Page 115 of 378
PDF/HTML Page 141 of 404
single page version
shakato nathī paṇ kevaḷ tenun rakṣhaṇ ja kare chhe. barābar e ja rīte te dhanavān manuṣhya paṇ
jyāre te dhan potānā upabhogamān kharachato nathī ane pātradānādi paṇ karato nathī tyāre
bhalā te nokaranī apekṣhāe ānāmān shun visheṣhatā rahe chhe? kāī paṇ nahi. 36.
दाने च संयतजनस्य सुदुःखिते च
मात्मीयमन्यदिह कस्यचिदन्यपुंसः
duḥkhī prāṇīone paṇ dayāpūrvak dān āpavāmān tathā potānā upabhogamān paṇ kām
āve chhe. tene ja nishchayathī potānun dhan samajavun joīe. tenāthī viparīt je dhan
ā uparyukta kāmomān kharachavāmān āvatun nathī tene koī bījā ja manuṣhyanun dhan
samajavun joīe. 37.
लक्ष्मीरतः कुरुत संततपात्रदानम्
दाकृष्यमाणमपि वर्धत एव नित्यम्
chāre taraphathī kāḍhavāmān āvatun hovā chhatān paṇ pāṇī hammeshā vadhatun ja rahe chhe. 38.
सर्वस्य पूज्यजनपूजनहानिहेतुः
Page 116 of 378
PDF/HTML Page 142 of 404
single page version
मेकत्र जन्मनि परं प्रथयन्ति लोकाः
koī vivāhādi kāryomān karavāmān āve to loko kevaḷ ek janmamān ja tenā
doṣhamātrane prasiddha kare chhe.
dānādithī utpanna thanār puṇya rahit hovānā kāraṇe sukh paṇ prāpta thatun nathī. ā rīte je
vyakti dhārmik kāryomān lobh kare chhe te banney lokamān potānun ahit kare chhe. enāthī
viparīt je manuṣhya kevaḷ vivāhādirūp gr̥uhasthanā kāryomān lobh kare chhe tevo māṇas kr̥upaṇ
ādi shabdo dvārā phakta ā janmamān ja tiraskār karī shake chhe parantu paralok teno sukhamay
ja vīte chhe. tethī ja gr̥uhasthanā kāryomān karavāmān āvato lobh eṭalo nindya nathī jeṭalo
dhārmik kāryomān karavāmān āvato lobh nindanīy chhe. 39.
रङ्कः कलङ्करहितो ऽप्यगृहीतनामा
शब्दः समुच्चलति नो जगति प्रकामम्
arthāt teno manuṣhya janma levo vyartha thāy chhe. kāraṇ ke te lakṣhmī prāpta karīne
paṇ daridrī jevo rahe chhe tathā doṣhothī rahit hovā chhatān paṇ yashasvī thaī shakato
nathī. 40.
कर्मोपनीतविधिना विदधाति पूर्णम्
Page 117 of 378
PDF/HTML Page 143 of 404
single page version
मेतत्फलं यदिह संततपात्रदानम्
karavānun ahīn e ja prayojan chhe ke nirantar pātradān āpavāmān āve. 41.
यज्जीवितादपि निजाद्दयितं जनानाम्
मन्या विपत्तय इति प्रवदन्ति सन्तः
bījī vipattio ja chhe em sādhupuruṣho kahe chhe.
pharīthī paṇ prāpta thaī jāy chhe. paṇ enāthī ulṭun jo teno durupayog khoṭā vyasanādimān karavāmān
āve athavā dān ane bhogarahit kevaḷ teno ja sañchay ja karavāmān āve to te manuṣhyone
vipattijanak ja thāy chhe. enun kāraṇ e chhe ke sukhanun kāraṇ je puṇya chhe teno ja sañchay temaṇe
pātradānādirūp satkāryo dvārā kadī karyo ja nathī. 42.
व्यावर्तते पितृववान्ननु बन्धुवर्गः
पुण्यं भविष्यति ततः क्रियतां तदेव
Page 118 of 378
PDF/HTML Page 144 of 404
single page version
he bhavya jīvo! tame te ja puṇyanun upārjan karo. 43.
