Page 55 of 378
PDF/HTML Page 81 of 404
single page version
शुद्धे ऽन्या
तद्वन्दे विपुलप्रमोदसदनं चिद्रूपमेकं महः
tathA chandra, sUrya ane agninI prabhAnI apekShAe anantaguNI prabhAthI yukta chhe;
te chaitanyarUp tejano anubhav thaI jatAn Ashcharya chhe ke anya samasta par padArtha
shIghra ja naShTa thaI jAy chhe arthAt temano pachhI vikalpa ja raheto nathI. atishay
Anand utpanna karanAr te ek chaitanyarUp tejane hun namaskAr karUn chhun. 108.
जाता यत्र न कर्मकायघटना नो वाग् न च व्याधयः
र्नित्यं तत्पदमाश्रिता निरुपमाः सिद्धाः सदा पान्तु वः
rahI nathI, jyAn kevaL nirmaLagnAnarUp advitIy sharIrane dhAraN karanAr prabhAvashALI
AtmA ja sadA prakAshamAn chhe; te mokShapad pAmelA anupam siddha parameShThI sarvadA
ApanI rakShA karo. 109.
ब्रूमः किंचिदिह प्रबोधनिधिभिर्ग्राह्यं न किंचिच्छलम्
Page 56 of 378
PDF/HTML Page 82 of 404
single page version
chhIe. samyaggnAnarUp nidhine dhAraN karanAr vidvAnoe AmAn kAI chhaL nahIn
samajavun joIe. kAraN ke sarva karmonA adhipatisvarUp moh, shaktishALI
antarAyarUp shatru tathA darshanAvaraN ane gnAnAvaraN A chAr ghAti karmo vidyamAn
hoy tyAre mArA jevA alpagnAnIone tevI utkRuShTa buddhi kyAthi hoI shake? 110.
शृङ्गारादिरसैः प्रमोदजनकं व्याख्यानमातन्वते
येभ्यस्तत्परमात्मतत्त्वविषयं ज्ञानं तु ते दुर्लभाः
vistAr karIne temane mugdha kare chhe te kavio to ahIn ghare ghare anek chhe. paN jemanI
pAsethI paramAtmatattva sambandhI gnAn prApta thAy chhe te to durlabh ja chhe. 111.
मोहात्सर्वजनस्य चेतसि सदा सत्सु स्वभावादपि
शृङ्गारादिरसं तु सर्वजगतो मोहाय दुःखाय च
kare chhe. ukta doShono nAsh karavA tathA samyaggnAn prApta karavAnA uddeshathI rachavAmAn
Avelun kavinun kAvya saphaL thAy chhe. enAthI viparIt shRungArAdi rasapradhAn kAvya
to sarva jIvone moh ane dukh ja utpanna karanAr thAy chhe. 112.
Page 57 of 378
PDF/HTML Page 83 of 404
single page version
मार्गं न पश्यति जनो जगति प्रशस्तम्
tenI AnkhamAn mithyA upadesharUp dhUL paN phenke chhe. to pachhI evI hAlatamAn tenun gaman
anishchit khoTA mArge kem na thAy? arthAt avashya thAy. 113.
शुक्रासृग्वरयोषितामपि तनुर्मातुः कुगर्भे ऽजनि
चित्रं चन्द्रमुखीति जातमतिभिर्विद्वद्भिरावर्ण्यते
vIrya ane rajathI nirmit sharIr utpanna thayun chhe. te uttam strI paN kleshajanak ras
Adi dhAtuothI yukta ane maL AdithI paripUrNa chhe. chhatAn paN Ashcharya chhe ke tene
pratibhAshALI vidvAn chandramukhI (chandra jevA mukhavALI) batAve chhe. 114.
कुचौ मांसोच्छ्रायौ जठरमपि विष्ठादिघटिका
तदाधारस्थूणे किमिह किल रागाय महताम्
Page 58 of 378
PDF/HTML Page 84 of 404
single page version
tuchchha ghaDA samAn chhe jaghan maL chhoDavAnA yantra samAn chhe ane banne pag te yantranA
AdhArabhUt stambho samAn chhe; AvI te strI shun mahAn puruSho mATe rAganun kAraN
thaI shake? arthAt thaI shakatI nathI. 115.
anurAgarUpI agnimAn rAndhe chhe, e ghaNA khedanI vAt chhe.
viShayabhogothI santapta kare chhe. 116.
