ਮੁਖ੍ਯਕਾਲਸ੍ਵਰੂਪਾਖ੍ਯਾਨਮੇਤਤ੍ .
ਜੀਵਰਾਸ਼ੇਃ ਪੁਦ੍ਗਲਰਾਸ਼ੇਃ ਸਕਾਸ਼ਾਦਨਨ੍ਤਗੁਣਾਃ . ਕੇ ਤੇ ? ਸਮਯਾਃ . ਕਾਲਾਣਵਃ ਲੋਕਾ- ਕਾਸ਼ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇਸ਼ੁ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਤਿ, ਸ ਕਾਲਃ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਇਤਿ .
ਤਥਾ ਚੋਕ੍ਤਂ ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰੇ —
ਅਸ੍ਯਾਪਿ ਸਮਯਸ਼ਬ੍ਦੇਨ ਮੁਖ੍ਯਕਾਲਾਣੁਸ੍ਵਰੂਪਮੁਕ੍ਤ ਮ੍ .
ਅਨ੍ਯਚ੍ਚ —
ਉਕ੍ਤਂ ਚ ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਕਾਸ਼ੇ — ਟੀਕਾ : — ਯਹ, ਮੁਖ੍ਯ ਕਾਲਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਕਥਨ ਹੈ .
ਜੀਵਰਾਸ਼ਿਸੇ ਔਰ ਪੁਦ੍ਗਲਰਾਸ਼ਿਸੇ ਅਨਨ੍ਤਗੁਨੇ ਹੈਂ . ਕੌਨ ? ਸਮਯ . ਕਾਲਾਣੁ ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈਂ, ਵਹ ਕਾਲ ਪਰਮਾਰ੍ਥ ਹੈ .
ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ (ਸ਼੍ਰੀਮਦ੍ਭਗਵਤ੍ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਦੇਵਪ੍ਰਣੀਤ) ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰਮੇਂ (੧੩੮ਵੀਂ ਗਾਥਾ ਦ੍ਵਾਰਾ) ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ : —
‘‘[ਗਾਥਾਰ੍ਥਃ — ] ਕਾਲ ਤੋ ਅਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀ ਹੈ . ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰ ਪੁਦ੍ਗਲ - ਪਰਮਾਣੁ ਆਕਾਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕੋ ਮਨ੍ਦ ਗਤਿਸੇ ਲਾਁਘਤਾ ਹੋ ਤਬ ਵਹ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ .’’
ਇਸਮੇਂ (ਇਸ ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰਕੀ ਗਾਥਾਮੇਂ) ਭੀ ‘ਸਮਯ’ ਸ਼ਬ੍ਦਸੇ ਮੁਖ੍ਯਕਾਲਾਣੁਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਕਹਾ ਹੈ .
ਔਰ ਅਨ੍ਯਤ੍ਰ (ਆਚਾਰ੍ਯਵਰ ਸ਼੍ਰੀਨੇਮਿਚਨ੍ਦ੍ਰਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤਿਦੇਵਵਿਰਚਿਤ ਬ੍ਰੁਹਦ੍ਦ੍ਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸਙ੍ਗ੍ਰਹ ਮੇਂ ੨੨ਵੀਂ ਗਾਥਾ ਦ੍ਵਾਰਾ) ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ : —
[ਗਾਥਾਰ੍ਥਃ — ] ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਕੇ ਏਕ - ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮੇਂ ਜੋ ਏਕ – ਏਕ ਕਾਲਾਣੁ ਰਤ੍ਨੋਂਕੀ ਰਾਸ਼ਿਕੀ ਭਾਁਤਿ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਹੈਂ, ਵੇ ਕਾਲਾਣੁ ਅਸਂਖ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈਂ .
ਔਰ ਮਾਰ੍ਗਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮੇਂ ਭੀ (ਸ਼੍ਲੋਕ ਦ੍ਵਾਰਾ) ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ : —
੬੮ ]