Page 15 of 378
PDF/HTML Page 41 of 404
single page version
भवति तरलचक्षुर्व्याकुलो यः स लोकः
मृगमकृतविकारं ज्ञातदुःखोऽपि हन्ति
पोतानी जेम बीजा प्राणीओना दुःखनो अनुभव करीने पण शिकारथी प्राप्त थनार
आनंदनी खोजमां क्रोधादि विकार रहित निरपराध मृग आदि प्राणीओ उपर शस्त्र
चलावीने केवी रीते तेमनो वध करे छे? २६.
नूनं वञ्चयते स तानपि भृशं जन्मान्तरे ऽप्यत्र च
नित्यं वञ्चनहिंसनोज्झनविधौ लोकाः कुतो मुह्यत
छेतरायो छे ते निश्चयथी तो लोकोने पण जन्मान्तरमां अने आ जन्ममां पण अवश्य
ठगे छे. आ वात स्त्री अने बाळक आदि पासेथी तेम ज शास्त्र पासेथी पण स्पष्टपणे
सांभळवामां आवे छे. छतां लोको हंमेशां दगाबाजी अने हिंसानो त्याग करवामां
केम मोह पामे छे? अर्थात् तेमणे मोह छोडीने हिंसा अने अन्यने छेतरवानो
परित्याग सदा माटे अवश्य करी देवो जोईए. २७.
नूनं ते नरकं व्रजन्ति पुरतः पापव्रजादन्यतः
Page 16 of 378
PDF/HTML Page 42 of 404
single page version
यावान् दुःखभरो नरे न मरणे तावानिह प्रायशः
छे. कारण ए छे के प्राणीओमां प्राण धनना निमित ज रहे छे, धन नष्ट थई जतां
मनुष्यने जेटलुं अधिक दुःख थाय छे तेटलुं घणुं करीने मरती वखते पण थतुं नथी. २८.
श्वभ्रे भावि यदग्निदीपितवपुर्लोहाङ्गनालिङ्गनात्
आघात, रोग वेदना अने मरणरूप दुःख प्राप्त थाय छे; ए तो दूर रहो, परंतु
परस्त्री सेवनजनित पापना प्रभावथी अन्य जन्ममां नरकगति प्राप्त थतां अग्निमां
तपावेला लोहमय स्त्रीओना आलिंगनथी जे चिरकाळ सुधी घणुं दुःख प्राप्त थवानुं
छे ते तरफ पण तेनुं ध्यान जतुं नथी, ए केटला आश्चर्यनी वात छे. २९.
मा भून्मित्रसहायसंपदपि सा तज्जन्म यातु क्षयम्
स्वप्ने ऽपि स्थितिलङ्घनात्परधनस्त्रीषु प्रसक्तं मनः
पौरुषने धिक्कार छे ते अयोग्य विचार अने ते अयोग्य गुण दूर ज रहो, एवा
Page 17 of 378
PDF/HTML Page 43 of 404
single page version
अभिप्राय ए छे के जो उपर्युक्त सामग्री होतां लोकोनुं मन लोकमर्यादा
छोडीने परधन अने परस्त्रीमां आसक्त थाय छे तो ते बधी सामग्री धिक्कारवा
योग्य छे. ३०.
चारुः कामुकया मृगान्तकतया स ब्रह्मदत्तो नृपः
एकैकव्यसनाहता इति जनाः सर्वैर्न को नश्यति
ब्राह्मण तथा परस्त्रीदोषथी रावण; आ रीते एक एक व्यसनना सेवनथी आ सातेय
जण महान कष्ट पाम्या छे. तो पछी जे बधा व्यसनोनुं सेवन करे छे तेनो विनाश
केम न थाय? अवश्य थाय.
छे. तेमनुं वर्णन आगळ थई गयुं छे. एमांथी केवळ एक एक व्यसनमां ज तत्पर रहेवाथी जे
युधिष्ठिर आदि महान दुःख पाम्या छे, तेमना नामोनो निर्देश मात्र अहीं करवामां आव्यो छे.
संक्षेपमां तेमनी कथा आ रीते छे.
अने अंबाथी विदुर उत्पन्न थया हता. एमां धृतराष्ट्रने दुर्योधन आदि सो पुत्र तथा पांडुने
युधिष्ठिर, अर्जुन, भीम, नकुल अने सहदेव नामना पांच पुत्र हता. पांडु राजा स्वर्गवासी थया
पछी कौरवो अने पांडवोमां राज्य निमित्ते परस्पर विवाद थवा लाग्यो हतो. एक वखत युधिष्ठिर
दुर्योधन साथे धृतक्रीडा करवा तैयार थया. तेओ तेमां बधी संपत्ति हारी गया. अंते तेमणे द्रौपदी
आदिने पण दावमां मूकी अने दुर्योधने एने पण जीती लीधी. तेथी द्रौपदीने अपमानित थवुं पड्युं
तथा कुंती अने द्रौपदी साथे पांचे भाईओने बार वर्ष सुधी वनमां रहेवुं पड्युं. ते सिवाय तेमने
जुगारना व्यसनने कारणे बीजा पण अनेक दुःख सहेवा पड्या.