येनैते प्रतिजन्तु हन्तुमनसः क्रोधादयो दुर्जयाः
तज्जानीहि समस्तदोषविषमं स्त्रीरूपमेतद्ध्रुवम्
shatru pratyek prANInA ghAtamAn tatpar rahe chhe tathA jenA dvArA A sansArarUpI nadI
pAr karavI ashakya banI jAy chhe. he bhAI! tun te strInA saundaryane nishchayathI
samasta doShovALun hovAne kAraNe kaShTadAyak samaj. 117.
पाशाः पङ्कजलोचनादिविषयाः सर्वत्र सज्जीकृताः
Page 59 of 378
PDF/HTML Page 85 of 404
single page version
हा कष्टं परजन्मने ऽपि न विदः क्कापीति धिङ्मूर्खताम्
strI Adi viShayarUpI jALo taiyAr karI lIdhI chhe. A mUrkha prANI te indriy
viShayarUpI jALamAn phasAI jAy chhe ane te viShay bhogone uttam ane sthAyI
samajIne paralokamAn paN temanI ichchhA kare chhe, e ghaNA khedanI vAt chhe. parantu
vidvAn puruSh temanI abhilAShA A lok ane paralokamAnthI kyAy paN karatA
nathI. te mUrkhatAne dhikkAr chhe. 118.
पश्यत्येेष जनो ऽसमञ्जसमसद्बुधिर्ध्रुवं व्यापदे
यत् शश्वत्सुखसागरानिव सतश्चेतःप्रियान् मन्यते
dukhadAyak viShayasukhane sukhadAyak mAne chhe. parantu vAstavamAn te nishchayathI Apattijanak
ja chhe. je A viShayabhog narakamAn anant dukh ApanAr ane asthir chhe temane
te sarvadA chittane priy lAganArA sukhanA samudra samAn mAne chhe. 119.
क्रोधाद्याश्च तदीयपेटकमिदं तत्संनिधौ जायते
न स्वं चेतयते लभेत विपदं ज्ञातुः प्रभोः कथ्यताम्
Page 60 of 378
PDF/HTML Page 86 of 404
single page version
AvelA prayogathI vyAkuL thayel prANI tene vash thaIne potAnA AtmasvarUpano vichAr
karatA nathI, tethI te vipattine prApta thAy chhe. te moharUp ThagathI prANInI rakShA karanAr
gnAtA prabhu (sarvadA) chhe tethI ja te gnAtA prabhunI ja prArthanA karavI. 120.
सर्वेषां टिरिटिल्लितानि पुरतः पश्यन्ति नो ब्यापदः
मन्यन्ते यदहो तदत्र विषमं मोहप्रभोः शासनम्
jotA nathI. Ashcharya chhe ke je putra ane patnI Adi vijaLI samAn chanchaL (asthir)
chhe temane te loko sthir mAne chhe tathA pratyakSha par (bhinna) dekhAvA chhatAn temane svakIy
samaje chhe A moharUpI rAjAnun viSham shAsan chhe. 121.
कुतो लभ्या लक्ष्मीः क इह नृपतिः सेव्यत इति
अपि ज्ञातार्थनामिह महदहो मोहचरितम्
karavI? ityAdi vikalpono samUh ahIn tattvagna sajjan puruShonA manane paN jaD
banAvI de chhe, e shochanIy chhe. A badhI mohanI mahAlIlA chhe. 122.
कुरुध्वं तत्तूर्णं किमपि निजकार्यं ऐबत बुधाः
Page 61 of 378
PDF/HTML Page 87 of 404
single page version
पुनः स्यान्न स्याद्वा किमपरवचोडम्बरशतैः
pharIthI prApta na karavo paDe. bIjA senkaDo vachanonA bAhya DoLathI tamArun kAI paN
iShTa siddha thavAnun nathI. A je tamane uttam manuShya paryAy Adi svahit sAdhak
sAmagrI prApta thaI chhe te pharIthI prApta thashe athavA nahi thAy e kAI nakkI nathI.
arthAt tenun pharI prApta thavun bahu ja kaThaN chhe. 123.
