Padmanandi Panchvinshati-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). 6. Upasak Sanskar; Shlok: 1-62 (6. Upasak Sanskar),1 (7. Deshvratodhyotan),2 (7. Deshvratodhyotan),3 (7. Deshvratodhyotan),4 (7. Deshvratodhyotan); 7. Deshvratodhyotan.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 11 of 21

 

Page 175 of 378
PDF/HTML Page 201 of 404
single page version

background image
6. upāsak sanskār
[ ६. उपासक संस्कार ]
(अनुष्टुभ् )
आद्यो जिनो नृपः श्रेयान् व्रतदानादिपुरुषौ ।
एतदन्योन्यसंबन्धे धर्मस्थितिरभूदिह ।।१।।
anuvād : ādi jin arthāt r̥̄uṣhabh jinendra ane shreyāns rājā ā banne
kramapūrvak vratavidhi ane dānavidhinā ādi pravartak puruṣh chhe arthāt vratono prachār
‘sarva pratham r̥̄uṣhabh jinendra dvārā sharū thayo ane dānavidhino prachār rājā shreyānsathī
sharū thayo. emano paraspar sambandh thatān ahīn bharatakṣhetramān dharmanī sthiti thaī. 1.
(अनुष्टुभ् )
सम्यग्द्रग्बोधचारित्रत्रितयं धर्म उच्यते ।
मुक्तेः पन्थाः स एव स्यात् प्रमाणपरिनिष्ठितः ।।२।।
anuvād : samyagdarshan, samyaggnān ane samyakchāritra ā traṇene dharma
kahevāmān āve chhe tathā te ja muktino mārga chhe je pramāṇathī siddha chhe. 2.
(अनुष्टुभ् )
रत्नत्रयात्मके मार्गे संचरन्ति न ये जनाः ।
तेषां मोक्षपदं दूरं भवेद्दीर्घतरो भवः ।।३।।
anuvād : je jīv ratnatrayasvarūp ā mokṣhamārgamān sañchār karatā nathī temane
mokṣhasthān to dūr ane sansār atishay dīrgha thaī jāy chhe. 3.


Page 176 of 378
PDF/HTML Page 202 of 404
single page version

background image
(अनुष्टुभ् )
सम्पूर्णदेशभेदाभ्यां स च धर्मो द्विधा भवेत् ।
आद्ये भेदे च निर्ग्रन्थाः द्वितीये गृहिणः स्थिताः ।।४।।
anuvād : te dharma sampūrṇa dharma ane deshadharmanā bhedathī be prakārano chhe. āmānthī
pratham bhedamān digambar muni ane bījā bhedamān gr̥uhastha sthit hoy chhe. 4.
(अनुष्टुभ् )
संप्रत्यपि प्रवर्तेत धर्मस्तेनैव वर्त्मना ।
तेने तेऽपि च गण्यन्ते गृहस्था धर्महेतवः ।।५।।
anuvād : vartamānamān paṇ te ratnatrayasvarūp dharmanī pravr̥utti te ja mārge arthāt
pūrṇadharma ane deshadharma svarūpe thaī rahī chhe. tethī te gr̥uhastha paṇ dharmanun kāraṇ gaṇāy
chhe. 5.
(अनुष्टुभ् )
संप्रत्यत्र कलौ काले जिनगेहे मुनिस्थितिः ।
धर्मश्च दानमित्येषां श्रावका मूलकारणम् ।।६।।
anuvād : atyāre ahīn ā kaḷikāḷ arthāt pañchamakāḷamān muniono nivās
jinālayomān thaī rahyo chhe ane temanā ja nimitte dharma ane dānanī pravr̥utti chhe. ā rīte
munionī sthiti, dharma ane dān ā traṇeyanun mūḷakāraṇ gr̥uhastha shrāvak chhe. 6.
(अनुष्टुभ् )
देवपूजा गुरूपास्तिः स्वाध्यायः संयमस्तपः ।
दानं चेति गृहस्थानां षट्कर्माणि दिने दिने ।।७।।
anuvād : jinapūjā, gurunī sevā, svādhyāy, sanyam ane tap ā chha karma
gr̥uhasthoe pratidin karavā yogya chhe arthāt te temanā āvashyak kārya chhe. 7.
(अनुष्टुभ् )
समता सर्वभूतेषु संयमे शुभभावना ।
आर्तरौद्रपरित्यागस्तद्धि सामायिकं व्रतम् ।।८।।

Page 177 of 378
PDF/HTML Page 203 of 404
single page version

background image
anuvād : sarva prāṇīo pratye samatābhāv dhāraṇ karavo, sanyamanā
viṣhayamān shubh vichār rākhavo ane ārta tathā raudra dhyānono tyāg karavo, ene
sāmāyikavrat mānavāmān āve chhe. 8.
(अनुष्टुभ् )
सामायिकं न जायेत व्यसनम्लानचेतसः ।
श्रावकेन ततः साक्षात्त्याज्यं व्यसनसप्तकम् ।।९।।
anuvād : jemanun chitta jugār vagere vyasanothī malin thaī rahyun hoy tene
uparyukta sāmāyikanī sambhāvanā nathī. tethī shrāvake sākṣhāt te sāt vyasanono
parityāg avashya karavo joīe. 9.
(अनुष्टुभ् )
द्यूतमांससुरावेश्याखेटचौर्यपराङ्गनाः ।
महापापानि सप्तैव व्यसनानि त्यजेद् बुधः ।।१०।।
anuvād : jugār, māns, madya, veshyā, shikār, chorī ane parastrī ā sāte
ya vyasan mahāpāpasvarūp chhe. vivekī manuṣhye emano tyāg karavo joīe. 10.
(अनुष्टुभ् )
धर्मार्थिनो ऽपि लोकस्य चेदस्ति व्यसनाश्रयः ।
जायते न ततः सापि धर्मान्वेषणयोग्यता ।।११।।
anuvād : dharmābhilāṣhī manuṣhya paṇ jo te vyasanono āshray le chhe te
enāthī tene te dharma shodhavānī yogyatā paṇ utpanna thatī nathī. 11.
(अनुष्टुभ् )
सप्तैव नरकाणि स्युस्तैरेकैकं निरूपितम् ।
आकर्षयन्नृणामेतद्वयसनं स्वसमृद्धये ।।१२।।
anuvād : narak sāt ja chhe. temaṇe jāṇe potānī samr̥uddhi māṭe manuṣhyone
ākarṣhit karanār ā ek ek vyasanane niyukta karyun chhe. 12.