विद्यावपुर्धनगृहाणि कुले च जन्म
तस्मात् किमत्र सततं क्रियते न यत्नः
dvārā ja prāpta thāy chhe. to pachhī he bhavya jan! tame te pātradānanī bābatamān nirantar
prayatna kem nathī karatā? 44.
रर्थेन तावदिह कारयितव्यमास्ते
संचिन्तयन्नपि गृही मृतिमेति मूढः
vadhāre dhan thashe to dharmanā nimitte dān karīsh. ām vichār karatā karatā ja
te mūrkha gr̥uhastha maraṇ pāmī jāy chhe. 45.
निर्भोगदानधनबन्धनबद्धमूर्तेः
र्व्याहूतकाककुल एव बलिं स भुङ्क्ते
Page 119 of 378
PDF/HTML Page 145 of 404
single page version
kāī paṇ lābh nathī. tenī apekṣhāe to te kāgaḍo ja sāro chhe je ūñchā anek
vachano (kā, kā) dvārā bījā kāgaḍāone bolāvīne ja bali (shrāddhamān apāyelun dravya)
khāy chhe. 46.
व्यावर्तनप्रसृतखेदभरातिखिन्नाः
पूर्णा इवानिशमबाधमतिस्वपन्ति
manuṣhyanā gharane prāpta karīne anant
puṇyathī prāpta thayel te dhanano upayog na to pātradānamān kare chhe ane na potānā upayogamān ya.
te kevaḷ tenun sanrakṣhaṇ ja kare chhe. ā bābatamān granthakār utprekṣhā kare chhe ke te dhan em vichārī
ja jāṇe ke ‘mane dānī puruṣhone tyān vāramvār javā
nishchinta rīte sūve chhe. 47.
मध्यं व्रतेन रहितं सु
युग्मोज्झितं नरमपात्रमिदं च विद्धि
Page 120 of 378
PDF/HTML Page 146 of 404
single page version
karanār manuṣhyone kupātra ane banne (samyagdarshan tathā vrat) thī rahit manuṣhyane apātra
samajo. 48.
मेतद्विशेषणविशिष्टमदुष्टभावात्
thāy chhe (juo pāchhaḷanā shlok 204no visheṣhārtha). athavā ghaṇun kahevāthī shun? anya
prakāranā arthāt dūṣhit hr̥udayamān paṇ te dānanun phaḷ svabhāvathī anek prakāranun prāpta
thāy chhe. 49.
दानानि तानि कथितानि महाफलानि
दानानि निश्चितमवद्यकराणि यस्मात्
gāy, sonun, pr̥ithvī, rath ane strī ādinān dān mahān phaḷ āpanār nathī; kem
ke te nishchayathī pāp utpādak chhe. 50.
तत्तत्र संस्कृतिनिमित्तमिह प्ररूढम्
Page 121 of 378
PDF/HTML Page 147 of 404
single page version
जैनं च शासनमतः कृतमस्ति दातुः
sudhī rahe chhe. tethī te dātā dvārā jain shāsan ja karavāmān āvyun chhe. 51.
कार्पण्यपूर्णहृदयाय न रोचते ऽदः
तेजो रवेरिव सदा हतकौशिकाय
manuṣhya)ne kadī ruchato nathī. jem doṣho arthāt rātrinā sansarga rahit hovāne līdhe
samasta prāṇīone sukh āpanār sūryanun tej nindanīy ghuvaḍane ruchikar lāgatun
nathī. 52.
मासन्नभव्यपुरुषस्य न चेतरस्य
दिन्दीवरं हसति चन्द्रकरैर्न चाश्मा
ja rīte chandrakiraṇo dvārā shvet kamaḷ praphullit thāy chhe, parantu paththar praphullit thato
nathī. 53.
Page 122 of 378
PDF/HTML Page 148 of 404
single page version
पद्मद्वयस्मरणसंजनितप्रभावः
पञ्चाशतं ललितवर्णचयं चकार
munie lalit varṇonā samūhathī sanyukta ā be adhik dānapañchāshat arthāt bāvan
padyovāḷā dānaprakaraṇanī rachanā karī chhe. 54.