Page 18 of 378
PDF/HTML Page 44 of 404
single page version
अष्टाह्निका पर्व आवतां जीवहिंसा न करवानी घोषणा करावता हता. तेणे मांसभक्षी पोताना पुत्रनी
प्रार्थनाथी केवळ एक प्राणीनी हिंसानी छूट आपीने तेने पण बीजा प्राणीनी हिंसा न करवानो
नियम कराव्यो हतो. ते प्रमाणे ज तेणे पोतानी प्रवृत्ति चालु राखी हती. एक वखते रसोईयो
मांस मूकीने कार्य प्रसंगे क्यांक बहार चाल्यो गयो हतो. एटलामां एक बिलाडी ते मांस खाई
गई हती. रसोइयाने तेथी खूब चिंता थई, ते व्याकुळ थईने मांसनी शोधमां शहेरनी बहार गयो.
तेणे एक मरेला बाळकने जमीनमां दाटता जोयुं. तक मेळवीने ते तेने काढी लाव्यो अने तेनुं मांस
रांधीने बक राजकुमारने खवरावी दीधुं, ते दिवसनुं मांस तेने खूब स्वादिष्ट लाग्युं. बके कोई पण
उपाये रसोइया पासेथी यथार्थ स्थिति जाणी लीधी. तेणे दररोज आ ज प्रकारनुं मांस खवराववा
माटे रसोइयाने फरज पाडी. बिचारो रसोइयो रोज चणा अने लाडु वगेरे लईने जतो अने कोई
एक बाळकने फोसलावीने लई आवतो. तेथी नगरमां बाळको घटवा मांड्या. नगरजनो तेथी खूब
चिंतातुर थई गया हता. छेवटे एक दिवसे ते रसोइयाने बाळक साथे पकडी लेवामां आव्यो.
लोकोए तेने ढींका पाटु मारवानुं शरू करी दीधुं. तेथी गभराईने तेणे साची वस्तु जणावी दीधी.
ते दरम्यान पिता दीक्षित थई जवाथी बकने राज्यनी पण प्राप्ति थई गई हती. नगरजनोए मळीने
तेने राज्यथी भ्रष्ट कर्यो. ते शहेरनी बहार रहीने मरेला मनुष्योना मडदा खावा लाग्यो. ज्यारे
कोईवार तेने जो जीवतो माणस मळी जतो तो ते तेने पण खाई जतो. लोको तेने राक्षस कहेवा
लाग्यो हता. छेवटे तेने कोई रीते वसुदेवे मारी नाख्यो हतो. तेने मांस भक्षणना व्यसनथी आ
रीते दुःख सहेवुं पड्युं.
माटे गिरनार पर्वत उपर पहोंच्या हता, धर्मश्रवणना अंते बळदेवे पूछ्युं के भगवन्! आ
द्वारकापुरी कुबेरे बनावी छे. तेनो नाश क्यारे अने केवी रीते थशे? उत्तरमां भगवान नेमिजिन
बोल्या के आ नगर मद्यना निमित्ते बार वर्षमां द्वीपायनकुमार द्वारा भस्मीभूत थशे. आ
सांभळीने रोहिणीनो भाई द्वीपायनकुमार दीक्षित थई गयो अने आ अवधि पूरी करवा माटे
पूर्वदेशमां जईने तप करवा लाग्यो. त्यार पछी ते द्वीपायनकुमार भ्रमथी ‘हवे बार वर्ष वीती
गया’ एम समजीने फरीथी पाछो आवी गयो अने द्वारकानी बहार पर्वत पासे तप करवा
लाग्यो. अहीं जिनवचन अनुसार मद्यने द्वारकादहननुं कारण समजीने कृष्णे प्रजाने मद्य अने
तेनी साधनसामग्रीने पण दूर फेंकी देवानो आदेश आप्यो हतो. ते प्रमाणे दारू पीनाराओए मद्य
अने तेना साधनो कादंब पर्वत पासे एक खाडामां फेंकी दीधा हता. ए ज समये शंबु आदि
राजकुमारो वनक्रीडा माटे त्यां गया हता. तेमणे तरसथी पीडाईने पहेला फेंकी दीधेल ते मद्यने
Page 19 of 378
PDF/HTML Page 45 of 404
single page version
हता. तेमणे मार्गमां द्वीपायन मुनिने उभेला जोईने तेमने द्वारिकाना बाळनार समजीने तेमना
उपर पथ्थर फेंकवा शरू कर्या. जेथी क्रोधवश मरण पामीने ते अग्निकुमार देव थया. तेणे चारे
बाजुथी द्वारिकापुरीने अग्निथी प्रज्वलित करी दीधी. आ दुर्घटनामां कृष्ण अने बळदेव सिवाय
बीजुं कोई पण प्राणी जीवित रही शक्युं नहि. आ बधुं मद्यपानना दोषथी थयुं हतुं.