Page 178 of 378
PDF/HTML Page 204 of 404
single page version

background image
(अनुष्टुभ् )
धर्मशत्रुविनाशार्थं पापाख्यकुपतेरिह ।
सप्ताङ्गं बलवद्राज्यं सप्तभिर्व्यसनैः कृतम् ।।१३।।
anuvād : ā sāt vyasanoe jāṇe dharmarūpī shatruno nāsh karavā māṭe pāp
nāmathī prasiddha nikr̥uṣhṭa (halakā) rājānā sāt rājyāṅgo (rājā, mantrī, mitra, khajāno,
desh, durga ane sainya) thī yukta rājyane baḷavān karyun chhe.
visheṣhārtha : abhiprāy eno e chhe ke ā vyasanonā nimitte dharmano to hrās (nāsh)
thāy chhe ane pāp vadhe chhe. ahīn granthakartāe ā utprekṣhā karī chhe ke jāṇe pāparūpī rājāe potānā
dharmarūpī shatruno nāsh karavā māṭe potānā rājyane ā sāt vyasanorūp sāt rājyāṅgothī ja susajja
karī līdhun chhe. 13.
(अनुष्टुभ् )
प्रपश्यन्ति जिनं भक्त्या पूजयन्ति स्तुवन्ति ये ।
ते च द्रश्याश्च पूज्याश्च स्तुत्याश्च भुवनत्रये ।।१४।।
anuvād : je bhavya prāṇī bhaktithī jin bhagavānanā darshan, pūjan ane
stuti karatā rahe chhe te traṇe lokamān pote ja darshan, pūjan ane stuti yogya banī
jāy chhe. abhiprāy e chhe ke te pote paṇ paramātmā banī jāy chhe. 14.
(अनुष्टुभ् )
ये जिनेन्द्रं न पश्यन्ति पूजयन्ति स्तुवन्ति न ।
निष्फलं जीवितं तेषां तेषां धिक् च गृहाश्रमम् ।।१५।।
anuvād : je jīv bhaktithī jinendra bhagavānanā na darshan kare chhe, na pūjan
kare chhe ane na stuti paṇ kare chhe temanun jīvan niṣhphaḷ chhe; tathā temanā gr̥uhasthāshramane
dhikkār chhe. 15.
(अनुष्टुभ् )
प्रातरुत्थाय कर्तव्यं देवतागुरुदर्शनम् ।
भक्त्या तद्वन्दना कार्या धर्मश्रुतिरुपासकैः ।।१६।।

Page 179 of 378
PDF/HTML Page 205 of 404
single page version

background image
anuvād : shrāvakoe prātaḥkāḷe uṭhīne bhaktithī jinendradev tathā nirgrantha
gurunā darshan ane temanī vandanā karīne dharmashravaṇ karavun joīe. 16.
(अनुष्टुभ् )
पश्चादन्यानि कार्याणि कर्तव्यानि यतो बुधैः ।
धर्मार्थकाममोक्षाणामादौ धर्मः प्रकीर्तितः ।।१७।।
anuvād : tyār pachhī anya kārya karavā joīe, kem ke vidvān puruṣhoe
dharma, artha, kām ane mokṣha ā chār puruṣhārthomān dharmane pratham batāvyo chhe. 17.
(अनुष्टुभ् )
गुरोरेव प्रसादेन लभ्यते ज्ञानलोचनम् ।
समस्तं द्रश्यते येन हस्तरेखेव निस्तुषम् ।।१८।।
anuvād : gurunī ja prasannatāthī te gnān (kevaḷagnān) rūpī netra prāpta thāy
chhe ke jenā dvārā samasta jagat hāthanī rekhā samān spaṣhṭapaṇe dekhāy chhe. 18.
(अनुष्टुभ् )
ये गुरुं नैव मन्यन्ते तदुपास्तिं न कुर्वते ।
अन्धकारो भवेत्तेषामुदिते ऽपि दिवाकरे ।।१९।।
anuvād : je agnānī jan na to gurune māne chhe ane na tenī upāsanā
ya kare chhe temane māṭe sūryano uday hovā chhatān paṇ andhakār jevun ja chhe.
visheṣhārtha : e upar kahevāmān āvī gayun chhe ke gnānanī prāpti gurunā ja prasādathī
thāy chhe. tethī je manuṣhya ādarapūrvak gurunī sevā – shushrūṣhā nathī karatā te alpagnānī ja rahe chhe.
temanun agnān sūryano prakāsh paṇ dūr nathī karī shakato. kāraṇ ke te to kevaḷ sīmit bāhya padārthonā
avalokanamān sahāyak thaī shake chhe, nahi ke ātmāvalokanamān. ātmāvalokanamān to kevaḷ gurunā
nimitte prāpta thayelun adhyātmagnān ja sahāyak thāy chhe. 19.
(अनुष्टुभ् )
ये पठन्ति न सच्छास्त्रं सद्गुरुप्रकटीकृतम् ।
तेऽन्धाः सचक्षुषोऽपीह संभाव्यन्ते मनीषिभिः ।।२०।।

