Niyamsar-Hindi (Oriya transliteration). Gatha: 44-57 ; Adhikar-4 : VyavahAr Charitra Adhikar; VyavhAr Charitra Adhikar.

Page 94 of 388
PDF/HTML Page 121 of 415
single page version

(ଦ୍ରୁତଵିଲଂବିତ)

ସମଯସାରମନାକୁଲମଚ୍ଯୁତଂ
ଜନନମୃତ୍ଯୁରୁଜାଦିଵିଵର୍ଜିତମ୍ .

ସହଜନିର୍ମଲଶର୍ମସୁଧାମଯଂ
ସମରସେନ ସଦା ପରିପୂଜଯେ ..୬୬..

(ଇଂଦ୍ରଵଜ୍ରା)

ଇତ୍ଥଂ ନିଜଜ୍ଞେନ ନିଜାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵ-
ମୁକ୍ତଂ ପୁରା ସୂତ୍ରକୃତା ଵିଶୁଦ୍ଧମ୍ .

ବୁଦ୍ଧ୍ଵା ଚ ଯନ୍ମୁକ୍ତି ମୁପୈତି ଭଵ୍ଯ-
ସ୍ତଦ୍ଭାଵଯାମ୍ଯୁତ୍ତମଶର୍ମଣେଽହମ୍ ..୬୭..

(ଵସନ୍ତତିଲକା)

ଆଦ୍ଯନ୍ତମୁକ୍ତ ମନଘଂ ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଂ
ନିର୍ଦ୍ଵନ୍ଦ୍ଵମକ୍ଷଯଵିଶାଲଵରପ୍ରବୋଧମ୍ .

ତଦ୍ଭାଵନାପରିଣତୋ ଭୁଵି ଭଵ୍ଯଲୋକଃ
ସିଦ୍ଧିଂ ପ୍ରଯାତି ଭଵସଂଭଵଦୁଃଖଦୂରାମ୍ ..୬୮..

ହୁଏ ହେ ଯତି ! ତୂ ଭଵହେତୁକା ଵିନାଶ କରନେଵାଲେ ଐସେ ଇସ (ଧ୍ରୁଵ) ପଦକୋ ଭଜ; ଅଧ୍ରୁଵ ଵସ୍ତୁକୀ
ଚିନ୍ତାସେ ତୁଝେ କ୍ଯା ପ୍ରଯୋଜନ ହୈ ? .୬୫.

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଜୋ ଅନାକୁଲ ହୈ, ❃ଅଚ୍ଯୁତ ହୈ, ଜନ୍ମ - ମୃତ୍ଯୁ - ରୋଗାଦି ରହିତ ହୈ, ସହଜ

ନିର୍ମଲ ସୁଖାମୃତମଯ ହୈ, ଉସ ସମଯସାରକୋ ମୈଂ ସମରସ (ସମତାଭାଵ) ଦ୍ଵାରା ସଦା
ପୂଜତା ହୂଁ . ୬୬ .

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଇସପ୍ରକାର ପହଲେ ନିଜଜ୍ଞ ସୂତ୍ରକାରନେ (ଆତ୍ମଜ୍ଞାନୀ ସୂତ୍ରକର୍ତା

ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵନେ) ଜିସ ନିଜାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକା ଵର୍ଣନ କିଯା ଔର ଜିସେ ଜାନକର ଭଵ୍ଯ
ଜୀଵ ମୁକ୍ତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ, ଉସ ନିଜାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୋ ଉତ୍ତମ ସୁଖକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକେ ହେତୁ ମୈଂ ଭାତା ହୂଁ .୬୭.

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵ ଆଦି - ଅନ୍ତ ରହିତ ହୈ, ଦୋଷ ରହିତ ହୈ, ନିର୍ଦ୍ଵନ୍ଦ୍ଵ ହୈ ଔର

ଅକ୍ଷଯ ଵିଶାଲ ଉତ୍ତମ ଜ୍ଞାନସ୍ଵରୂପ ହୈ . ଜଗତମେଂ ଜୋ ଭଵ୍ଯ ଜନ ଉସକୀ ଭାଵନାରୂପ ପରିଣମିତ

ହୋତେ ହୈଂ, ଵେ ଭଵଜନିତ ଦୁଃଖୋଂସେ ଦୂର ଐସୀ ସିଦ୍ଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତେ ହୈଂ .୬୮.

❃ ଅଚ୍ଯୁତ = ଅସ୍ଖଲିତ; ନିଜସ୍ଵରୂପସେ ନ ହଟା ହୁଆ .

Page 95 of 388
PDF/HTML Page 122 of 415
single page version

ଣିଗ୍ଗଂଥୋ ଣୀରାଗୋ ଣିସ୍ସଲ୍ଲୋ ସଯଲଦୋସଣିମ୍ମୁକ୍କୋ .

ଣିକ୍କାମୋ ଣିକ୍କୋହୋ ଣିମ୍ମାଣୋ ଣିମ୍ମଦୋ ଅପ୍ପା ..୪୪..

ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥୋ ନୀରାଗୋ ନିଃଶଲ୍ଯଃ ସକଲଦୋଷନିର୍ମୁକ୍ତ : .

ନିଃକାମୋ ନିଃକ୍ରୋଧୋ ନିର୍ମାନୋ ନିର୍ମଦଃ ଆତ୍ମା ..୪୪..

ଅତ୍ରାପି ଶୁଦ୍ଧଜୀଵସ୍ଵରୂପମୁକ୍ତ ମ୍ .

ବାହ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରଚତୁର୍ଵିଂଶତିପରିଗ୍ରହପରିତ୍ଯାଗଲକ୍ଷଣତ୍ଵାନ୍ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥଃ . ସକଲମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାତ୍ମକ-

ଚେତନକର୍ମାଭାଵାନ୍ନୀରାଗଃ . ନିଦାନମାଯାମିଥ୍ଯାଶଲ୍ଯତ୍ରଯାଭାଵାନ୍ନିଃଶଲ୍ଯଃ . ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯେନ ଶୁଦ୍ଧ-

ଜୀଵାସ୍ତିକାଯସ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵନୋକର୍ମାଭାଵାତ୍ ସକଲଦୋଷନିର୍ମୁକ୍ତ : . ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯେନ ନିଜପରମ-

ତତ୍ତ୍ଵେଽପି ଵାଂଛାଭାଵାନ୍ନିଃକାମଃ . ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ପ୍ରଶସ୍ତାପ୍ରଶସ୍ତସମସ୍ତପରଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣତେରଭାଵାନ୍ନିଃ-

କ୍ରୋଧଃ . ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ସଦା ପରମସମରସୀଭାଵାତ୍ମକତ୍ଵାନ୍ନିର୍ମାନଃ . ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ନିଃଶେଷତୋଽନ୍ତର୍ମୁଖ-

ଗାଥା : ୪୪ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା [ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥଃ ] ନିର୍ଗ୍ରଂଥ [ନୀରାଗଃ ]

ନିରାଗ, [ନିଃଶଲ୍ଯଃ ] ନିଃଶଲ୍ଯ, [ସକଲଦୋଷନିର୍ମୁକ୍ତଃ ] ସର୍ଵଦୋଷଵିମୁକ୍ତ, [ନିଃକାମଃ ] ନିଷ୍କାମ,
[ନିଃକ୍ରୋଧଃ ] ନିଃକ୍ରୋଧ, [ନିର୍ମାନଃ ] ନିର୍ମାନ ଔର [ନିର୍ମଦଃ ] ନିର୍ମଦ ହୈ .

ଟୀକା : — ଯହାଁ (ଇସ ଗାଥାମେଂ) ଭୀ ଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵକା ସ୍ଵରୂପ କହା ହୈ .

ଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵାସ୍ତିକାଯ ବାହ୍ଯ-ଅଭ୍ଯଂତର ୧ଚୌଵୀସ ପରିଗ୍ରହକେ ପରିତ୍ଯାଗସ୍ଵରୂପ ହୋନେସେ ନିଗ୍ରନ୍ଥ

ହୈ; ସକଲ ମୋହ-ରାଗ-ଦ୍ଵେଷାତ୍ମକ ଚେତନ କର୍ମକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ନିରାଗ ହୈ; ନିଦାନ, ମାଯା ଔର
ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ — ଇନ ତୀନ ଶଲ୍ଯୋଂକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ନିଃଶଲ୍ଯ ହୈ; ଶୁଦ୍ଧ ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଶୁଦ୍ଧ

ଜୀଵାସ୍ତିକାଯକୋ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ, ଭାଵକର୍ମ ଔର ନୋକର୍ମକା ଅଭାଵ ହୋନେକେ କାରଣ ସର୍ଵଦୋଷଵିମୁକ୍ତ
ହୈ; ଶୁଦ୍ଧ ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ନିଜ ପରମ ତତ୍ତ୍ଵକୀ ଭୀ ଵାଂଛା ନ ହୋନେସେ ନିଷ୍କାମ ହୈ; ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ପ୍ରଶସ୍ତ –

ଅପ୍ରଶସ୍ତ ସମସ୍ତ ପରଦ୍ରଵ୍ଯପରିଣତିକା ଅଭାଵ ହୋନେକେ କାରଣ ନିଃକ୍ରୋଧ ହୈ; ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ସଦା ପରମ

୧କ୍ଷେତ୍ର, ମକାନ, ଚାଁଦୀ, ସୋନା, ଧନ, ଧାନ୍ଯ, ଦାସୀ, ଦାସ, ଵସ୍ତ୍ର ଔର ବରତନ — ଐସା ଦସ ପ୍ରକାରକା ବାହ୍ଯ

ପରିଗ୍ରହ ହୈ; ଏକ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵ, ଚାର କଷାଯ ଔର ନୌ ନୋକଷାଯ ଐସା ଚୌଦହ ପ୍ରକାରକା ଅଭ୍ଯଂତର ପରିଗ୍ରହ ହୈ .

ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥ ହୈ, ନିରାଗ ହୈ, ନିଃଶଲ୍ଯ, ଜୀଵ ଅମାନ ହୈ .

ସବ ଦୋଷ ରହିତ, ଅକ୍ରୋଧ, ନିର୍ମଦ, ଜୀଵ ଯହ ନିଷ୍କାମ ହୈ ..୪୪..

Page 96 of 388
PDF/HTML Page 123 of 415
single page version

ତ୍ଵାନ୍ନିର୍ମଦଃ . ଉକ୍ତ ପ୍ରକାରଵିଶୁଦ୍ଧସହଜସିଦ୍ଧନିତ୍ଯନିରାଵରଣନିଜକାରଣସମଯସାରସ୍ଵରୂପମୁପାଦେଯମିତି .

ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀମଦମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିଭିଃ —

(ମନ୍ଦାକ୍ରାଂତା)

‘‘ଇତ୍ଯୁଚ୍ଛେଦାତ୍ପରପରିଣତେଃ କର୍ତୃକର୍ମାଦିଭେଦ-
ଭ୍ରାନ୍ତିଧ୍ଵଂସାଦପି ଚ ସୁଚିରାଲ୍ଲବ୍ଧଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଃ .

ସଞ୍ଚିନ୍ମାତ୍ରେ ମହସି ଵିଶଦେ ମୂର୍ଛିତଶ୍ଚେତନୋଽଯଂ
ସ୍ଥାସ୍ଯତ୍ଯୁଦ୍ଯତ୍ସହଜମହିମା ସର୍ଵଦା ମୁକ୍ତ ଏଵ ..’’

ତଥା ହି —

(ମନ୍ଦାକ୍ରାଂତା)

ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତିଃପ୍ରହତଦୁରିତଧ୍ଵାନ୍ତସଂଘାତକାତ୍ମା
ନିତ୍ଯାନନ୍ଦାଦ୍ଯତୁଲମହିମା ସର୍ଵଦା ମୂର୍ତିମୁକ୍ତ : .

ସ୍ଵସ୍ମିନ୍ନୁଚ୍ଚୈରଵିଚଲତଯା ଜାତଶୀଲସ୍ଯ ମୂଲଂ
ଯସ୍ତଂ ଵନ୍ଦେ ଭଵଭଯହରଂ ମୋକ୍ଷଲକ୍ଷ୍ମୀଶମୀଶମ୍ ..୬9..

ସମରସୀଭାଵସ୍ଵରୂପ ହୋନେକେ କାରଣ ନିର୍ମାନ ହୈ; ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ନିଃଶେଷରୂପସେ ଅଂତର୍ମୁଖ ହୋନେକେ କାରଣ
ନିର୍ମଦ ହୈ . ଉକ୍ତ ପ୍ରକାରକା (ଊ ପର କହେ ହୁଏ ପ୍ରକାରକା), ଵିଶୁଦ୍ଧ ସହଜସିଦ୍ଧ ନିତ୍ଯ – ନିରାଵରଣ

ନିଜ କାରଣସମଯସାରକା ସ୍ଵରୂପ ଉପାଦେଯ ହୈ .

ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଦେଵ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ (ଶ୍ରୀ ପ୍ରଵଚନସାରକୀ ଟୀକାମେଂ ୮ଵେଂ

ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି : —

‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଇସପ୍ରକାର ପରପରିଣତିକେ ଉଚ୍ଛେଦ ଦ୍ଵାରା (ଅର୍ଥାତ୍ ପରଦ୍ରଵ୍ଯରୂପ

ପରିଣମନକେ ନାଶ ଦ୍ଵାରା) ତଥା କର୍ତା, କର୍ମ ଆଦି ଭେଦ ହୋନେକୀ ଜୋ ଭ୍ରାନ୍ତି ଉସକେ ଭୀ ନାଶ ଦ୍ଵାରା
ଅନ୍ତମେଂ ଜିସନେ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୋ ଉପଲବ୍ଧ କିଯା ହୈ — ଐସା ଯହ ଆତ୍ମା, ଚୈତନ୍ଯମାତ୍ରରୂପ

ଵିଶଦ (ନିର୍ମଲ) ତେଜମେଂ ଲୀନ ରହତା ହୁଆ, ଅପନୀ ସହଜ (ସ୍ଵାଭାଵିକ) ମହିମାକେ
ପ୍ରକାଶମାନରୂପସେ ସର୍ଵଦା ମୁକ୍ତ ହୀ ରହେଗା .’’

ଔର (୪୪ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ

କହତେ ହୈଂ ) : —

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଜିସନେ ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତି ଦ୍ଵାରା ପାପରୂପୀ ଅଂଧକାରସମୂହକା ନାଶ କିଯା ହୈ,

ଜୋ ନିତ୍ଯ ଆନନ୍ଦ ଆଦି ଅତୁଲ ମହିମାକା ଧାରଣ କରନେଵାଲା ହୈ, ଜୋ ସର୍ଵଦା ଅମୂର୍ତ ହୈ, ଜୋ

Page 97 of 388
PDF/HTML Page 124 of 415
single page version

ଵଣ୍ଣରସଗଂଧଫାସା ଥୀପୁଂସଣଉଂସଯାଦିପଜ୍ଜାଯା .

ସଂଠାଣା ସଂହଣଣା ସଵ୍ଵେ ଜୀଵସ୍ସ ଣୋ ସଂତି ..୪୫..

ଅରସମରୂଵମଗଂଧଂ ଅଵ୍ଵତ୍ତଂ ଚେଦଣାଗୁଣମସଦ୍ଦଂ .

ଜାଣ ଅଲିଂଗଗ୍ଗହଣଂ ଜୀଵମଣିଦ୍ଦିଟ୍ଠସଂଠାଣଂ ..୪୬..

ଵର୍ଣରସଗଂଧସ୍ପର୍ଶାଃ ସ୍ତ୍ରୀପୁଂନପୁଂସକାଦିପର୍ଯାଯାଃ .

ସଂସ୍ଥାନାନି ସଂହନନାନି ସର୍ଵେ ଜୀଵସ୍ଯ ନୋ ସନ୍ତି ..୪୫..

ଅରସମରୂପମଗଂଧମଵ୍ଯକ୍ତଂ ଚେତନାଗୁଣମଶବ୍ଦମ୍ .

ଜାନୀହ୍ଯଲିଂଗଗ୍ରହଣଂ ଜୀଵମନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନମ୍ ..୪୬..

ଇହ ହି ପରମସ୍ଵଭାଵସ୍ଯ କାରଣପରମାତ୍ମସ୍ଵରୂପସ୍ଯ ସମସ୍ତପୌଦ୍ଗଲିକଵିକାରଜାତଂ ନ

ସମସ୍ତୀତ୍ଯୁକ୍ତ ମ୍ .

ଅପନେମେଂ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଅଵିଚଲତା ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ତମ ଶୀଲକା ମୂଲ ହୈ, ଉସ ଭଵଭଯକୋ ହରନେଵାଲେ
ମୋକ୍ଷଲକ୍ଷ୍ମୀକେ ଐଶ୍ଵର୍ଯଵାନ ସ୍ଵାମୀକୋ ମୈଂ ଵନ୍ଦନ କରତା ହୂଁ .୬୯.

ଗାଥା : ୪୫-୪୬ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଵର୍ଣରସଗଂଧସ୍ପର୍ଶାଃ ] ଵର୍ଣ - ରସ - ଗଂଧ - ସ୍ପର୍ଶ,

[ସ୍ତ୍ରୀପୁଂନପୁଂସକାଦିପର୍ଯାଯାଃ ] ସ୍ତ୍ରୀ - ପୁରୁଷ - ନପୁଂସକାଦି ପର୍ଯାଯେଂ, [ସଂସ୍ଥାନାନି ] ସଂସ୍ଥାନ ଔର

[ସଂହନନାନି ] ସଂହନନ — [ସର୍ଵେ ] ଯହ ସବ [ଜୀଵସ୍ଯ ] ଜୀଵକୋ [ନୋ ସନ୍ତି ] ନହୀଂ ହୈଂ .

[ଜୀଵମ୍ ] ଜୀଵକୋ [ଅରସମ୍ ] ଅରସ, [ଅରୂପମ୍ ] ଅରୂପ, [ଅଗଂଧମ୍ ] ଅଗଂଧ,

[ଅଵ୍ଯକ୍ତମ୍ ] ଅଵ୍ଯକ୍ତ, [ଚେତନାଗୁଣମ୍ ] ଚେତନାଗୁଣଵାଲା, [ଅଶବ୍ଦମ୍ ] ଅଶବ୍ଦ,
[ଅଲିଂଗଗ୍ରହଣମ୍ ] ଅଲିଂଗଗ୍ରହଣ (ଲିଂଗସେ ଅଗ୍ରାହ୍ଯ) ଔର [ଅନିର୍ଦିଷ୍ଟସଂସ୍ଥାନମ୍ ] ଜିସେ କୋଈ
ସଂସ୍ଥାନ ନହୀଂ କହା ହୈ ଐସା [ଜାନୀହି ] ଜାନ .

ଟୀକା : — ଯହାଁ (ଇନ ଦୋ ଗାଥାଓଂମେଂ) ପରମସ୍ଵଭାଵଭୂତ ଐସା ଜୋ କାରଣପରମାତ୍ମାକା

ସ୍ଵରୂପ ଉସେ ସମସ୍ତ ପୌଦ୍ଗଲିକ ଵିକାରସମୂହ ନହୀଂ ହୈ ଐସା କହା ହୈ .

ନହିଂ ସ୍ପର୍ଶ - ରସ - ଅରୁ ଗଂଧ - ଵର୍ଣ ନ, କ୍ଲୀଵ, ନର - ନାରୀ ନହୀଂ .

ସଂସ୍ଥାନ ସଂହନନ ସର୍ଵ ହୀ ଯେ ଭାଵ ସବ ଜୀଵକୋ ନହୀଂ ..୪୫..

ରସ, ରୂପ, ଗଂଧ ନ, ଵ୍ଯକ୍ତ ନହିଂ, ନହିଂ ଶବ୍ଦ, ଚେତନଗୁଣମଯୀ .

ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ନହିଂ ସଂସ୍ଥାନ, ହୋତା ଜୀଵଲିଂଗ - ଗ୍ରହଣ ନହୀଂ ..୪୬..

Page 98 of 388
PDF/HTML Page 125 of 415
single page version

ନିଶ୍ଚଯେନ ଵର୍ଣପଂଚକଂ, ରସପଂଚକଂ, ଗନ୍ଧଦ୍ଵିତଯଂ, ସ୍ପର୍ଶାଷ୍ଟକଂ, ସ୍ତ୍ରୀପୁଂନପୁଂସକାଦିଵିଜାତୀଯ-

ଵିଭାଵଵ୍ଯଂଜନପର୍ଯାଯାଃ, କୁବ୍ଜାଦିସଂସ୍ଥାନାନି, ଵଜ୍ରର୍ଷଭନାରାଚାଦିସଂହନନାନି ଵିଦ୍ଯନ୍ତେ ପୁଦ୍ଗଲାନାମେଵ,
ନ ଜୀଵାନାମ୍ . ସଂସାରାଵସ୍ଥାଯାଂ ସଂସାରିଣୋ ଜୀଵସ୍ଯ ସ୍ଥାଵରନାମକର୍ମସଂଯୁକ୍ତ ସ୍ଯ କର୍ମଫଲଚେତନା

ଭଵତି, ତ୍ରସନାମକର୍ମସନାଥସ୍ଯ କାର୍ଯଯୁତକର୍ମଫଲଚେତନା ଭଵତି . କାର୍ଯପରମାତ୍ମନଃ କାରଣ-

ପରମାତ୍ମନଶ୍ଚ ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଚେତନା ଭଵତି . ଅତ ଏଵ କାର୍ଯସମଯସାରସ୍ଯ ଵା କାରଣସମଯସାରସ୍ଯ ଵା

ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଚେତନା ସହଜଫଲରୂପା ଭଵତି . ଅତଃ ସହଜଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଚେତନାତ୍ମାନଂ ନିଜକାରଣପରମାତ୍ମାନଂ

ସଂସାରାଵସ୍ଥାଯାଂ ମୁକ୍ତାଵସ୍ଥାଯାଂ ଵା ସର୍ଵଦୈକରୂପତ୍ଵାଦୁପାଦେଯମିତି ହେ ଶିଷ୍ଯ ତ୍ଵଂ ଜାନୀହି ଇତି .

ତଥା ଚୋକ୍ତ ମେକତ୍ଵସପ୍ତତୌ —

(ମନ୍ଦାକ୍ରାଂତା)

‘‘ଆତ୍ମା ଭିନ୍ନସ୍ତଦନୁଗତିମତ୍କର୍ମ ଭିନ୍ନଂ ତଯୋର୍ଯା
ପ୍ରତ୍ଯାସତ୍ତେର୍ଭଵତି ଵିକୃତିଃ ସାଽପି ଭିନ୍ନା ତଥୈଵ .

କାଲକ୍ଷେତ୍ରପ୍ରମୁଖମପି ଯତ୍ତଚ୍ଚ ଭିନ୍ନଂ ମତଂ ମେ
ଭିନ୍ନଂ ଭିନ୍ନଂ ନିଜଗୁଣକଲାଲଂକୃତଂ ସର୍ଵମେତତ୍ ..’’

ନିଶ୍ଚଯସେ ପାଁଚ ଵର୍ଣ, ପାଁଚ ରସ, ଦୋ ଗଂଧ, ଆଠ ସ୍ପର୍ଶ, ସ୍ତ୍ରୀ - ପୁରୁଷ - ନପୁଂସକାଦି ଵିଜାତୀଯ

ଵିଭାଵଵ୍ଯଂଜନପର୍ଯାଯେଂ, କୁବ୍ଜାଦି ସଂସ୍ଥାନ, ଵଜ୍ରର୍ଷଭନାରାଚାଦି ସଂହନନ ପୁଦ୍ଗଲୋଂକୋ ହୀ ହୈଂ, ଜୀଵୋଂକୋ
ନହୀଂ ହୈଂ . ସଂସାର - ଦଶାମେଂ ସ୍ଥାଵରନାମକର୍ମଯୁକ୍ତ ସଂସାରୀ ଜୀଵକୋ କର୍ମଫଲଚେତନା ହୋତୀ ହୈ,

ତ୍ରସନାମକର୍ମଯୁକ୍ତ ସଂସାରୀ ଜୀଵକୋ କାର୍ଯ ସହିତ କର୍ମଫଲଚେତନା ହୋତୀ ହୈ . କାର୍ଯପରମାତ୍ମା ଔର

କାରଣପରମାତ୍ମାକୋ ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଚେତନା ହୋତୀ ହୈ . ଇସୀସେ କାର୍ଯସମଯସାର ଅଥଵା କାରଣସମଯସାରକୋ

ସହଜଫଲରୂପ ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଚେତନା ହୋତୀ ହୈ . ଇସଲିଯେ, ସହଜଶୁଦ୍ଧ - ଜ୍ଞାନଚେତନାସ୍ଵରୂପ ନିଜ

କାରଣପରମାତ୍ମା ସଂସାରାଵସ୍ଥାମେଂ ଯା ମୁକ୍ତାଵସ୍ଥାମେଂ ସର୍ଵଦା ଏକରୂପ ହୋନେସେ ଉପାଦେଯ ହୈ ଐସା, ହେ
ଶିଷ୍ଯ ! ତୂ ଜାନ .