Page 123 of 378
PDF/HTML Page 149 of 404
single page version
paṇ moh rūpī shatruno ghāt karavā māṭe tīkṣhṇa talavāranun kām kare chhe te jin bhagavān
jayavant ho .1.
विद्रात्यम्बुजपत्रवद्दहनतो ऽभ्यासस्थिताद्यद्ध्रुवम्
भ्रातः कात्र शरीरके स्थितिमतिर्नाशेऽस्य को विस्मयः
kamaḷanā pāndaḍānī jem mlānatā pāme chhe tathā je astra, rog ane jaḷ ādi
dvārā akasmāt nāsh pāme chhe; he bhāī! te sharīranā viṣhayamān sthiratānī buddhi
kyāthī thaī shake? ane teno nāsh thaī jāy temān āshcharya ja shun chhe? arthāt
Page 124 of 378
PDF/HTML Page 150 of 404
single page version
joīe. 2.
विण्मूत्रादिभृतं क्षुधादिविलसद्दुःखाखुभिश्छिद्रितम्
चेदेतत्तदपि स्थिरं शुचितरं मूढो जनो मन्यते
taras ādinā duḥkhorūp undaraḍāo dvārā karavāmān āvelā chhidrothī sanyukta chhe, te
kleshayukta sharīrarūpī jhumpaḍī jyāre pote ja ghaḍapaṇarūpī agnithī gherāī jāy chhe tyāre
paṇ ā mūrkha prāṇī tene sthir ane atishay pavitra māne chhe. 3.
दुर्वाताहतवारिवाहस
तस्मादेतदुपप्लवाप्तिविषये शोकेन किं किं मुदा
vādaḷāo samān jot jotāmān ja vilīn thaī jāy chhe; tathā indriyaviṣhayajanya sukh
sadāy kāmonmatta strīnā kaṭākṣho samān chañchaḷ chhe. ā kāraṇe ā badhānā nāshamān
shokathī ane temanī prāptinā viṣhayamān harṣhathī shun prayojan chhe? kāī paṇ nahi.
abhiprāy e chhe ke jo sharīr, dhan-sampatti, strī ane putra ādi samasta chetan-achetan
padārtha svabhāvathī ja asthir chhe to vivekī manuṣhyoe temanā sanyogamān harṣha ane
viyogamān shok na karavo joīe. 4.
Page 125 of 378
PDF/HTML Page 151 of 404
single page version
संबन्धो यदि विग्रहेण यदयं संभूतिधात्र्येतयोः
येनास्य प्रभवः पुरः पुनरपि प्रायो न संभाव्यते
maraṇ)nī janmabhūmi chhe arthāt ā banneno sharīr sāthe avinābhāv chhe. māṭe ja
nirantar te ātmasvarūpano vichār karavo joīe jenā dvārā āgaḷ prāyaḥ (ghaṇun karīne)
sansāranā duḥkh āpanār ā sharīranī utpattinī pharīthī sambhāvanā ja na rahe. 5.
यच्छोकं कुरुते तदत्र नितरामुन्मत्तलीलायितम्
नश्यन्त्येव नरस्य मूढमनसो धर्मार्थकामादयः
chhe. kāraṇ ke te shok karavāthī kāī paṇ siddha thatun nathī parantu tenāthī kevaḷ e
thāy chhe ke te mūḍh buddhivāḷā manuṣhyanā dharma, artha ane kāmarūpī puruṣhārtha ādi ja
naṣhṭa thāy chhe. 6.
शरीरमेत्तन्ननु सर्वदेहिनाम्
करोति कः शोकमतः प्रबुद्धधीः
Page 126 of 378
PDF/HTML Page 152 of 404
single page version
pāmīne potānā koī bandhu vagerenun maraṇ thatān kyo buddhimān manuṣhya tene māṭe shok
kare? arthāt tene māṭe koī paṇ buddhimān shok karato nathī.
viṣhayamān shok karavo vivekahīnatānun dyotak chhe. 7.
utpanna thāy chhe teo mare paṇ chhe. to pachhī buddhimān manuṣhyone te utpanna thatān
harṣha ane maratān shok shā māṭe thavo joīe? na thavo joīe. 8.