Page 180 of 378
PDF/HTML Page 206 of 404
single page version

background image
anuvād : je manuṣhyo uttam guru dvārā prarūpit samīchīn shāstra vāñchatā nathī
temane buddhimān manuṣhya banne āṅkhovāḷā hovā chhatān āndhaḷā samaje chhe. 20.
(अनुष्टुभ् )
मन्ये न प्रायशस्तेषां कर्णाश्च हृदयानि च ।
यैरभ्यासे गुरोः शास्त्रं न श्रुतं नावधारितम् ।।२१।।
anuvād : jemaṇe gurunī samīpe na shāstra sāmbhaḷyun chhe ane na tene hr̥udayamān
dhāraṇ paṇ karyun chhe temane ghaṇun karīne na to kān chhe ane na hr̥uday paṇ chhe, em
hun samajun chhun.
visheṣhārtha : kānano sadupayog emān ja chhe ke temanā dvārā shāstronun shravaṇ karavāmān
āve – tenāthī sadupadesh sāmbhaḷavāmān āve. tathā mananā lābhano paṇ e ja sadupayog chhe ke tenā
dvārā sāmbhaḷelā shāstranun chintan karāy – tenun rahasya dhāraṇ karāy. tethī je prāṇī kān ane man
meḷavīne paṇ temane shāstranā viṣhayamān joḍatā nathī temanā te kān ane man niṣhphaḷ ja chhe. 21.
(अनुष्टुभ् )
देशव्रतानुसारेण संयमो ऽपि निषेव्यते ।
गृहस्थैर्येन तेनैव जायते फलवद्व्रतम् ।।२२।।
anuvād : shrāvak jo deshavrat anusār indriyonā nigrah ane
prāṇīdayārūp sanyamanun paṇ sevan kare chhe to tenāthī temanun te vrat (deshavrat) saphaḷ
thaī jāy chhe. abhiprāy e chhe ke deshavratanā paripālananī saphaḷatā emān ja
chhe ke tenā pachhī pūrṇa sanyam paṇ dhāraṇ karavāmān āve. 22.
(अनुष्टुभ् )
त्याज्यं मांसं च मद्यं च मधूदुम्बरपञ्चकम् ।
अष्टौ मूलगुणाः प्रोक्ताः गृहिणो द्रष्टिपूर्वकाः ।।२३।।
anuvād : māns, madya, madh ane pāñch udumbar phaḷ (umaraḍo, kaṭhumar, pākar,
vaḍ ane pīpaḷo) no tyāg karavo joīe. samyagdarshan sāthe ā āṭh shrāvakanā
mūḷaguṇ kahevāmān āve chhe.
visheṣhārtha : mūḷ shabdano artha jaḍ thāy chhe. je vr̥ukṣhanā mūḷiyān khūb ūṇḍā ane baḷavān

Page 181 of 378
PDF/HTML Page 207 of 404
single page version

background image
hoy chhe temanī sthiti ghaṇā samay sudhī rahe chhe. parantu jenān mūḷiyān vadhāre ūṇḍā ane baḷavān
hotā nathī temanī sthiti lāmbā samay sudhī rahī shakatī nathī. – te āndhī ādi dvārā tarat ja ukhāḍī
nakhāy chhe. barābar e ja rīte ā guṇo vinā shrāvakanā uttar guṇo (aṇuvratādi)nī sthiti paṇ
draḍh rahetī nathī tethī ā shrāvakanā mūḷaguṇ kahevāy chhe. emanī sharūātamān samyagdarshan avashya
hovun joīe, kemake tenā vinā ghaṇun karīne vrat ādi badhun niṣhphaḷ ja rahe chhe. 23.
(अनुष्टुभ् )
अणुव्रतानि पञ्चैव त्रिप्रकारं गुणव्रतम् ।
शिक्षाव्रतानि चत्वारि द्वादशेति गृहिव्रते ।।२४।।
anuvād : gr̥uhivrat arthāt deshavratamān pāñch aṇuvrat, traṇ guṇavrat ane chār
shikṣhāvrat; ā rīte bār vrat hoy chhe.
visheṣhārtha : hinsā, asatya vachan, chorī, maithun ane parigrah ā pāñch sthūḷ
pāpono parityāg karavo; tene aṇuvrat kahevāmān āve chhe. te pāñch prakāranā chhe.
ahinsāṇuvrat, satyāṇuvrat, achauryāṇuvrat, brahmacharyāṇuvrat ane parigrahaparimāṇāṇuvrat. man,
vachan ane kāyā dvārā kr̥ut, kārit ane anumodanārūpe (nav prakāre) je saṅkalpapūrvak tras
jīvonī hinsāno parityāg karavāmān āve chhe tene ahinsāṇuvrat kahe chhe. sthūḷ asatya vachan
svayam na bolavun, bījāne e māṭe prerit na karavā tathā je satya vachanathī bījā vipattimān
paḍatā hoy evā satya vachan paṇ na bolavā, tene satyāṇuvrat kahe chhe. mūkelun, paḍelun athavā
bhulāī gayelun paradhan āpyā vinā levun nahi te achauryāṇuvrat kahevāy chhe. parastrī sāthe na
to pote sambandh rākhavo ane na bījāne paṇ e māṭe prerit karavā, tene brahmacharyāṇuvrat
athavā svadārasantoṣh vrat kahevāy chhe. dhan
– dhānyādi parigrahanun pramāṇ karīne tenāthī adhikanī
ichchhā na karavī, tene parigrahaparimāṇāṇuvrat kahe chhe. guṇavrat traṇ chhe – digvrat, anarthadaṇḍavrat
ane bhogopabhogaparimāṇavrat. pūrvādi dash dishāomān prasiddha koī samudra, nadī, van ane
parvat ādinī maryādā karīne tenī bahār na javāno maraṇ paryanta niyam karī levo tene
digvrat kahevāy chhe. je kāmothī koī prakārano lābh na thatān kevaḷ pāp ja utpanna thāy
chhe te anarthadaṇḍ kahevāy chhe. ane tenā tyāgane anarthadaṇḍavrat kahevāy chhe. je vastu ek ja
vār bhogavavāmān āve chhe te bhog kahevāy chhe – jem ke, bhojanādi. tathā je vastu ekavār
bhogavīne pharīvār paṇ bhogavavāmān āve chhe tene upabhog kahevāy chhe – jem ke vastrādi. ā
bhog ane upabhogarūp indriyaviṣhayonun pramāṇ karīne adhikanī ichchhā na karavī, tene
bhogopabhogaparimāṇ vrat kahe chhe. ā traṇe vrat mūḷaguṇonī vr̥uddhinān kāraṇ chhe, tethī emane
guṇavrat kahevāmān āve chhe. deshāvakāshik, sāmāyik, proṣhadhopavās ane vaiyāvr̥utya e chār