ଇସପ୍ରକାର ଏକତ୍ଵସପ୍ତତିମେଂ (ଶ୍ରୀପଦ୍ମନନ୍ଦୀ - ଆଚାର୍ଯଦେଵକୃତ ପଦ୍ମନନ୍ଦିପଂଚଵିଂଶତିକା ନାମକ

ଶାସ୍ତ୍ରମେଂ ଏକତ୍ଵସପ୍ତତି ନାମକ ଅଧିକାରମେଂ ୭୯ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି : —

‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ମେରା ଐସା ମଂତଵ୍ଯ ହୈ କି — ଆତ୍ମା ପୃଥକ୍ ହୈ ଔର ଉସକେ ପୀଛେ –

ପୀଛେ ଜାନେଵାଲା କର୍ମ ପୃଥକ୍ ହୈ; ଆତ୍ମା ଔର କର୍ମକୀ ଅତି ନିକଟତାସେ ଜୋ ଵିକୃତି ହୋତୀ ହୈ
ଵହ ଭୀ ଉସୀପ୍ରକାର (ଆତ୍ମାସେ) ଭିନ୍ନ ହୈ; ଔର କାଲ – କ୍ଷେତ୍ରାଦି ଜୋ ହୈଂ ଵେ ଭୀ (ଆତ୍ମାସେ) ପୃଥକ୍

ହୈଂ . ନିଜ ନିଜ ଗୁଣକଲାସେ ଅଲଂକୃତ ଯହ ସବ ପୃଥକ୍ - ପୃଥକ୍ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଅପନେ - ଅପନେ ଗୁଣୋଂ

Page 99 of 388
PDF/HTML Page 126 of 415
single page version

ତଥା ହି —

(ମାଲିନୀ)

ଅସତି ଚ ସତି ବନ୍ଧେ ଶୁଦ୍ଧଜୀଵସ୍ଯ ରୂପାଦ୍
ରହିତମଖିଲମୂର୍ତଦ୍ରଵ୍ଯଜାଲଂ ଵିଚିତ୍ରମ୍ .

ଇତି ଜିନପତିଵାକ୍ଯଂ ଵକ୍ତି ଶୁଦ୍ଧଂ ବୁଧାନାଂ
ଭୁଵନଵିଦିତମେତଦ୍ଭଵ୍ଯ ଜାନୀହି ନିତ୍ଯମ୍ ..୭୦..

ଜାରିସିଯା ସିଦ୍ଧପ୍ପା ଭଵମଲ୍ଲିଯ ଜୀଵ ତାରିସା ହୋଂତି .

ଜରମରଣଜମ୍ମମୁକ୍କା ଅଟ୍ଠଗୁଣାଲଂକିଯା ଜେଣ ..୪୭..

ଯାଦ୍ରଶାଃ ସିଦ୍ଧାତ୍ମାନୋ ଭଵମାଲୀନା ଜୀଵାସ୍ତାଦ୍ରଶା ଭଵନ୍ତି .

ଜରାମରଣଜନ୍ମମୁକ୍ତା ଅଷ୍ଟଗୁଣାଲଂକୃତା ଯେନ ..୪୭..

ତଥା ପର୍ଯାଯୋଂସେ ଯୁକ୍ତ ସର୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭିନ୍ନ - ଭିନ୍ନ ହୈଂ ) .’’

ଔର (ଇନ ଦୋ ଗାଥାଓଂକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ

କହତେ ହୈଂ ) : —

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ‘‘ବନ୍ଧ ହୋ ନ ହୋ (ଅର୍ଥାତ୍ ବନ୍ଧାଵସ୍ଥାମେଂ ଯା ମୋକ୍ଷାଵସ୍ଥାମେଂ), ସମସ୍ତ

ଵିଚିତ୍ର ମୂର୍ତଦ୍ରଵ୍ଯଜାଲ (ଅନେକଵିଧ ମୂର୍ତଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକା ସମୂହ) ଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵକେ ରୂପସେ ଵ୍ଯତିରିକ୍ତ ହୈ’’
ଐସା ଜିନଦେଵକା ଶୁଦ୍ଧ ଵଚନ ବୁଧପୁରୁଷୋଂକୋ କହତେ ହୈଂ . ଇସ ଭୁଵନଵିଦିତକୋ ( – ଇସ ଜଗତପ୍ରସିଦ୍ଧ

ସତ୍ଯକୋ), ହେ ଭଵ୍ଯ ! ତୂ ସଦା ଜାନ .୭୦.

ଗାଥା : ୪୭ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯାଦ୍ରଶାଃ ] ଜୈସେ [ସିଦ୍ଧାତ୍ମାନଃ ] ସିଦ୍ଧ ଆତ୍ମା ହୈଂ

[ତାଦ୍ରଶାଃ ] ଵୈସେ [ଭଵମ୍ ଆଲୀନାଃ ଜୀଵାଃ ] ଭଵଲୀନ (ସଂସାରୀ) ଜୀଵ [ଭଵନ୍ତି ] ହୈଂ, [ଯେନ ]

ଜିସସେ (ଵେ ସଂସାରୀ ଜୀଵ ସିଦ୍ଧାତ୍ମାଓଂକୀ ଭାଁତି) [ଜରାମରଣଜନ୍ମମୁକ୍ତାଃ ] ଜନ୍ମ - ଜରା - ମରଣସେ

ରହିତ ଔର [ଅଷ୍ଟଗୁଣାଲଂକୃତାଃ ] ଆଠ ଗୁଣୋଂସେ ଅଲଂକୃତ ହୈଂ .

ହୈ ସିଦ୍ଧ ଜୈସେ ଜୀଵ, ତ୍ଯୋଂ ଭଵଲୀନ ସଂସାରୀ ଵହୀ .

ଗୁଣ ଆଠସେ ଜୋ ହୈ ଅଲଂକୃତ ଜନ୍ମ-ମରଣ-ଜରା ନହୀଂ ..୪୭..

Page 100 of 388
PDF/HTML Page 127 of 415
single page version

ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକନଯାଭିପ୍ରାଯେଣ ସଂସାରିଜୀଵାନାଂ ମୁକ୍ତ ଜୀଵାନାଂ ଵିଶେଷାଭାଵୋପନ୍ଯାସୋଯମ୍ .

ଯେ କେଚିଦ୍ ଅତ୍ଯାସନ୍ନଭଵ୍ଯଜୀଵାଃ ତେ ପୂର୍ଵଂ ସଂସାରାଵସ୍ଥାଯାଂ ସଂସାରକ୍ଲେଶାଯାସଚିତ୍ତାଃ ସନ୍ତଃ

ସହଜଵୈରାଗ୍ଯପରାଯଣାଃ ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵଲିଂଗଧରାଃ ପରମଗୁରୁପ୍ରସାଦାସାଦିତପରମାଗମାଭ୍ଯାସେନ ସିଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରଂ
ପରିପ୍ରାପ୍ଯ ନିର୍ଵ୍ଯାବାଧସକଲଵିମଲକେଵଲଜ୍ଞାନକେଵଲଦର୍ଶନକେଵଲସୁଖକେଵଲଶକ୍ତି ଯୁକ୍ତାଃ ସିଦ୍ଧାତ୍ମାନଃ
କାର୍ଯସମଯସାରରୂପାଃ କାର୍ଯଶୁଦ୍ଧାଃ . ତେ ଯାଦ୍ରଶାସ୍ତାଦ୍ରଶା ଏଵ ଭଵିନଃ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯେନ . ଯେନ

କାରଣେନ ତାଦ୍ରଶାସ୍ତେନ ଜରାମରଣଜନ୍ମମୁକ୍ତାଃ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵାଦ୍ଯଷ୍ଟଗୁଣପୁଷ୍ଟିତୁଷ୍ଟାଶ୍ଚେତି .

(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)

ପ୍ରାଗେଵ ଶୁଦ୍ଧତା ଯେଷାଂ ସୁଧିଯାଂ କୁଧିଯାମପି .

ନଯେନ କେନଚିତ୍ତେଷାଂ ଭିଦାଂ କାମପି ଵେଦ୍ମ୍ଯହମ୍ ..୭୧..

ଟୀକା : — ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯାର୍ଥିକ ନଯକେ ଅଭିପ୍ରାଯସେ ସଂସାରୀ ଜୀଵୋଂମେଂ ଔର ମୁକ୍ତ ଜୀଵୋଂମେଂ

ଅନ୍ତର ନ ହୋନେକା ଯହ କଥନ ହୈ .

ଜୋ କୋଈ ଅତି - ଆସନ୍ନ - ଭଵ୍ଯ ଜୀଵ ହୁଏ, ଵେ ପହଲେ ସଂସାରାଵସ୍ଥାମେଂ ସଂସାରକ୍ଲେଶସେ ଥକେ

ଚିତ୍ତଵାଲେ ହୋତେ ହୁଏ ସହଜଵୈରାଗ୍ଯପରାଯଣ ହୋନେସେ ଦ୍ରଵ୍ଯ-ଭାଵ ଲିଂଗକୋ ଧାରଣ କରକେ ପରମଗୁରୁକେ
ପ୍ରସାଦସେ ପ୍ରାପ୍ତ କିଯେ ହୁଏ ପରମାଗମକେ ଅଭ୍ଯାସ ଦ୍ଵାରା ସିଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ଅଵ୍ଯାବାଧ (ବାଧା
ରହିତ) ସକଲ-ଵିମଲ (ସର୍ଵଥା ନିର୍ମଲ) କେଵଲଜ୍ଞାନ - କେଵଲଦର୍ଶନ - କେଵଲସୁଖ - କେଵଲଵୀର୍ଯଯୁକ୍ତ

ସିଦ୍ଧାତ୍ମା ହୋ ଗଯେ — କି ଜୋ ସିଦ୍ଧାତ୍ମା କାର୍ଯସମଯସାରରୂପ ହୈଂ, ❃କାର୍ଯଶୁଦ୍ଧ ହୈଂ . ଜୈସେ ଵେ ସିଦ୍ଧାତ୍ମା

ହୈଂ ଵୈସେ ହୀ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଭଵଵାଲେ (ସଂସାରୀ) ଜୀଵ ହୈଂ . ଜିସକାରଣ ଵେ ସଂସାରୀ ଜୀଵ ସିଦ୍ଧାତ୍ମାକେ

ସମାନ ହୈଂ, ଉସ କାରଣ ଵେ ସଂସାରୀ ଜୀଵ ଜନ୍ମଜରାମରଣସେ ରହିତ ଔର ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵାଦି ଆଠ ଗୁଣୋଂକୀ
ପୁଷ୍ଟିସେ ତୁଷ୍ଟ ହୈଂ ( – ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ, ଅନନ୍ତ ଜ୍ଞାନ, ଅନନ୍ତ ଦର୍ଶନ, ଅନନ୍ତ ଵୀର୍ଯ, ସୂକ୍ଷ୍ମତ୍ଵ, ଅଵଗାହନ,

ଅଗୁରୁଲଘୁ ତଥା ଅଵ୍ଯାବାଧ ଇନ ଆଠ ଗୁଣୋଂକୀ ସମୃଦ୍ଧିସେ ଆନନ୍ଦମଯ ହୈଂ ) .

[ଅବ ୪୭ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ

କହତେ ହୈଂ :]

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଜିନ ସୁବୁଦ୍ଧିଓଂକୋ ତଥା କୁବୁଦ୍ଧିଓଂକୋ ପହଲେସେ ହୀ ଶୁଦ୍ଧତା ହୈ,

ଉନମେଂ କୁଛ ଭୀ ଭେଦ ମୈଂ କିସ ନଯସେ ଜାନୂଁ ? (ଵାସ୍ତଵମେଂ ଉନମେଂ କୁଛ ଭୀ ଭେଦ ଅର୍ଥାତ୍
ଅଂତର ନହୀଂ ହୈ .) ୭୧.

❃ କାର୍ଯଶୁଦ୍ଧ = କାର୍ଯ – ଅପେକ୍ଷାସେ ଶୁଦ୍ଧ .

Page 101 of 388
PDF/HTML Page 128 of 415
single page version

ଅସରୀରା ଅଵିଣାସା ଅଣିଂଦିଯା ଣିମ୍ମଲା ଵିସୁଦ୍ଧପ୍ପା .

ଜହ ଲୋଯଗ୍ଗେ ସିଦ୍ଧା ତହ ଜୀଵା ସଂସିଦୀ ଣେଯା ..୪୮..

ଅଶରୀରା ଅଵିନାଶା ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯା ନିର୍ମଲା ଵିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଃ .

ଯଥା ଲୋକାଗ୍ରେ ସିଦ୍ଧାସ୍ତଥା ଜୀଵାଃ ସଂସୃତୌ ଜ୍ଞେଯାଃ ..୪୮..

ଅଯଂ ଚ କାର୍ଯକାରଣସମଯସାରଯୋର୍ଵିଶେଷାଭାଵୋପନ୍ଯାସଃ .