रागद्वेषादिदोषैरुपह्रतमनसो नेतरस्यानृतत्वात्
मुक्ते र्मूलं तमेकं भ्रमत किमु बहुष्वन्धवदुःपथेषु
koInun vachan pramAN hoI shakatun nathI kAraN ke te satyathI rahit chhe evo manamAn nishchay
karIne he buddhimAn sajjano! je sarvagna thaI javAthI muktinun mUL kAraN chhe te ja ek
jinendradevano tame samasta tattvonA parignAn mATe Ashray karo, AndhaLAnI jem anek
kumArgomAn paribhramaN karavun yogya nathI. 124.
संदिह्य तत्त्वमसमञ्जसमात्मबुद्धया
Page 62 of 378
PDF/HTML Page 88 of 404
single page version
vivAd karanAr AndhaLA samAn AcharaN kare chhe. 125.
padArthone heyarUpe batAvel chhe.
10. prashnavyAkaraNAng 11. vipAkasUtrAng ane 12. draShTivAdAng AmAn draShTivAd paN pAnch
prakAranA chhe
9. pratyAkhyAnanAmadhey 10. vidyAnupravAd 11. kalyANanAmadhey 12. prANAvAy 13. kriyAvishAL
ane 14 lokabindusAr. angabAhya dashavaikAlik ane uttarAdhyayan Adi bhedathI anek prakAranA
chhe. chhatAn paN tenA mukhyapaNe nIchenA chaud bhed batAvyA chhe
vyavahAr 10. kalpyAkalpya 11. mahAkalpya 12. punDarIk 13. mahApunDarIk ane 14. niShiddhikA
(visheSh jANakArI mATe ShaTkhanDAgam
shrutanA abhyAsanun prayojan paN e ja chhe, anyathA agiyAr ang nav pUrvono abhyAs karIne
paN dravyalingI muni sansAramAn ja paribhramaN karyA kare chhe. 126.
Page 63 of 378
PDF/HTML Page 89 of 404
single page version
A kAraNe temaNe ahIn eTalA ja shrutano prayatnapUrvak abhyAs karavo joIe je
mokShanun bIjabhUt thaIne AtmAnun hit karanAr hoy. 127.
कार्यः सोऽपि प्रमाणं वदत किमपरेणालकोलाहलेन
भो भो भव्या यतध्वं
ja pramAN mAnavA joIe. bIjA vyartha kolAhalathI shun prayojan siddha thashe, e
Ap ja batAvo. tethI chhadmastha (alpagna) avasthA vidyamAn hovA chhatAn siddhAntanA
mArge prApta thayel AtmAnubhavavaDe prabodhane pAmIne Ap samyagdarshan ane
samyaggnAnanI nidhisvarUp AtmAnA viShayamAn prItiyukta thaIne prayatna karo
chhe, pramAN mAnavA joIe. jo ke vartamAnamAn te ahI vidyamAn nathI topaN paramparAprApta temanA
vachan (jinAgam) to vidyamAn chhe ja. tenA dvArA prabodh prApta karIne bhavya jIv AtmakalyAN
karavAmAn prayatnashIl thaI shake chhe. 128.
nishchitapaNe yathArthasvarUpe pratibhAse chhe. 129.
Page 64 of 378
PDF/HTML Page 90 of 404
single page version
स्वीकुर्वन् कृतसंवरः स्थिरमना ज्ञानी तु तत्तत्क्षणात्
नेयं तन्नयति प्रभुं स्फु टतरज्ञानैकसूतोज्झितः
thatA thakA tatkShaN arthAt kShaNamAtramAn naShTa karI de chhe. te yogya ja chhe
sArathI vinAno hoy to te potAnA laI javA yogya prabhu (AtmA ane rAjA) ne
iShTa sthAne laI jaI shakato nathI.