Page 182 of 378
PDF/HTML Page 208 of 404
single page version

background image
shikṣhāvrat chhe. digvratamān karelī maryādānī andar paṇ keṭalāk samay māṭe koī ghar, gām ane
nagar ādinī maryādā karīne tenī andar ja rahevāno niyam karavo te deshāvakāshik vrat
kahevāy chhe. nishchit samay sudhī pāñche pāpono pūrṇarūpe tyāg karavo tene sāmāyik kahe chhe.
ā sāmāyik jinachaityālayādi rūp koī nirbādh ekānta sthānamān karavāmān āve chhe.
sāmāyikamān sthir thaīne em vichār karavo joīe ke je sansāramān rahun chhun te asharaṇ
chhe, ashubh chhe, anitya chhe, duḥkhasvarūp chhe tathā ātmasvarūpathī bhinna chhe. parantu enāthī
viparīt mokṣha sharaṇ chhe, nitya chhe, nirākuḷ sukhasvarūp chhe ane ātmasvarūpathī abhinna
chhe; ityādi. aṣhṭamī ane chaturdashīnā divase anna, pān (dūdh ādi), khādya (lāḍu
– peṇḍā
ādi) ane lehya (chāṭavā yogya rābaḍī ādi) ā chār prakāranā āhārono parityāg
karavo; tene proṣhadhopavās kahevāy chhe. proṣhadhopavās e pad proṣhadh ane upavās, ā be
shabdonā samāsathī niṣhpanna thayun chhe. emān proṣhadh shabdano artha ekavār bhojan (ekāshan)
tathā upavās shabdano artha chār prakāranā āhārano tyāg karavo evo chhe. abhiprāy e
chhe ke ekāshanapūrvak je upavās karavāmān āve chhe te proṣhadhopavās kahevāy chhe. jem ke —
jo aṣhṭamīno proṣhadhopavās karavo hoy to saptamī ane navamīnā divase ekāshan tathā
aṣhṭamīnā divase upavās karavo joīe. ā rīte proṣhadhopavāsamān soḷapahor māṭe āhārano
tyāg karavāmān āve chhe. proṣhadhopavāsanā divase pāñch pāp, snān, alaṅkār tathā sarva
prakārano ārambh chhoḍīne dhyān adhyayanādimān ja samay vītāvavo joīe. koī pratyupakār
ādinī abhilāṣhā na rākhatān je muni ādi satpātrone dān āpavāmān āve chhe, tene
vaiyāvr̥utya kahe chhe. ā vaiyāvr̥utyamān dān sivāy sanyamī janonī yathāyogya sevā – shushruṣhā karīne
temanun kaṣhṭa paṇ dūr karavun joīe. koī āchāryonā mat pramāṇe deshāvakāshik vratano guṇavratamān
tathā bhogopabhogaparimāṇavratano shikṣhāvratamān samāvesh karavāmān āvyo chhe. 24.
(अनुष्टुभ् )
पर्वस्वथ यथाशक्ति भुक्ति त्यागादिकं तपः ।
वस्त्रपूतं पिबेत्तोयं रात्रिभोजनवर्जनम् ।।२५।।
anuvād : shrāvake parvanā divaso (āṭham ane chaudash ādi) mān potānī
shakti anusār bhojananā parityāg ādirūp (anashanādi) tap karavā joīe. enī
sāthosāth temaṇe rātribhojan chhoḍīne pāṇī paṇ vastrathī gāḷelun pīvun joīe. 25.
(अनुष्टुभ् )
तं देशं तं नरं तत्स्वं तत्कर्माणि च नाश्रयेत् ।
मलिनं दर्शनं येन येन च व्रतखण्डनम् ।।२६।।

Page 183 of 378
PDF/HTML Page 209 of 404
single page version

background image
anuvād : je deshādinā nimitte samyagdarshan malin thatun hoy ane
vratono nāsh thato hoy evā te desh, te manuṣhya, te dravya tathā te kriyāono
paṇ parityāg karī devo joīe. 26.
(अनुष्टुभ् )
भोगोपभोगसंख्यानं विधेयं विधिवत्सदा ।
व्रतशून्या न कर्तव्या काचित् कालकला बुधैः ।।२७।।
anuvād : vidvān manuṣhyoe niyamānusār sadā bhog ane upabhogarūp
vastuonun pramāṇ karī levun joīe. temano thoḍok samay paṇ vrat rahit na javo joīe.
visheṣhārtha : je vastu ek ja vār upayogamān āvatī hoy tene bhog kahevāy chhe –
jem ke bhojya padārtha ane māḷā vagere. enāthī ulṭun je vastu anek vār upayogamān āvatī
hoy te upabhog kahevāy chhe. – jem ke vastra ādi. ā banney prakāranā padārthonun pramāṇ karīne
shrāvake tenāthī adhikanī ichchhā na karavī joīe. 27.
(अनुष्टुभ् )
रत्नत्रयाश्रयः कार्यस्तथा भव्यैरतन्द्रितैः ।
जन्मान्तरे ऽपि तच्छ्रद्धा यथा संवर्धते तराम् ।।२८।।
anuvād : bhavya jīvoe āḷas chhoḍīne ratnatrayano āshray e rīte
karavo joīe ke je rīte temanun ukta ratnatrayaviṣhayak shraddhān (draḍhatā) bījā
janmamān paṇ atishay vr̥uddhi pāmatun rahe. 28.
(अनुष्टुभ् )
विनयश्च यथायोग्यं कर्तव्यः परमेष्ठिषु ।
द्रष्टिबोधचरित्रेषु तद्वत्सु समयाश्रितैः ।।२९।।
anuvād : e uparānt shrāvakoe jināgamanā āshrit thaīne arhadādi pāñch
parameṣhṭhī, samyagdarshan, samyaggnān, samyakchāritra tathā ā samyagdarshanādi dhāraṇ
karanār jīvono paṇ yathāyogya vinay karavo joīe. 29.
(अनुष्टुभ् )
दर्शनज्ञानचारित्रतपःप्रभृति सिध्यति ।
विनयेनेति तं तेन मोक्षद्वारं प्रचक्षते ।।३०।।