थयो जेनुं नाम चारुदत्त राखवामां आव्युं, तेने बाळपणमां ज अणुव्रतनी दीक्षा आपवामां आवी
हती. तेनो विवाह मामा सर्वार्थनी पुत्री मित्रवती साथे थयो हतो. चारुदत्तने शास्त्रनुं व्यसन हतुं,
तेथी पत्नी प्रत्ये तेने जरा पण प्रेम नहोतो. चारुदत्तनी माताए तेने कामभोगमां आसक्त करवा
माटे रुद्रदत्त (चारूदत्तना काका) ने प्रेरणा करी. ते कोई पण बहाने चारुदत्तने कलिंगसेना वेश्याने
त्यां लई गयो. तेने एक वसन्तसेना नामनी सुंदर पुत्री हती. चारुदत्तने तेना प्रत्ये प्रेम थई गयो.
तेनामां आसक्त होवाथी कलिंगसेनाए वसन्तसेना साथे चारूदत्तना लग्न करी दीधा हता. ते
वसन्तसेनाने त्यां बार वर्ष रह्यो. तेनामां अत्यंत आसक्त होवाथी ज्यारे चारूदत्ते कदी माता, पिता
अने पत्नीने पण याद न करी तो पछी बीजा कामनी बाबतमां शुं कहेवाय? आ दरम्यान
कलिंगसेनाने त्यां चारुदत्तना घरेथी सोळ करोड दीनार आवी गई हती. त्यार पछी ज्यारे
कलिंगसेनाए मित्रवतीना आभूषणो पण आवता जोया त्यारे तेणे वसन्तसेनाने धनहीन चारुदत्तने
छोडी देवानुं कह्युं. माताना आ वचनो सांभळीने वसन्तसेनाने अत्यन्त दुःख थयुं. तेणे कह्युं हे
माता! चारुदत्त सिवाय हुं कुबेर जेवा संपत्तिवान बीजा पुरुषने चाहती नथी. माताए पुत्रीनो
दुराग्रह जोईने अन्य उपाय वडे चारूदत्तने पोताना घरमांथी काढी मूक्यो. त्यार पछी तेणे घेर
जईने दुःखमां समय वीतावती माता अने पत्नीने जोई तेमने आश्वासन आपीने चारुदत्त धन
मेळववा माटे बीजा देशमां चाल्यो गयो. ते अनेक देशो अने द्वीपोमां गयो, परंतु बधे तेने महान
कष्टोनो सामनो करवो पड्यो. अंते ते पूर्वना उपकारी बे देवोनी सहायथी महान वैभव सहित
चंपापुरीमां पाछो आवी गयो. तेणे वसन्तसेनाने पोताने घेर बोलावी लीधी. पछी मित्रवती अने
वसन्तसेना आदि साथे सुखपूर्वक केटलोक काळ वीतावीने चारुदत्ते जिनदीक्षा लई लीधी. आ रीते
तपश्चरण करतो थको ते मरण पामीने सर्वार्थसिद्धिमां देव थयो. जे वेश्या व्यसनने कारणे चारुदत्तने
अनेक कष्ट सहन करवा पड्या तेने विवेकी जीवोए सदाने माटे छोडी देवा जोईए.
त्यां एक शिला उपर ध्यान स्थित मुनिने जोया. तेथी तेनुं शिकारनुं काम निष्फळ थई गयुं. ते
बीजे दिवसे पण उक्त वनमां शिकार करवा माटे गयो, परंतु मुनिना प्रभावथी फरीथी पण तेने
Page 20 of 378
PDF/HTML Page 46 of 404
single page version
सफळता न मळी शकी. तेथी तेने मुनि उपर अतिशय क्रोध उत्पन्न थयो. कोई एक दिवस ज्यारे
मुनि आहार माटे नगरमां गया हता त्यारे ब्रह्मदत्ते अवसर जोईने ते शिलाने अग्निथी बाळी
नाखी. ए दरम्यान मुनिराज पण त्यां पाछा आव्या अने झडपथी ते बळती शिला उपर बेसी
गया. तेमणे ध्यान छोड्युं नहि, तेथी तेमने केवळज्ञाननी प्राप्ति थई. तेओ अंतःकृत् केवळी थईने
मुक्ति पाम्या. अहीं ब्रह्मदत्त राजा शिकारना व्यसन अने मुनिना तीव्रद्वेषना कारणे सातमी
नरकमां नारकी थयो. त्यार पछी वच्चे वच्चे क्रूर हिंसक तिर्यंच थईने क्रमपूर्वक छठ्ठी अने पांचमी
आदि बाकीनी नरकभूमिमां पण गयो. शिकारना व्यसनमां आसकत होवाथी प्राणीओने आवा
ज भयानक कष्ट सहन करवा पडे छे.
पृथ्वी पर ‘सत्यघोष’ नामे प्रसिद्ध थई गयो हतो. तेणे पोतानी यज्ञोपवीतमां एक छरी बांधी
राखी हती. ते कह्या करतो के जो हुं कदाच जूठुं बोलुं तो आ छरीथी मारी जीभ कापी नाखीश.
