Padmanandi Panchvinshati-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Shlok: 28-55 (3. Anitya Panchashat),1 (4. Aekatvasaptati),2 (4. Aekatvasaptati),3 (4. Aekatvasaptati),4 (4. Aekatvasaptati),5 (4. Aekatvasaptati),6 (4. Aekatvasaptati),7 (4. Aekatvasaptati),8 (4. Aekatvasaptati),9 (4. Aekatvasaptati),10 (4. Aekatvasaptati),11 (4. Aekatvasaptati),12 (4. Aekatvasaptati),13 (4. Aekatvasaptati),14 (4. Aekatvasaptati),15 (4. Aekatvasaptati),16 (4. Aekatvasaptati),17 (4. Aekatvasaptati),18 (4. Aekatvasaptati),19 (4. Aekatvasaptati),20 (4. Aekatvasaptati); 4. Aekatvasaptati.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 9 of 21

 

Page 135 of 378
PDF/HTML Page 161 of 404
single page version

background image
anuvād : priyajananun mr̥utyu thatān je shok karavāmān āve chhe te tīvra
ashātāvedanīy karma utpanna kare chhe je āgaḷ (bhaviṣhyamān) paṇ vistār pāmīne
prāṇīne seṅkaḍo prakāre duḥkh āpe chhe. jem yogya bhūmimān vāvavāmān āvelun nānakaḍun
vaḍanun bīj paṇ seṅkaḍo shākhāo sanyukta vaḍavr̥ukṣha rūpe vistār pāme chhe tethī ja āvo
ahitakārī te shok prayatnapūrvak chhoḍī devo joīe. 27.
(आर्या)
आयुःक्षतिः प्रतिक्षणमेतन्मुखमन्तकस्य तत्र गताः ।
सर्वे जनाः किमेकः शोचयत्यन्यं मृतं मूढः ।।२८।।
anuvād : pratyek kṣhaṇe je āyuṣhyanī hāni thaī rahī chhe e yamarājanun mukh
chhe. temān (yamarājanā mukhamān) badhā ja prāṇī pahoñche chhe. arthāt badhā prāṇīonun
maraṇ anivārya chhe. chhatān ek prāṇī bījā prāṇīnun mr̥utyu thatān shok kem kare chhe?
arthāt jo badhā sansārī prāṇīonun maraṇ avashya thanār chhe to ek bījā maratān
shok karavo uchit nathī. 28.
(अनुष्टुभ्)
यो नात्र गोचरं मृत्योर्गतो याति न यास्यति ।
स हि शोकं मृते कुर्वन् शोभते नेतरः पुमान् ।।२९।।
anuvād : je manuṣhya ahīn mr̥utyunā viṣhayane na to bhūtakāḷamān prāpta thayo
hoy, na vartamānamān prāpta thato hoy ane na bhaviṣhyamān prāpta thavāno hoy; arthāt
jenun maraṇ traṇe kāḷe sambhav na hoy te jo koī priyajananun maraṇ thatān shok kare
to emān tenī shobhā chhe. parantu je manuṣhya samayānusār pote ja maraṇane prāpta thāy
chhe tenun bījā koī prāṇīnun maraṇ thatān shokākuḷ thavun ashobhanīy chhe. abhiprāy
e chhe ke jo badhā sansārī prāṇī samay anusār mr̥utyune prāpta thāy chhe to eke
bījānun mr̥utyu thatān shok karavo uchit nathī. 29.
(मालिनी)
प्रथममुदयमुच्चैर्दूरमारोहलक्ष्मी-
मनुभवति च पातं सोऽपि देवो दिनेशः ।