samyaggnAn vinA karavAmAn Avelun tap dusah kAyakaleshothI sanyukta hovA chhatAn paN AtmAne
mokShapadamAn pahonchADI shakatun nathI. e ja kAraNe je karmo agnAnI jIv karoDo bhavomAn paN naShTa
karI shakato nathI temano samyakgnAnI jIv kShaNamAtramAn ja nAsh karI nAkhe chhe. enun kAraN e chhe
ke agnAnI jIvane nirjarAnI sAtho sAth navA karmono Asrav paN thayA kare chhe, tethI te karmarahit
thaI shakato nathI. parantu enAthI ulTun gnAnI jIvane jyAn navA karmano Asrav aTakI jAy chhe tyAn
pUrvasanchit karmanI nirjarA paN thAy chhe. tethI ja te shIghra karmothI rahit thaI jAy chhe. 130.
भ्राम्यन्नक्रादिकीर्णे मृतिजननलसद्वाडवावर्तगर्ते
jaLajantuothI paripUrNa chhe, tathA mRutyu ane janmarUpI vaDavAgni ane vamaLanA khADArUp
Page 65 of 378
PDF/HTML Page 91 of 404
single page version
shaktirahit chhe
pAr koI paN rIte pAmI shakato nathI. 131.
जैनी वागमलप्रदीपकलिका न स्याद्यदि द्योतिका
प्राप्तित्यागकृते पुनस्तनुभृतां दूरे मतिस्ता
hoy to padArthonun sArI rIte gnAn ja thaI shakatun nathI to pachhI evI avasthAmAn
iShTanI prApti ane aniShTanA parityAg mATe prANIone te prakAranI buddhi kevI rIte
thaI shake? thaI shake nahi. 132.
लब्धवा स्वास्थ्यं कथमपि लसद्योगमुद्रावशेषम्
दुद्धृत्य स्वं सुखमयपदे धारयत्यात्मनैव
prakAre prApta karIne A AtmA dukhothI paripUrNa sansArarUp khADAmAnthI potAne kADhIne
potAnI jAte ja sukhamay pad arthAt mokShamAn dhAraN kare chhe tethI te AtmA ja dharma
kahevAy chhe.
Page 66 of 378
PDF/HTML Page 92 of 404
single page version
thavAthI prApta thayelI dravya-kShetra-kAL-bhAvarUp sAmagrI dvArA anantachatuShTayarUp svAsthyano lAbh thAy
chhe. A avasthAmAn ek mAtra dhyAnamudrA ja bAkI rahe chhe. bAkInA badhA sankalpa-vikalpa chhUTI jAy
chhe. have AtmA potAne potA dvArA ja sansArarUp khADAmAnthI kADhIne mokShamAn pahonchADI de chhe. tethI
uparyukta vyAkhyA pramANe vAstavamAn AtmAnun nAm ja dharma chhe
नैको न क्षणिको न विश्वविततो नित्यो न चैकान्ततः
संयुक्तः स्थिरताविनाशजननैः प्रत्येकमेकक्षणे
chhe ane na nitya paN chhe. parantu chaitanya guNanA AshrayabhUt te AtmA prApta thayel
sharIr pramANe thato thako svayam ja kartA ane bhoktA paN chhe. te AtmA pratyek kShaNe
sthiratA (dhrauvya), vinAsh (vyay) ane janan (utpAd)thI yukta rahe chhe.
nirAkaraN karavA mATe ahIn
jevo mAne chhe. sansAr avasthAmAn paN teo tene svayam chetan nathI mAnatA paN chetan gnAnanA
samavAyathI tene chetan svIkAre chhe. je aupachArik chhe. AvI avasthAmAn te svarUpathI jaD ja
kahevAshe. temanA A abhiprAyanun nirAkaraN karavA mATe ahIn
mAne chhe. temanA abhiprAy pramANe tenun astitva garbhathI maraN paryanta ja rahe chhe.