आ विश्वासथी घणा माणसो एनी पासे साचववा माटे पोतानुं धन राखता हता. कोई एक दिवसे
पद्मपुरथी एक धनपाळ नामनो शेठ आव्यो अने एनी पासे पोताना अत्यंत किंमती चार रत्नो
राखीने व्यापार माटे परदेशमां चाल्यो गयो. ते बार वर्ष विदेशमां रहीने अने घणुं धन कमाईने
पाछो आवी रह्यो हतो. रस्तामां तेनी नाव डूबी गई अने बधुं धन नाश पाम्युं. आ रीते ते
धनहीन थईने बनारस पाछो पहोंच्यो. तेणे शिवभूति पुरोहित पासे पोताना चार रत्नो पाछा
माग्यां. पुरोहिते गांडो गणावीने तेने घरमांथी बहार कढावी मूक्यो. गांडो समजीने ज तेनी वात
राजा वगेरे कोईए पण न सांभळी. एक दिवस राणीए तेनी वात सांभळवा माटे राजाने आग्रह
कर्यो. राजाए तेने पागल कह्यो ते सांभळीने राणीए कह्युं के पागल ते नथी पण तमे ज छो.
त्यार पछी राजानी आज्ञा प्रमाणे राणीए तेने माटे कांईक उपाय विचार्यो. तेणे पुरोहित साथे
जुगार रमतां तेनी वींटी अने छरी सहित यज्ञोपवीत पण जीती लीधी अने तेने ओळखाणनी
निशानी तरीके पुरोहितनी स्त्री पासे मोकलीने ते चारेय रत्नो मंगावी लीधा. राजाने शिवभूतिना
आ व्यवहारथी खूब दुःख थयुं. राजाए तेने छाणनुं भक्षण, मुष्टिओनो प्रहार अथवा पोताना
द्रव्यनुं समर्पण आ त्रणमांथी कोई पण एक दंड सहन करवानी फरज पाडी. ते प्रमाणे ते छाण
खावा तैयार थयो परंतु खाई न शक्यो. तेथी मुष्टिना प्रहारनी इच्छा प्रगट करी. ते प्रमाणे मल्लोए
मुष्टिओनो प्रहार करतां ते मरी गयो अने राजाना भंडारमां सर्प थयो. आ रीते तेने चोरीना
व्यसनना कारणे आ कष्ट सहन करवुं पड्युं.
Page 21 of 378
PDF/HTML Page 47 of 404
single page version
सफेद देखायो. तेथी तेमने घणो वैराग्य थयो. तेमणे रामचंद्रने राज्य आपीने जिनदीक्षा लेवानो
निश्चय कर्यो. पितानी साथे भरतनो पण दीक्षा लेवानो विचार जाणीने तेनी माता कैकेयी बहु
दुःखी थई. तेणीए एनो एक उपाय विचारीने राजा दशरथ पासे पूर्वे अपायेलुं वरदान माग्युं.
राजानो स्वीकार मेळवीने तेणे भरतने राज्य आपवानी इच्छा प्रगट करी. राजा विचारमां पडी
गया. तेमने खेदखिन्न जोईने रामचंद्रे मंत्रीओने तेनुं कारण पूछ्युं अने तेमनी पासेथी उपर्युक्त
समाचार जाणीने पोते ज भरतने प्रसन्नताथी राज्यतिलक करी दीधुं. त्यार पछी ‘मारा अहीं
रहेवाथी भरतनी प्रतिष्ठा नहि रही शके’ आ विचारथी ते सीता अने लक्ष्मण साथे अयोध्याथी
बहार चाल्या गया. आ प्रमाणे जतां तेओ दंडकवननी मध्यमां पहोंचीने त्यां स्थिर थया. अहीं
वननी शोभा जोतां लक्ष्मण आम तेम घूमी रह्या हता. तेमने एक वांसोना समूहमां लटकतुं
एक खड्ग (चन्द्रहास) जोवामां आव्युं. तेमणे झडपीने ते हाथमां लई लीधुं अने परीक्षा माटे
ते ज वांसना समूह उपर चलाव्युं. तेथी वासना समूह साथे तेनी अंदर बेठेला शंबूककुमारनुं
मस्तक कपाईने जुदुं थई गयुं. आ शंबूककुमार ज तेने अहीं बेसीने बार वर्षथी सिद्ध करी
रह्यो हतो. आ घटनाना थोडा ज समय पछी खरदूषणनी पत्नी अने शम्बूकनी माता सूर्पनखा
त्यां आवी पहोंची. पुत्रनी आवी दशा जोईने ते विलाप करती आम तेम शत्रुनी शोध करवा
लागी. ते थोडे ज दूर रामचंद्र अने लक्ष्मणने जोईने तेमना रूप उपर मोहित थई गई.
तेणीए ए माटे बंनेने प्रार्थना करी, परंतु ज्यारे बन्नेमांथी कोईए पण तेनो स्वीकार न कर्यो
त्यारे ते पोतानुं शरीर विकृत करीने खरदूषण पासे पहोंची अने तेने युद्ध माटे उत्तेजित कर्यो.