यच्छोकः क्रियते तदत्र तमसि प्रारभ्यते नर्तनम्
निर्धूताखिलदुःखसंततिरहो धर्मः सदा सेव्यताम्
sansāramān badhī vastuo nāsh pāme chhe, em uttam buddhidvārā jāṇīne samasta
duḥkhonī paramparāno nāsh karanār dharmanun sadā ārādhan karo.
Page 127 of 378
PDF/HTML Page 153 of 404
single page version
sukh (mokṣha)ne prāpta karāve chhe tenun ja ārādhan karavun joīe. 9.
तज्जायेत तदैव तस्य भविनो ज्ञात्वा तदेतद्ध्रुवम्
सर्पे दूरमुपागते किमिति भोस्तद्घृष्टिराहन्यते
maraṇ thavā chhatān paṇ shok chhoḍo ane vinayapūrvak sukhadāyak dharmanun ārādhan karo.
ṭhīk chhe
सा माभूदथवा स्वकर्मवशतस्तस्मान्न ते ता
ये कुर्वन्ति शुचं मृते सति निजे पापाय दुःखाय च
na ye thāy topaṇ teo eṭalā mūrkha nathī. ame to te ja mūrkhone mūrkhomān shreṣhṭha
arthāt atishay mūrkha mānīe chhīe je koī iṣhṭa manuṣhyanun maraṇ thatān pāp ane
duḥkhanā nimittabhūt shokane dūr kare chhe.
eṭalā badhā jaḍ (mūrkha) gaṇavāmān āvatā nathī. parantu je manuṣhya koī iṣhṭa janano viyog thatān
shok kare chhe temane mūrkha ja nahi paṇ mūrkhashiromaṇi (atishay jaḍ) gaṇavāmān āve chhe. kāraṇ
e chhe ke mūrkha samajavāmān āvatā te prāṇīo to āvelun duḥkh dūr karavā māṭe ja kāī ne kāī
Page 128 of 378
PDF/HTML Page 154 of 404
single page version
utpanna karavāno prayatna kare chhe. enun paṇ kāraṇ e chhe ke te shokathī
निःशेषं जगदिन्द्रजालस
तत्किंचित्कुरु येन नित्यपरमानन्दास्पदं गच्छसि
sāmbhaḷyun nathī? ane shun pratyakṣha nathī dekhato? arthāt tame ene avashya jāṇo chho,
sāmbhaḷo chho ane pratyakṣhapaṇe dekho chho. to pachhī bhalā ahīn potānā koī sambandhī
manuṣhyanun maraṇ thatān shok kem karo chho? arthāt shok chhoḍīne evo kāīk prayatna
karo ke jethī shāshvat, uttam sukhanā sthānabhūt mokṣhane pāmī shako. 12.
प्राप्ते पुनस्त्रिभुवने ऽपि न रक्षकोऽस्ति
पूत्कृत्य रोदिति वने विजने स मूढः
mr̥utyu pāme tyāre shok kare chhe te mūrkha nirjan vanamān būmo pāḍīne rudan kare chhe.
abhiprāy e chhe ke jevī rīte janashūnya (manuṣhya vinānā) vanamān rudan karanāranā
rovāthī kāī paṇ prayojan siddha thatun nathī tevī rīte koī iṣhṭa jan mr̥utyu pāmatān,
tenā māṭe shok karavāvāḷāne paṇ kāī prayojan siddha thatun nathī, parantu tethī duḥkhadāyak
navīn karmono ja bandh thāy chhe. 13.
Page 129 of 378
PDF/HTML Page 155 of 404
single page version
पापेन तद्भवति जीव पुराकृतेन
पापस्य तौ न भवतः पुरतोऽपि येन
te pāpano ja nāsh karavāno prayatna kar ke jethī āgaḷ paṇ te banne (iṣhṭa viyog
ane aniṣhṭasanyog) na thaī shake. 14.