Page 184 of 378
PDF/HTML Page 210 of 404
single page version

background image
anuvād : te vinay dvārā samyagdarshan, samyaggnān, samyakchāritra ane tap
ādinī siddhi thāy chhe tethī ja tene mokṣhanun dvār kahevāy chhe. 30.
(अनुष्टुभ् )
सत्पात्रेषु यथाशक्ति दानं देयं गृहस्थितैः ।
दानहीना भवेत्तेषां निष्फलैव गृहस्थता ।।३१।।
anuvād : gr̥uhamān sthit rahenār shrāvakoe shakti pramāṇe uttam pātrone
dān āpavun joīe kem ke dān vinā temano gr̥uhasthāshram (shrāvakapaṇun) niṣhphaḷ ja
thāy chhe. 31.
(अनुष्टुभ् )
दानं ये न प्रयच्छन्ति निर्ग्रन्थेषु चतुर्विधम् ।
पाशा एव गृहास्तेषां बन्धनायैव निर्मिताः ।।३२।।
anuvād : je gr̥uhastha digambar munione chār prakāranun dān āpatā nathī
temane bandhanamān rākhavā māṭe te ghar jāṇe jāḷ ja banāvavāmān āvī chhe.
visheṣhārtha : abhiprāy e chhe ke shrāvak gharamān rahīne asi – maṣhi ādirūp karmo
kare chhe temanāthī tene anek prakāranā pāpakarmano sañchay thāy chhe. tenāthī chhūṭakāro meḷavavāno
upāy kevaḷ dān chhe. tethī jo te pātradān kare nahi to pachhī te ukta sañchit pāpadvārā
sansāramān ja paribhramaṇ karavāno chhe. ā rīte ukta dānahīn shrāvakane māṭe te bandhananā ja
kāraṇ banī jāy chhe. 32.
(अनुष्टुभ् )
अभयाहारभैषज्यशास्त्रदाने हि यत्कृते ।
ऋषीणां जायते सौख्यं गृही श्लाध्यः कथं न सः ।।३३।।
anuvād : jenā dvārā abhay, āhār, auṣhadh ane shāstranun dān
āpavāthī munione sukh utpanna thāy chhe te gr̥uhastha kem prashansāne yogya na
hoy? avashya hoy. 33.
(अनुष्टुभ् )
समर्थोऽपि न यो दद्याद्यतीनां दानमादरात् ।
छिनत्ति स स्वयं मूढः परत्र सुखमात्मनः ।।३४।।

Page 185 of 378
PDF/HTML Page 211 of 404
single page version

background image
anuvād : je manuṣhya dān devā yogya hovā chhatān paṇ munione bhaktipūrvak
dān deto nathī te mūrkha paralokamān potānā sukhane pote ja naṣhṭa kare chhe. 34.
(अनुष्टुभ् )
द्रषन्नावसमो ज्ञेयो दानहीनो गृहाश्रमः ।
तदारूढो भवाम्भौधौ मज्जत्येव न संशयः ।।३५।।
anuvād : dānarahit gr̥uhasthāshramane paththaranī nāv samān samajavo joīe.
te gr̥uhasthāshramarūpī paththaranī nāv upar beṭhelo manuṣhya sansārarūpī samudramān ḍūbe ja
chhe, emān sandeh nathī. 35.
(अनुष्टुभ् )
समयस्थेषु वात्सल्यं स्वशक्त्या ये न कुर्वते ।
बहुपापावृतात्मानस्ते धर्मस्य पराङ्मुखाः ।।३६।।
anuvād : je gr̥uhastha potānī shakti anusār sādharmī jano pratye prem rākhatā
nathī te dharmathī vimukh thaīne potāne ghaṇā pāpathī āchchhādit kare chhe. 36.
(अनुष्टुभ् )
येषां जिनोपदेशेन कारुण्यामृतपूरिते ।
चित्ते जीवदया नास्ति तेषां धर्मः कुतो भवेत् ।।३७।।
anuvād : jin bhagavānanā upadeshathī dayāḷutārūp amr̥utathī paripūrṇa je
shrāvakonā hr̥udayamān prāṇīdayā utpanna thatī nathī temane dharma kyāthī hoī shake? arthāt
hoī shake nahi.
visheṣhārtha : āno abhiprāy e chhe ke je gr̥uhasthonun hr̥uday jināgamano abhyās karavāne
kāraṇe dayāthī bhīñjāī gayun chhe te ja gr̥uhastha vāstavamān dharmātmā chhe. parantu enāthī viparīt jemanun
chitta dayāthī bhīñjāyun nathī teo kadī paṇ dharmātmā hoī shake nahi. kāraṇ ke dharmanun mūḷ to te
dayā ja chhe. 37.
(अनुष्टुभ् )
मूलं धर्मतरोराद्या व्रतानां धाम संपदाम् ।
गुणानां निधिरित्यङ्गिदया कार्या विवेकिभिः ।।३८।।

Page 186 of 378
PDF/HTML Page 212 of 404
single page version

background image
anuvād : prāṇīdayā dharmarūpī vr̥ukṣhanun mūḷ chhe, vratomān mukhya chhe. sampattionun
sthān chhe ane guṇono bhaṇḍār chhe. tethī vivekījanoe te avashay karavī joīe. 38.
(अनुष्टुभ् )
सर्वे जीवदयाधारा गुणास्तिष्ठन्ति मानुषे ।
सूत्राधाराः प्रसूनानां हाराणां च सरा इव ।।३९।।
anuvād : manuṣhyamān badhā ja guṇ jem puṣhponī hār dorānā ādhāre rahe
chhe tem jīvadayānā āshraye rahe chhe.
visheṣhārtha : jem phūlanā hāranī paṅktio dorānā āshraye sthir rahe chhe tevī ja rīte
badhā guṇono samūh prāṇīdayānā āshraye sthir rahe chhe jo māḷānī vachcheno doro tūṭī jāy chhe
to jem tenā badhā phūl vikharāī jāy chhe tevī ja rīte nirday manuṣhyanā te badhā guṇ paṇ dayānā
abhāvamān vikharāī jāy chhe – naṣhṭa thaī jāy chhe. māṭe samyagdarshanādi guṇonā abhilāṣhī shrāvake
prāṇīonā viṣhayamān dayāḷu avashya thavun joīe. 39.
(अनुष्टुभ् )
यतीनां श्रावकाणां च व्रतानि सकलान्यपि ।
एकाहिंसाप्रसिद्धयर्थं कथितानि जिनेश्वरैः ।।४०।।
anuvād : jinendradeve munio ane shrāvakonā badhā ja vrat ek mātra
ahinsā dharmanī ja siddhi māṭe batāvyā chhe. 40.
(अनुष्टुभ् )
जीवहिंसादिसंकल्पैरात्मन्यपि हि दूषिते ।
पापं भवति जीवस्य न परं परपीडनात् ।।४१।।
anuvād : jīvane kevaḷ bījā prāṇīone kaṣhṭa devāthī ja pāp nathī thatun,
paṇ prāṇīnī hinsā ādinā vichār mātrathī paṇ ātmā dūṣhit thatān te pāp thāy
chhe. 41.
(अनुष्टुभ् )
द्वादशापि सदा चिन्त्या अनुप्रेक्षा महात्मभिः ।
तद्भावना भवत्येव कर्मणः क्षयकारणम् ।।४२।।