Page 136 of 378
PDF/HTML Page 162 of 404
single page version

background image
यदि किल दिनमध्ये तत्र केषां नराणां
वसति हृदि विषादः सत्स्ववस्थान्तरेषु ।।३०।।
anuvād : je sūryadev ek ja divasamān prātaḥkāḷe udayano anubhav kare chhe
ane tyār pachhī madhyāhnamān khūb ūñche chaḍhīne lakṣhmīno anubhav kare chhe te paṇ jyāre
sāyaṅkāḷamān nishchayathī asta pāme chhe tyāre janmamaraṇādi – svarūp bhinna-bhinna
avasthāo thatān kyā manuṣhyanā hr̥udayamān viṣhād rahe chhe? arthāt evī dashāmān koīe
paṇ viṣhād na karavo joīe. 30.
(वसंततिलका)
आकाश एव शशिसूर्यमरुत्खगाद्याः
भूपृष्ठ एव शकटप्रमुखाश्चरन्ति ।
मीनादयश्च जल एव यमस्तु याति
सर्वत्र कुत्र भविनां भवति प्रयत्नः ।।३१।।
anuvād : chandra, sūrya, vāyu ane pakṣhī ādi ākāshamān ja gaman kare chhe;
gāḍī ādinun āvāgaman pr̥ithvī upar ja thāy chhe tathā matsyādi jaḷamān ja sañchār
kare chhe. parantu yam(mr̥utyu) ākāsh, pr̥ithvī ane jaḷamān badhā sthaḷe pahoñche chhe. tethī
sansārī prāṇīono prayatna kyān thaī shake? arthāt kāḷ jo badhā sansārī prāṇīono
koḷiyo karī jato hoy to tenāthī bachavā māṭe karavāmān āvato koī paṇ prāṇīno
prayatna saphaḷ thaī shakato nathī. 31.
(शार्दूलविक्रीडित)
किं देवः किमु देवता किमगदो विद्यास्ति किं किं मणिः
किं मन्त्रं किमुताश्रयः किमु सुहृत् किं वा स गन्धो ऽस्ति सः ।
अन्ये वा किमु भूपतिप्रभृतयः सन्त्यत्र लोकत्रये
यैः सर्वैरपि देहिनः स्वसमये कर्मोदितं वार्यते ।।३२।।
anuvād : ahīn traṇe lokamān shun dev, shun devī, shun auṣhadhi, shun vidyā, shun
maṇi, shun mantra, shun āshray, shun mitra, shun te sugandh athavā shun anya rājā ādi
paṇ evā shaktishāḷī chhe je badhāy potānā uday pāmelā karmane rokī shake? arthāt

Page 137 of 378
PDF/HTML Page 163 of 404
single page version

background image
udayamān āvelā karmanun nivāraṇ karavā māṭe uparyukta devādimānthī koī paṇ samartha
nathī. 32.
(शार्दूलविक्रीडित)
गीर्वाणा अणिमादिस्वस्थमनसः शक्ताः किमत्रोच्यते
ध्वस्तास्ते ऽपि परम्परेण स परस्तेभ्यः कियान् राक्षसः ।
रामाख्येन च मानुषेण निहतः प्रोल्लङ्घ्य सो ऽप्यम्बुधिं
रामो ऽप्यन्तकगोचरः समभवत् को ऽन्यो बलीयान् विधेः ।।३३।।
anuvād : ahīn adhik shun kahevun? aṇimā-mahimā ādi r̥̄iddhiothī svastha
manavāḷā je shaktishāḷī indrādi dev hatā te paṇ kevaḷ ek shatru dvārā nāsh pāmyā
chhe. te shatru paṇ rāvaṇ rākṣhas hato je te indrādinī apekṣhāe kāī paṇ nahoto.
vaḷī te rāvaṇ rākṣhas paṇ rām nāmanā manuṣhya dvārā samudra oḷaṅgīne māryo gayo.
ante te rām paṇ yamarājano viṣhay banī gayā arthāt tene paṇ mr̥utyue na chhoḍyā.
barābar chhe – daivathī adhik baḷavān bījun koṇ chhe? arthāt koī paṇ nathī. 33.
(शार्दूलविक्रीडित)
सर्वत्रोद्गतशोकदावदहनव्याप्तं जगत्काननं
मुग्धास्तत्र वधूमृगीगतधियस्तिष्ठन्ति लोकैणकाः ।
कालव्याध इमान् निहन्ति पुरतः प्राप्तान् सदा निर्दयः
तस्माज्जीवति नो शिशुर्न च युवा वृद्धोऽपि नो कश्चन ।।३४।।
anuvād : ā sansārarūpī van sarvatra utpanna thayel shokarūpī dāvānaḷ
(jaṅgalanī agni)thī vyāpta chhe. temān mūḍh manuṣhyarūpī haraṇ strīrūpī haraṇīmān
āsakta thaīne rahe chhe. nirday kāḷ (mr̥utyu) rūpī vyādh (shikārī) sāme āvel
ā manuṣhyorūpī haraṇono sadāy nāsh karyā kare chhe. tenāthī na koī bāḷak bache
chhe, na koī yuvak bache chhe ane na koī vr̥uddha paṇ jīvato rahe chhe. 34.
(वसंततिलका)
संपच्चारुलतः प्रियापरिलसद्वल्लीभिरालिङ्गितः
पुत्रादिप्रियपल्लवो रतिसुखप्रायैः फलैराश्रितः ।

