nishchayen varNapa.nchaka.n, rasapa.nchaka.n, gandhadvitaya.n, sparshAShTaka.n, strIpu.nnapu.nsakAdivijAtIy- vibhAvavya.njanaparyAyAH, kubjAdisa.nsthAnAni, vajrarShabhanArAchAdisa.nhananAni vidyante pudgalAnAmev, na jIvAnAm . sa.nsArAvasthAyA.n sa.nsAriNo jIvasya sthAvaranAmakarmasa.nyukta sya karmaphalachetanA bhavati, trasanAmakarmasanAthasya kAryayutakarmaphalachetanA bhavati . kAryaparamAtmanaH kAraN- paramAtmanashcha shuddhaj~nAnachetanA bhavati . at ev kAryasamayasArasya vA kAraNasamayasArasya vA shuddhaj~nAnachetanA sahajaphalarUpA bhavati . ataH sahajashuddhaj~nAnachetanAtmAna.n nijakAraNaparamAtmAna.n sa.nsArAvasthAyA.n muktAvasthAyA.n vA sarvadaikarUpatvAdupAdeyamiti he shiShya tva.n jAnIhi iti .
tathA chokta mekatvasaptatau —
pratyAsatterbhavati vikR^itiH sA.api bhinnA tathaiv .
bhinna.n bhinna.n nijaguNakalAla.nkR^ita.n sarvametat.h ..’’
nishchayase pA.Nch varNa, pA.Nch ras, do ga.ndh, ATh sparsha, strI - puruSh - napu.nsakAdi vijAtIy vibhAvavya.njanaparyAye.n, kubjAdi sa.nsthAn, vajrarShabhanArAchAdi sa.nhanan pudgalo.nko hI hai.n, jIvo.nko nahI.n hai.n . sa.nsAr - dashAme.n sthAvaranAmakarmayukta sa.nsArI jIvako karmaphalachetanA hotI hai, trasanAmakarmayukta sa.nsArI jIvako kArya sahit karmaphalachetanA hotI hai . kAryaparamAtmA aur kAraNaparamAtmAko shuddhaj~nAnachetanA hotI hai . isIse kAryasamayasAr athavA kAraNasamayasArako sahajaphalarUp shuddhaj~nAnachetanA hotI hai . isaliye, sahajashuddha - j~nAnachetanAsvarUp nij kAraNaparamAtmA sa.nsArAvasthAme.n yA muktAvasthAme.n sarvadA ekarUp honese upAdey hai aisA, he shiShya ! tU jAn .
isaprakAr ekatvasaptatime.n (shrIpadmanandI - AchAryadevakR^it padmanandipa.nchavi.nshatikA nAmak shAstrame.n ekatvasaptati nAmak adhikArame.n 79ve.n shlok dvArA) kahA hai ki : —
‘‘[shloekArtha : — ] merA aisA ma.ntavya hai ki — AtmA pR^ithak hai aur usake pIChe – pIChe jAnevAlA karma pR^ithak hai; AtmA aur karmakI ati nikaTatAse jo vikR^iti hotI hai vah bhI usIprakAr (AtmAse) bhinna hai; aur kAl – kShetrAdi jo hai.n ve bhI (AtmAse) pR^ithak hai.n . nij nij guNakalAse ala.nkR^it yah sab pR^ithak - pR^ithak hai.n (arthAt apane - apane guNo.n
98 ]