ନିଶ୍ଚଯେନ ପଂଚଶରୀରପ୍ରପଂଚାଭାଵାଦଶରୀରାଃ, ନିଶ୍ଚଯେନ ନରନାରକାଦିପର୍ଯାଯପରିତ୍ଯାଗ-

ସ୍ଵୀକାରାଭାଵାଦଵିନାଶାଃ, ଯୁଗପତ୍ପରମତତ୍ତ୍ଵସ୍ଥିତସହଜଦର୍ଶନାଦିକାରଣଶୁଦ୍ଧସ୍ଵରୂପପରିଚ୍ଛିତ୍ତି-
ସମର୍ଥସହଜଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତିରପହସ୍ତିତସମସ୍ତସଂଶଯସ୍ଵରୂପତ୍ଵାଦତୀନ୍ଦ୍ରିଯାଃ, ମଲଜନକକ୍ଷାଯୋପଶମିକାଦି-
ଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵାନାମଭାଵାନ୍ନିର୍ମଲାଃ, ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵକର୍ମାଭାଵାଦ୍ ଵିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଃ ଯଥୈଵ ଲୋକାଗ୍ରେ ଭଗଵନ୍ତଃ

ଗାଥା : ୪୮ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଥା ] ଜିସପ୍ରକାର [ଲୋକାଗ୍ରେ ] ଲୋକାଗ୍ରମେଂ

[ସିଦ୍ଧାଃ ] ସିଦ୍ଧଭଗଵନ୍ତ [ଅଶରୀରାଃ ] ଅଶରୀରୀ, [ଅଵିନାଶାଃ ] ଅଵିନାଶୀ, [ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯାଃ ]
ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ, [ନିର୍ମଲାଃ ] ନିର୍ମଲ ଔର [ଵିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଃ ] ଵିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା (ଵିଶୁଦ୍ଧସ୍ଵରୂପୀ) ହୈଂ,
[ତଥା ] ଉସୀପ୍ରକାର [ସଂସୃତୌ ] ସଂସାରମେଂ [ଜୀଵାଃ ] (ସର୍ଵ) ଜୀଵ [ଜ୍ଞେଯାଃ ] ଜାନନା .

ଟୀକା : — ଔର ଯହ, କାର୍ଯସମଯସାର ତଥା କାରଣସମଯସାରମେଂ ଅନ୍ତର ନ ହୋନେକା

କଥନ ହୈ .

ଜିସପ୍ରକାର ଲୋକାଗ୍ରମେଂ ସିଦ୍ଧପରମେଷ୍ଠୀ ଭଗଵନ୍ତ ନିଶ୍ଚଯସେ ପାଁଚ ଶରୀରକେ ପ୍ରପଂଚକେ

ଅଭାଵକେ କାରଣ ‘ଅଶରୀରୀ’ ହୈଂ, ନିଶ୍ଚଯସେ ନର - ନାରକାଦି ପର୍ଯାଯୋଂକେ ତ୍ଯାଗ - ଗ୍ରହଣକେ ଅଭାଵକେ

କାରଣ ‘ଅଵିନାଶୀ’ ହୈଂ, ପରମ ତତ୍ତ୍ଵମେଂ ସ୍ଥିତ ସହଜଦର୍ଶନାଦିରୂପ କାରଣଶୁଦ୍ଧସ୍ଵରୂପକୋ ଯୁଗପଦ୍
ଜାନନେମେଂ ସମର୍ଥ ଐସୀ ସହଜଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତି ଦ୍ଵାରା ଜିସମେଂସେ ସମସ୍ତ ସଂଶଯ ଦୂର କର ଦିଯେ ଗଯେ ହୈଂ
ଐସେ ସ୍ଵରୂପଵାଲେ ହୋନେକେ କାରଣ ‘ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ’ ହୈଂ, ମଲଜନକ କ୍ଷାଯୋପଶମିକାଦି
ଵିଭାଵସ୍ଵଭାଵୋଂକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ‘ନିର୍ମଲ’ ହୈଂ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମୋଂ ତଥା ଭାଵକର୍ମୋଂକେ

ଵିନ ଦେହ ଅଵିନାଶୀ, ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ, ଶୁଦ୍ଧ ନିର୍ମଲ ସିଦ୍ଧ ଜ୍ଯୋଂ .

ଲୋକାଗ୍ରମେଂ ଜୈସେ ଵିରାଜେ, ଜୀଵ ହୈଂ ଭଵଲୀନ ତ୍ଯୋଂ ..୪୮..

Page 102 of 388
PDF/HTML Page 129 of 415
single page version

ସିଦ୍ଧପରମେଷ୍ଠିନସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ତି, ତଥୈଵ ସଂସୃତାଵପି ଅମୀ କେନଚିନ୍ନଯବଲେନ ସଂସାରିଜୀଵାଃ ଶୁଦ୍ଧା ଇତି .

(ଶାର୍ଦୂଲଵିକ୍ରୀଡିତ)

ଶୁଦ୍ଧାଶୁଦ୍ଧଵିକଲ୍ପନା ଭଵତି ସା ମିଥ୍ଯାଦ୍ରଶି ପ୍ରତ୍ଯହଂ

ଶୁଦ୍ଧଂ କାରଣକାର୍ଯତତ୍ତ୍ଵଯୁଗଲଂ ସମ୍ଯଗ୍ଦ୍ରଶି ପ୍ରତ୍ଯହମ୍ .

ଇତ୍ଥଂ ଯଃ ପରମାଗମାର୍ଥମତୁଲଂ ଜାନାତି ସଦ୍ଦ୍ରକ୍ ସ୍ଵଯଂ

ସାରାସାରଵିଚାରଚାରୁଧିଷଣା ଵନ୍ଦାମହେ ତଂ ଵଯମ୍ ..୭୨..

ଏଦେ ସଵ୍ଵେ ଭାଵା ଵଵହାରଣଯଂ ପଡୁଚ୍ଚ ଭଣିଦା ହୁ .

ସଵ୍ଵେ ସିଦ୍ଧସହାଵା ସୁଦ୍ଧଣଯା ସଂସିଦୀ ଜୀଵା ..୪9..

ଏତେ ସର୍ଵେ ଭାଵାଃ ଵ୍ଯଵହାରନଯଂ ପ୍ରତୀତ୍ଯ ଭଣିତାଃ ଖଲୁ .

ସର୍ଵେ ସିଦ୍ଧସ୍ଵଭାଵାଃ ଶୁଦ୍ଧନଯାତ୍ ସଂସୃତୌ ଜୀଵାଃ ..୪9..

ଅଭାଵକେ କାରଣ ‘ଵିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା’ ହୈଂ, ଉସୀପ୍ରକାର ସଂସାରମେଂ ଭୀ ଯହ ସଂସାରୀ ଜୀଵ କିସୀ ନଯକେ
ବଲସେ (କିସୀ ନଯସେ) ଶୁଦ୍ଧ ହୈଂ .

[ଅବ ୪୮ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ :]

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଶୁଦ୍ଧ - ଅଶୁଦ୍ଧକୀ ଜୋ ❃ଵିକଲ୍ପନା ଵହ ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟିକୋ ସଦୈଵ ହୋତୀ ହୈ;

ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟିକୋ ତୋ ସଦା (ଐସୀ ମାନ୍ଯତା ହୋତୀ ହୈ କି) କାରଣତତ୍ତ୍ଵ ଔର କାର୍ଯତତ୍ତ୍ଵ ଦୋନୋଂ ଶୁଦ୍ଧ
ହୈଂ . ଇସପ୍ରକାର ପରମାଗମକେ ଅତୁଲ ଅର୍ଥକୋ ସାରାସାରକେ ଵିଚାରଵାଲୀ ସୁନ୍ଦର ବୁଦ୍ଧି ଦ୍ଵାରା ଜୋ

ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟି ସ୍ଵଯଂ ଜାନତା ହୈ, ଉସେ ହମ ଵନ୍ଦନ କରତେ ହୈଂ .୭୨.

ଗାଥା : ୪୯ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଏତେ ] ଯହ (ପୂର୍ଵୋକ୍ତ) [ସର୍ଵେ ଭାଵାଃ ] ସବ ଭାଵ

[ଖଲୁ ] ଵାସ୍ତଵମେଂ [ଵ୍ଯଵହାରନଯଂ ପ୍ରତୀତ୍ଯ ] ଵ୍ଯଵହାରନଯକା ଆଶ୍ରଯ କରକେ [ଭଣିତାଃ ] (ସଂସାରୀ
ଜୀଵୋଂମେଂ ଵିଦ୍ଯମାନ) କହେ ଗଯେ ହୈଂ; [ଶୁଦ୍ଧନଯାତ୍ ] ଶୁଦ୍ଧନଯସେ [ସଂସୃତୌ ] ସଂସାରମେଂ ରହନେଵାଲେ [ସର୍ଵେ
ଜୀଵାଃ ] ସର୍ଵ ଜୀଵ [ସିଦ୍ଧସ୍ଵଭାଵାଃ ] ସିଦ୍ଧସ୍ଵଭାଵୀ ହୈଂ .

❃ ଵିକଲ୍ପନା = ଵିପରୀତ କଲ୍ପନା; ମିଥ୍ଯା ମାନ୍ଯତା; ଅନିଶ୍ଚଯ; ଶଂକା; ଭେଦ କରନା .

ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ହୈଂ କହେ ସବ ଜୀଵକେ ହୀ ଭାଵ ଯେ .

ହୈଂ ଶୁଦ୍ଧନଯସେ ଜୀଵ ସବ ଭଵଲୀନ ସିଦ୍ଧ ସ୍ଵଭାଵସେ ..୪୯..

Page 103 of 388
PDF/HTML Page 130 of 415
single page version

ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରନଯଯୋରୁପାଦେଯତ୍ଵପ୍ରଦ୍ଯୋତନମେତତ୍ .

ଯେ ପୂର୍ଵଂ ନ ଵିଦ୍ଯନ୍ତେ ଇତି ପ୍ରତିପାଦିତାସ୍ତେ ସର୍ଵେ ଵିଭାଵପର୍ଯାଯାଃ ଖଲୁ ଵ୍ଯଵହାରନଯାଦେଶେନ

ଵିଦ୍ଯନ୍ତେ . ସଂସୃତାଵପି ଯେ ଵିଭାଵଭାଵୈଶ୍ଚତୁର୍ଭିଃ ପରିଣତାଃ ସନ୍ତସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ତି ଅପି ଚ ତେ ସର୍ଵେ ଭଗଵତାଂ

ସିଦ୍ଧାନାଂ ଶୁଦ୍ଧଗୁଣପର୍ଯାଯୈଃ ସଦ୍ରଶାଃ ଶୁଦ୍ଧନଯାଦେଶାଦିତି .

ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀମଦମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିଭିଃ —

(ମାଲିନୀ)

‘‘ଵ୍ଯଵହରଣନଯଃ ସ୍ଯାଦ୍ଯଦ୍ଯପି ପ୍ରାକ୍ପଦଵ୍ଯା-
ମିହ ନିହିତପଦାନାଂ ହଂତ ହସ୍ତାଵଲମ୍ବଃ .

ଟୀକା : — ଯହ, ନିଶ୍ଚଯନଯ ଔର ଵ୍ଯଵହାରନଯକୀ ❃ଉପାଦେଯତାକା ପ୍ରକାଶନ

( – କଥନ) ହୈ .

ପହଲେ ଜୋ ଵିଭାଵପର୍ଯାଯେଂ ‘ଵିଦ୍ଯମାନ ନହୀଂ ହୈଂ ’ ଐସୀ ପ୍ରତିପାଦିତ କୀ ଗଈ ହୈଂ ଵେ ସବ

ଵିଭାଵପର୍ଯାଯେଂ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ କଥନସେ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈଂ . ଔର ଜୋ (ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ

କଥନସେ) ଚାର ଵିଭାଵଭାଵରୂପ ପରିଣତ ହୋନେସେ ସଂସାରମେଂ ଭୀ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈଂ ଵେ ସବ ଶୁଦ୍ଧନଯକେ
କଥନସେ ଶୁଦ୍ଧଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂ ଦ୍ଵାରା ସିଦ୍ଧଭଗଵନ୍ତ ସମାନ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଜୀଵ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ କଥନସେ
ଔଦଯିକାଦି ଵିଭାଵଭାଵୋଂଵାଲେ ହୋନେସେ ସଂସାରୀ ହୈଂ ଵେ ସବ ଶୁଦ୍ଧନଯକେ କଥନସେ ଶୁଦ୍ଧ ଗୁଣୋଂ ତଥା
ଶୁଦ୍ଧ ପର୍ଯାଯୋଂଵାଲେ ହୋନେସେ ସିଦ୍ଧ ସଦୃଶ ହୈଂ )

ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଦେଵ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ (ଶ୍ରୀ ସମଯସାରକୀ ଆତ୍ମଖ୍ଯାତି

ନାମକ ଟୀକାମେଂ ପାଁଚଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି : —

‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଯଦ୍ଯପି ଵ୍ଯଵହାରନଯ ଇସ ପ୍ରଥମ ଭୂମିକାମେଂ ଜିନ୍ହୋଂନେ ପୈର ରଖା ହୈ ଐସେ

❃ପ୍ରମାଣଭୂତ ଜ୍ଞାନମେଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକା ତଥା ଉସକୀ ପର୍ଯାଯୋଂକା — ଦୋନୋଂକା ସମ୍ଯକ୍ ଜ୍ଞାନ ହୋନା ଚାହିଯେ .

