ਚਤੁਰ੍ਗਤਿਸ੍ਵਰੂਪਨਿਰੂਪਣਾਖ੍ਯਾਨਮੇਤਤ੍ .
ਮਨੋਰਪਤ੍ਯਾਨਿ ਮਨੁਸ਼੍ਯਾਃ . ਤੇ ਦ੍ਵਿਵਿਧਾਃ, ਕਰ੍ਮਭੂਮਿਜਾ ਭੋਗਭੂਮਿਜਾਸ਼੍ਚੇਤਿ . ਤਤ੍ਰ ਕਰ੍ਮਭੂਮਿਜਾਸ਼੍ਚ ਦ੍ਵਿਵਿਧਾਃ, ਆਰ੍ਯਾ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛਾਸ਼੍ਚੇਤਿ . ਆਰ੍ਯਾਃ ਪੁਣ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਵਰ੍ਤਿਨਃ . ਮ੍ਲੇਚ੍ਛਾਃ ਪਾਪਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਵਰ੍ਤਿਨਃ . ਭੋਗਭੂਮਿਜਾਸ਼੍ਚਾਰ੍ਯਨਾਮਧੇਯਧਰਾ ਜਘਨ੍ਯਮਧ੍ਯਮੋਤ੍ਤਮਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਵਰ੍ਤਿਨਃ ਏਕਦ੍ਵਿਤ੍ਰਿ-
ਗਾਥਾ : ੧੬-੧੭ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਮਾਨੁਸ਼ਾਃ ਦ੍ਵਿਵਿਕਲ੍ਪਾਃ] ਮਨੁਸ਼੍ਯੋਂਕੇ ਦੋ ਭੇਦ ਹੈਂ : [ਕਰ੍ਮਮਹੀਭੋਗਭੂਮਿਸਂਜਾਤਾਃ ] ਕਰ੍ਮਭੂਮਿਮੇਂ ਜਨ੍ਮੇ ਹੁਏ ਔਰ ਭੋਗਭੂਮਿਮੇਂ ਜਨ੍ਮੇ ਹੁਏ; [ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਭੇਦੇਨ ] ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਕੇ ਭੇਦਸੇ [ਨਾਰਕਾਃ ] ਨਾਰਕ [ਸਪ੍ਤਵਿਧਾਃ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਾਃ ] ਸਾਤ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਜਾਨਨਾ; [ਤਿਰ੍ਯਂਞ੍ਚਃ ] ਤਿਰ੍ਯਂਚੋਂਕੇ [ਚਤੁਰ੍ਦਸ਼ਭੇਦਾਃ ] ਚੌਦਹਭੇਦ [ਭਣਿਤਾਃ ] ਕਹੇ ਹੈਂ; [ਸੁਰਗਣਾਃ ] ਦੇਵਸਮੂਹੋਂਕੇ [ਚਤੁਰ੍ਭੇਦਾਃ ] ਚਾਰ ਭੇਦ ਹੈਂ . [ਏਤੇਸ਼ਾਂ ਵਿਸ੍ਤਾਰਃ ] ਇਨਕਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰ [ਲੋਕਵਿਭਾਗੇਸ਼ੁ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਃ ] ਲੋਕਵਿਭਾਗਮੇਂਸੇ ਜਾਨ ਲੇਨਾ .
ਟੀਕਾ* : — ਯਹ, ਚਾਰ ਗਤਿਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਨਿਰੂਪਣਰੂਪ ਕਥਨ ਹੈ .
❃
ਮਨੁਕੀ ਸਨ੍ਤਾਨ ਵਹ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਹੈਂ . ਵੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ : ਕਰ੍ਮਭੂਮਿਜ ਔਰ ਭੋਗਭੂਮਿਜ . ਉਨਮੇਂ ਕਰ੍ਮਭੂਮਿਜ ਮਨੁਸ਼੍ਯ ਭੀ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਹੈਂ : ਆਰ੍ਯ ਔਰ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛ . ਪੁਣ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਵੇ ਆਰ੍ਯ ਹੈਂ ਔਰ ਪਾਪਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਵੇ ਮ੍ਲੇਚ੍ਛ ਹੈਂ . ਭੋਗਭੂਮਿਜ ❃
ਲਾਲਿਤ – ਪਾਲਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਮਨੁਸ਼੍ਯੋਂਕੇ ਪਿਤਾ ਸਮਾਨ ਹੈਂ . ਕੁਲਕਰਕੋ ਮਨੁ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .
੪੦ ]