નિમેષાષ્ટકૈઃ કાષ્ઠા . ષોડશભિઃ કાષ્ઠાભિઃ કલા . દ્વાત્રિંશત્કલાભિર્ઘટિકા . ષષ્ટિનાલિકમહોરાત્રમ્ . ત્રિંશદહોરાત્રૈર્માસઃ . દ્વાભ્યામ્ માસાભ્યામ્ ઋતુઃ . ઋતુ- ભિસ્ત્રિભિરયનમ્ . અયનદ્વયેન સંવત્સરઃ . ઇત્યાવલ્યાદિવ્યવહારકાલક્રમઃ . ઇત્થં સમયાવલિભેદેન દ્વિધા ભવતિ, અતીતાનાગતવર્તમાનભેદાત્ ત્રિધા વા . અતીતકાલપ્રપંચો- ઽયમુચ્યતે — અતીતસિદ્ધાનાં સિદ્ધપર્યાયપ્રાદુર્ભાવસમયાત્ પુરાગતો હ્યાવલ્યાદિવ્યવહારકાલઃ સ કાલસ્યૈષાં સંસારાવસ્થાયાં યાનિ સંસ્થાનાનિ ગતાનિ તૈઃ સદ્રશત્વાદનન્તઃ . અનાગતકાલો- ઽપ્યનાગતસિદ્ધાનામનાગતશરીરાણિ યાનિ તૈઃ સદ્રશ ઇત્યામુક્તે : મુક્તે : સકાશાદિત્યર્થઃ .
તથા ચોક્તં પંચાસ્તિકાયસમયે — કાલ વહ સમયરૂપ વ્યવહારકાલ હૈ . ઐસે અસંખ્ય સમયોંકા નિમિષ હોતા હૈ, અથવા આઁખ મિંચે ઉતના કાલ વહ નિમેષ હૈ . આઠ નિમેષકી કાષ્ઠા હોતી હૈ . સોલહ કાષ્ઠાકી કલા, બત્તીસ કલાકી ઘડી, સાઁઠ ઘડીકા અહોરાત્ર, તીસ અહોરાત્રકા માસ, દો માસકી ઋતુ, તીન ઋતુકા અયન ઔર દો અયનકા વર્ષ હોતા હૈ . ઐસે આવલિ આદિ વ્યવહારકાલકા ક્રમ હૈ . ઇસપ્રકાર વ્યવહારકાલ સમય ઔર આવલિકે ભેદસે દો પ્રકારકા હૈ અથવા અતીત, અનાગત ઔર વર્તમાનકે ભેદસે તીન પ્રકારકા હૈ .
યહ (નિમ્નોક્તાનુસાર), અતીત કાલકા વિસ્તાર કહા જાતા હૈ : અતીત સિદ્ધોંકો સિદ્ધપર્યાયકે ૧પ્રાદુર્ભાવસમયસે પૂર્વ બીતા હુઆ જો આવલિ આદિ વ્યવહારકાલ વહ, ઉન્હેં સંસાર - દશામેં જિતને સંસ્થાન બીત ગયે ઉનકે ૨જિતના હોનેસે અનન્ત હૈ . (અનાગત સિદ્ધોંકો મુક્તિ હોને તકકા) અનાગત કાલ ભી અનાગત સિદ્ધોંકે જો મુક્તિપર્યન્ત અનાગત શરીર ઉનકે બરાબર હૈ .
ઐસા (ઇસ ગાથાકા) અર્થ હૈ .
ઇસીપ્રકાર (શ્રીમદ્ભગવત્કુન્દકુન્દાચાર્યદેવપ્રણીત) શ્રી પઞ્ચાસ્તિકાયસમયમેં (૨૫વીં ગાથા દ્વારા) કહા હૈ કિ : —
કહા હૈ .
૬૬ ]
૧ – પ્રાદુર્ભાવ = પ્રગટ હોના વહ; ઉત્પન્ન હોના વહ .
૨ – સિદ્ધભગવાનકો અનન્ત શરીર બીત ગયે હૈં; ઉન શરીરોંકી અપેક્ષા સંખ્યાતગુની આવલિયાઁ બીત ગઈ હૈં .