ముఖ్యకాలస్వరూపాఖ్యానమేతత్ .
జీవరాశేః పుద్గలరాశేః సకాశాదనన్తగుణాః . కే తే ? సమయాః . కాలాణవః లోకా- కాశప్రదేశేషు పృథక్ పృథక్ తిష్ఠన్తి, స కాలః పరమార్థ ఇతి .
తథా చోక్తం ప్రవచనసారే —
అస్యాపి సమయశబ్దేన ముఖ్యకాలాణుస్వరూపముక్త మ్ .
అన్యచ్చ —
ఉక్తం చ మార్గప్రకాశే — టీకా : — యహ, ముఖ్య కాలకే స్వరూపకా కథన హై .
జీవరాశిసే ఔర పుద్గలరాశిసే అనన్తగునే హైం . కౌన ? సమయ . కాలాణు లోకాకాశకే ప్రదేశోంమేం పృథక్ పృథక్ స్థిత హైం, వహ కాల పరమార్థ హై .
ఉసీప్రకార (శ్రీమద్భగవత్కున్దకున్దాచార్యదేవప్రణీత) శ్రీ ప్రవచనసారమేం (౧౩౮వీం గాథా ద్వారా) కహా హై కి : —
‘‘[గాథార్థః — ] కాల తో అప్రదేశీ హై . ప్రదేశమాత్ర పుద్గల - పరమాణు ఆకాశద్రవ్యకే ప్రదేశకో మన్ద గతిసే లాఁఘతా హో తబ వహ వర్తతా హై అర్థాత్ నిమిత్తభూతరూపసే పరిణమిత హోతా హై .’’
ఇసమేం (ఇస ప్రవచనసారకీ గాథామేం) భీ ‘సమయ’ శబ్దసే ముఖ్యకాలాణుకా స్వరూప కహా హై .
ఔర అన్యత్ర (ఆచార్యవర శ్రీనేమిచన్ద్రసిద్ధాన్తిదేవవిరచిత బృహద్ద్రద్రవ్యసఙ్గ్రహ మేం ౨౨వీం గాథా ద్వారా) కహా హై కి : —
[గాథార్థః — ] లోకాకాశకే ఏక - ఏక ప్రదేశమేం జో ఏక – ఏక కాలాణు రత్నోంకీ రాశికీ భాఁతి వాస్తవమేం స్థిత హైం, వే కాలాణు అసంఖ్య ద్రవ్య హైం .
ఔర మార్గప్రకాశమేం భీ (శ్లోక ద్వారా) కహా హై కి : —
౬౮ ]