Page 138 of 378
PDF/HTML Page 164 of 404
single page version

background image
जातः संसृतिकानने जनतरुः कालोग्रदावानल –
व्याप्तश्चेन्न भवेत्तदा बत बुधैरन्यत्किमालोक्यते ।।३५।।
anuvād : sansārarūpī vanamān utpanna thayel je manuṣhyarūpī vr̥ukṣha
sampattirūpī sundar lattā sahit strīrūpī shobhāyamān velothī vīṇṭāḷāyel putra-
pautrādirūpī manohar parṇothī ramaṇīy tathā viṣhayabhogajanit sukh jevā phaḷothī
paripūrṇa hoy chhe; te jo mr̥utyurūpī tīvra dāvānaḷathī vyāpta na hot to vidvāno
bījun shun dekhe? arthāt te manuṣhyarūpī vr̥ukṣha te kāḷarūpī dāvānaḷathī naṣhṭa thāy
ja chhe. ā jovā chhatān paṇ vidvāno ātmahitamān pravr̥utta thatā nathī e khedanī
vāt chhe. 35.
(शिखरिणी)
वाञ्छन्त्येव सुखं तदत्र विधिना दत्तं परं प्राप्यते
नूनं मृत्युमुपाश्रयन्ति मनुजास्तत्राप्यतो बिभ्यति ।
इत्थं कामभयप्रसक्त हृदया मोहान्मुधैव ध्रुवं
दुःखोर्मिप्रचुरे पतन्ति कुधियः संसारघोरार्णवे ।।३६।।
anuvād : sansāramān manuṣhya sukhanī ichchhā kare ja chhe, parantu te temane phakta
karma dvārā apāyel prāpta thāy chhe. te manuṣhya nishchayathī mr̥utyu to pāme chhe parantu tenāthī
ḍare chhe. ā rīte te durbuddhi manuṣhyo hr̥udayamān ichchhā (sukhanī abhilāṣhā) ane bhay
(mr̥utyuno bhay) dhāraṇ karatān thakān agnānathī anek duḥkhorūpī laherovāḷā sansārarūpī
bhayānak samudramān nakāmā ja paḍe chhe. 36.
(मालिनी)
स्वसुखपयसि दीव्यन्मृत्युकैवर्तहस्त-
प्रसृतधनजरोरुप्राल्लसज्जालमध्ये ।
निकटमपि न पश्यत्यापदां चक्रमुग्रं
भवसरसि वराको लोकमीनौघ एषः ।।३७।।
anuvād : ā bichāro manuṣhyorūpī māchhalīonā samūh sansārarūpī
sarovaramān potānā sukharūp jaḷamān krīḍā karato thako mr̥utyurūpī māchhīmāranā hāthe