तल्लाभो ऽथ यशोऽथ सौख्यमथ वा धर्मो ऽथ वा स्याद्यदि
प्रायस्तत्र सुधीर्मुधा भवति कः शोकोग्ररक्षोवशः
shokano prārambh karavo barābar chhe. parantu jo anek prayatno dvārā paṇ te
chāremānthī ghaṇun karīne koī ek paṇ utpanna na thatun hoy to pachhī kyo
buddhimān manuṣhya vyartha te shokarūpī mahārākṣhasane ādhīn thāy? arthāt koī
nahīn. 15.
प्रातः प्रयान्ति सहसा सकलासु दिक्षु
लोकाः श्रयन्ति विदुषा खलु शोच्यते कः
Page 130 of 378
PDF/HTML Page 156 of 404
single page version
ja rīte manuṣhya paṇ koī ek kuḷamān sthit rahīne pachhī mr̥utyu pāmīne anya kuḷono
āshray kare chhe. tethī vidvān manuṣhya tene māṭe kāī paṇ shok karatā nathī. 16.
तस्मिन् दुर्गतिपल्लिपातिकुपथैर्भ्राम्यन्ति सर्वे ऽङ्गिनः
प्राप्यालोक्य च सत्पथं सुखपदं याति प्रबुद्धो ध्रुवम्
khoṭā mārge paribhramaṇ kare chhe. te (sansār
samīchīn mārga joīne nishchayathī sukhanā sthānabhūt mokṣhane prāpta karī le chhe.
dīvo prāpta thaī jāy chhe to te tenā sahāre yogya mārganī khoj karīne tenā dvārā iṣhṭa sthānamān
pahoñchī jāy chhe. barābar evī ja rīte ā sansārī prāṇī paṇ duḥkhothī bharelā ā agnānamay
sansāramān mithyādarshanādine vashībhūt thaīne narakādi durgatiomān pahoñche chhe ane tyān anek prakāranā
kaṣhṭo sahe chhe. tene jyāre nirmaḷ sadguruno upadesh maḷe chhe tyāre te temānthī prabuddha thaīne
mokṣhamārgano āshray kare chhe ane tenā dvārā muktipurīmān jaī pahoñche chhe. 17.
स्तत्रैव याति मरणं न पुरो न पश्चात्
शोकं परं प्रचुरदुःखभुजो भवन्ति
Page 131 of 378
PDF/HTML Page 157 of 404
single page version
mare chhe ane na pachhī, paṇ chhatān ya mūrkha manuṣhyo potānā koī sambandhīnun mr̥utyu
thatān atishay shok karīne bahu ja duḥkh bhogave chhe. 18.
जीवा यान्ति भवाद्भवान्तरमिहाश्रोन्तं तथा संसृतौ
प्रायः प्रारभते ऽधिगम्य मतिमानस्थैर्यमित्यङ्गिनाम्
paryāyamānthī bījī paryāyamān jāy chhe. tethī buddhimān manuṣhya uparyukta prakāre
prāṇīonī asthiratā jāṇīne ghaṇun karīne koī iṣhṭa sambandhīno janma thatān harṣha pāmatā
nathī ane tenun mr̥utyu thatān shok pāmatān nathī. 19.
मानुष्यं यदि दुष्कुले तदघतः प्राप्तं पुनर्नश्यति
द्राग्बाल्ये ऽपि ततो ऽपि नो वृष इति प्राप्ते प्रयत्नो वरः
paryāy ghaṇī mushkelīthī prāpta thāy chhe. jo kadāch te manuṣhyabhav prāpta paṇ karī
le chhe to paṇ nīch kuḷamān utpanna thavāthī teno te manuṣhyabhav pāpācharaṇapūrvak
ja naṣhṭa thaī jāy chhe. jo koī prakāre uttam kuḷamān ya utpanna thayo topaṇ tyān
te kān to garbhamān ja marī jāy chhe athavā janma letī vakhate marī jāy chhe athavā
bālyāvasthāmān paṇ shīdhra maraṇ pāmī jāy chhe. tethī paṇ dharmanī prāpti thaī
Page 132 of 378
PDF/HTML Page 158 of 404
single page version
viṣhayamān utkr̥uṣhṭa prayatna karavo joīe. 20.