Page 187 of 378
PDF/HTML Page 213 of 404
single page version

background image
anuvād : mahātmā puruṣhoe nirantar bārey anuprekṣhāonun chintan karavun
joīe. kāraṇ e chhe ke temanī bhāvanā (chintan) karmanā kṣhayanun kāraṇ thāy chhe. 42.
(अनुष्टुभ् )
अध्रुवाशरणे चैव भव एकत्वमेव च ।
अन्यत्वमशुचित्वं च तथैवास्रवसंवरौ ।।४३।।
निर्जरा च तथा लोको बोधि दुर्लभधर्मता ।
द्वादशैता अनुप्रेक्षा भाषिता जिनपुङ्गवैः ।।४४।।
anuvād : adhruv arthāt anitya, asharaṇ, sansār, ekatva, anyatva,
ashuchitva, tevī ja rīte āsrav, samvar, nirjarā, lok, bodhidurlabh ane dharma ā
jinendra bhagavān dvārā bār anuprekṣhāo kahevāmān āvī chhe. 43 – 44.
(अनुष्टुभ् )
अध्रुवाणि समस्तानि शरीरादीनि देहिनाम् ।
तन्नाशे ऽपि न कर्तव्यः शोको दुष्कर्मकारणम् ।।४५।।
anuvād : prāṇīonān sharīr ādi badhun ja nashvar chhe. tethī ukta sharīr
ādino nāsh thavā chhatān paṇ shok na karavo joīe kāraṇ ke shok pāpabandhanun kāraṇ
chhe. ā rīte vāramvār vichār karavānun nām anitya bhāvanā chhe. 45.
(अनुष्टुभ् )
व्याघ्रेणाघ्रातकायस्य मृगशावस्य निर्जने ।
यथा न शरणं जन्तोः संसारे न तथापदि ।।४६।।
anuvād : jem nirjan vanamān sinh dvārā pakaḍavāmān āvel mr̥uganā
bachchānī rakṣhā karanār koī nathī, tevī ja rīte āpatti (maraṇ ādi) prāpta thatān
tenāthī jīvanun rakṣhaṇ karanār paṇ sansāramān koī nathī. ā rīte vichār karavo tene
asharaṇabhāvanā kahevāmān āve chhe. 46.
(अनुष्टुभ् )
यत्सुखं तत्सुखाभासं यद्दुःखं तत्सदाञ्जसा ।
भवे लोकाः सुख सत्यं मोक्ष एव स साध्यताम् ।।४७।।

Page 188 of 378
PDF/HTML Page 214 of 404
single page version

background image
anuvād : sansāramān je sukh chhe te sukhano ābhās chhe – yathārtha sukh
nathī, parantu je duḥkh chhe te vāstavik chhe ane sadā rahenār chhe. sāchun sukh
mokṣhamān ja chhe. tethī he bhavyajano! tene ja siddha karavun joīe. ā rīte
sansāranā svarūpanun chintan karavun, e sansārabhāvanā chhe. 47.
(अनुष्टुभ् )
स्वजनो वा परो वापि नो कश्चित्परमार्थतः ।
केवलं स्वार्जितं कर्म जीवेनैकेन भुज्यते ।।४८।।
anuvād : koī paṇ prāṇī vāstavamān na to svajan (svakīy mātā-pitā ādi)
chhe ane na par paṇ chhe. jīv dvārā je karma bāndhavāmān āvyun chhe tene ja kevaḷ te ekalo
bhogave chhe. ā rīte vāramvār vichār karavo, tene ekatvabhāvanā kahe chhe. 48.
(अनुष्टुभ् )
क्षीरनीरवदेकत्र स्थितयोर्देहदेहिनोः ।
भेदो यदि ततोऽन्येषु कलत्रादिषु का कथा ।।४९।।
anuvād : jo dūdh ane pāṇīnī samān ek ja sthānamān rahenār sharīr ane
jīvamān paṇ bhed hoy to pratyakṣha ja potānāthī bhinna dekhātā strī-putra ādinā viṣhayamān
bhalā shun kahevun? arthāt teo to jīvathī bhinna chhe ja. ā rīte vichār karavo tenun
nām anyatvabhāvanā chhe. 49.
(अनुष्टुभ् )
तथाशुचिरयं कायः कृमिधातुमलान्वितः ।
यथा तस्यैव संपर्कादन्यत्राप्यपवित्रता ।।५०।।
anuvād : kṣhudra jantu, ras – rudhirādi dhātuo tathā maḷasanyukta ā sharīr evun
apavitra chhe ke tenā ja sambandhathī bījī (puṣhpamāḷā ādi) vastuo paṇ apavitra
thaī jāy chhe. ā rīte sharīranā svarūpano vichār karavo, e ashuchibhāvanā chhe. 50.
(अनुष्टुभ् )
जीवपोतो भवाम्भोधौ मिथ्यात्वादिकरन्ध्रवान् ।
आस्रवति विनाशार्थं कर्माम्भः सुचिरं भ्रमात् ।।५१।।

