atra niyamashabdasya sāratvapratipādanadvāreṇ svabhāvaratnatrayasvarūpamukta m .
yaḥ sahajaparamapāriṇāmikabhāvasthitaḥ svabhāvānantachatuṣhṭayātmakaḥ shuddhagnānachetanā- pariṇāmaḥ sa niyamaḥ . niyamen cha nishchayen yatkāryan prayojanasvarūpan gnānadarshanachāritram . gnānan tāvat teṣhu triṣhu paradravyaniravalambatven niḥsheṣhatontarmukhayogashakte : sakāshāt nij-
gāthā : 3 anvayārtha : — [saḥ niyamaḥ ] niyam arthāt [niyamen cha ] niyamase (nishchit) [yat kāryan ] jo karaneyogya ho vah arthāt [gnānadarshanachāritram ] gnānadarshanachāritra . [viparītaparihārārthan ] viparītake parihār hetuse (gnānadarshanachāritrase viruddha bhāvoṅkā tyāg karaneke liye) [khalu ] vāstavamen [sāram iti vachanam ] ‘sār’ aisā vachan [bhaṇitam ] kahā hai
ṭīkā : — yahān̐ (is gāthāmen), ‘niyam’ shabdako ‘sār’ shabda kyon lagāyā hai usake pratipādan dvārā svabhāvaratnatrayakā svarūp kahā hai .
jo sahaj 1param pāriṇāmik bhāvase sthit, svabhāv-anantachatuṣhṭayātmak nishchayase (nishchit) jo karaneyogya — prayojanasvarūp — ho vah arthāt gnānadarshanachāritra . un tīnommense pratyekakā svarūp kahā jātā hai : (1) paradravyakā avalamban liye binā
nirapekṣha ekarūp hai aur dravyārthik nayakā viṣhay hai . [visheṣhake liye hindī samayasār gā0 320
shrī jayasenāchāryadevakī sanskr̥it ṭīkā aur br̥uhadadravyasaṅgrah gāthā 13 kī ṭīkā dekho .]
liye nahīn hai aur paryāyārthik nayakā viṣhay nahīn hai; yah shuddhagnānachetanāpariṇām to utpādavyayanirapekṣha ekarūp hai aur dravyārthik nayakā viṣhay hai .
[kāraṇaniyamake āshrayase kāryaniyam pragaṭ hotā hai .]
8 ]
2shuddhagnānachetanāpariṇām so 3niyam ( – kāraṇaniyam) hai . niyam ( – kāryaniyam) arthāt
1- is param pāriṇāmik bhāvamen ‘pāriṇāmik’ shabda hone par bhī vah utpādavyayarūp pariṇāmako sūchit
2- isa shuddhagnānachetanāpariṇāmamen ‘pariṇām’ shabda hone par bhī vah utpādavyayarūp pariṇāmako sūchit karaneke
3- yah niyam so kāraṇaniyam hai, kyoṅki vah samyaggnānadarshanachāritrarūp kāryaniyamakā kāraṇ hai .