Page 139 of 378
PDF/HTML Page 165 of 404
single page version

background image
phelāvavāmān āvel vr̥uddhatvarūpī vistr̥ut jāḷanī vachche phasāīne nikaṭavartī tīvra
āpattionā samūhane paṇ dekhato nathī.
visheṣhārtha : jevī rīte māchhalīo sarovaramān pāṇīmān krīḍā karatī thakī temān
eṭalī āsakta thaī jāy chhe ke temane māchhīmār dvārā potāne pakaḍavā māṭe phelāvavāmān
āvelī jāḷanun paṇ dhyān rahetun nathī tethī temane temān phasāīne maraṇanun kaṣhṭa sahan karavun
paḍe chhe. barābar evī ja rīte bichārā ā prāṇīo paṇ sansāramān shātāvedanīyajanit alpa
sukhamān eṭalā adhik magna thaī jāy chhe ke tene mr̥utyu prāpta karāvanār vr̥uddhatvanī prāpti
thaī javā chhatān paṇ tenun bhān nathī rahetun ane tethī ante te kāḷano koḷiyo banīne asahya
duḥkh sahe chhe. 37.
(शार्दूलविक्रीडित)
शूण्वन्नन्तकगोचरं गतवतः पश्यन्बहून् गच्छतो
मोहादेव जनस्तथापि मनुते स्थैर्यं परं ह्यात्मनः ।
संप्राप्ते ऽपि च वार्धके स्पृहयति प्रायो न धर्माय यत्
तद्वध्नात्यधिकाधिकं स्वमसकृत्पुत्रादिभिर्बन्धनैः ।।३८।।
anuvād : manuṣhya maraṇ pāmelā jīvonā viṣhayamān sāmbhaḷe chhe tathā
vartamānamān te maraṇ pāmanār ghaṇā jīvone svayam dekhe paṇ chhe; to paṇ te kevaḷ
mohanā kāraṇe potāne atishay sthir māne chhe. tethī vr̥uddhatvane prāpta thavā chhatān paṇ
te ghaṇun karīne dharmanī abhilāṣhā karato nathī ane tethī ja potāne nirantar putrādirūp
bandhanothī atyantapaṇe bāndhe chhe. 38.
(शार्दूलविक्रीडित)
दुश्चेष्टाकृतकर्मशिल्पिरचितं दुःसन्धि दुर्बन्धनं
सापायस्थिति दोषधातुमलवत्सर्वत्र यन्नश्वरम् ।
आधिव्याधिजरामृतिप्रभृतयो यच्चात्र चित्रं न तत्
तच्चित्रं स्थिरता बुधैरपि वपुष्यत्रापि यन्मृग्यते ।।३९।।
anuvād : je sharīr duṣhṭa ācharaṇathī upārjit karmarūpī kārīgar dvārā
rachavāmān āvyun chhe, jenā sāndhā ane bandhano nindya chhe, jenī sthiti vināsh