खरदूषण पण पोताना साळा रावणने एने सूचना करावीने युद्ध माटे नीकळी पड्यो. सेना
सहित खरदूषणने आवतो जोईने लक्ष्मण पण युद्ध माटे चाली नीकळ्यो. ते जती वखते
रामचंद्रने एम कहेता गया के हुं विपत्तिग्रस्त थईने सिंहनाद करूं तो ज तमे मारी सहाय माटे
आवजो, नहि तो अहीं स्थित रहीने सीतानी रक्षा करजो. ए दरम्यान पुष्पकविमानमां बेसीने
रावण पण खरदूषणनी मदद माटे लंकाथी अहीं आवी रह्यो हतो. ते अहीं सीताने बेठेली
जोईने तेना रूप उपर मोहित थई गयो अने तेने उपाडी जवानो उपाय विचारवा लाग्यो, तेणे
खास विद्याथी जाणीने थोडे दूरथी सिंहनाद कर्यो. तेथी रामचंद्र लक्ष्मणने आपत्तिमां पडेला
समजीने तेमने मदद करवा माटे चाल्या गया. आ रीते रावण तक मेळवीने सीताने हरीने लई
गयो. आ तरफ लक्ष्मण खरदूषणने मारीने युद्धमां विजय प्राप्त करी चूक्यो हतो. ते अकस्मात्
रामचंद्रने आ तरफ आवता जोईने खूब चिन्तातुर थया. तेणे तरत ज रामचंद्रने पाछा जवा
माटे कह्युं. तेमने पाछा फरतां त्यां सीता जोवामां आवी नहि. तेथी ते बहु व्याकुळ थया. थोडी
वारमां लक्ष्मण पण त्यां आवी पहोंच्या. ते वखते तेमने सुग्रीव आदि विद्याधरोनो परिचय
थयो. कोई पण उपाये हनुमान लंका पहोंची गया. तेमणे त्यां रावणना बगीचामां बेठेला
सीताने अत्यंत व्याकुळ जोईने आश्वासन आप्युं अने तरत ज पाछा आवीने रामचंद्रने बधी
Page 22 of 378
PDF/HTML Page 48 of 404
single page version
तेमणे सीताने पाछी आपवा माटे रावणने बहु समजाव्यो पण ते सीताने पाछी आपवा तैयार
थयो नहि. तेने आवी रीते परस्त्रीमां आसक्त जोईने तेनो पोतानो भाई विभीषण पण
रीसाईने रामचंद्रनी सेनामां आवी मळ्यो. छेवटे बन्ने वच्चे धमसाण युद्ध थयुं, जेमां रावणना
अनेक कुटुंबीओ अने ते पोते पण मार्यो गयो. परस्त्रीना मोहथी रावणनी बुद्धि नाश पामी
हती, तेथी तेने बीजा हितेच्छक माणसोना प्रिय वचनो पण अप्रिय ज लाग्या अने अंते तेने
आ जातनुं दुःख सहन करवुं पड्युं. ३१.
करे छे.
छे. कारण के मंदबुद्धि मनुष्य सन्मार्गथी च्युत थइने विविध रीते कुमार्गमां प्रवृत्त थाय छे. तेमनी
आ बधी प्रवृत्तिओ व्यसनमां ज समायेली तेथी व्यसनोनी आ सातनी संख्या स्थूळरूपे ज समजवी
जोईए. ३२.
वज्राणि व्रतपर्वतेषु विषमाः संसारिणां शत्रवः
कर्तव्या न मतिर्मनागपि हितं वाञ्छद्भिरत्रात्मनः
माटे वज्र जेवा होईने संसारी जीवो माटे दुर्दम शत्रु समान ज छे. आ व्यसनो
जो के शरूआतमां मधुर लागे छे परंतु परिणामे ते कडवा ज छे. तेथी ज अहीं
Page 23 of 378
PDF/HTML Page 49 of 404
single page version
लगाववी जोईए. ३३.
गन्तुं मतिर्यदि समुन्नतमार्ग एव
धर्मना अनुयायीओ, सन्मार्गथी भ्रष्ट थयेलाओ, मायाचारीओ, व्यसनना प्रेमीओ
तथा दुष्ट जनोनो संग छोडीने उत्तम पुरुषोनो सत्संग करे . ३४.
क्षुद्रैः कदाचिदपि पश्यत सर्षपाणाम्
लोकस्य पातयति निश्चितमश्रु नेत्रात्
गया पछी प्राप्त थनार सरसवनी खोळरूप अवस्था, बीजा पक्षे दुष्टता)नो आश्रय
करनार क्षुद्र सरसवना दाणानो स्नेह (तेल) पण संग पामीने निश्चयथी लोकोनी
आंखमांथी आंसु पडावे छे.
क्षुद्र मिथ्याद्रष्टि आदि दुष्ट पुरुषोना स्नेह (प्रेम, संग)थी थनार ऐहिक अने पारलौकिक दुःखनो
अनुभव करनार प्राणीनी पण आंखोमांथी पश्चात्तापने कारणे आंसु नीकळवा लागे छे. तेथी
आत्महित इच्छनार जीवोए आवा दुष्ट मनुष्योना संगनो परित्याग करवो ज जोईए . ३५.
Page 24 of 378
PDF/HTML Page 50 of 404
single page version
स चाघ्रातः क्षुद्रैः कथमकरुणैर्जीवति चिरम्
बकोटानामाग्रे तरलशफ री गच्छति कियत्
जीवित रही शके? अर्थात् रही शकता नथी. योग्य ज छे
माछली केटलो समय सुधी चाली शके? अर्थात् बहु लांबा समय सुधी ते चाली शकती
नथी, पण तेना द्वारा मारीने खवाई जाय छे. ३६.
