మోక్షప్రాభృతకీ టీకా సమాప్త హుఈై .’’ ఐసా షట్ప్రాభృతకీ శ్రృతసాగరసూరికృత టీకాకే అంతమేం లిఖా హై . భగవాన కున్దకున్దాచార్యదేవకీ మహత్తా బతలానేవాలే ఐసే అనేకానేక ఉల్లేఖ జైన సాహిత్యమేం మిలతే హైం; ౧శిలాలేఖ భీ అనేక హైం . ఇస ప్రకార హమనే దేఖా కి సనాతన జైన సమ్ప్రదాయమేం కలికాలసర్వజ్ఞ భగవాన కున్దకున్దాచార్యదేవకా స్థాన అద్వితీయ హై .
భగవాన కున్దకున్దాచార్యదేవకే రచే హుఏ అనేక శాస్త్ర హైం, జినమేం సే కుఛ వర్తమానమేం విద్యమాన హై . త్రిలోకనాథ సర్వజ్ఞదేవకే ముఖసే ప్రవాహిత శ్రృతామృతకీ సరితామేంసే భరే హుఏ వే అమృతభాజన ఆజ భీ అనేక ఆత్మార్థియోంకో ఆత్మజీవన ప్రదాన కరతే హైం . ఉనకే పంచాస్తికాయసంగ్రహ, ప్రవచనసార, సమయసార ఔర నియమసార నామక ఉత్తమోత్తమ పరమాగమోంమేం హజారోం శాస్త్రోంకా సార ఆ జాతా హై . భగవాన కున్దకున్దాచార్యకే పశ్చాత్ లిఖే గయే అనేక గ్రన్థోంకే బీజ ఇన పరమాగమోంమేం విద్యమాన హైం ఐసా సూక్ష్మ దృష్టిసే అధ్యయన కరనే పర జ్ఞాత హోతా హై . శ్రీ పంచాస్తికాయసంగ్రహమేం ఛహ ద్రవ్య ఔర నవ తత్త్వోంకే స్వరూపకా కథన సంక్షేపమేం కియా గయా హై . శ్రీ ప్రవచనసారమేం ఉసకే నామకే అనుసార జినప్రవచనకా సార సంగ్రహీత హై ఔర ఉసే జ్ఞానతత్త్వ, జ్ఞేయతత్త్వ తథా చరణానుయోగకే తీన అధికారోంమేం విభాజిత కియా హై . శ్రీ సమయసార ఇస భరతక్షేత్రకా సర్వోత్కృష్ట పరమాగమ హై . ఉసమేం నవతత్త్వోంకా శుద్ధనయకీ దృష్టిసే నిరూపణ కరకే జీవకా శుద్ధ స్వరూప సర్వ ఓరసే – ఆగమ, యుక్తి, అనుభవ ఏవం పరమ్పరాసే – అతి విస్తారపూర్వక సమఝాయా హై . శ్రీ నియమసారమేం మోక్షమార్గకా స్పష్ట సత్యార్థ నిరూపణ హై . జిస ప్రకార సమయసారమేం శుద్ధనయసే నవతత్త్వోంకా నిరూపణ కియా హై, ఉసీ ప్రకార నియమసారమేం ముఖ్యతః శుద్ధనయసే జీవ, అజీవ, శుద్ధభావ, ప్రతిక్రమణ, ప్రత్యాఖ్యాన, ఆలోచనా, ప్రాయశ్చిత్త, సమాధి, భక్తి, ఆవశ్యక, శుద్ధోపయోగ ఆదికా వర్ణన హై . శ్రీ నియమసార భరతక్షేత్రకే ఉత్తమోత్తమ శాస్త్రోంమేంసే ఏక హోనే పర భీ ప్రాభృతత్రయకీ తులనామేం ఉసకీ ప్రసిద్ధి అత్యన్త అల్ప హై . బ్రహ్మచారీ శీతలప్రసాదజీనే వి౦ సమ్వత్ కున్దకున్దాచార్యకే పంచాస్తికాయసంగ్రహ, ప్రవచనసార ఔర సమయసార — యహ తీన రత్న హీ అధిక ప్రసిద్ధ హైం . ఖేదకీ బాత హై కి ఉన్హీం జైసా బల్కి కుఛ అంశోంమేం ఉనసే భీ విశేష జో నియమసారరత్న హై, ఉసకీ ప్రసిద్ధి ఇతనీ అల్ప హై కి కోఈ కోఈ తో ఉసకా నామ భీ నహీం జానతే .’’
యహ నియమసార పరమాగమ ముఖ్యతః మోక్షమార్గకే నిరుపచార నిరూపణకా అనుపమ గ్రంథ హై . ‘‘నియమ’’ అర్థాత్ జో అవశ్య కరనే యోగ్య హో, అర్థాత్ రత్నత్రయ . ‘‘నియమసార’’ అర్థాత్ నియమకా సార అర్థాత్ శుద్ధ రత్నత్రయ . ఉస శుద్ధ రత్నత్రయకీ ప్రాప్తి పరమాత్మతత్త్వకే ఆశ్రయసే హీ హోతీ హై .
౧౯౭౨ మేం హిన్దీ నియమసారకీ భూమికామేం ఠీక హీ లిఖా హై కి — ‘‘ఆజ తక శ్రీ
౧ శిలాలేఖోంకే లిఏ దేఖియే పృష్ఠ-౧౬ .