଶମତୁଲବୋଧାଧୀନମାତ୍ମାନମାତ୍ମା
ସହଜଗୁଣମଣୀନାମାକରଂ ତତ୍ତ୍ଵସାରମ୍
.
ନିଜପରିଣତିଶର୍ମାମ୍ଭୋଧିମଜ୍ଜନ୍ତମେନଂ
ଭଜତୁ ଭଵଵିମୁକ୍ତ୍ଯୈ ଭଵ୍ଯତାପ୍ରେରିତୋ ଯଃ
..୬୪..
(ଦ୍ରୁତଵିଲଂବିତ)
ଭଵଭୋଗପରାଙ୍ମୁଖ ହେ ଯତେ
ପଦମିଦଂ ଭଵହେତୁଵିନାଶନମ୍
.
ଭଜ ନିଜାତ୍ମନିମଗ୍ନମତେ ପୁନ-
ସ୍ତଵ କିମଧ୍ରୁଵଵସ୍ତୁନି ଚିନ୍ତଯା
..୬୫..
କର୍ମୋଂକେ ପାରକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଆ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜିସନେ କର୍ମୋଂକା ଅନ୍ତ କିଯା ହୈ ), ଜୋ ପରପରିଣତିସେ
ଦୂର ହୈ, ଜିସନେ ରାଗରୂପୀ ସମୁଦ୍ରକେ ପୂରକୋ ନଷ୍ଟ କିଯା ହୈ, ଜିସନେ ଵିଵିଧ ଵିକାରୋଂକା ହନନ କର
ଦିଯା ହୈ, ଜୋ ସଚ୍ଚେ ସୁଖସାଗରକା ନୀର ହୈ ଔର ଜିସନେ କାମକୋ ଅସ୍ତ କିଯା ହୈ, ଵହ ସମଯସାର
ମେରୀ ଶୀଘ୍ର ରକ୍ଷା କରୋ
.୬୨.
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ଜୋ ତତ୍ତ୍ଵନିଷ୍ଣାତ (ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପମେଂ ନିପୁଣ) ପଦ୍ମପ୍ରଭମୁନିକେ
ହୃଦଯକମଲମେଂ ସୁସ୍ଥିତ ହୈ, ଜୋ ନିର୍ଵିକାର ହୈ, ଜିସନେ ଵିଵିଧ ଵିକଲ୍ପୋଂକା ହନନ କର ଦିଯା ହୈ,
ଔର ଜିସେ ବୁଧପୁରୁଷୋଂନେ କଲ୍ପନାମାତ୍ର-ରମ୍ଯ ଐସେ ଭଵଭଵକେ ସୁଖୋଂସେ ତଥା ଦୁଃଖୋଂସେ ମୁକ୍ତ (ରହିତ)
କହା ହୈ, ଵହ ପରମତତ୍ତ୍ଵ ଜଯଵନ୍ତ ହୈ
.୬୩.
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ଜୋ ଆତ୍ମା ଭଵ୍ଯତା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରେରିତ ହୋ, ଵହ ଆତ୍ମା ଭଵସେ ଵିମୁକ୍ତ
ହୋନେକେ ହେତୁ ନିରନ୍ତର ଇସ ଆତ୍ମାକୋ ଭଜୋକି ଜୋ (ଆତ୍ମା) ଅନୁପମ ଜ୍ଞାନକେ ଆଧୀନ ହୈ, ଜୋ
ସହଜଗୁଣମଣିକୀ ଖାନ ହୈ, ଜୋ (ସର୍ଵ) ତତ୍ତ୍ଵୋଂମେଂ ସାର ହୈ ଔର ଜୋ ନିଜପରିଣତିକେ ସୁଖସାଗରମେଂ
ମଗ୍ନ ହୋତା ହୈ
.୬୪.
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ :] ନିଜ ଆତ୍ମାମେଂ ଲୀନ ବୁଦ୍ଧିଵାଲେ ତଥା ଭଵସେ ଔର ଭୋଗସେ ପରାଙ୍ମୁଖ