Page 140 of 378
PDF/HTML Page 166 of 404
single page version

background image
sahit chhe arthāt je vinashvar chhe; je rogādi doṣho, sāt dhātuo ane maḷathī
paripūrṇa chhe; ane je naṣhṭa thavānun chhe, tenī sāthe jo ādhi (mānasik chintā),
rog, vr̥uddhāvasthā ane maraṇ ādi rahetā hoy to emān koī āshcharya nathī.
parantu āshcharya to kevaḷ emān chhe ke vidvān manuṣhya paṇ te sharīramān sthiratā
shodhe chhe. 39.
(शार्दूलविक्रीडित)
लब्धा श्रीरिह वाञ्छिता वसुमती भुक्ता समुद्रावधिः
प्राप्तास्ते विषया मनोहरतराः स्वर्गे ऽपि ये दुर्लभाः ।
पश्चाच्चेन्मृतिरागमिष्यति ततस्तत्सर्वमेतद्विषा-
श्लिष्टं भोज्यमिवातिरम्यमपि धिग्मुक्ति : परं मृग्यताम् ।।४०।।
anuvād : he ātmā! ten ichchhit lakṣhmī prāpta karī līdhī chhe, samudra
paryant pr̥ithvī paṇ bhogavī līdhī chhe ane je viṣhayo svargamān paṇ durlabh chhe
te atishay manohar viṣhayo paṇ prāpta karī līdhā chhe. chhatān paṇ jo pāchhaḷ
mr̥utyu āvavānun hoy to ā badhun viṣhayukta āhār samān atyant ramaṇīy hovā
chhatān paṇ dhikkāravā yogya chhe. tethī tun ek mātra muktinī khoj kar. 40.
(शार्दूलविक्रीडित)
युद्धे तावदलं रथेभतुरगा वाराश्च द्रप्ता भृशं
मन्त्रः शौर्यमसिश्च तावदतुलाः कार्यस्य संसाधकाः ।
राज्ञो ऽपि क्षुधितोऽपि निर्दयमना यावज्जिघत्सुर्यमः
क्रुद्धो धावति नैव सन्मुखमितो यत्नो विधेयो बुधैः ।।४१।।
anuvād : yuddhamān rājānā rath, hāthī, ghoḍā, abhimānī subhaṭo, mantra, shaurya
ane taravār; ā badhī anupam sāmagrī duṣhṭa, bhūkhyo yamarāj (mr̥utyu) krodhit thaīne
māravānī ichchhāthī sāme doḍato nathī tyān sudhī ja kārya siddha karī shake chhe. tethī
vidvān puruṣhoe te yamathī potānī rakṣhā karavā māṭe arthāt mokṣha prāpti māṭe ja
prayatna karavo joīe. 41.

Page 141 of 378
PDF/HTML Page 167 of 404
single page version

background image
(शार्दूलविक्रीडित)
राजापि क्षणमात्रतो विविधवशाद्रङ्कायते निश्चितं
सर्वव्याधिविवर्जितो ऽपि तरुणो ऽप्याशु क्षयं गच्छति ।
अन्यैः किं किल सारतामुगपते श्रीजीविते द्वे तयोः
संसारे स्थितिरीद्रशीति विदुषा क्वान्यत्र कार्यो मदः ।।४२।।
anuvād : bhāgyavashe rājā ya kṣhaṇavāramān nishchaye raṅk samān thaī jāy chhe
tathā samasta rog rahit yuvān puruṣh paṇ tarat ja maraṇ pāme chhe. ā rīte anya
padārthonā viṣhayamān to shun kahevun? paṇ je lakṣhmī ane jīvan banne ya sansāramān shreṣhṭha
gaṇavāmān āve chhe temanī paṇ jo āvī (uparyukta) sthiti chhe to vidvān manuṣhye
bījā konā viṣhayamān abhimān karavun joīe? arthāt abhimān karavā yogya koī
padārtha ahīn sthāyī nathī. 42.
(शार्दूलविक्रीडित)
हन्ति व्योम स मुष्टिनाथ सरितं शुष्कां तरत्याकुलः
तृष्णार्तो ऽथ मरीचिकाः पिबति च प्रायः प्रमत्तो भवन् ।
प्रोत्तुङ्गाचलचूलिकागतमरुत्प्रेङ्खत्प्रदीपोपमैः
यः सम्पत्सुतकामिनीप्रभृतिभिः कुर्यान्मदं मानवः ।।४३।।
anuvād : sampatti, putra ane strī ādi padārtho ūñchā parvatanā shikhar par
sthit ane vāyuthī chalāyamān dīpak samān shīghra ja nāsh pāmanārā chhe. chhatān paṇ
je manuṣhya temanā viṣhayamān sthiratānun abhimān kare chhe te jāṇe muṭhṭhīthī ākāshano
nāsh kare chhe athavā vyākuḷ thaīne sūkī (jaḷ rahit) nadī tare chhe athavā tarasathī
pīḍāīne pramādayukta thayo thako retīne pīve chhe.
viṣheṣhārtha : jem muṭhṭhīthī ākāshane prahār karavo, jaḷarahit nadīmān taravun ane tarasathī
pīḍāīne retīnun pān karavun; ā badhā kārya asambhav hovāthī manuṣhyanā agnānanā dyotak chhe tevī
ja rīte je sampatti, putra ane strī ādi padārtho dekhatā dekhatā ja naṣhṭa thanārā chhe temanā viṣhayamān
abhimān karavun e paṇ manuṣhyanun agnān pragaṭ kare chhe. kāraṇ ke jo ukta padārtho chirasthāyī
hot to temanā viṣhayamān abhimān karavun uchit kahī shakātun hatun, paṇ tem to chhe nahi. 43.

