atra sahajagnānan shuddhāntastattvaparamatattvavyāpakatvāt svarūpapratyakṣham . kevalagnānan sakalapratyakṣham . ‘rūpiṣhvavadheḥ’ iti vachanādavadhignānan vikalapratyakṣham . tadanantabhāgavastvansh- grāhakatvānmanaḥparyayagnānan cha vikalapratyakṣham . matishrutagnānadvitayamapi paramārthataḥ parokṣhan vyavahārataḥ pratyakṣhan cha bhavati .
kin cha ukte ṣhu gnāneṣhu sākṣhānmokṣhamūlamekan nijaparamatattvaniṣhṭhasahajagnānamev . api cha pāriṇāmikabhāvasvabhāven bhavyasya paramasvabhāvatvāt sahajagnānādaparamupādeyan na samasti .
anen sahajachidvilāsarūpeṇ sadā sahajaparamavītarāgasharmāmr̥uten apratihatanirā- manaḥparyayagnān do prakārakā hai . paramabhāvamen sthit samyagdr̥uṣhṭiko 1yah chār samyaggnān hote hain . mithyādarshan ho vahān̐ matignān, shrutagnān aur avadhignān ‘kumatignān,’ ‘kushrutagnān’ tathā ‘vibhaṅgagnān’ — aise nāmāntaroṅko (anya nāmoṅko) prāpta hote hain .
yahān̐ (ū par kahe hue gnānommen) sahajagnān, shuddha antaḥtattvarūp paramatattvamen vyāpak honese, 2svarūpapratyakṣha hai . kevalagnān sakalapratyakṣha (sampūrṇapratyakṣha) hai . ‘rūpiṣhvavadheḥ (avadhignānakā viṣhay – sambandha rūpī dravyommen hai )’ aisā (āgamakā) vachan honese avadhignān vikalapratyakṣha (ekadeshapratyakṣha) hai . usake anantaven bhāgamen vastuke anshakā grāhak ( – gnātā) honese manaḥparyayagnān bhī vikalapratyakṣha hai . matignān aur shrutagnān donon paramārthase parokṣha hain aur vyavahārase pratyakṣha hain .
aur visheṣh yah hai ki — ukta (ū par kahe hue) gnānommen sākṣhāt mokṣhakā mūl nijaparamatattvamen sthit aisā ek sahajagnān hī hai; tathā sahajagnān (usake) pāriṇāmikabhāvarūp svabhāvake kāraṇ bhavyakā paramasvabhāv honese, sahajagnānake atirikta anya kuchh upādey nahīn hai .
is sahajachidvilāsarūp (1) sadā sahaj param vītarāg sukhāmr̥ut, (2) apratihat nirāvaraṇ param chitshaktikā rūp, (3) sadā antarmukh aisā svasvarūpamen avichal sthitirūp sahaj param chāritra, aur (4) trikāl avichchhinna (aṭūṭ) honese sadā nikaṭ aisī param chaitanyarūpakī shraddhā — is svabhāv-
jīvoṅko hotā hai . manaḥparyayagnān kinhīn-kinhīn munivaroṅko — vishiṣhṭasanyamadharoṅko — hotā hai .
1sumatignān aur sushrutagnān sarva samyagdr̥uṣhṭi jīvoṅko hote hain . suavadhignān kinhīn-kinhīn samyagdr̥uṣhṭi
2svarūpapratyakṣha = svarūpase pratyakṣha; svarūp-apekṣhāse pratyakṣha; svabhāvase pratyakṣha .