Page 67 of 378
PDF/HTML Page 93 of 404
single page version
svIkAr karIne tenA sivAy samasta padArthono niShedh kare chhe. lokamAn je vividh prakAranA padArtha
jovAmAn Ave chhe tenun kAraN avidyAjanit sanskAr chhe. emanA uparyukta matanun nirAkaraN karatAn
ahIn
temanA matane doShapUrNa batAvIne ahIn
TharAvIne ahIn
karmono kartA ane temanA phaLano bhoktA paN chhe. prakRiti kartA ane puruSh bhoktA chhe, A sAnkhya
siddhAnt anusAr kartA ek (prakRiti) ane phaLano bhoktA bIjo (puruSh) hoy; em sambhavatun nathI.
jIvAdi chha dravyomAnthI pratyek kShaNe kShaNe utpAd, vyay ane dhrauvyathI sanyukta rahe chhe. koI paN dravya
sarvathA kShaNik athavA nitya nathI. 134.
नित्वा नाशमुपायतस्तदखिलं जानाति ज्ञाता प्रभुः
je koI paN chhe teNe AtmA jANavo joIe. kAraN ke A prakAranI buddhi anya
(jaD)ne thaI shakatI nathI. visheShatA kevaL eTalI chhe ke AtmAne utpanna thayelo
uparyukta vichAr ashubh karmanA udayathI bhrAntiyukta chhe. A bhrAntino prayatnapUrvak nAsh
karIne gnAtA samasta vishvane jANe chhe.
Page 68 of 378
PDF/HTML Page 94 of 404
single page version
nahIn em batAvyun chhe ke je koIney uparyukta sandeh thAy chhe, vAstavamAn te ja AtmA chhe kAraN
ke evo vikalpa sharIr Adi jaD padArthane thaI shakato nathI. te to
thaI shake chhe. eTalun avashya chhe ke jyAn sudhI mithyAtva Adi ashubh karmono uday rahe chhe tyAn
sudhI jIvane uparyukta bhrAnti rahI shake chhe. tyAr pachhI te tapashcharaNAdi dvArA gnAnAvaraNAdine naShTa
karIne potAnA svabhAvAnusAr akhil padArthono gnAtA (sarvagna) banI jAy chhe. 135.
प्राप्तोऽपि स्फु रति स्फु टं यदहमित्युल्लेखतः संततम्
मन्तः पश्यत निश्चलेन मनसा तं तन्मुखाक्षव्रजाः
thAv chho? gurunI AgnAthI paN bhram chhoDo ane abhyantaramAn nishchaL manathI te
AtmAnun avalokan karo. 136.
भूतानन्वयतो न भूतजनितो ज्ञानी प्रकृत्या यतः
तत्रैकत्वमपि प्रमाण
jovAmAn Avato nathI tathA te svabhAvathI gnAtA paN chhe. tene sarvathA nitya athavA
kShaNik svIkAravAthI temAn koI prakAre artha kriyA banI shakatI nathI. temAn ekatva paN
Page 69 of 378
PDF/HTML Page 95 of 404
single page version
jo AtmA vyApak hoy to tenI pratIti kevaL sharIramAn ja kem thAy? bIje paN thavI joItI
hatI. parantu sharIr sivAy bIje kyAy paN tenI prApti thatI nathI. tethI nishchit chhe ke AtmA
sharIr pramAN ja chhe, nahi ke sarvavyApak. ‘AtmA pAnch bhUtothI utpanna thayo chhe’ A chArvAk
matane dUShit batAvatAn ahIn em kahyun chhe ke AtmA svabhAvathI ja gnAtA draShTA chhe tethI te
bhUtajanit nathI. jo em hoy to AtmAmAn svabhAvathI chaitanyaguN prApta thavo joIto na hato.