‘ସ୍ଵଯଂକୋ କଥଂଚିତ୍ ଵିଭାଵପର୍ଯାଯେଂ ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈ’ ଐସା ସ୍ଵୀକାର ହୀ ଜିସକେ ଜ୍ଞାନମେଂ ନ ହୋ ଉସେ
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକା ଭୀ ସଚ୍ଚା ଜ୍ଞାନ ନହୀଂ ହୋ ସକତା . ଇସଲିଯେ ‘ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ଵିଷଯୋଂକା ଭୀ ଜ୍ଞାନ ତୋ

ଗ୍ରହଣ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ’ ଐସୀ ଵିଵକ୍ଷାସେ ହୀ ଯହାଁ ଵ୍ଯଵହାରନଯକୋ ଉପାଦେଯ କହା ହୈ, ‘ଉନକା ଆଶ୍ରଯ ଗ୍ରହଣ
କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ’ ଐସୀ ଵିଵକ୍ଷାସେ ନହୀଂ . ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ଵିଷଯୋଂକା ଆଶ୍ରଯ ( – ଆଲମ୍ବନ, ଝୁକାଵ,

ସନ୍ମୁଖତା, ଭାଵନା) ତୋ ଛୋଡ଼ନେଯୋଗ୍ଯ ହୈ ହୀ ଐସା ସମଝାନେକେ ଲିଯେ ୫୦ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯକୋ
ସ୍ପଷ୍ଟରୂପସେ ହେଯ କହା ଜାଯେଗା . ଜିସ ଜୀଵକୋ ଅଭିପ୍ରାଯମେଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଆଶ୍ରଯକା ଗ୍ରହଣ ଔର

ପର୍ଯାଯୋଂକେ ଆଶ୍ରଯକା ତ୍ଯାଗ ହୋ, ଉସୀ ଜୀଵକୋ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ତଥା ପର୍ଯାଯୋଂକା ଜ୍ଞାନ ସମ୍ଯକ୍ ହୈ ଐସା ସମଝନା,
ଅନ୍ଯକୋ ନହୀଂ .

Page 104 of 388
PDF/HTML Page 131 of 415
single page version

ତଦପି ପରମମର୍ଥଂ ଚିଚ୍ଚମତ୍କାରମାତ୍ରଂ
ପରଵିରହିତମନ୍ତଃ ପଶ୍ଯତାଂ ନୈଷ କିଂଚିତ୍ ..’’

ତଥା ହି —

(ସ୍ଵାଗତା)

ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯେନ ଵିମୁକ୍ତୌ
ସଂସୃତାଵପି ଚ ନାସ୍ତି ଵିଶେଷଃ .

ଏଵମେଵ ଖଲୁ ତତ୍ତ୍ଵଵିଚାରେ
ଶୁଦ୍ଧତତ୍ତ୍ଵରସିକାଃ ପ୍ରଵଦନ୍ତି ..୭୩..

ପୁଵ୍ଵୁତ୍ତସଯଲଭାଵା ପରଦଵ୍ଵଂ ପରସହାଵମିଦି ହେଯଂ .

ସଗଦଵ୍ଵମୁଵାଦେଯଂ ଅଂତରତଚ୍ଚଂ ହଵେ ଅପ୍ପା ..୫୦..

ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ସକଲଭାଵାଃ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଂ ପରସ୍ଵଭାଵା ଇତି ହେଯାଃ .

ସ୍ଵକଦ୍ରଵ୍ଯମୁପାଦେଯଂ ଅନ୍ତସ୍ତତ୍ତ୍ଵଂ ଭଵେଦାତ୍ମା ..୫୦..

ଜୀଵୋଂକୋ, ଅରେରେ ! ହସ୍ତାଵଲମ୍ବରୂପ ଭଲେ ହୋ, ତଥାପି ଜୋ ଜୀଵ ଚୈତନ୍ଯଚମତ୍କାରମାତ୍ର, ପରସେ ରହିତ
ଐସେ ପରମ ପଦାର୍ଥକୋ ଅନ୍ତରଂଗମେଂ ଦେଖତେ ହୈଂ ଉନ୍ହେଂ ଯହ ଵ୍ଯଵହାରନଯ କୁଛ ନହୀଂ ହୈ .’’

ଔର (ଇସ ୪୯ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ

କହତେ ହୈଂ ) : —

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ‘ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯସେ ମୁକ୍ତିମେଂ ତଥା ସଂସାରମେଂ ଅନ୍ତର ନହୀଂ ହୈ;’ ଐସା ହୀ

ଵାସ୍ତଵମେଂ, ତତ୍ତ୍ଵ ଵିଚାରନେ ପର ( – ପରମାର୍ଥ ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପକା ଵିଚାର ଅଥଵା ନିରୂପଣ କରନେ ପର),

ଶୁଦ୍ଧ ତତ୍ତ୍ଵକେ ରସିକ ପୁରୁଷ କହତେ ହୈଂ .୭୩.

ଗାଥା : ୫୦ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ପୂର୍ଵୋକ୍ତସକଲଭାଵାଃ ] ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ସର୍ଵ ଭାଵ

[ପରସ୍ଵଭାଵାଃ ] ପର ସ୍ଵଭାଵ ହୈଂ, [ପରଦ୍ରଵ୍ଯମ୍ ] ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈଂ, [ଇତି ] ଇସଲିଯେ [ହେଯାଃ ] ହେଯ ହୈଂ,
[ଅନ୍ତସ୍ତତ୍ତ୍ଵଂ ] ଅନ୍ତଃତତ୍ତ୍ଵ [ସ୍ଵକଦ୍ରଵ୍ଯମ୍ ] ଐସା ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯ — [ଆତ୍ମା ] ଆତ୍ମା — [ଉପାଦେଯମ୍ ]

ଉପାଦେଯ [ଭଵେତ୍ ] ହୈ .

ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈଂ ପରଭାଵ ହୈଂ ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ସାରେ ଭାଵ ହୀ .

ଅତଏଵ ହୈଂ ଯେ ତ୍ଯାଜ୍ଯ, ଅନ୍ତସ୍ତତ୍ତ୍ଵ ହୈ ଆଦେଯ ହୀ ..୫୦..

Page 105 of 388
PDF/HTML Page 132 of 415
single page version

ହେଯୋପାଦେଯତ୍ଯାଗୋପାଦାନଲକ୍ଷଣକଥନମିଦମ୍ .

ଯେ କେଚିଦ୍ ଵିଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯାସ୍ତେ ପୂର୍ଵଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯାଦେଶାଦୁପାଦେଯତ୍ଵେନୋକ୍ତାଃ ଶୁଦ୍ଧ-

ନିଶ୍ଚଯନଯବଲେନ ହେଯା ଭଵନ୍ତି . କୁତଃ ? ପରସ୍ଵଭାଵତ୍ଵାତ୍, ଅତ ଏଵ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଵତି .

ସକଲଵିଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯନିର୍ମୁକ୍ତଂ ଶୁଦ୍ଧାନ୍ତସ୍ତତ୍ତ୍ଵସ୍ଵରୂପଂ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯମୁପାଦେଯମ୍ . ଅସ୍ଯ ଖଲୁ ସହଜ-

ଜ୍ଞାନସହଜଦର୍ଶନସହଜଚାରିତ୍ରସହଜପରମଵୀତରାଗସୁଖାତ୍ମକସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧାନ୍ତସ୍ତତ୍ତ୍ଵସ୍ଵରୂପସ୍ଯାଧାରଃ ସହଜ-
ପରମପାରିଣାମିକଭାଵଲକ୍ଷଣକାରଣସମଯସାର ଇତି .

ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀମଦମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିଭିଃ —

(ଶାର୍ଦୂଲଵିକ୍ରୀଡିତ)

‘‘ସିଦ୍ଧାନ୍ତୋଽଯମୁଦାତ୍ତଚିତ୍ତଚରିତୈର୍ମୋକ୍ଷାର୍ଥିଭିଃ ସେଵ୍ଯତାଂ
ଶୁଦ୍ଧଂ ଚିନ୍ମଯମେକମେଵ ପରମଂ ଜ୍ଯୋତିଃ ସଦୈଵାସ୍ମ୍ଯହମ୍ .

ଏତେ ଯେ ତୁ ସମୁଲ୍ଲସନ୍ତି ଵିଵିଧା ଭାଵାଃ ପୃଥଗ୍ଲକ୍ଷଣା-
ସ୍ତେଽହଂ ନାସ୍ମି ଯତୋଽତ୍ର ତେ ମମ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଂ ସମଗ୍ରା ଅପି ..’’

ଟୀକା : — ଯହ, ହେଯ-ଉପାଦେଯ ଅଥଵା ତ୍ଯାଗ-ଗ୍ରହଣକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ .

ଜୋ କୋଈ ଵିଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ ଵେ ପହଲେ (୪୯ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ) ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ କଥନ ଦ୍ଵାରା

ଉପାଦେଯରୂପସେ କହୀ ଗଈ ଥୀଂ କିନ୍ତୁ ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯକେ ବଲସେ (ଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯସେ) ଵେ ହେଯ ହୈଂ .

କିସ କାରଣସେ ? କ୍ଯୋଂକି ଵେ ପରସ୍ଵଭାଵ ହୈଂ, ଔର ଇସୀଲିଯେ ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈଂ . ସର୍ଵ

ଵିଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂସେ ରହିତ ଶୁଦ୍ଧ-ଅନ୍ତସ୍ତତ୍ତ୍ଵସ୍ଵରୂପ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯ ଉପାଦେଯ ହୈ . ଵାସ୍ତଵମେଂ ସହଜଜ୍ଞାନ –

ସହଜଦର୍ଶନ – ସହଜଚାରିତ୍ର – ସହଜପରମଵୀତରାଗସୁଖାତ୍ମକ ଶୁଦ୍ଧ-ଅନ୍ତସ୍ତତ୍ତ୍ଵସ୍ଵରୂପ ଇସ

ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯକା ଆଧାର ସହଜପରମପାରିଣାମିକଭାଵଲକ୍ଷଣ ( – ସହଜ ପରମ ପାରିଣାମିକ ଭାଵ

ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସା) କାରଣସମଯସାର ହୈ .

ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଦେଵ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ (ଶ୍ରୀ ସମଯସାରକୀ ଆତ୍ମଖ୍ଯାତି

ନାମକ ଟୀକାମେଂ ୧୮୫ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି : —

‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଜିନକେ ଚିତ୍ତକା ଚରିତ୍ର ଉଦାତ୍ତ ( – ଉଦାର, ଉଚ୍ଚ, ଉଜ୍ଜ୍ଵଲ) ହୈ ଐସେ

ମୋକ୍ଷାର୍ଥୀ ଇସ ସିଦ୍ଧାନ୍ତକା ସେଵନ କରୋ କି — ‘ମୈଂ ତୋ ଶୁଦ୍ଧ ଚୈତନ୍ଯମଯ ଏକ ପରମ ଜ୍ଯୋତି ହୀ ସଦୈଵ

ହୂଁ; ଔର ଯହ ଜୋ ଭିନ୍ନ ଲକ୍ଷଣଵାଲେ ଵିଵିଧ ପ୍ରକାରକେ ଭାଵ ପ୍ରଗଟ ହୋତେ ହୈଂ ଵହ ମୈଂ ନହୀଂ ହୂଁ, କ୍ଯୋଂକି
ଵେ ସବ ମୁଝେ ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈଂ .’’

Page 106 of 388
PDF/HTML Page 133 of 415
single page version

ତଥା ହି —

(ଶାଲିନୀ)

ନ ହ୍ଯସ୍ମାକଂ ଶୁଦ୍ଧଜୀଵାସ୍ତିକାଯା-
ଦନ୍ଯେ ସର୍ଵେ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵାଃ .

ଇତ୍ଥଂ ଵ୍ଯକ୍ତଂ ଵକ୍ତି ଯସ୍ତତ୍ତ୍ଵଵେଦୀ
ସିଦ୍ଧିଂ ସୋଽଯଂ ଯାତି ତାମତ୍ଯପୂର୍ଵାମ୍ ..୭୪..

ଵିଵରୀଯାଭିଣିଵେସଵିଵଜ୍ଜିଯସଦ୍ଦହଣମେଵ ସମ୍ମତ୍ତଂ .

ସଂସଯଵିମୋହଵିବ୍ଭମଵିଵଜ୍ଜିଯଂ ହୋଦି ସଣ୍ଣାଣଂ ..୫୧..

ଚଲମଲିଣମଗାଢତ୍ତଵିଵଜ୍ଜିଯସଦ୍ଦହଣମେଵ ସମ୍ମତ୍ତଂ .

ଅଧିଗମଭାଵୋ ଣାଣଂ ହେଯୋଵାଦେଯତଚ୍ଚାଣଂ ..୫୨..

ସମ୍ମତ୍ତସ୍ସ ଣିମିତ୍ତଂ ଜିଣସୁତ୍ତଂ ତସ୍ସ ଜାଣଯା ପୁରିସା .

ଅଂତରହେଊ ଭଣିଦା ଦଂସଣମୋହସ୍ସ ଖଯପହୁଦୀ ..୫୩..

