शुद्धगुणानामाधारभूतत्वात् विश्वमश्रान्तं जानन्नपि पश्यन्नपि वा मनःप्रवृत्तेरभावादीहापूर्वकं वर्तनं न भवति तस्य केवलिनः परमभट्टारकस्य, तस्मात् स भगवान् केवलज्ञानीति प्रसिद्धः, पुनस्तेन कारणेन स भगवान् अबन्धक इति ।
गाथा : १७२ अन्वयार्थ : — [जानन् पश्यन् ] जानते और देखते हुए भी, [केवलिनः ] केवलीको [ईहापूर्वं ] इच्छापूर्वक (वर्तन ) [न भवति ] नहीं होता; [तस्मात् ] इसलिये उन्हें [केवलज्ञानी ] ‘केवलज्ञानी’ कहा है; [तेन तु ] और इसलिये [सः अबन्धकः भणितः ] अबन्धक कहा है ।
भगवान अर्हंत परमेष्ठी सादि - अनन्त अमूर्त अतीन्द्रियस्वभाववाले शुद्ध- सद्भूतव्यवहारसे केवलज्ञानादि शुद्ध गुणोंके आधारभूत होनेके कारण विश्वको निरन्तर जानते हुए भी और देखते हुए भी, उन परम भट्टारक केवलीको मनप्रवृत्तिका (मनकी प्रवृत्तिका, भावमनपरिणतिका ) अभाव होनेसे इच्छापूर्वक वर्तन नहीं होता; इसलिये वे भगवान ‘केवलज्ञानी’ रूपसे प्रसिद्ध हैं; और उस कारणसे वे भगवान अबन्धक हैं
इसीप्रकार (श्रीमद्भगवत्कुन्दकुन्दाचार्यदेवप्रणीत ) श्री प्रवचनसारमें (५२वीं गाथा द्वारा ) कहा है कि : —
‘‘[गाथार्थ : — ] (केवलज्ञानी ) आत्मा पदार्थोंको जानता हुआ भी उन - रूप परिणमित नहीं होता, उन्हें ग्रहण नहीं करता और उन पदार्थोंरूपमें उत्पन्न नहीं होता इसलिये उसे अबन्धक कहा है ।’’