enun paN kAraN e chhe ke kArya prAya potAnA upAdAn kAraN anusAr ja utpanna thAy chhe,
jem mATImAnthI utpanna thanAr ghaDAmAn mATInA ja guN (mUrtikapaNun ane achetanapaNun Adi)
prApta thAy chhe. tevI ja rIte jo AtmA panchabhUtathI utpanna thayo hot to temAn bhUtanA guN
achetanapaNun Adi ja prApta thavA joItA hatA, nahi ke svAbhAvik chetanatva Adi. parantu temAn
achetanapaNAnI viruddha chetanapaNun ja prApta thAy chhe, mATe siddha chhe ke te AtmA pRithvI Adi
bhUtothI utpanna thayo nathI. AtmAne sarvathA nitya athavA kShaNik mAnatAn temAn ghaTanI jaLadhAraN
Adi arthakriyAnI jem kAI paN arthakriyA na thaI shake. jem - jo AtmAne kUTastha nitya (traNe
parispandanarUp) thaI shake nahi. evI avasthAmAn kAryanI utpatti pahelAn kAraNano abhAv kevI
rIte kahI shakAshe? kAraN ke jyAn AtmAmAn kadI koI prakArano vikAr sambhavit ja nathI tyAn
te AtmA jevo bhogarUp kArya karatI vakhate hato tevo ja te tenA pahelAn paN hato. to pachhI
shun kAraN chhe ke pahelAn paN bhogarUp kArya na hoy? kAraN hovAthI te hovun ja joItun hatun
ane jo te pahelAn na hoy to pachhI pAchhaLathI paN utpanna na thavun joIe. kem ke bhogarUp
kriyAno kartA AtmA sadA ekarUp ja rahe chhe. nahi to tenI kUTastha nityatAno vighAt avashya
thAy. kAraN ke pahelAn je tenI akartApaNArUp avasthA hatI teno vinAsh thaIne kartApaNArUp
navI avasthAno utpAd thayo chhe. A ja kUTastha nityatAno vighAt chhe. e ja rIte jo AtmAne
sarvathA kShaNik ja mAnavAmAn Ave to paN koI prakAranI arthakriyA thaI shakashe nahi kAraN ke
koI paN kArya karavA mATe smRuti, pratyabhignAn, ane ichchhA Adinun rahevun Avashyak hoy chhe.
te A kShaNik ekAnta pakShamAn sambhav nathI. enun paN kAraN e chhe ke jeNe pahelAn koI padArthane
pratyakSha karI lIdho hoy tene ja pAchhaLathI tenun smaraN thAy chhe ane tyAr pachhI ja tenA ukta
anubhUt padArthanA smaraNapUrvak pharIthI pratyakSha thatAn pratyabhignAn paN thAy chhe. parantu jo AtmA
sarvathA kShaNik ja hoy to je chittakShaNane pratyakSha thayun hatun te to te ja kShaNe naShTa thaI gayun
chhe. evI hAlatamAn tenA smaraN ane pratyabhignAnanI sambhAvanA kevI rIte karI shakAy? tathA
ukta smaraN ane pratyabhignAn vinA koI paN kArya karavun asambhav chhe. A rIte kShaNik
Page 70 of 378
PDF/HTML Page 96 of 404
single page version
nitya athavA kShaNik na mAnatAn kathanchit (dravyadraShTie) nitya ane kathanchit (paryAyadraShTie)
anitya svIkAravA joIe. je puruShAdvaitavAdI AtmAne parabrahmasvarUpamAn sarvathA ek svIkArIne
vibhinna AtmAo ane anya sarva padArthono niShedh kare chhe temanA matanun nirAkaraN karatAn
ahIn em batAvyun chhe ke sarvathA ekatvanI kalpanA pratyakShAdi pramANothI bAdhit chhe. jyAn vividh
prANIo ane ghaT-paTAdi padArthonI judI judI sattA pratyakSha ja spaShTapaNe dekhavAmAn Ave chhe
tyAn uparyukta sarvathA ekatvanI kalpanA bhalA kevI rIte yogya kahI shakAy chhe? kadApi nahi.
e ja rIte shabdAdvait, vignAnAdvait ane chitrAdvait AdinI kalpanA paN pratyakShAdithI bAdhit
hovAnA kAraNe grAhya nathI; evo nishchay karavo joIe. 137.