वरमतिविकराले कालवक्त्रे प्रवेशः
न च खलजनयोगाज्जीवितं वा धनं वा
छो, ए जो अहीं बीजा पण अतिशय कष्ट प्राप्त थाय छे तो ते पण भले थाव;
परंतु दुष्टोना संबंधथी जीवन अथवा धन चाहवुं श्रेष्ठ नथी. ३७.
मिथ्यामोहमदोज्झनं शमदमध्यानाप्रमादस्थितिः
पर्यन्ते च समाधिरक्षयपदानन्दाय धर्मो यतेः
Page 25 of 378
PDF/HTML Page 51 of 404
single page version
मदनो परित्याग; कषायोनुं शमन, इन्द्रियोनुं दमन, ध्यान, प्रमाद रहित अवस्थान,
संसार, शरीर अने इन्द्रियविषयोथी विरक्ति; धर्मने वधारनार अनेक गुण, निर्मळ
रत्नत्रय, तथा अंते समाधिमरण; आ बधा मुनिना धर्मो छे जे अविनश्वर मोक्षपदना
आनंद (अव्याबाध सुख)नुं कारण छे. ३८.
संबन्धाय मतिः परे भवति तद्बन्धाय मूढात्मनः
तत्कालादिविनादियुक्ति त इदं तत्त्यागकर्म व्रतम्
कर्मबंधनुं कारण थाय छे. तेथी महान पुरुषोए आ शरीर आदि सर्वनो त्याग काळादि
विना प्रथम युक्तिए करवो जोईए. आ त्यागकर्म व्रत छे.
बंध थाय छे अने पछी आनाथी जीव पराधीनताने प्राप्त थाय छे. आनाथी विपरीत शुद्ध चैतन्य
स्वरूपने उपादेय समजीने तेमां स्थिरता प्राप्त करवा माटे जे प्रयत्न करवामां आवे छे तेनाथी
कर्मबंधनो अभाव थईने जीवने स्वाधीनता प्राप्त थाय छे. तेथी अहीं ए उपदेश आपवामां आव्यो
छे के ज्यां सुधी उपर्युक्त शरीर आदि रत्नत्रयनी परिपूर्णतामां सहाय करे छे त्यां सुधी ज
ममत्वबुद्धि छोडीने शुद्ध आहार आदि द्वारा तेमनुं रक्षण करवुं जोईए. परंतु ज्यारे ते असाध्य
रोगादिना कारणे उक्त रत्नत्रयनी पूर्णतामां बाधक बनी जाय छे त्यारे तेना नाश थवाना काळ
आदिनी अपेक्षा न करतां धर्मनी रक्षा करतां संल्लेखना विधिथी तेमनो त्याग करी देवो जोईए.
ए ज त्यागकर्मनी विशेषता छे. ३९.
दण्डो मूलहरो भवत्यविरतं पूजादिकं वाञ्छतः
Page 26 of 378
PDF/HTML Page 52 of 404
single page version
रक्षत्यङ्गुलिकोटिखण्डनकरं को ऽन्यो रणे बुद्धिमान्
कारण के उत्तर गुणोमां द्रढता आ मूळ गुणोना निमित्ते ज प्राप्त थाय छे तेथी आ
तेनो प्रयत्न एवो छे के जेम कोई मूर्ख सुभट पोताना मस्तकनुं छेदन करनार शत्रुना
अनुपम प्रहारनी परवा न करता केवळ आंगळीना अग्रभागना खंडन करनार प्रहारथी
ज पोतानी रक्षा करवानो प्रयत्न करे छे. ४०.
नष्टे व्याकुलचित्तताथ महतामप्यन्यतः प्रार्थनम्
तन्नित्यं शुचि रागहृत् शमवतां वस्त्रं ककुम्मण्डलम्
सिवाय ते वस्त्र नाश पामतां महान पुरुषोनुं मन पण व्याकुळ थई जाय छे तेथी
बीजा पासे ते मेळववा माटे प्रार्थना करवी पडे छे. जो बीजाओ द्वारा केवळ लंगोटीनुं
ज अपहरण करवामां आवे तो झट क्रोध उत्पन्न थाय छे. आ ज कारणे मुनिओ
सदा पवित्र अने रागभावने दूर करनार दिशाओना समूहरूप अविनश्वर वस्त्र
(दिगंबरपणा)नो आश्रय ले छे. ४१.
चित्तक्षेपकृदस्त्रमात्रमपि वा तत्सिद्धये नाश्रितम्
वैराग्यादिविवर्धनाय यतिभिः केशेषु लोचः कृतः
Page 27 of 378
PDF/HTML Page 53 of 404
single page version
वगेरे ओजारनो पण आश्रय लेता नथी केम के तेनाथी चित्तमां क्षोभ उत्पन्न थाय
छे. तेथी तेओ जटा धारण करी लेता होय ए पण शक्य नथी केमके ए अवस्थामां
तेमां उत्पन्न थनार जू आदि जंतुओनी हिंसा टाळी शकाती नथी. तेथी अयाचकवृत्ति
धारण करनार साधुओ वैराग्य आदि गुण वधारवा माटे वाळनो लोच करे छे. ४२.