प्रतिक्षणमिदं जगज्जलदकूटवन्नश्यति
प्रियेऽपि किमहो मुदा किमु शुचा प्रबुद्धात्मनः
ane naṣhṭa paṇ avashya thāy chhe. ā kāraṇe ahīn gnānī jīvane koī priyajanano janma
thatān harṣha ane tenun maraṇ thatān shok kem thavo joīe? arthāt na thavo joīe. 21.
सा वेला तु मृतेर्नृपक्ष्मचलनस्तोकापि देवैरपि
कः सर्वत्र दुरन्तदुःखजनकं शोकं विदध्यात् सुधीः
paṇ oḷaṅgī shakato nathī. ā kāraṇe koī paṇ iṣhṭa jananun mr̥utyu thatān kyo buddhimān
manuṣhya sukhadāyak kalyāṇamārga chhoḍīne sarvatra apār duḥkh utpanna karanār shok kare?
arthāt koī paṇ buddhimān shok karato nathī. 22.
जाते यच्च मुदं तदुन्नतधियो जल्पन्ति वातूलताम्
मृत्यूत्पत्तिपरम्परामयमिदं सर्वं जगत्सर्वदा
Page 133 of 378
PDF/HTML Page 159 of 404
single page version
unnat buddhinā dhārak gaṇadhar ādi pāgalapaṇun kahe chhe. kāraṇ ke mūrkhatāvash je khoṭī
pravr̥uttio karavāmān āvī hoy tenāthī thatā karmanā prakr̥uṣhṭa bandh ane tenā udayathī
sadā ā ākhuny vishva mr̥utyu ane utpattinī paramparāsvarūp chhe. 23.
संसारे बहुदुःखजालजटिले शोकीभवत्यापदि
कः कृत्वा भयदादमङ्गलकृते भावाद्भवेच्छङ्कितः
chhe. barābar chhe
kadī shaṅkit thāy? arthāt na thāy.
joīe. chhatān jo evī āpattio āvatān prāṇī shokādithī santapta thāy chhe to emān tenī
agnānatā ja kāraṇ chhe kem ke jyāre sansār svabhāvathī ja duḥkhamay chhe to āpattionun āvavun
javun to rahevānun ja. to pachhī emān rahetā thakā bhalā harṣha ane viṣhād karavāthī kyun prayojan siddha
thavānun? 24.
लभत उदयमस्तं पूर्णतां हीनतां च
स्तनुमिह तनुतस्तत्कात्र मुत्कश्च शोकः
Page 134 of 378
PDF/HTML Page 160 of 404
single page version
ane kaḷāonī hāni
rahe chhe tevī ja rīte sansārī prāṇīnun hr̥uday paṇ pāpathī kaluṣhit rahe chhe tathā jem
chandra ek rāshi (mīn-meṣh vagere)thī bījī rāshine prāpta thāy chhe tevī ja rīte sansārī
prāṇī paṇ ek sharīr chhoḍīne bījā sharīranun grahaṇ karyā kare chhe. āvī sthiti hotān
sampatti ane vipattinī prāptimān jīve harṣha ane viṣhād shā māṭe karavo joīe?
arthāt na karavā joīe . 25.
किमिति तदभिघाते खिद्यते बुद्धिमद्भिः
व्यभिचरति कदाचित्सर्वभावेषु नूनम्
chhe? arthāt temano nashvar svabhāv jāṇīne temaṇe khedakhinna na thavun joīe. jevī
rīte uṣhṇatā agnino vyabhichār karatī nathī arthāt te sadā agni hoy tyān hoy
chhe ane tenā abhāvamān kadī paṇ nathī hotī; barābar evī ja rīte sthiti (dhrauvya),
utpād ane vyay paṇ nishchayathī padārtho hoy tyān avashya hoy chhe ane temanā
abhāvamān kadī paṇ hotā nathī. 26.
जनयति तदसातं कर्म यच्चाग्रतो ऽपि
वट इव तनुबीजं त्यज्यतां स प्रयत्नात्