सातासातगतानुभूतिकलनादात्मा न चान्या
मुक्तौ ज्ञान
paN tene ja thAy chhe. AnAthI bhinna AtmAnun bIjun svarUp hoI ja shake nahi.
sthiti (dhrauvya), janma (utpAd) ane bhang (vyay) sahit je chetan AtmA sansAr
avasthAmAn karmonA AvaraN sahit hoy chhe te ja mukti avasthAmAn karmamaL rahit
thaIne gnAn-darshanarUp advitIy sharIr sanyukta thayo thako traNe lokamAn chUDAmaNi ratna
samAn shreShTha thaI jAy chhe.
bhoktA paN thAy chhe. kartA ek ane phaLano bhoktA anya ja hoy, e kalpanA yukti sangat
nathI. e sivAy ahIn je be vAr
ishvar preraNAthI thAy chhe tevun jain siddhAnt anusAr sambhavit nathI. jainamat pramANe AtmA
svayam kartA ane pote ja temanA phaLano bhoktA paN chhe. tathA te ja puruShArtha pragaT karIne
karmamaL rahit thayo thako svayam paramAtmA paN banI jAy chhe. ahIn sarvathA nityapaNun athavA
Page 71 of 378
PDF/HTML Page 97 of 404
single page version
padArtha sadA utpAd, vyay ane dhrauvyathI sanyukta rahe chhe. jem mATImAnthI utpanna thanAr ghaTamAn
mATIrUp pUrvaparyAyano vyay, ghaTarUp navIn paryAyano utpAd tathA pudgal dravya ukta banney
avasthAmAn dhruv svarUpe sthit rahe chhe. 138.
निक्षेपकादिभिरभिश्रयतैकचित्ताः
gambhIr A sansArarUp samudrathI pAr thavAnI ichchhA rAkhatA ho to pachhI ekAgrachitta
thaIne uparyukta AtmAno Ashray karo.
kahevAmAn Ave chhe. te dravyArthik ane paryAyArthik nayanA bhedathI be prakAranA chhe. je dravyanI mukhyatAthI
vastune grahaN kare chhe te dravyArthik tathA je paryAyanI pradhAnatAthI vastune grahaN kare chhe te
paryAyArthikanay kahevAy chhe. emAn dravyArthik nayanA traN bhed chhe
te shuddha dravyArthik sangrahanay kahevAy chhe. enAthI viparIt je paryAyanI pradhAnatAthI be Adi anant
bhedarUp vastune grahaN kare chhe tene ashuddha dravyArthik vyavahAranay kahevAmAn Ave chhe. je sangrah ane
vyavahAr A banney nayonA paraspar bhinna banne (abhed ane bhed) viShayone grahaN kare chhe tenun
nAm naigamanay chhe. paryAyArthik nay chAr prakArano chhe
te RUjusUtranay chhe. je ling, sankhyA (vachan), kAL, kArak ane puruSh (uttamAdi) Adino
vyabhichAr dUr karIne vastunun grahaN kare chhe tene shabdanay kahe chhe. lingavyabhichAr
shabdanayanI draShTie agrAhya nathI. je ek ja artha shabdabhedathI anek rUpe grahe chhe tene shabdanay
kahe chhe. jem ek ja vyakti indan (shAsan) kriyAnA nimitte indra, shakan (sAmarthyarUp) kriyAthI
Page 72 of 378
PDF/HTML Page 98 of 404
single page version
shabdono prayog agrAhya chhe kemake ek arthano bodhak ek ja shabda hoy chhe.
te ja svarUpe grahe chhe tene evambhUtanay kahe chhe. A nayanI apekShAe indra jyAre shAsanakriyAmAn
pariNat hoy tyAre ja te indra shabdanun vAchya thAy, nahi ke anya samayamAn paN. pramAN samyaggnAnane
kahevAmAn Ave chhe. te pratyakSha ane parokShanA bhedathI be prakAranun chhe. je gnAn indriy, man, prakAsh
ane upadeshAdi bAhya nimittanI apekShAe utpanna thAy chhe te parokSha kahevAy chhe. tenA be bhed
chhe
shrutagnAn kahevAy chhe. pratyakSha pramAN traN prakAranun chhe.
ane tenAthI sambaddha sansArI prANI) padArthanun grahaN kare chhe tene avadhignAn kahe chhe. je jIvonA
manogat padArthane jANe chhe te manaparyayagnAn kahevAy chhe. samasta vishvane yugapad grahaN karanAr
gnAn kevaLagnAn kahevAy chhe. A traNey gnAn atIndriy chhe. nikShep shabdano artha mUkavun thAy chhe.
