అత్ర నియమశబ్దస్య సారత్వప్రతిపాదనద్వారేణ స్వభావరత్నత్రయస్వరూపముక్త మ్ .
యః సహజపరమపారిణామికభావస్థితః స్వభావానన్తచతుష్టయాత్మకః శుద్ధజ్ఞానచేతనా- పరిణామః స నియమః . నియమేన చ నిశ్చయేన యత్కార్యం ప్రయోజనస్వరూపం జ్ఞానదర్శనచారిత్రమ్ . జ్ఞానం తావత్ తేషు త్రిషు పరద్రవ్యనిరవలంబత్వేన నిఃశేషతోన్తర్ముఖయోగశక్తే : సకాశాత్ నిజ-
గాథా : ౩ అన్వయార్థ : — [సః నియమః ] నియమ అర్థాత్ [నియమేన చ ] నియమసే (నిశ్చిత) [యత్ కార్యం ] జో కరనేయోగ్య హో వహ అర్థాత్ [జ్ఞానదర్శనచారిత్రమ్ ] జ్ఞానదర్శనచారిత్ర . [విపరీతపరిహారార్థం ] విపరీతకే పరిహార హేతుసే (జ్ఞానదర్శనచారిత్రసే విరుద్ధ భావోంకా త్యాగ కరనేకే లియే) [ఖలు ] వాస్తవమేం [సారమ్ ఇతి వచనమ్ ] ‘సార’ ఐసా వచన [భణితమ్ ] కహా హై
టీకా : — యహాఁ (ఇస గాథామేం), ‘నియమ’ శబ్దకో ‘సార’ శబ్ద క్యోం లగాయా హై ఉసకే ప్రతిపాదన ద్వారా స్వభావరత్నత్రయకా స్వరూప కహా హై .
జో సహజ ౧పరమ పారిణామిక భావసే స్థిత, స్వభావ-అనన్తచతుష్టయాత్మక నిశ్చయసే (నిశ్చిత) జో కరనేయోగ్య — ప్రయోజనస్వరూప — హో వహ అర్థాత్ జ్ఞానదర్శనచారిత్ర . ఉన తీనోంమేంసే ప్రత్యేకకా స్వరూప కహా జాతా హై : (౧) పరద్రవ్యకా అవలంబన లియే బినా
నిరపేక్ష ఏకరూప హై ఔర ద్రవ్యార్థిక నయకా విషయ హై . [విశేషకే లియే హిన్దీ సమయసార గా౦ ౩౨౦
శ్రీ జయసేనాచార్యదేవకీ సంస్కృత టీకా ఔర బృహదద్రవ్యసంగ్రహ గాథా ౧౩ కీ టీకా దేఖో .]
లియే నహీం హై ఔర పర్యాయార్థిక నయకా విషయ నహీం హై; యహ శుద్ధజ్ఞానచేతనాపరిణామ తో ఉత్పాదవ్యయనిరపేక్ష ఏకరూప హై ఔర ద్రవ్యార్థిక నయకా విషయ హై .
[కారణనియమకే ఆశ్రయసే కార్యనియమ ప్రగట హోతా హై .]
౮ ]
౨శుద్ధజ్ఞానచేతనాపరిణామ సో ౩నియమ ( – కారణనియమ) హై . నియమ ( – కార్యనియమ) అర్థాత్
౧- ఇస పరమ పారిణామిక భావమేం ‘పారిణామిక’ శబ్ద హోనే పర భీ వహ ఉత్పాదవ్యయరూప పరిణామకో సూచిత
౨- ఇస శుద్ధజ్ఞానచేతనాపరిణామమేం ‘పరిణామ’ శబ్ద హోనే పర భీ వహ ఉత్పాదవ్యయరూప పరిణామకో సూచిత కరనేకే
౩- యహ నియమ సో కారణనియమ హై, క్యోంకి వహ సమ్యగ్జ్ఞానదర్శనచారిత్రరూప కార్యనియమకా కారణ హై .