mukhyakAlasvarUpAkhyAnametat.h .
jIvarAsheH pudgalarAsheH sakAshAdanantaguNAH . ke te ? samayAH . kAlANavaH lokA- kAshapradesheShu pR^ithak pR^ithak tiShThanti, sa kAlaH paramArtha iti .
tathA chokta.n pravachanasAre —
asyApi samayashabden mukhyakAlANusvarUpamukta m .
anyachcha —
ukta.n cha mArgaprakAshe — TIkA : — yah, mukhya kAlake svarUpakA kathan hai .
jIvarAshise aur pudgalarAshise anantagune hai.n . kaun ? samay . kAlANu lokAkAshake pradesho.nme.n pR^ithak pR^ithak sthit hai.n, vah kAl paramArtha hai .
usIprakAr (shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt) shrI pravachanasArame.n (138vI.n gAthA dvArA) kahA hai ki : —
‘‘[gAthArthaH — ] kAl to apradeshI hai . pradeshamAtra pudgal - paramANu AkAshadravyake pradeshako manda gatise lA.NghatA ho tab vah vartatA hai arthAt nimittabhUtarUpase pariNamit hotA hai .’’
isame.n (is pravachanasArakI gAthAme.n) bhI ‘samay’ shabdase mukhyakAlANukA svarUp kahA hai .
aur anyatra (AchAryavar shrInemichandrasiddhAntidevavirachit bR^ihaddradravyasa~N.hgrah me.n 22vI.n gAthA dvArA) kahA hai ki : —
[gAthArthaH — ] lokAkAshake ek - ek pradeshame.n jo ek – ek kAlANu ratno.nkI rAshikI bhA.Nti vAstavame.n sthit hai.n, ve kAlANu asa.nkhya dravya hai.n .
aur mArgaprakAshame.n bhI (shlok dvArA) kahA hai ki : —
68 ]