સ્વભાવપુદ્ગલસ્વરૂપાખ્યાનમેતત્ .
તિક્ત કટુકકષાયામ્લમધુરાભિધાનેષુ પંચસુ રસેષ્વેકરસઃ, શ્વેતપીતહરિતારુણ- કૃષ્ણવર્ણેષ્વેકવર્ણઃ, સુગન્ધદુર્ગન્ધયોરેકગંધઃ, કર્કશમૃદુગુરુલઘુશીતોષ્ણસ્નિગ્ધરૂક્ષાભિધાના- મષ્ટાનામન્ત્યચતુઃસ્પર્શાવિરોધસ્પર્શનદ્વયમ્; એતે પરમાણોઃ સ્વભાવગુણાઃ જિનાનાં મતે . વિભાવગુણાત્મકો વિભાવપુદ્ગલઃ . અસ્ય દ્વયણુકાદિસ્કંધરૂપસ્ય વિભાવગુણાઃ સકલ- કરણગ્રામગ્રાહ્યા ઇત્યર્થઃ .
ગાથા : ૨૭ અન્વયાર્થ : — [એકરસરૂપગન્ધઃ ] જો એક રસવાલા, એક વર્ણવાલા, એક ગંધવાલા ઔર [દ્વિસ્પર્શઃ ] દો સ્પર્શવાલા હો, [સઃ ] વહ [સ્વભાવગુણઃ ] સ્વભાવગુણવાલા [ભવેત્ ] હૈ; [વિભાવગુણઃ ] વિભાવગુણવાલેકો [જિનસમયે ]
ટીકા : — યહ, સ્વભાવપુદ્ગલકે સ્વરૂપકા કથન હૈ .
ચરપરા, કડવા, કષાયલા, ખટ્ટા ઔર મીઠા ઇન પાઁચ રસોંમેંસે એક રસ; સફે દ, પીલા, હરા, લાલ ઔર કાલા ઇન (પાઁચ) વર્ણોંમેંસે એક વર્ણ; સુગન્ધ ઔર દુર્ગંધમેંકી એક ગંધ; કઠોર, કોમલ, ભારી, હલકા, શીત, ઉષ્ણ, સ્નિગ્ધ (ચિકના) ઔર રૂક્ષ (રૂખા) ઇન આઠ સ્પર્શોંમેંસે અન્તિમ ચાર સ્પર્શોંમેંકે અવિરુદ્ધ દો સ્પર્શ; યહ, જિનોંકે મતમેં પરમાણુકે સ્વભાવગુણ હૈં . વિભાવપુદ્ગલ વિભાવગુણાત્મક હોતા હૈ . યહ ૨દ્વિ-અણુકાદિસ્કન્ધરૂપ વિભાવપુદ્ગલકે વિભાવગુણ સકલ ઇન્દ્રિયસમૂહ દ્વારા ગ્રાહ્ય (જાનનેમેં આને યોગ્ય) હૈં . — ઐસા (ઇસ ગાથાકા) અર્થ હૈ .
૫૮ ]
૧જિનસમયમેં [સર્વપ્રકટત્વમ્ ] સર્વ પ્રગટ (સર્વ ઇન્દ્રિયોંસે ગ્રાહ્ય) [ઇતિ ભણિતઃ ] કહા હૈ .
૧ – સમય = સિદ્ધાન્ત; શાસ્ત્ર; શાસન; દર્શન; મત .
૨ – દો પરમાણુઓંસે લેકર અનન્ત પરમાણુઓંકા બના હુઆ સ્કન્ધ વહ વિભાવપુદ્ગલ હૈ .