କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା ]ଜୀଵ ଅଧିକାର[ ୪୧ ପଲ୍ଯୋପମାଯୁଷଃ . ରତ୍ନଶର୍କରାଵାଲୁକାପଂକଧୂମତମୋମହାତମଃପ୍ରଭାଭିଧାନସପ୍ତପୃଥ୍ଵୀନାଂ ଭେଦାନ୍ନାରକଜୀଵାଃ ସପ୍ତଧା ଭଵନ୍ତି . ପ୍ରଥମନରକସ୍ଯ ନାରକା ହ୍ଯେକସାଗରୋପମାଯୁଷଃ . ଦ୍ଵିତୀଯନରକସ୍ଯ ନାରକାଃ ତ୍ରିସାଗରୋପମାଯୁଷଃ . ତୃତୀଯସ୍ଯ ସପ୍ତ . ଚତୁର୍ଥସ୍ଯ ଦଶ . ପଂଚମସ୍ଯ ସପ୍ତଦଶ . ଷଷ୍ଠସ୍ଯ ଦ୍ଵାଵିଂଶତିଃ . ସପ୍ତମସ୍ଯ ତ୍ରଯସ୍ତ୍ରିଂଶତ୍ . ଅଥ ଵିସ୍ତରଭଯାତ୍ ସଂକ୍ଷେପେଣୋଚ୍ଯତେ . ତିର୍ଯଞ୍ଚଃ ସୂକ୍ଷ୍ମୈକେନ୍ଦ୍ରିଯପର୍ଯାପ୍ତକା- ପର୍ଯାପ୍ତକବାଦରୈକେନ୍ଦ୍ରିଯପର୍ଯାପ୍ତକାପର୍ଯାପ୍ତକଦ୍ଵୀଂଦ୍ରିଯପର୍ଯାପ୍ତକାପର୍ଯାପ୍ତକତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯପର୍ଯାପ୍ତକାପର୍ଯାପ୍ତକ- ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯପର୍ଯାପ୍ତକାପର୍ଯାପ୍ତକାସଂଜ୍ଞିପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯପର୍ଯାପ୍ତକାପର୍ଯାପ୍ତକସଂଜ୍ଞିପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯପର୍ଯାପ୍ତକାପର୍ଯାପ୍ତକଭେଦା- ଚ୍ଚତୁର୍ଦଶଭେଦା ଭଵନ୍ତି . ଭାଵନଵ୍ଯଂତରଜ୍ଯୋତିଃକଲ୍ପଵାସିକଭେଦାଦ୍ଦେଵାଶ୍ଚତୁର୍ଣିକାଯାଃ . ଏତେଷାଂ ଚତୁର୍ଗତି- ଜୀଵଭେଦାନାଂ ଭେଦୋ ଲୋକଵିଭାଗାଭିଧାନପରମାଗମେ ଦ୍ରଷ୍ଟଵ୍ଯଃ . ଇହାତ୍ମସ୍ଵରୂପପ୍ରରୂପଣାନ୍ତରାଯହେତୁରିତି ମନୁଷ୍ଯ ଆର୍ଯ ନାମକୋ ଧାରଣ କରତେ ହୈଂ; ଜଘନ୍ଯ, ମଧ୍ଯମ ଅଥଵା ଉତ୍ତମ କ୍ଷେତ୍ରମେଂ ରହନେଵାଲେ ହୈଂ ଔର ଏକ ପଲ୍ଯୋପମ, ଦୋ ପଲ୍ଯୋପମ ଅଥଵା ତୀନ ପଲ୍ଯୋପମକୀ ଆଯୁଵାଲେ ହୈଂ .
ରତ୍ନପ୍ରଭା, ଶର୍କରାପ୍ରଭା, ବାଲୁକାପ୍ରଭା, ପଂକପ୍ରଭା, ଧୂମପ୍ରଭା, ତମଃପ୍ରଭା ଔର ମହାତମଃପ୍ରଭା ନାମକୀ ସାତ ପୃଥ୍ଵୀକେ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ନାରକ ଜୀଵ ସାତ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ . ପହଲେ ନରକକେ ନାରକୀ ଏକ ସାଗରୋପମକୀ ଆଯୁଵାଲେ ହୈଂ, ଦୂସରେ ନରକକେ ନାରକୀ ତୀନ ସାଗରୋପମକୀ ଆଯୁଵାଲେ ହୈଂ . ତୀସରେ ନରକକେ ନାରକୀ ସାତ ସାଗରୋପମକୀ ଆଯୁଵାଲେ ହୈଂ, ଚୌଥେ ନରକକେ ନାରକୀ ଦସ ସାଗରୋପମ, ପାଁଚଵେଂ ନରକକେ ସତ୍ରହ ସାଗରୋପମ, ଛଠଵେଂ ନରକକେ ବାଈସ ସାଗରୋପମ ଔର ସାତଵେଂ ନରକକେ ନାରକୀ ତେତୀସ ସାଗରୋପମକୀ ଆଯୁଵାଲେ ହୈଂ .
ଅବ ଵିସ୍ତାରକେ ଭଯକେ କାରଣ ସଂକ୍ଷେପସେ କହା ଜାତା ହୈ : —
ତିର୍ଯଂଚୋଂକେ ଚୌଦହ ଭେଦ ହୈଂ : (୧-୨) ସୂକ୍ଷ୍ମ ଏକେନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, (୩-୪) ବାଦର ଏକେନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, (୫-୬) ଦ୍ଵୀନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, (୭-୮) ତ୍ରୀନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, (୯-୧୦) ଚତୁରିନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, (୧୧-୧୨) ଅସଂଜ୍ଞୀ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ, (୧୩-୧୪) ସଂଜ୍ଞୀ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ ପର୍ଯାପ୍ତ ଔର ଅପର୍ଯାପ୍ତ .
ଦେଵୋଂକେ ଚାର ନିକାଯ (ସମୂହ) ହୈଂ : (୧) ଭଵନଵାସୀ, (୨) ଵ୍ଯଂତର, (୩) ଜ୍ଯୋତିଷ୍କ ଔର (୪) କଲ୍ପଵାସୀ .
ଇନ ଚାର ଗତିକେ ଜୀଵୋଂକେ ଭେଦୋଂକେ ଭେଦ ଲୋକଵିଭାଗ ନାମକ ପରମାଗମମେଂ ଦେଖ ଲେଂ . ଯହାଁ (ଇସ ପରମାଗମମେଂ) ଆତ୍ମସ୍ଵରୂପକେ ନିରୂପଣମେଂ ଅନ୍ତରାଯକା ହେତୁ ହୋଗା ଇସଲିଯେ ସୂତ୍ରକର୍ତା ପୂର୍ଵାଚାର୍ଯମହାରାଜନେ (ଵେ ଵିଶେଷ ଭେଦ) ନହୀଂ କହେ ହୈଂ .