ଵର୍ଣାଦିମାନ୍ ନଟତି ପୁଦ୍ଗଲ ଏଵ ନାନ୍ଯଃ .
(୫) ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନକେ ଅଗୋଚର ଐସେ ଜୋ କର୍ମଵର୍ଗଣାରୂପ ସ୍କନ୍ଧ ଵେ ସ୍କନ୍ଧ ସୂକ୍ଷ୍ମ ହୈଂ . (୬) କର୍ମଵର୍ଗଣାସେ ନୀଚେକେ (କର୍ମଵର୍ଗଣାତୀତ) ଜୋ ଅତ୍ଯନ୍ତସୂକ୍ଷ୍ମ ଦ୍ଵି-ଅଣୁକପର୍ଯଂତ ସ୍କନ୍ଧ ଵେ ସ୍କନ୍ଧ ସୂକ୍ଷ୍ମସୂକ୍ଷ୍ମ ହୈଂ . ]
ଇସୀପ୍ରକାର (ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵତ୍କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵପ୍ରଣୀତ) ଶ୍ରୀ ପଂଚାସ୍ତିକାଯସମଯମେଂ (❃ଗାଥା ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି : —
‘‘[ଗାଥାର୍ଥଃ — ] ପୃଥ୍ଵୀ, ଜଲ, ଛାଯା, ଚାର ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଵିଷଯଭୂତ, କର୍ମକେ ଯୋଗ୍ଯ ଔର କର୍ମାତୀତ — ଇସପ୍ରକାର ପୁଦ୍ଗଲ (ସ୍କନ୍ଧ) ଛହ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ .’’
ଔର ମାର୍ଗପ୍ରକାଶମେଂ (ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି : —
‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ସ୍ଥୂଲସ୍ଥୂଲ, ପଶ୍ଚାତ୍ ସ୍ଥୂଲ, ତତ୍ପଶ୍ଚାତ୍ ସ୍ଥୂଲସୂକ୍ଷ୍ମ, ପଶ୍ଚାତ୍ ସୂକ୍ଷ୍ମସ୍ଥୂଲ, ପଶ୍ଚାତ୍ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଔର ତତ୍ପଶ୍ଚାତ୍ ସୂକ୍ଷ୍ମସୂକ୍ଷ୍ମ ( – ଇସପ୍ରକାର ସ୍କନ୍ଧ ଛହ ପ୍ରକାରକେ ହୈଂ ) .’’
ଇସପ୍ରକାର (ଆଚାର୍ଯଦେଵ) ଶ୍ରୀମଦ୍ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରସୂରିନେ (ଶ୍ରୀ ସମଯସାରକୀ ଆତ୍ମଖ୍ଯାତି ନାମକ ଟୀକାମେଂ ୪୪ଵେଂ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା) କହା ହୈ କି : —
‘‘[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଇସ ଅନାଦିକାଲୀନ ମହା ଅଵିଵେକକେ ନାଟକମେଂ ଅଥଵା ନାଚମେଂ ଵର୍ଣାଦିମାନ୍ ପୁଦ୍ଗଲ ହୀ ନାଚତା ହୈ, ଅନ୍ଯ କୋଈ ନହୀଂ; (ଅଭେଦ ଜ୍ଞାନମେଂ ପୁଦ୍ଗଲ ହୀ ଅନେକ