ଔର (ଇସ ୫୦ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ କହତେ

ହୈଂ ) : —

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ‘ଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵାସ୍ତିକାଯସେ ଅନ୍ଯ ଐସେ ଜୋ ସବ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଭାଵ ଵେ

ଵାସ୍ତଵମେଂ ହମାରେ ନହୀଂ ହୈଂ’ — ଐସା ଜୋ ତତ୍ତ୍ଵଵେଦୀ ସ୍ପଷ୍ଟରୂପସେ କହତା ହୈ ଵହ ଅତି ଅପୂର୍ଵ ସିଦ୍ଧିକୋ

ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ .୭୪.

ମିଥ୍ଯାଭିପ୍ରାଯ ଵିହୀନ ଜୋ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଵହ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ହୈ .

ସଂଶଯ-ଵିମୋହ-ଵିଭ୍ରାନ୍ତି ଵିରହିତ ଜ୍ଞାନ ସୁଜ୍ଞାନତ୍ଵ ହୈ ..୫୧..

ଚଲ-ମଲ-ଅଗାଢ଼ପନେ ରହିତ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଵହ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ହୈ .

ଆଦେଯ-ହେଯ ପଦାର୍ଥକା ଅଵବୋଧ ସୁଜ୍ଞାନତ୍ଵ ହୈ ..୫୨..

ଜିନସୂତ୍ର ସମକିତହେତୁ ହୈ, ଅରୁ ସୂତ୍ରଜ୍ଞାତା ପୁରୁଷ ଜୋ .

ଵହ ଜାନ ଅଂତର୍ହେତୁ ଜିନକେ ଦର୍ଶନମୋହକ୍ଷଯାଦି ହୋ ..୫୩..

Page 107 of 388
PDF/HTML Page 134 of 415
single page version

ସମ୍ମତ୍ତଂ ସଣ୍ଣାଣଂ ଵିଜ୍ଜଦି ମୋକ୍ଖସ୍ସ ହୋଦି ସୁଣ ଚରଣଂ .

ଵଵହାରଣିଚ୍ଛଏଣ ଦୁ ତମ୍ହା ଚରଣଂ ପଵକ୍ଖାମି ..୫୪..

ଵଵହାରଣଯଚରିତ୍ତେ ଵଵହାରଣଯସ୍ସ ହୋଦି ତଵଚରଣଂ .

ଣିଚ୍ଛଯଣଯଚାରିତ୍ତେ ତଵଚରଣଂ ହୋଦି ଣିଚ୍ଛଯଦୋ ..୫୫..

ଵିପରୀତାଭିନିଵେଶଵିଵର୍ଜିତଶ୍ରଦ୍ଧାନମେଵ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵମ୍ .

ସଂଶଯଵିମୋହଵିଭ୍ରମଵିଵର୍ଜିତଂ ଭଵତି ସଂଜ୍ଞାନମ୍ ..୫୧..

ଚଲମଲିନମଗାଢତ୍ଵଵିଵର୍ଜିତଶ୍ରଦ୍ଧାନମେଵ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵମ୍ .

ଅଧିଗମଭାଵୋ ଜ୍ଞାନଂ ହେଯୋପାଦେଯତତ୍ତ୍ଵାନାମ୍ ..୫୨..

ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵସ୍ଯ ନିମିତ୍ତଂ ଜିନସୂତ୍ରଂ ତସ୍ଯ ଜ୍ଞାଯକାଃ ପୁରୁଷାଃ .

ଅନ୍ତର୍ହେତଵୋ ଭଣିତାଃ ଦର୍ଶନମୋହସ୍ଯ କ୍ଷଯପ୍ରଭୃତେଃ ..୫୩..

ଗାଥା : ୫୧ ସେ ୫୫ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଵିପରୀତାଭିନିଵେଶଵିଵର୍ଜିତଶ୍ରଦ୍ଧାନମ୍ ଏଵ ]

ଵିପରୀତ ❃ଅଭିନିଵେଶ ରହିତ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ହୀ [ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵମ୍ ] ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ହୈ; [ସଂଶଯଵିମୋହଵିଭ୍ରମ-

ଵିଵର୍ଜିତମ୍ ] ସଂଶଯ, ଵିମୋହ ଔର ଵିଭ୍ରମ ରହିତ (ଜ୍ଞାନ) ଵହ [ସଂଜ୍ଞାନମ୍ ଭଵତି ] ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନ ହୈ .

[ଚଲମଲିନମଗାଢତ୍ଵଵିଵର୍ଜିତଶ୍ରଦ୍ଧାନମ୍ ଏଵ ] ଚଲତା, ମଲିନତା ଔର ଅଗାଢ଼ତା ରହିତ

ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ହୀ [ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵମ୍ ] ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ହୈ; [ହେଯୋପାଦେଯତତ୍ତ୍ଵାନାମ୍ ] ହେଯ ଔର ଉପାଦେଯ ତତ୍ତ୍ଵୋଂକୋ
[ଅଧିଗମଭାଵଃ ] ଜାନନେରୂପ ଭାଵ ଵହ [ଜ୍ଞାନମ୍ ] (ସମ୍ଯକ୍) ଜ୍ଞାନ ହୈ .

[ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵସ୍ଯ ନିମିତ୍ତଂ ] ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵକା ନିମିତ୍ତ [ଜିନସୂତ୍ରଂ ] ଜିନସୂତ୍ର ହୈ; [ତସ୍ଯ ଜ୍ଞାଯକାଃ

ପୁରୁଷାଃ ] ଜିନସୂତ୍ରକେ ଜାନନେଵାଲେ ପୁରୁଷୋଂକୋ [ଅନ୍ତର୍ହେତଵଃ ] (ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵକେ) ଅନ୍ତରଂଗ ହେତୁ
[ଭଣିତାଃ ] କହେ ହୈଂ, [ଦର୍ଶନମୋହସ୍ଯ କ୍ଷଯପ୍ରଭୃତେଃ ] କ୍ଯୋଂକି ଉନକୋ ଦର୍ଶନମୋହକେ କ୍ଷଯାଦିକ ହୈଂ .

❃ ଅଭିନିଵେଶ = ଅଭିପ୍ରାଯ; ଆଗ୍ରହ .

ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ, ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନ ଅରୁ ଚାରିତ୍ର ମୋକ୍ଷ ଉପାଯ ହୈ .

ଵ୍ଯଵହାର ନିଶ୍ଚଯସେ ଅତଃ ଚାରିତ୍ର ମମ ପ୍ରତିପାଦ୍ଯ ହୈ ..୫୪..

ଵ୍ଯଵହାରନଯଚାରିତ୍ରମେଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯ ତପ ଜାନିଯେ .

ଚାରିତ୍ର ନିଶ୍ଚଯମେଂ ତପଶ୍ଚର୍ଯା ନିଯତନଯ ମାନିଯେ ..୫୫..

Page 108 of 388
PDF/HTML Page 135 of 415
single page version

ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଂ ସଂଜ୍ଞାନଂ ଵିଦ୍ଯତେ ମୋକ୍ଷସ୍ଯ ଭଵତି ଶୃଣୁ ଚରଣମ୍ .

ଵ୍ଯଵହାରନିଶ୍ଚଯେନ ତୁ ତସ୍ମାଚ୍ଚରଣଂ ପ୍ରଵକ୍ଷ୍ଯାମି ..୫୪..

ଵ୍ଯଵହାରନଯଚରିତ୍ରେ ଵ୍ଯଵହାରନଯସ୍ଯ ଭଵତି ତପଶ୍ଚରଣମ୍ .

ନିଶ୍ଚଯନଯଚାରିତ୍ରେ ତପଶ୍ଚରଣଂ ଭଵତି ନିଶ୍ଚଯତଃ ..୫୫..

ରତ୍ନତ୍ରଯସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍ .

ଭେଦୋପଚାରରତ୍ନତ୍ରଯମପି ତାଵଦ୍ ଵିପରୀତାଭିନିଵେଶଵିଵର୍ଜିତଶ୍ରଦ୍ଧାନରୂପଂ ଭଗଵତାଂ ସିଦ୍ଧି-

ପରଂପରାହେତୁଭୂତାନାଂ ପଂଚପରମେଷ୍ଠିନାଂ ଚଲମଲିନାଗାଢଵିଵର୍ଜିତସମୁପଜନିତନିଶ୍ଚଲଭକ୍ତି ଯୁକ୍ତ ତ୍ଵମେଵ .

ଵିପରୀତେ ହରିହିରଣ୍ଯଗର୍ଭାଦିପ୍ରଣୀତେ ପଦାର୍ଥସାର୍ଥେ ହ୍ଯଭିନିଵେଶାଭାଵ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ . ସଂଜ୍ଞାନମପି ଚ

ସଂଶଯଵିମୋହଵିଭ୍ରମଵିଵର୍ଜିତମେଵ . ତତ୍ର ସଂଶଯଃ ତାଵତ୍ ଜିନୋ ଵା ଶିଵୋ ଵା ଦେଵ ଇତି . ଵିମୋହଃ

ଶାକ୍ଯାଦିପ୍ରୋକ୍ତେ ଵସ୍ତୁନି ନିଶ୍ଚଯଃ . ଵିଭ୍ରମୋ ହ୍ଯଜ୍ଞାନତ୍ଵମେଵ . ପାପକ୍ରିଯାନିଵୃତ୍ତିପରିଣାମଶ୍ଚାରିତ୍ରମ୍ .

[ଶୃଣୁ ] ସୁନ, [ମୋକ୍ଷସ୍ଯ ] ମୋକ୍ଷକେ ଲିଯେ [ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଂ ] ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ହୋତା ହୈ, [ସଂଜ୍ଞାନଂ ]

ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନ [ଵିଦ୍ଯତେ ] ହୋତା ହୈ, [ଚରଣମ୍ ] ଚାରିତ୍ର (ଭୀ) [ଭଵତି ] ହୋତା ହୈ; [ତସ୍ମାତ୍ ]
ଇସଲିଯେ [ଵ୍ଯଵହାରନିଶ୍ଚଯେନ ତୁ ] ମୈଂ ଵ୍ଯଵହାର ଔର ନିଶ୍ଚଯସେ [ଚରଣଂ ପ୍ରଵକ୍ଷ୍ଯାମି ] ଚାରିତ୍ର କହୂଁଗା .

[ଵ୍ଯଵହାରନଯଚରିତ୍ରେ ] ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ଚାରିତ୍ରମେଂ [ଵ୍ଯଵହାରନଯସ୍ଯ ] ଵ୍ଯଵହାରନଯକା

[ତପଶ୍ଚରଣମ୍ ] ତପଶ୍ଚରଣ [ଭଵତି ] ହୋତା ହୈ; [ନିଶ୍ଚଯନଯଚାରିତ୍ରେ ] ନିଶ୍ଚଯନଯକେ ଚାରିତ୍ରମେଂ
[ନିଶ୍ଚଯତଃ ] ନିଶ୍ଚଯସେ [ତପଶ୍ଚରଣମ୍ ] ତପଶ୍ଚରଣ [ଭଵତି ] ହୋତା ହୈ .

ଟୀକା : — ଯହ, ରତ୍ନତ୍ରଯକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ .

ପ୍ରଥମ, ଭେଦୋପଚାର-ରତ୍ନତ୍ରଯ ଇସ ପ୍ରକାର ହୈ : — ଵିପରୀତ ଅଭିନିଵେଶ ରହିତ ଶ୍ରଦ୍ଧାନରୂପ

ଐସା ଜୋ ସିଦ୍ଧିକେ ପରମ୍ପରାହେତୁଭୂତ ଭଗଵନ୍ତ ପଂଚପରମେଷ୍ଠୀକେ ପ୍ରତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଆ ଚଲତା –

ମଲିନତା – ଅଗାଢ଼ତା ରହିତ ନିଶ୍ଚଲ ଭକ୍ତିଯୁକ୍ତପନା ଵହୀ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ହୈ . ଵିଷ୍ଣୁବ୍ରହ୍ମାଦିକଥିତ

ଵିପରୀତ ପଦାର୍ଥସମୂହକେ ପ୍ରତି ଅଭିନିଵେଶକା ଅଭାଵ ହୀ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ହୈ — ଐସା ଅର୍ଥ ହୈ .