न ह्येतेन दिवि स्थितिर्न नरके संपद्यते तद्विना
करीने भोजन विना ज रहीश; आ रीते जे यति प्रतिज्ञापूर्वक पोताना नियममां द्रढ रहे
छे तेनुं चित्त शरीरमां निःस्पृह थई जाय छे. तेथी ते सद्बुद्धिमान साधु समाधिमरणना
नियमोमां आनंदनो अनुभव करे छे. आ रीते मरीने ते स्वर्गमां स्थित थाय छे तथा
आनाथी विपरीत आचरण करनार बीजा साधु नरकमां स्थित थाय छे. ४३.
का बाह्यार्थकथा प्रथीयसि तपस्याराध्यमाने ऽपि च
भिन्नं स्वं स्वयमेकमात्मनि धृतं पश्यत्यजस्रं मुनिः
देखाता अन्य बाह्य पदार्थोना विषयमां शुं कहेवुं? अर्थात् तेमना मोहथी तो संसार
परिभ्रमण थशे ज. तेथी मुनिओ निरंतर कुहाडी अने हरित चंदन ए बन्नेमांय
Page 28 of 378
PDF/HTML Page 54 of 404
single page version
आत्माने ज आत्मामां धारण करीने तेनी भिन्नतानुं स्वयं अवलोकन करे छे. ४४.
सुखं वा दुःखं वा पितृवनमहो सौधमथवा
स्फु टं निर्ग्रंथानां द्वयमपि समं शान्तमनसाम्
तथा मरण अने जीवन; आ इष्ट अने अनिष्ट पदार्थोमां स्पष्टपणे समानबुद्धि होय
छे. अभिप्राय ए छे के तेओ तृण अने शत्रु आदि अनिष्ट पदार्थोमां द्वेषबुद्धि राखता
नथी तथा तेमनाथी विपरीत रत्न अने मित्र आदि इष्ट पदार्थोमां रागबुद्धि पण
राखता नथी, परंतु बन्नेमां समान समजे छे. ४५.
परपरिचयमीताः क्वापि किंचिच्चरामः
स्वकृतमनुभवामो यत्र तत्रोपविष्टाः
थईने क्यांय पण (कोई श्रावकने त्यां) कांईक भोजन करीए छीए, अहीं एकान्त
स्थानमां निवास करीए छीए, प्रमाद करता नथी, तथा कोई पण जग्याए रहीने
पोते करेला शुभ अथवा अशुभ कर्मनो अनुभव करीए छीए. ४६.
कति न कति न वारानत्र जातोऽस्मि कीटः
Page 29 of 378
PDF/HTML Page 55 of 404
single page version
जगति तरलरूपे किं मुदा किं शुचा वा
जंतु पण नथी थयो? अर्थात् अनेक भवोमां हुं तुच्छ जंतु पण थई चुक्यो छुं. आ
परिवर्तनशील संसारमां कोईने य न तो सुख नियत छे अने न दुःखे य नियत
छे. एवी दशामां हर्ष अथवा विषाद करवाथी शुं लाभ छे? कांई पण नहि.
सदा सुखी अथवा दुःखी रही शकतुं नथी. परंतु कोई वार ते सुखी पण थाय छे अने कोई वार दुःखी
पण एवी अवस्थामां विवेकी मनुष्य न तो सुखमां राग करे छे अने न दुःखमां द्वेष. ४७.
मुनेर्भवति संवरः परमशुद्धिहेतुर्ध्रुवम्
ततो ऽतिनिकटं भवेदमृतधाम दुःखोज्झितम्
कारणरूप संवर थाय छे, जेनाथी नियमथी पूर्वकर्मनी निर्जरा थाय छे अने नवा
कर्मनुं आगमन पण थतुं नथी. माटे ज उक्त मुनिने दुःखोथी रहित अने उत्तम
सुखना स्थानभूत जे मोक्षपद छे ते अत्यंत निकट थई जाय छे. ४८.
सुवायुर्यैः प्राप्तो गुरुगणसहायाः प्रणयिनः
किय
Page 30 of 378
PDF/HTML Page 56 of 404
single page version
छे तथा स्नेही गुरुजनो जेमना सहायक छे; एवा उद्यमशी महामुनिओने आ संसार-
समुद्र केवडोक मोटो छे? अर्थात् ते तेमने तुच्छ ज जणाय छे. तथा तेमने माटे तेनो
बीजो किनारो केटलो दूर छे? अर्थात् कांई पण दूर नथी.
छे तेवी ज रीते मोक्षमार्गमां प्रयत्नशील जे महामुनिओए निर्दोष उत्कृष्ट सम्यग्ज्ञान साथे विपुल
तप पण प्राप्त करी लीधु छे तथा स्नेही गुरुओ जेमना मार्गदर्शक छे तेमने माटे आ संसार-
समुद्रथी पार थवुं कांई पण कठिन नथी. ४९.