Page 189 of 378
PDF/HTML Page 215 of 404
single page version

background image
anuvād : sansārarūpī samudramān mithyātvādirūp chhedothī sanyukta jīvarūpī nāv
bhram (agnān ane paribhramaṇ)nā kāraṇe ghaṇā kāḷathī ātmavināsh māṭe karmarūpī
jaḷanun grahaṇ kare chhe.
visheṣhārtha : jem chhidrayukta nāv paribhramaṇ karīne chhidradvārā jaḷanun grahaṇ karatī thakī
ante samudramān ḍūbīne potāne naṣhṭa kare chhe tevī ja rīte ā jīv paṇ sansāramān paribhramaṇ karato
thako mithyātvādi dvārā karmono āsrav karīne ā ja duḥkhamay sansāramān pharyā kare chhe. tātparya e
chhe ke duḥkhanun kāraṇ ā karmono āsrav ja chhe, tethī teno tyāg karavo joīe. ā jātanā vichāranun
nām āsravabhāvanā chhe. 51.
(अनुष्टुभ् )
कर्मास्रवनिरोधोऽत्र संवरो भवति ध्रुवम् ।
साक्षादेतदनुष्ठान मनोवाक्कायसंवृतिः ।।५२।।
anuvād : karmonā āsravane rokavo, te nishchayathī samvar kahevāy chhe. ā
samvaranun sāchun anuṣhṭhān man, vachan ane kāyānī ashubh pravr̥utti rokavī te ja chhe.
visheṣhārtha : je mithyātva ane avirati ādi pariṇāmo dvārā karma āve chhe temane
āsrav tathā temanā nirodhane samvar kahevāmān āve chhe. āsrav jo sansāranun kāraṇ chhe to samvar
mokṣhanun kāraṇ chhe. tethī āsrav hey ane samvar upādey chhe. ā rīte samvaranā svarūpano vichār
karavo, e samvarabhāvanā kahevāy chhe. 52.
(अनुष्टुभ् )
निर्जरा शातनं प्रोक्ता पूर्वोपार्जितकर्मणाम्ः ।
तपोभिर्बहुभिः सा स्याद्वैराग्याश्रित चेष्टितैः ।।५३।।
anuvād : pūrvopārjit karmo dhīre dhīre naṣhṭa karavā, te nirjarā kahevāy chhe,
te vairāgyanā ālambanathī pravartatā ghaṇā tap dvārā thāy chhe. ā rīte nirjarānā
svarūpano vichār karavo, e nirjarā bhāvanā chhe. 53.
(अनुष्टुभ् )
लोकः सर्वोऽपि सर्वत्र सापायस्थितिरध्रुवः ।
दुःखकारीति कर्तव्या मोक्ष एव मतिः सताम् ।।५४।।
anuvād : ā badho lok sarvatra vināshayukta sthiti sahit, anitya ane

Page 190 of 378
PDF/HTML Page 216 of 404
single page version

background image
duḥkhadāyī chhe. tethī vivekī jīvoe potānī buddhi mokṣhanā viṣhayamān ja lagāvavī
joīe.
visheṣhārtha : ā chaud rāju ūñcho lok anādinidhan chhe, eno koī kartā hartā nathī.
jīv potānā karma anusār ā lokamān paribhramaṇ karato thako koī vār nārakī, koī vār tiryañch,
koī vār dev ane koī vār manuṣhya thāy chhe. āmān paribhramaṇ karatā jīvane kadī nirākuḷ sukh
prāpta thatun nathī. te nirākuḷ sukh mokṣha prāpta thatān ja utpanna thāy chhe tethī vivekī jīve ukta
mokṣhanī prāptino ja prayatna karavo joīe. ā rīte lokanā svabhāvano vichār karavo, e
lokabhāvanā kahevāy chhe. 54.
(अनुष्टुभ् )
रत्नत्रयपरिप्राप्तिर्बोधिः सातीव दुर्लभा ।
लब्धा कथं कथंचिच्चेत् कार्यो यत्नो महानिह ।।५५।।
anuvād : samyagdarshan, samyaggnān ane samyakchāritra svarūp ratnatrayanī
prāptinun nām bodhi chhe. te atyant durlabh chhe. jo te koī paṇ upāye prāpta thaī
jāy to pachhī tenā viṣhayamān mahān prayatna karavo joīe. ā rīte ratnatrayasvarūp
bodhinī prāptinī durlabhatāno vichār karavo, e bodhidurlabhabhāvanā chhe. 55.
(अनुष्टुभ् )
जिनधर्मोऽयमत्यन्तं दुर्लभो भविनां मतः ।
तथा ग्राह्यो यथा साक्षादामोक्षं सह गच्छति ।।५६।।
anuvād : sansārī prāṇīone māṭe ā jainadharma atyant durlabh mānavāmān
āvyo chhe. ukta dharmane e rīte grahaṇ karavo joīe ke jethī te sākṣhāt mokṣha
prāpta thatān sudhī sāthe ja āve. 56.
(अनुष्टुभ् )
दुःखग्राहगणाकीर्णे संसारक्षारसागरे ।
धर्मपोतं परं प्राहुस्तारणार्थं मनीषिणः ।।५७।।
anuvād : vidvān puruṣho duḥkharūpī hinsak jaḷajantuonā samūhathī vyāpta ā
sansārarūpī khārā samudramān tenāthī pār thavā māṭe dharmarūpī naukāne utkr̥uṣhṭa batāve chhe.

Page 191 of 378
PDF/HTML Page 217 of 404
single page version

background image
ā rīte dharmanā svarūpano vichār karavo tene dharmabhāvanā kahevāmān āve chhe. 57.
(अनुष्टुभ् )
अनुप्रेक्षा इमाः सद्भिः सर्वदा हृदये धृताः ।
कुर्वते तत्परं पुण्यं हेतुर्यत्स्वर्गमोक्षयोः ।।५८।।
anuvād : sajjano dvārā sadā hr̥udayamān dhāraṇ karavāmān āvatī ā bār
anuprekṣhāo te utkr̥uṣhṭa puṇya utpanna kare chhe ke je svarga ane mokṣhanun kāraṇ thāy
chhe. 58.
(अनुष्टुभ् )
आद्योत्तमक्षमा यत्र यो धर्मो दशभेदभाक् ।
श्रावकैरपि सेव्योऽसौ यथाशक्ति यथागमम् ।।५९।।
anuvād : je dharmamān uttam kṣhamā sauthī pahelā chhe tathā je das bhedothī
sanyukta chhe, te dharmanun sevan shrāvakoe paṇ potānī shakti ane āgam anusār karavun
joīe. 59.
(अनुष्टुभ् )
अन्तस्तत्त्वं विशुद्धात्मा बहिस्तत्त्वं दयाङ्गिषु ।
द्वयोः सन्मीलने मोक्षस्तस्माद् द्वितयमाश्रयेत् ।।६०।।
anuvād : abhyantar tattva karmakalaṅk rahit vishuddha ātmā ane bāhya tattva
prāṇīo pratye dayābhāv chhe. ā banne maḷatān mokṣha thāy chhe. tethī te banneno āshray
karavo joīe. 60.
(अनुष्टुभ् )
कर्मभ्यः कर्मकार्येभ्यः पृथग्भूतं चिदात्मकम् ।
आत्मानं भावयेन्नित्यं नित्यानन्दपदप्रदम् ।।६१।।
anuvād : je chaitanyasvarūp ātmā karmo tathā tenā kāryabhūt rāgādi vibhāvo
ane sharīr ādithī bhinna chhe te shāshvatik ānandasvarūp padano arthāt mokṣhane
āpanār ātmāno sadā vichār karavo joīe. 61.