ସଂଶଯ, ଵିମୋହ ଔର ଵିଭ୍ରମ ରହିତ (ଜ୍ଞାନ) ହୀ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନ ହୈ . ଵହାଁ, ଜିନ ଦେଵ ହୋଂଗେ ଯା

ଶିଵ ଦେଵ ହୋଂଗେ ( – ଐସା ଶଂକାରୂପଭାଵ) ଵହ ସଂଶଯ ହୈ; ଶାକ୍ଯାଦିକଥିତ ଵସ୍ତୁମେଂ ନିଶ୍ଚଯ

(ଅର୍ଥାତ୍ ବୁଦ୍ଧାଦି କଥିତ ପଦାର୍ଥକା ନିର୍ଣଯ) ଵହ ଵିମୋହ ହୈ; ଅଜ୍ଞାନପନା (ଅର୍ଥାତ୍ ଵସ୍ତୁ
କ୍ଯା ହୈ ତତ୍ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଅଜାନପନା) ହୀ ଵିଭ୍ରମ ହୈ . ପାପକ୍ରିଯାସେ ନିଵୃତ୍ତିରୂପ ପରିଣାମ ଵହ

Page 109 of 388
PDF/HTML Page 136 of 415
single page version

ଇତି ଭେଦୋପଚାରରତ୍ନତ୍ରଯପରିଣତିଃ . ତତ୍ର ଜିନପ୍ରଣୀତହେଯୋପାଦେଯତତ୍ତ୍ଵପରିଚ୍ଛିତ୍ତିରେଵ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନମ୍ .

ଅସ୍ଯ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵପରିଣାମସ୍ଯ ବାହ୍ଯସହକାରିକାରଣଂ ଵୀତରାଗସର୍ଵଜ୍ଞମୁଖକମଲଵିନିର୍ଗତସମସ୍ତଵସ୍ତୁ-
ପ୍ରତିପାଦନସମର୍ଥଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତମେଵ ତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞାନମିତି . ଯେ ମୁମୁକ୍ଷଵଃ ତେଽପ୍ଯୁପଚାରତଃ ପଦାର୍ଥନିର୍ଣଯହେତୁତ୍ଵାତ୍

ଅଂତରଂଗହେତଵ ଇତ୍ଯୁକ୍ତାଃ ଦର୍ଶନମୋହନୀଯକର୍ମକ୍ଷଯପ୍ରଭୃତେଃ ସକାଶାଦିତି . ଅଭେଦାନୁପଚାରରତ୍ନତ୍ରଯ-

ପରିଣତେର୍ଜୀଵସ୍ଯ ଟଂକୋତ୍କୀର୍ଣଜ୍ଞାଯକୈକସ୍ଵଭାଵନିଜପରମତତ୍ତ୍ଵଶ୍ରଦ୍ଧାନେନ, ତତ୍ପରିଚ୍ଛିତ୍ତିମାତ୍ରାଂତର୍ମୁଖପରମ-
ବୋଧେନ, ତଦ୍ରୂପାଵିଚଲସ୍ଥିତିରୂପସହଜଚାରିତ୍ରେଣ ଅଭୂତପୂର୍ଵଃ ସିଦ୍ଧପର୍ଯାଯୋ ଭଵତି . ଯଃ ପରମଜିନ-

ଯୋଗୀଶ୍ଵରଃ ପ୍ରଥମଂ ପାପକ୍ରିଯାନିଵୃତ୍ତିରୂପଵ୍ଯଵହାରନଯଚାରିତ୍ରେ ତିଷ୍ଠତି, ତସ୍ଯ ଖଲୁ ଵ୍ଯଵହାରନଯ-
ଗୋଚରତପଶ୍ଚରଣଂ ଭଵତି . ସହଜନିଶ୍ଚଯନଯାତ୍ମକପରମସ୍ଵଭାଵାତ୍ମକପରମାତ୍ମନି ପ୍ରତପନଂ ତପଃ .

ସ୍ଵସ୍ଵରୂପାଵିଚଲସ୍ଥିତିରୂପଂ ସହଜନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରମ୍ ଅନେନ ତପସା ଭଵତୀତି .

ତଥା ଚୋକ୍ତ ମେକତ୍ଵସପ୍ତତୌ —

ଚାରିତ୍ର ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ଭେଦୋପଚାର-ରତ୍ନତ୍ରଯପରିଣତି ହୈ . ଉସମେଂ, ଜିନପ୍ରଣୀତ ହେଯ-ଉପାଦେଯ

ତତ୍ତ୍ଵୋଂକା ଜ୍ଞାନ ହୀ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନ ହୈ . ଇସ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵପରିଣାମକା ବାହ୍ଯ ସହକାରୀ କାରଣ

ଵୀତରାଗ-ସର୍ଵଜ୍ଞକେ ମୁଖକମଲସେ ନିକଲା ହୁଆ ସମସ୍ତ ଵସ୍ତୁକେ ପ୍ରତିପାଦନମେଂ ସମର୍ଥ ଐସା
ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତରୂପ ତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞାନ ହୀ ହୈ . ଜୋ ମୁମୁକ୍ଷୁ ହୈଂ ଉନ୍ହେଂ ଭୀ ଉପଚାରସେ ପଦାର୍ଥନିର୍ଣଯକେ ହେତୁପନେକେ

କାରଣ (ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵପରିଣାମକେ) ଅନ୍ତରଙ୍ଗହେତୁ କହେ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ଉନ୍ହେଂ ଦର୍ଶନମୋହନୀଯକର୍ମକା
କ୍ଷଯାଦିକ ହୈ .

ଅଭେଦ-ଅନୁପଚାର-ରତ୍ନତ୍ରଯପରିଣତିଵାଲେ ଜୀଵକୋ, ଟଂକୋତ୍କୀର୍ଣ ଜ୍ଞାଯକ ଜିସକା ଏକ

ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଐସେ ନିଜ ପରମ ତତ୍ତ୍ଵକୀ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଦ୍ଵାରା, ତଦ୍ଜ୍ଞାନମାତ୍ର ( – ଉସ ନିଜ ପରମ ତତ୍ତ୍ଵକେ

ଜ୍ଞାନମାତ୍ରସ୍ଵରୂପ) ଐସେ ଅଂତର୍ମୁଖ ପରମବୋଧ ଦ୍ଵାରା ଔର ଉସ-ରୂପସେ (ଅର୍ଥାତ୍ ନିଜ ପରମ
ତତ୍ତ୍ଵରୂପସେ) ଅଵିଚଲରୂପସେ ସ୍ଥିତ ହୋନେରୂପ ସହଜଚାରିତ୍ର ଦ୍ଵାରା ❃ଅଭୂତପୂର୍ଵ ସିଦ୍ଧପର୍ଯାଯ ହୋତୀ

ହୈ . ଜୋ ପରମଜିନଯୋଗୀଶ୍ଵର ପହଲେ ପାପକ୍ରିଯାସେ ନିଵୃତ୍ତିରୂପ ଵ୍ଯଵହାରନଯକେ ଚାରିତ୍ରମେଂ ହୋତେ ହୈଂ, ଉନ୍ହେଂ

ଵାସ୍ତଵମେଂ ଵ୍ଯଵହାରନଯଗୋଚର ତପଶ୍ଚରଣ ହୋତା ହୈ . ସହଜନିଶ୍ଚଯନଯାତ୍ମକ ପରମସ୍ଵଭାଵସ୍ଵରୂପ

ପରମାତ୍ମାମେଂ ପ୍ରତପନ ସୋ ତପ ହୈ; ନିଜ ସ୍ଵରୂପମେଂ ଅଵିଚଲ ସ୍ଥିତିରୂପ ସହଜନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ର ଇସ
ତପସେ ହୋତା ହୈ .

ଇସୀପ୍ରକାର ଏକତ୍ଵସପ୍ତତିମେଂ (ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମନନ୍ଦି-ଆଚାର୍ଯଦେଵକୃତ ପଦ୍ମନନ୍ଦିପଞ୍ଚଵିଂଶତିକା

ନାମକ ଶାସ୍ତ୍ରମେଂ ଏକତ୍ଵସପ୍ତତି ନାମକେ ଅଧିକାରମେଂ ୧୪ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି : —

❃ ଅଭୂତପୂର୍ଵ = ପହଲେ କଭୀ ନ ହୁଆ ହୋ ଐସା; ଅପୂର୍ଵ .

Page 110 of 388
PDF/HTML Page 137 of 415
single page version

(ଅନୁଷ୍ଟୁଭ୍)

‘‘ଦର୍ଶନଂ ନିଶ୍ଚଯଃ ପୁଂସି ବୋଧସ୍ତଦ୍ବୋଧ ଇଷ୍ଯତେ .

ସ୍ଥିତିରତ୍ରୈଵ ଚାରିତ୍ରମିତି ଯୋଗଃ ଶିଵାଶ୍ରଯଃ ..’’

ତଥା ଚ —

(ମାଲିନୀ)

ଜଯତି ସହଜବୋଧସ୍ତାଦ୍ରଶୀ ଦ୍ରଷ୍ଟିରେଷା

ଚରଣମପି ଵିଶୁଦ୍ଧଂ ତଦ୍ଵିଧଂ ଚୈଵ ନିତ୍ଯମ୍ .

ଅଘକୁଲମଲପଂକାନୀକନିର୍ମୁକ୍ତ ମୂର୍ତିଃ
ସହଜପରମତତ୍ତ୍ଵେ ସଂସ୍ଥିତା ଚେତନା ଚ ..୭୫..

ଇତି ସୁକଵିଜନପଯୋଜମିତ୍ରପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯପ୍ରସରଵର୍ଜିତଗାତ୍ରମାତ୍ରପରିଗ୍ରହଶ୍ରୀପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵଵିରଚିତାଯାଂ

ନିଯମସାରଵ୍ଯାଖ୍ଯାଯାଂ ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତୌ ଶୁଦ୍ଧଭାଵାଧିକାରଃ ତୃତୀଯଃ ଶ୍ରୁତସ୍କନ୍ଧଃ ..

‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଆତ୍ମାକା ନିଶ୍ଚଯ ଵହ ଦର୍ଶନ ହୈ, ଆତ୍ମାକା ବୋଧ ଵହ ଜ୍ଞାନ ହୈ,

ଆତ୍ମାମେଂ ହୀ ସ୍ଥିତି ଵହ ଚାରିତ୍ର ହୈ; — ଐସା ଯୋଗ (ଅର୍ଥାତ୍ ଇନ ତୀନୋଂକୀ ଏକତା) ଶିଵପଦକା

କାରଣ ହୈ .’’

ଔର (ଇସ ଶୁଦ୍ଧଭାଵ ଅଧିକାରକୀ ଅନ୍ତିମ ପାଁଚ ଗାଥାଓଂକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ

ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ ) : —

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ସହଜ ଜ୍ଞାନ ସଦା ଜଯଵନ୍ତ ହୈ, ଵୈସୀ ( – ସହଜ) ଯହ ଦୃଷ୍ଟି ସଦା

ଜଯଵନ୍ତ ହୈ, ଵୈସା ହୀ ( – ସହଜ) ଵିଶୁଦ୍ଧ ଚାରିତ୍ର ଭୀ ସଦା ଜଯଵନ୍ତ ହୈ; ପାପସମୂହରୂପୀ ମଲକୀ

ଅଥଵା କୀଚଡ଼କୀ ପଂକ୍ତିସେ ରହିତ ଜିସକା ସ୍ଵରୂପ ହୈ ଐସୀ ସହଜପରମତତ୍ତ୍ଵମେଂ ସଂସ୍ଥିତ ଚେତନା
ଭୀ ସଦା ଜଯଵନ୍ତ ହୈ .୭୫.

ଇସପ୍ରକାର, ସୁକଵିଜନରୂପୀ କମଲୋଂକେ ଲିଯେ ଜୋ ସୂର୍ଯ ସମାନ ହୈଂ ଔର ପାଁଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ

ଫୈ ଲାଵ ରହିତ ଦେହମାତ୍ର ଜିନ୍ହେଂ ପରିଗ୍ରହ ଥା ଐସେ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଦ୍ଵାରା ରଚିତ ନିଯମସାରକୀ
ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତି ନାମକ ଟୀକାମେଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵପ୍ରଣୀତ ଶ୍ରୀ ନିଯମସାର
ପରମାଗମକୀ ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥ ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵଵିରଚିତ ତାତ୍ପର୍ଯଵୃତ୍ତି ନାମକ ଟୀକାମେଂ)

ଶୁଦ୍ଧଭାଵ ଅଧିକାର ନାମକା ତୀସରା ଶ୍ରୁତସ୍କଂଧ ସମାପ୍ତ ହୁଆ .

❄ ❁ ❄

Page 111 of 388
PDF/HTML Page 138 of 415
single page version

— ୪ —

ଵ୍ଯଵହାରଚାରିତ୍ର ଅଧିକାର

ଅଥେଦାନୀଂ ଵ୍ଯଵହାରଚାରିତ୍ରାଧିକାର ଉଚ୍ଯତେ .

କୁଲଜୋଣିଜୀଵମଗ୍ଗଣଠାଣାଇସୁ ଜାଣିଊଣ ଜୀଵାଣଂ .

ତସ୍ସାରଂଭଣିଯତ୍ତଣପରିଣାମୋ ହୋଇ ପଢମଵଦଂ ..୫୬..

କୁଲଯୋନିଜୀଵମାର୍ଗଣାସ୍ଥାନାଦିଷୁ ଜ୍ଞାତ୍ଵା ଜୀଵାନାମ୍ .

ତସ୍ଯାରମ୍ଭନିଵୃତ୍ତିପରିଣାମୋ ଭଵତି ପ୍ରଥମଵ୍ରତମ୍ ..୫୬..