क्लेशैश्च किं किमपरैः प्रचुरैस्तपोभिः
कृश करवाथी कांई पण लाभ नथी. कारण के जो उक्त बन्ने नहि होय तो पछी
तेमना विना घणा यम-नियमोथी, कायक्लेशोथी अने बीजा प्रचुर तपोथी कांई पण
प्रयोजन सिद्ध थई शकतुं नथी. ५०.
तितिक्षते प्राप्तपरीषहानपि
के ते जे संसारनी धृ्रणा करे छे अने परिषहो पण सहन करे छे ते केवळ मायाचारथी
Page 31 of 378
PDF/HTML Page 57 of 404
single page version
तस्मादेव भयादयो ऽपि नितरां दीर्घा ततः संसृतिः
मुक्त्यर्थी पुनरर्थमाश्रितवता तेनाहतः सत्पथः
छे तथा उक्त भयादिथी संसार अतिशय दीर्घ बने छे. आ रीते आ समस्त दुःखनुं
कारण धन ज छे. एम समजीने जे मोक्षाभिलाषी मुनिए धननो परित्याग करी
दीधो छे ते जो फरीथी उक्त धननो आश्रय ले छे तो समजवुं जोईए के तेणे
मोक्षमार्गनो नाश कर्यो छे. ५२.
शय्याहेतु तृणाद्यपि प्रशमिनां लज्जाकरं स्वीकृतम्
निर्ग्रन्थेष्वपि चेत्तदस्ति नितरां प्रायः प्रविष्टः कलिः
निर्ग्रन्थपणुं (निष्परिग्रहपणुं) नष्ट करे छे तो पछी गृहस्थने योग्य अन्य सुवर्ण
आदि शुं ते निर्ग्रन्थपणाना घातक नहि थाय? अवश्य थशे. वळी जो वर्तमानमां
निर्ग्रंथ कहेवाता मुनिओने पण उपर्युक्त गृहस्थ योग्य सुवर्ण आदि परिग्रह रहे
छे तो समजवुं जोईए के घणुं करीने कळिकाळनो प्रवेश थई गयो छे. ५३.
Page 32 of 378
PDF/HTML Page 58 of 404
single page version
जे बंध थाय छे ते सदा काळ थाय छे तेथी जे साधुओ परिग्रहरूपी ग्रहथी पीडायेला
छे तेमने क्यांय अने कदी पण सिद्धि प्राप्त थती नथी. ५४.
विशेषतो मोक्षनिषेधकारी
र्भवेत् किमन्यत्र कृताभिलाषः
आत्मामां लीन थयेल मोक्षना अभिलाषी साधु स्त्री-पुत्र-मित्रादि रूप अन्य बाह्य
वस्तुओनी अभिलाषा करशे? अर्थात् कदी नहि करे. ५५.
यदीन्द्रियसुखं सुखं तदिह कालकूटः सुधा
भवेऽत्र रमणीयता यदि तदिन्द्रजालेऽपि च
अमृत बनी शके, जो शरीर स्थिर रही शके तो आकाशमां उत्पन्न थनारी वीजळी
तेनाथी पण अधिक स्थिर थई शके तथा आ संसारमां जो रमणीयता होई शके तो
ते इन्द्रजाळमां पण होई शके.
शकतुं नथी; आकाशमां चंचळ विजळी कदी स्थिर रही शकती नथी अने इन्द्रजाळ कदी रमणीय
Page 33 of 378
PDF/HTML Page 59 of 404
single page version
नथी अने आ संसार कदी रमणीय होई शकतो नथी. ५६.
सकलभुवनमल्लं दह्यमानं विलोक्य
पुनरपि हि समीयुः साधवस्ते जयन्ति
एवी रीते नष्ट थई गया के तेमां ते फरीथी प्रवेशी न शक्या, ते मुनिओ जयवंत
वर्ते छे. ५७.
शत्रुनी पत्नीने वैधव्य प्राप्त करावनार छे, ते गुरु नमस्कार करवा योग्य छे.
सम्यग्दर्शन, सम्यग्ज्ञान अने सम्यक्चारित्ररूप अनुपम रत्नत्रयना धारक थईने निर्ग्रंथ
Page 34 of 378
PDF/HTML Page 60 of 404
single page version
ते रत्नत्रयधारिणः शिवसुखं कुर्वन्तु नः सूरयः
पालन करे छे तथा अन्य शिष्यादिकोने पण पालन करावे छे जे परिग्रहरूपी गांठ
रहित एवा मोक्षमार्गने स्वयं प्राप्त थई चुक्या छे तथा जेमणे अन्य
आत्महितैषीओने पण उक्त मोक्षमार्ग प्राप्त कराव्यो छे, ते रत्नत्रयना धारक आचार्य
परमेष्ठी अमने मोक्षसुख प्रदान करे. ५९.
पन्थानमेकममृतस्य परं नयन्ति
तेनाप्यहं जिगमिषुर्गुरुनायकेभ्यः
मोक्षना मार्गे ज लई जाय छे ते अन्य मुनिओने सन्मार्गे लई जनार आचार्योने
हुं पण ते ज मार्गे जवानो इच्छुक होईने नमस्कार करुं छुं. ६०.
अनेकान्तमय निर्मळ वचनरूपी दिव्य अंजनथी तेमनी अत्यंत श्रेष्ठ द्रष्टिने स्पष्टपणे