Page 192 of 378
PDF/HTML Page 218 of 404
single page version

background image
(अनुष्टुभ् )
इत्युपासक संस्कारः कृतः श्रीपद्मनन्दिना ।
येषामेतदनुष्ठानं तेषां धर्मो ऽतिनिर्मलः ।।६२।।
anuvād : ā rīte ā upāsak sanskār arthāt shrāvakanun chāritra shrī padmanandī
munidvārā rachavāmān āvyun chhe. je manuṣhya ānun ācharaṇ kare chhe temane atyant nirmaḷ
dharma thāy chhe. 62.
ā rīte shrāvakāchār samāpta thayun. 6.

Page 193 of 378
PDF/HTML Page 219 of 404
single page version

background image
7. deshavrataudyotan
[ ७. देशव्रतोद्द्योतनम् ]
(शार्दूलविक्रीडित)
बाह्याभ्यन्तरसंगवर्जनतया ध्यानेन शुक्लेन यः
कृत्वा कर्मचतुष्टयक्षयमगात् सर्वज्ञतां निश्चितम् ।
तेनोक्तानि वचांसि धर्मकथने सत्यानि नान्यानि तत्
भ्राम्यत्यत्र मतिस्तु यस्य स महापापी न भव्योऽथवा ।।१।।
anuvād : je bāhya ane abhyantar parigrah chhoḍīne tathā shukla dhyān dvārā
chār ghātī karmono nāsh karīne nishchayathī sarvagnatāne prāpta thayā chhe temanā dvārā dharmanā
vyākhyānamān kahevāmān āvelā vachano satya chhe, enāthī bhinna rāg-dveṣhathī dūṣhit
hr̥udayavāḷā koī alpagnanā vachano satya nathī. tethī je jīvanī buddhi ukta sarvagnanā
vachanomān bhramane prāpta thāy chhe te atishay pāpī chhe, athavā te bhavya ja nathī. 1.
(शार्दूलविक्रीडित)
एको ऽप्यत्र करोति यः स्थितिमतिप्रीतः शुचौ दर्शने
स श्लाघ्यः खलु दुःखितो ऽप्युदयतो दुष्कर्मणः प्राणभृत् ।
अन्यैः किं प्रचुरैरपि प्रमुदितैरत्यन्तदूरीकृत-
स्फीतानन्दभरप्रदामृतपथैर्मिथ्यापथे प्रस्थितैः ।।२।।
anuvād : je ek paṇ bhavya prāṇī atyant prasannatāthī ahīn nirmaḷ
samyagdarshananā viṣhayamān sthiti kare chhe te pāpakarmanā udayathī duḥkhī hovā chhatān
paṇ nishchayathī prashansanīy chhe. enāthī ulṭun je mithyāmārgamān pravr̥utta thaīne mahān
sukhanun pradān karanār mokṣhanā mārgathī bahu dūr chhe te jo saṅkhyāmān adhik ane
sukhī paṇ hoy topaṇ temanāthī kāī prayojan nathī. 2.

Page 194 of 378
PDF/HTML Page 220 of 404
single page version

background image
visheṣhārtha : abhiprāy e chhe ke jo nirmaḷ samyagdraṣhṭi jīv ek paṇ hoy
to te prashansā yogya chhe. parantu mithyāmārgamān pravr̥utta thayelā prāṇī saṅkhyāmān jo adhik hoy
to paṇ te prashansanīy nathī – nindanīy ja chhe. nirmaḷ samyagdraṣhṭi jīvanun pāpakarmanā udayathī
vartamānamān duḥkhī rahevun eṭalun hānikārak nathī jeṭalun mithyādraṣhṭi jīvanun puṇyakarmanā udayathī
vartamānamān sukhamān sthit rahevānun hānikārak chhe. 2.
(शार्दूलविक्रीडित)
बीजं मोक्षतरोद्रर्शं भवतरोर्मिथ्यात्वमाहुर्जिनाः
प्राप्तायां द्रशि तन्मुमुक्षुभिरलं यत्नो विधेयो बुधैः ।
संसारे बहुयोनिजालजटिले भ्राम्यन् कुकर्मावृतः
क्व प्राणी लभते महत्यपि गते काले हितां तामिह ।।३।।
anuvād : jin bhagavān samyagdarshanane mokṣharūpī vr̥ukṣhanun bīj tathā
mithyādarshanane sansārarūpī vr̥ukṣhanun bīj batāve chhe. tethī te samyagdarshan prāpta thatān
mokṣhābhilāṣhī vidvānoe tenā sanrakṣhaṇ ādinā viṣhayamān mahān prayatna karavo
joīe. kāraṇ e chhe ke pāpakarmathī āchhanna thaīne ghaṇī (chorāsī lākh)
yonionā samūhathī jaṭil ā sansāramān paribhramaṇ karanār prāṇī dīrgha kāḷ
vītavā chhatān paṇ hitakārak te samyagdarshan kyān prāpta karī shake chhe? arthāt
prāpta karī shakato nathī. 3.
(शार्दूलविक्रीडित)
सम्प्राप्ते ऽत्र भवे कथं कथमपि द्राधीयसानेहसा
मानुष्ये शुचिदर्शने च महता कार्यं तपो मोक्षदम् ।
नो चेल्लोकनिषेधतो ऽथ महतो मोहादशक्तेरथो
सम्पद्येत न तत्तदा गृहवतां षट्कर्मयोग्यं व्रतम् ।।४।।
anuvād : ahīn sansāramān jo koī prakāre atishay dīrghakāḷamān manuṣhyabhav
ane nirmaḷ samyagdarshan prāpta thaī gayun hoy to pachhī mahāpuruṣhe mokṣhadāyak tapanun
ācharaṇ karavun joīe. parantu jo kuṭumbījan vagerenā rokavāthī, mahāmohathī athavā
ashaktinā kāraṇe te tapashchacharaṇ karī na shakāy to pachhī gr̥uhastha shrāvakonā chha āvashyak