నిమేషాష్టకైః కాష్ఠా . షోడశభిః కాష్ఠాభిః కలా . ద్వాత్రింశత్కలాభిర్ఘటికా . షష్టినాలికమహోరాత్రమ్ . త్రింశదహోరాత్రైర్మాసః . ద్వాభ్యామ్ మాసాభ్యామ్ ఋతుః . ఋతు- భిస్త్రిభిరయనమ్ . అయనద్వయేన సంవత్సరః . ఇత్యావల్యాదివ్యవహారకాలక్రమః . ఇత్థం సమయావలిభేదేన ద్విధా భవతి, అతీతానాగతవర్తమానభేదాత్ త్రిధా వా . అతీతకాలప్రపంచో- యముచ్యతే — అతీతసిద్ధానాం సిద్ధపర్యాయప్రాదుర్భావసమయాత్ పురాగతో హ్యావల్యాదివ్యవహారకాలః స కాలస్యైషాం సంసారావస్థాయాం యాని సంస్థానాని గతాని తైః సద్రశత్వాదనన్తః . అనాగతకాలో- ప్యనాగతసిద్ధానామనాగతశరీరాణి యాని తైః సద్రశ ఇత్యాముక్తే : ముక్తే : సకాశాదిత్యర్థః .
తథా చోక్తం పంచాస్తికాయసమయే — కాల వహ సమయరూప వ్యవహారకాల హై . ఐసే అసంఖ్య సమయోంకా నిమిష హోతా హై, అథవా ఆఁఖ మించే ఉతనా కాల వహ నిమేష హై . ఆఠ నిమేషకీ కాష్ఠా హోతీ హై . సోలహ కాష్ఠాకీ కలా, బత్తీస కలాకీ ఘడీ, సాఁఠ ఘడీకా అహోరాత్ర, తీస అహోరాత్రకా మాస, దో మాసకీ ఋతు, తీన ఋతుకా అయన ఔర దో అయనకా వర్ష హోతా హై . ఐసే ఆవలి ఆది వ్యవహారకాలకా క్రమ హై . ఇసప్రకార వ్యవహారకాల సమయ ఔర ఆవలికే భేదసే దో ప్రకారకా హై అథవా అతీత, అనాగత ఔర వర్తమానకే భేదసే తీన ప్రకారకా హై .
యహ (నిమ్నోక్తానుసార), అతీత కాలకా విస్తార కహా జాతా హై : అతీత సిద్ధోంకో సిద్ధపర్యాయకే ౧ప్రాదుర్భావసమయసే పూర్వ బీతా హుఆ జో ఆవలి ఆది వ్యవహారకాల వహ, ఉన్హేం సంసార - దశామేం జితనే సంస్థాన బీత గయే ఉనకే ౨జితనా హోనేసే అనన్త హై . (అనాగత సిద్ధోంకో ముక్తి హోనే తకకా) అనాగత కాల భీ అనాగత సిద్ధోంకే జో ముక్తిపర్యన్త అనాగత శరీర ఉనకే బరాబర హై .
ఐసా (ఇస గాథాకా) అర్థ హై .
ఇసీప్రకార (శ్రీమద్భగవత్కున్దకున్దాచార్యదేవప్రణీత) శ్రీ పఞ్చాస్తికాయసమయమేం (౨౫వీం గాథా ద్వారా) కహా హై కి : —
కహా హై .
౬౬ ]
౧ – ప్రాదుర్భావ = ప్రగట హోనా వహ; ఉత్పన్న హోనా వహ .
౨ – సిద్ధభగవానకో అనన్త శరీర బీత గయే హైం; ఉన శరీరోంకీ అపేక్షా సంఖ్యాతగునీ ఆవలియాఁ బీత గఈ హైం .