Page 142 of 378
PDF/HTML Page 168 of 404
single page version

background image
(शार्दूलविक्रीडित)
लक्ष्मी व्याधमृगीमतीव चपलामाश्रित्य भूपा मृगाः
पुत्रादीनपरान् मृगानतिरुषा निघ्नन्ति सेर्ष्यं किल ।
सज्जीभूतघनापदुन्नतधनुःसंलग्रसंहृच्छरं
नो पश्यन्ति समीपमागतमपि क्रुद्धं यमं लुब्धकम् ।।४४।।
anuvād : rājā rūpī mr̥ug atyant chañchaḷ evī lakṣhmī rūpī shikārīnī
haraṇīno āshray laīne irṣhyāyukta thato thako atishay krodhathī putrādi rūpī bījā
mr̥ugono ghāt kare chhe. teo te yamarūpī shikārīe ghaṇī āpattio rūpī dhanuṣhyane
susajja karīne tenī upar sanhār karanār bāṇ rākhī mūkyun chhe tathā je potānī samīpe
āvī gayo chhe evā te krodhe bharāyelā yamarūpī shikārīne paṇ dekhatā nathī.
visheṣhārtha : jevī rīte haraṇ shikārī dvārā pakaḍavāmān āvelī (maraṇonmukh)
haraṇīnā nimitte irṣhyā yukta thaīne bījā haraṇono to ghāt kare chhe parantu teo te shikārī
taraph jotā nathī ke je temano vadh karavā māṭe dhanuṣhya-bāṇathī susajja thaīne samīpamān āvī
pahochyo chhe. barābar evī ja rīte rājāo chañchaḷ rājyalakṣhmīnā nimitte kruddha banīne
bījāonī to shun vāt paṇ putrādino paṇ ghāt kare chhe, parantu teo te yamarāj (mr̥utyu)
ne jotā nathī ke je anek āpattiomān nākhīne temane grahaṇ karavā māṭe samīpamān āvī
gayo chhe. tātparya e chhe ke je dhan – sampatti thoḍo ja samay rahīne niyamathī naṣhṭa thaī javānī
chhe tenā nimitte manuṣhyoe bījā prāṇīone kaṣhṭa na pahoñchāḍavun joīe. paṇ potānī jātane
ya nashvar samajīne kalyāṇanā mārgamān lāgī javun joīe. 44.
(शार्दूलविक्रीडित)
मृत्योर्गोचरमागते निजजने मोहेन यः शोककृत्
नो गन्धोऽपि गुणस्य तस्य बहवो दोषाः पुनर्निश्चितम् ।
दुःखं वर्धत एव नश्यति चतुर्वर्गो मतेर्विभ्रमः
पापं रुक् च मृतिश्च दुर्गतिरथ स्याद्दीर्घसंसारिता ।।४५।।
anuvād : potānā koī sambandhī puruṣhanun mr̥utyu thatān je agnān vashe shok
kare chhe tenī pāse guṇanī gandh (leshamātra) paṇ nathī, parantu doṣh tenī pāse ghaṇā
chhe; e nakkī chhe. ā shokathī tenun duḥkh adhik vadhe chhe; dharma, artha, kām ane