pratyek shabdano prayog anek arthomAn thayA kare chhe. temAnthI kyA vakhate kyo artha iShTa chhe, e
batAvavun te nikShep vidhinun kArya chhe. te nikShep nAm, sthApanA, dravya ane bhAvanA bhedathI chAr prakAranA
chhe. vastumAn vivakShit guN ane kriyA Adi na hovA chhatAn paN kevaL lokavyavahAr mATe tenun nAm
rAkhavAne nAmanikShep kahevAy chhe. - jem koI vyaktinun nAm lokavyavahAr mATe devadatta (dev dvArA
chhe’ e prakAranI je kalpanA karavAmAn Ave chhe tene sthApanA nikShep kahe chhe. te be prakArano chhe
anya vastumAn je tenI sthApanA karavAmAn Ave chhe tene sadbhAv sthApanA nikShep kahevAmAn Ave
chhe
sthApanA nikShep kahevAy chhe,
vastunA kathanane bhAvanikShep kahevAmAn Ave chhe. A rIte A nikSheponA vidhAnathI aprakRutanun nirAkaraN
ane prakRutanun grahaN thAy chhe. 139.
तव विनिहितधामा कर्मसंश्लेषदोषः
Page 73 of 378
PDF/HTML Page 99 of 404
single page version
झटिति शिवसुखार्थी यत्नतस्तौ जहीहि
chhe. te karmabandharUp doSh nishchayathI rAg ane dveShanA nimitte thAy chhe. tethI mokShasukhano
abhilAShI thaIne tun sarvapratham shIghratAthI prayatnapUrvak te bannene chhoDI de. 140.
संबन्धस्तेन सार्घं तदसति सति वा तत्र कौ रोषतोषौ
देवंनिश्चित्य हंस स्वबलमनुसर स्थायि मा पश्य पार्श्वम्
bhogavavun paDe chhe. tamAro te lok sAthe bhalA shun sambandh chhe? arthAt kAI paN nathI.
to pachhI lok na hoy to viShAd ane te hoy to harSha shA mATe karo chho? evI
ja rIte sharIramAn rAgadveSh na karavo joIe, kem ke te jaD (achetan) chhe. tathA sharIr
sAthe sambandhavALA indriyaviShay bhogajanit sukhAdikamAn paN tamAre rAg-dveSh karavo
uchit nathI, kem ke te vinashvar chhe. A rIte nishchay karIne tame tamArI sthir
Atmashaktinun anusaraN karo. te nikaTavartI lokane sthAyI na samajo.
viyogamAn khedakhinna thavun yogya nathI. bIjun to shun kahIe? je sharIr sadA AtmAnI sAthe
ja rahe chhe teno paN sambandh AtmA sAthe kAI paN nathI; kAraN ke AtmA chetan chhe ane
sharIr achetan chhe. sparshanAdi indriyono sambandh paN te ja sharIr sAthe chhe, nahi ke te chetan
AtmA sAthe. indriyaviShayabhogothI utpanna thanArUn sukh vinashvar chhe
Page 74 of 378
PDF/HTML Page 100 of 404
single page version
देवत्वेऽपि न शान्तिरस्ति भवतो रम्ये ऽणिमादिश्रिया
तत्तन्नित्यपदं प्रति प्रतिदिनं रे जीव यत्नं कुरु
ramaNIy devagatimAn paN tane shAnti nathI. kAraN ke tyAnthI paN tun mRutyukAL dvArA
baLajorIthI nIche paDAy chhe. tethI tun pratidin te nityapad arthAt avinashvar mokSha
pratye prayatna kar. 142.
प्राप्ते यत्र समस्तदुःखविरमाल्लभ्येत नित्यं सुखम्
chhe. tethI tene chhoDIne potAnA antarAtmAmAn pravesh kar. tenA viShayamAn samyaggnAnanA
AdhArabhUt guru pAsethI evun k ksAmbhaLavAmAn Ave chhe ke je prApta thatAn samasta
dukhothI chhUTakAro pAmIne avinashvar (mokSha) sukh prApta karI shakAy chhe. 143.
समस्ति यदि कौतुकं किल तवात्मनो दर्शने
कियन्त्यपि दिनान्यतः स्थिरमना भवान् पश्यतु