କାଲାଦିଶୁଦ୍ଧାମୂର୍ତାଚେତନଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ସ୍ଵଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯାଖ୍ଯାନମେତତ୍ .
ଇହ ହି ମୁଖ୍ଯକାଲଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲଧର୍ମାଧର୍ମାକାଶାନାଂ ପର୍ଯାଯପରିଣତିହେତୁତ୍ଵାତ୍ ପରି- ଵର୍ତନଲିଙ୍ଗମିତ୍ଯୁକ୍ତ ମ୍ . ଅଥ ଧର୍ମାଧର୍ମାକାଶକାଲାନାଂ ସ୍ଵଜାତୀଯଵିଜାତୀଯବଂଧସମ୍ବନ୍ଧାଭାଵାତ୍ ଵିଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯାଃ ନ ଭଵଂତି, ଅପି ତୁ ସ୍ଵଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯା ଭଵଂତୀତ୍ଯର୍ଥଃ . ତେ ଗୁଣପର୍ଯାଯାଃ ପୂର୍ଵଂ ପ୍ରତିପାଦିତାଃ, ଅତ ଏଵାତ୍ର ସଂକ୍ଷେପତଃ ସୂଚିତା ଇତି .
ଵିଵରଣମତିରମ୍ଯଂ ଭଵ୍ଯକର୍ଣାମୃତଂ ଯତ୍ .
ଭଵତୁ ଭଵଵିମୁକ୍ତ୍ଯୈ ସର୍ଵଦା ଭଵ୍ଯଜନ୍ତୋଃ ..୫୦..
ଗାଥା : ୩୩ ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଜୀଵାଦିଦ୍ରଵ୍ଯାଣାମ୍ ] ଜୀଵାଦି ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ [ପରିଵର୍ତନ- କାରଣମ୍ ] ପରିଵର୍ତନକା କାରଣ ( – ଵର୍ତନାକା ନିମିତ୍ତ) [କାଲଃ ଭଵେତ୍ ] କାଲ ହୈ . [ଧର୍ମାଦି- ଚତୁର୍ଣାଂ ] ଧର୍ମାଦି ଚାର ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ [ସ୍ଵଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯାଃ ] ସ୍ଵଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯେଂ [ଭଵନ୍ତି ] ହୋତେ ହୈଂ .
ଟୀକା : — ଯହ, କାଲାଦି ଶୁଦ୍ଧ ଅମୂର୍ତ ଅଚେତନ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ସ୍ଵଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂକା କଥନ ହୈ .
ମୁଖ୍ଯକାଲଦ୍ରଵ୍ଯ, ଜୀଵ, ପୁଦ୍ଗଲ, ଧର୍ମ, ଅଧର୍ମ ଔର ଆକାଶକୀ ( – ପାଁଚ ଅସ୍ତିକାଯୋଂକୀ) ପର୍ଯାଯପରିଣତିକା ହେତୁ ହୋନେସେ ଉସକା ଲିଂଗ ପରିଵର୍ତନ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ କାଲଦ୍ରଵ୍ଯକା ଲକ୍ଷଣ ଵର୍ତନାହେତୁତ୍ଵ ହୈ) ଐସା ଯହାଁ କହା ହୈ .
ଅବ (ଦୂସରୀ ବାତ ଯହ କି), ଧର୍ମ, ଅଧର୍ମ, ଆକାଶ ଔର କାଲକୋ ସ୍ଵଜାତୀଯ ଯା ଵିଜାତୀଯ ବନ୍ଧକା ସମ୍ବନ୍ଧ ନ ହୋନେସେ ଉନ୍ହେଂ ଵିଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯେଂ ନହୀଂ ହୋତୀଂ, ପରନ୍ତୁ ସ୍ଵଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯେଂ ହୋତୀଂ ହୈଂ — ଐସା ଅର୍ଥ ହୈ . ଉନ ସ୍ଵଭାଵଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂକା ପହଲେ ପ୍ରତିପାଦନ କିଯା ଗଯା ହୈ ଇସୀଲିଯେ ଯହାଁ ସଂକ୍ଷେପସେ ସୂଚନ କିଯା ଗଯା ହୈ .
[ଅବ ୩୩ ଵୀଂ ଗାଥାକୀ ଟୀକା ପୂର୍ଣ କରତେ ହୁଏ ଟୀକାକାର ମୁନିରାଜ ଶ୍ଲୋକ କହତେ ହୈଂ :]
[ଶ୍ଲୋେକାର୍ଥ : — ] ଇସପ୍ରକାର ଭଵ୍ଯୋଂକେ କର୍ଣୋଂକୋ ଅମୃତ ଐସା ଜୋ ଛହ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକା ଅତି
୭୦ ]