ଅହିଂସାଵ୍ରତସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍ .

କୁଲଵିକଲ୍ପୋ ଯୋନିଵିକଲ୍ପଶ୍ଚ ଜୀଵମାର୍ଗଣାସ୍ଥାନଵିକଲ୍ପାଶ୍ଚ ପ୍ରାଗେଵ ପ୍ରତିପାଦିତାଃ . ଅତ୍ର

ପୁନରୁକ୍ତି ଦୋଷଭଯାନ୍ନ ପ୍ରତିପାଦିତାଃ . ତତ୍ରୈଵ ତେଷାଂ ଭେଦାନ୍ ବୁଦ୍ଧ୍ଵା ତଦ୍ରକ୍ଷାପରିଣତିରେଵ ଭଵତ୍ଯହିଂସା .

ଅବ ଵ୍ଯଵହାରଚାରିତ୍ର ଅଧିକାର କହା ଜାତା ହୈ .

ଗାଥା : ୫୬ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଜୀଵାନାମ୍ ] ଜୀଵୋଂକେ [କୁଲଯୋନିଜୀଵମାର୍ଗଣାସ୍ଥାନାଦିଷୁ ]

କୁଲ, ଯୋନି, ଜୀଵସ୍ଥାନ, ମାର୍ଗଣାସ୍ଥାନ ଆଦି [ଜ୍ଞାତ୍ଵା ] ଜାନକର [ତସ୍ଯ ] ଉନକେ [ଆରମ୍ଭନିଵୃତ୍ତି-
ପରିଣାମଃ ] ଆରମ୍ଭସେ ନିଵୃତ୍ତିରୂପ ପରିଣାମ ଵହ [ପ୍ରଥମଵ୍ରତମ୍ ] ପହଲା ଵ୍ରତ [ଭଵତି ] ହୈ .

ଟୀକା : — ଯହ, ଅହିଂସାଵ୍ରତକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ .

କୁଲଭେଦ, ଯୋନିଭେଦ, ଜୀଵସ୍ଥାନକେ ଭେଦ ଔର ମାର୍ଗଣାସ୍ଥାନକେ ଭେଦ ପହଲେ ହୀ (୪୨ଵୀଂ

ଗାଥାକୀ ଟୀକାମେଂ ହୀ) ପ୍ରତିପାଦିତ କିଯେ ଗଯେ ହୈଂ; ଯହାଁ ପୁନରୁକ୍ତିଦୋଷକେ ଭଯସେ ପ୍ରତିପାଦିତ
ନହୀଂ କିଯେ ହୈଂ . ଵହାଁ କହେ ହୁଏ ଉନକେ ଭେଦୋଂକୋ ଜାନକର ଉନକୀ ରକ୍ଷାରୂପ ପରିଣତି ହୀ ଅହିଂସା

ରେ ଜାନକର କୁଲଯୋନି, ଜୀଵସ୍ଥାନ ମାର୍ଗଣ ଜୀଵକେ .

ଆରମ୍ଭ ଇନକେ ସେ ଵିରତ ହୋ ପ୍ରଥମଵ୍ରତ କହତେ ଉସେ ..୫୬..

Page 112 of 388
PDF/HTML Page 139 of 415
single page version

ତେଷାଂ ମୃତିର୍ଭଵତୁ ଵା ନ ଵା, ପ୍ରଯତ୍ନପରିଣାମମନ୍ତରେଣ ସାଵଦ୍ଯପରିହାରୋ ନ ଭଵତି . ଅତ ଏଵ

ପ୍ରଯତ୍ନପରେ ହିଂସାପରିଣତେରଭାଵାଦହିଂସାଵ୍ରତଂ ଭଵତୀତି .

ତଥା ଚୋକ୍ତଂ ଶ୍ରୀସମନ୍ତଭଦ୍ରସ୍ଵାମିଭିଃ —

(ଶିଖରିଣୀ)

‘‘ଅହିଂସା ଭୂତାନାଂ ଜଗତି ଵିଦିତଂ ବ୍ରହ୍ମ ପରମଂ
ନ ସା ତତ୍ରାରମ୍ଭୋଽସ୍ତ୍ଯଣୁରପି ଚ ଯତ୍ରାଶ୍ରମଵିଧୌ .

ତତସ୍ତତ୍ସିଦ୍ଧଯର୍ଥଂ ପରମକରୁଣୋ ଗ୍ରନ୍ଥମୁଭଯଂ
ଭଵାନେଵାତ୍ଯାକ୍ଷୀନ୍ନ ଚ ଵିକୃତଵେଷୋପଧିରତଃ ..’’

ତଥା ହି —

ହୈ . ଉନକା ମରଣ ହୋ ଯା ନ ହୋ, ❃ପ୍ରଯତ୍ନରୂପ ପରିଣାମ ବିନା ସାଵଦ୍ଯପରିହାର (ଦୋଷକା

ତ୍ଯାଗ) ନହୀଂ ହୋତା . ଇସୀଲିଯେ, ପ୍ରଯତ୍ନପରାଯଣକୋ ହିଂସାପରିଣତିକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଅହିଂସାଵ୍ରତ

ହୋତା ହୈ .

ଇସୀପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଵର) ଶ୍ରୀ ସମଂତଭଦ୍ରସ୍ଵାମୀନେ (ବୃହତ୍ସ୍ଵଯଂଭୂସ୍ତୋତ୍ରମେଂ ଶ୍ରୀ ନମିନାଥ

ଭଗଵାନକୀ ସ୍ତୁତି କରତେ ହୁଏ ୧୧୯ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି : —

‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଜଗତମେଂ ଵିଦିତ ହୈ କି ଜୀଵୋଂକୀ ଅହିଂସା ପରମ ବ୍ରହ୍ମ ହୈ . ଜିସ

ଆଶ୍ରମକୀ ଵିଧିମେଂ ଲେଶ ଭୀ ଆରଂଭ ହୈ ଵହାଁ ( – ଉସ ଆଶ୍ରମମେଂ ଅର୍ଥାତ୍ ସଗ୍ରଂଥପନେମେଂ) ଵହ ଅହିଂସା

ନହୀଂ ହୋତୀ . ଇସଲିଯେ ଉସକୀ ସିଦ୍ଧିକେ ହେତୁ, (ହେ ନମିନାଥ ପ୍ରଭୁ !) ପରମ କରୁଣାଵନ୍ତ ଐସେ

ଆପଶ୍ରୀନେ ଦୋନୋଂ ଗ୍ରଂଥକୋ ଛୋଡ଼ ଦିଯା ( – ଦ୍ରଵ୍ଯ ତଥା ଭାଵ ଦୋନୋଂ ପ୍ରକାରକେ ପରିଗ୍ରହକୋ ଛୋଡ଼କର

ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥପନା ଅଂଗୀକାର କିଯା), ଵିକୃତ ଵେଶ ତଥା ପରିଗ୍ରହମେଂ ରତ ନ ହୁଏ .’’

ଔର (୫୬ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ରୀ

ପଦ୍ମପ୍ରଭମଲଧାରିଦେଵ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ ) : —

❃ମୁନିକୋ (ମୁନିତ୍ଵୋଚିତ୍ତ) ଶୁଦ୍ଧପରିଣତିକେ ସାଥ ଵର୍ତନେଵାଲା ଜୋ (ହଠ ରହିତ) ଦେହଚେଷ୍ଟାଦିକସମ୍ବନ୍ଧୀ ଶୁଭୋପଯୋଗ
ଵହ ଵ୍ଯଵହାର ପ୍ରଯତ୍ନ ହୈ . [ଶୁଦ୍ଧପରିଣତି ନ ହୋ ଵହାଁ ଶୁଭୋପଯୋଗ ହଠ ସହିତ ହୋତା ହୈ; ଵହ ଶୁଭୋପଯୋଗ ତୋ

ଵ୍ଯଵହାର-ପ୍ରଯତ୍ନ ଭୀ ନହୀଂ କହଲାତା .]

Page 113 of 388
PDF/HTML Page 140 of 415
single page version

(ମାଲିନୀ)

ତ୍ରସହତିପରିଣାମଧ୍ଵାଂତଵିଧ୍ଵଂସହେତୁଃ
ସକଲଭୁଵନଜୀଵଗ୍ରାମସୌଖ୍ଯପ୍ରଦୋ ଯଃ .

ସ ଜଯତି ଜିନଧର୍ମଃ ସ୍ଥାଵରୈକେନ୍ଦ୍ରିଯାଣାଂ
ଵିଵିଧଵଧଵିଦୂରଶ୍ଚାରୁଶର୍ମାବ୍ଧିପୂରଃ ..୭୬..

ରାଗେଣ ଵ ଦୋସେଣ ଵ ମୋହେଣ ଵ ମୋସଭାସପରିଣାମଂ .

ଜୋ ପଜହଦି ସାହୁ ସଯା ବିଦିଯଵଦଂ ହୋଇ ତସ୍ସେଵ ..୫୭..

ରାଗେଣ ଵା ଦ୍ଵେଷେଣ ଵା ମୋହେନ ଵା ମୃଷାଭାଷାପରିଣାମଂ .

ଯଃ ପ୍ରଜହାତି ସାଧୁଃ ସଦା ଦ୍ଵିତୀଯଵ୍ରତଂ ଭଵତି ତସ୍ଯୈଵ ..୫୭..

ସତ୍ଯଵ୍ରତସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍ .

ଅତ୍ର ମୃଷାପରିଣାମଃ ସତ୍ଯପ୍ରତିପକ୍ଷଃ, ସ ଚ ରାଗେଣ ଵା ଦ୍ଵେଷେଣ ଵା ମୋହେନ ଵା ଜାଯତେ .

ସଦା ଯଃ ସାଧୁଃ ଆସନ୍ନଭଵ୍ଯଜୀଵଃ ତଂ ପରିଣାମଂ ପରିତ୍ଯଜତି ତସ୍ଯ ଦ୍ଵିତୀଯଵ୍ରତଂ ଭଵତି ଇତି .

[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ତ୍ରସଘାତକେ ପରିଣାମରୂପ ଅଂଧକାରକେ ନାଶକା ଜୋ ହେତୁ ହୈ, ସକଲ

ଲୋକକେ ଜୀଵସମୂହକୋ ଜୋ ସୁଖପ୍ରଦ ହୈ, ସ୍ଥାଵର ଏକେନ୍ଦ୍ରିଯ ଜୀଵୋଂକେ ଵିଵିଧ ଵଧସେ ଜୋ ବହୁତ ଦୂର
ହୈ ଔର ସୁନ୍ଦର ସୁଖସାଗରକା ଜୋ ପୂର ହୈ, ଵହ ଜିନଧର୍ମ ଜଯଵନ୍ତ ଵର୍ତତା ହୈ . ୭୬ .

ଗାଥା : ୫୭ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ରାଗେଣ ଵା ] ରାଗସେ, [ଦ୍ଵେଷେଣ ଵା ] ଦ୍ଵେଷସେ [ମୋହେନ ଵା ]

ଅଥଵା ମୋହସେ ହୋନେଵାଲେ [ମୃଷାଭାଷାପରିଣାମଂ ] ମୃଷା ଭାଷାକେ ପରିଣାମକୋ [ଯଃ ସାଧୁଃ ] ଜୋ ସାଧୁ
[ପ୍ରଜହାତି ] ଛୋଡ଼ତା ହୈ, [ତସ୍ଯ ଏଵ ] ଉସୀକୋ [ସଦା ] ସଦା [ଦ୍ଵିତୀଯଵ୍ରତଂ ] ଦୂସରା ଵ୍ରତ
[ଭଵତି ] ହୈ .

ଟୀକା : — ଯହ, ସତ୍ଯଵ୍ରତକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ .

ଯହାଁ (ଐସା କହା ହୈ କି), ସତ୍ଯକା ପ୍ରତିପକ୍ଷ (ଅର୍ଥାତ୍ ସତ୍ଯସେ ଵିରୁଦ୍ଧ ପରିଣାମ) ଵହ

ମୃଷାପରିଣାମ ହୈଂ; ଵେ (ଅସତ୍ଯ ବୋଲନେକେ ପରିଣାମ) ରାଗସେ, ଦ୍ଵେଷସେ ଅଥଵା ମୋହସେ ହୋତେ ହୈଂ; ଜୋ
ସାଧୁ — ଆସନ୍ନଭଵ୍ଯ ଜୀଵ — ଉନ ପରିଣାମୋଂକା ପରିତ୍ଯାଗ କରତା ହୈ ( – ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରସେ ଛୋଡ଼ତା

ଜୋ ରାଗ, ଦ୍ଵେଷ ରୁ ମୋହସେ ପରିଣାମ ହୋ ମୃଷ-ଭାଷକା .

ଛୋଡ଼େ ଉସେ ଜୋ ସାଧୁ, ହୋତା ହୈ ଉସେ ଵ୍ରତ ଦୂସରା ..୫୭..

< Previous Page Next Page >