భవతి . కుతః, నిజపరమాత్మస్థితసహజదర్శనసహజచారిత్రసహజసుఖసహజపరమచిచ్ఛక్తి నిజ- కారణసమయసారస్వరూపాణి చ యుగపత్ పరిచ్ఛేత్తుం సమర్థత్వాత్ తథావిధమేవ . ఇతి శుద్ధ- జ్ఞానస్వరూపముక్త మ్ .
ఇదానీం శుద్ధాశుద్ధజ్ఞానస్వరూపభేదస్త్వయముచ్యతే . అనేకవికల్పసనాథం మతిజ్ఞానమ్ ఉప- లబ్ధిభావనోపయోగాచ్చ అవగ్రహాదిభేదాచ్చ బహుబహువిధాదిభేదాద్వా . లబ్ధిభావనాభేదాచ్ఛ్రుతజ్ఞానం ద్వివిధమ్ . దేశసర్వపరమభేదాదవధిజ్ఞానం త్రివిధమ్ . ఋజువిపులమతివికల్పాన్మనఃపర్యయజ్ఞానం చ ద్వివిధమ్ . పరమభావస్థితస్య సమ్యగ్ద్రష్టేరేతత్సంజ్ఞానచతుష్కం భవతి . మతిశ్రుతావధిజ్ఞానాని మిథ్యాద్రష్టిం పరిప్రాప్య కుమతికుశ్రుతవిభంగజ్ఞానానీతి నామాన్తరాణి ప్రపేదిరే . ( – సమస్త వస్తుఓంమేం వ్యాప్త హోతా హై ) ఇసలియే అసహాయ హై, వహ కార్యస్వభావజ్ఞాన హై . కారణజ్ఞాన భీ వైసా హీ హై . కాహేసే ? నిజ పరమాత్మామేం విద్యమాన సహజదర్శన, సహజచారిత్ర, సహజసుఖ ఔర సహజపరమచిత్శక్తిరూప నిజ కారణసమయసారకే స్వరూపోంకో యుగపద్ జాననేమేం సమర్థ హోనేసే వైసా హీ హై . ఇస ప్రకార శుద్ధ జ్ఞానకా స్వరూప కహా .
అబ యహ (నిమ్నానుసార), శుద్ధాశుద్ధ జ్ఞానకా స్వరూప ఔర భేద కహే జాతే హైం : భేదసే మతిజ్ఞాన అనేక భేదవాలా హై . లబ్ధి ఔర భావనాకే భేదసే శ్రుతజ్ఞాన దో ప్రకారకా హై . దేశ, సర్వ ఔర పరమకే భేదసే (అర్థాత్ దేశావధి, సర్వావధి తథా పరమావధి ఐసే తీన భేదోంకే కారణ) అవధిజ్ఞాన తీన ప్రకారకా హై . ఋజుమతి ఔర విపులమతికే భేదకే కారణ
పునః చింతన సో భావనా హై; ‘యహ కాలా హై,’ ‘యహ పీలా హై’ ఇత్యాదిరూప అర్థగ్రహణవ్యాపార ( – పదార్థకో జాననేకా వ్యాపార) సో ఉపయోగ హై .
లియే మోక్షశాస్త్ర (సటీక) దేఖేం .]
౨౮ ]
౧ఉపలబ్ధి, భావనా ఔర ఉపయోగసే తథా ౨అవగ్రహాది భేదసే అథవా ౩బహు, బహువిధ ఆది
౧మతిజ్ఞాన తీన ప్రకారకా హై : ఉపలబ్ధి, భావనా ఔర ఉపయోగ . మతిజ్ఞానావరణకా క్షయోపశమ జిసమేం నిమిత్త
౨మతిజ్ఞాన చార భేదవాలా హై : అవగ్రహ, ఈహా ( – విచారణా), అవాయ ( – నిర్ణయ) ఔర ధారణా . [విశేషకే
౩మతిజ్ఞాన బారహ భేదవాలా హై : బహు, ఏక, బహువిధ, ఏకవిధ, క్షిప్ర, అక్షిప్ర, అనిఃసృత, నిఃసృత, అనుక్త,
ఉక్త, ధ్రువ తథా అధ్రువ . [విశేషకే లియే మోక్షశాస్త్ర (సటీక) దేఖేం .]