Page 143 of 378
PDF/HTML Page 169 of 404
single page version

background image
mokṣharūp chāre puruṣhārtha naṣhṭa thāy chhe, buddhimān viparītatā āve chhe tathā pāp
(ashātāvedanīy) karmano bandh paṇ thāy chhe. rog utpanna thāy chhe ane ante maraṇ
pāmīne te narakādi durgati pāme chhe. ā rīte tenun sansār paribhramaṇ lāmbu thaī
jāy chhe. 45.
(आर्या)
आपन्मयसंसारे क्रियते विदुषा किमापदि विषादः ।
कस्त्रस्यति लङ्घनतः प्रविधाय चतुष्पथे सदनम् ।।४६।।
anuvād : ā āpatti svarūp sansāramān koī visheṣh āpatti prāpta
thatān vidvān manuṣhya shun khed kare chhe? arthāt nathī karato. barābar chhe – chokamān
(jyān chāre taraph rastā jāy chhe) makān banāvīne kyo manuṣhya oḷaṅgī javānā
bhayathī duḥkhī thashe? arthāt koī nahi thāy.
visheṣhārtha : jevī rīte chokamān sthit rahīne jo koī manuṣhya gāḍī ādi
dvārā kacharāī javānī āshaṅkā kare to e tenun agnān ja kahevāy chhe. barābar
e ja rīte jyān sansāranun svarūp ja āpattimay chhe tyān bhalā evā sansāramān
rahīne koī āpatti āvatān khedakhinna thavun, e paṇ atishay agnānapaṇānun ja
dyotak chhe. 46.
(वसंततिलका)
वातूल एष किमु किं ग्रहसंगृहीतो
भ्रान्तोऽथ वा किमु जनः किमथ प्रमत्तः ।
जानाति पश्यति शृणोति च जीवितादि
विद्युच्चलं तदपि नो कुरुते स्वकार्यम् ।।४७।।
anuvād : ā manuṣhya shun vāno rogī chhe, shun bhūt-pishāch ādithī grahāyo
chhe, shun bhrānti pāmyo chhe athavā shun pāgal chhe? kāraṇ ke te ‘jīvan ādi vījaḷī
samān chañchaḷ chhe’ ā vāt jāṇe chhe, dekhe chhe ane sāmbhaḷe paṇ chhe; to paṇ potānun
kārya (ātmahit) karato nathī. 47.

Page 144 of 378
PDF/HTML Page 170 of 404
single page version

background image
(शार्दूलविक्रीडित)
दत्तं नौषधमस्य नैव कथितः कस्याप्ययं मन्त्रिणो
नो कुर्याच्छुचमेवमुन्नतमतिर्लोकान्तरस्थे निजे ।
यत्ना यान्ति यतो ऽङ्गिनः शिथिलतां सर्वे मृतेः संनिधौ
बन्धाश्चर्मविनिर्मिताः परिलसद्वर्षाम्बुसिक्ता इव ।।४८।।
anuvād : koī priy jan maraṇ pāmatān vivekī manuṣhya ‘āne davā āpavāmān
na āvī athavā ānā viṣhayamān koī mantra jāṇanārane na kahevāmān āvyun’ e prakāre
shok karatā nathī. kāraṇ ke mr̥utyu pāse āvatān prāṇīonā badhā prayatno evī rīte
shithil thaī jāy chhe jem chāmaḍānā banāvelā bandhan varasādanā pāṇīmān bhīñjāīne
shithil thaī jāy chhe. arthāt mr̥utyuthī bachavā māṭe karavāmān āvato prayatna kadī
koīno saphaḷ thato nathī. 48.
(शिखरिणी)
स्वकर्मव्याघ्रेण स्फु रितनिजकालादिमहसा
समाघ्रातः साक्षाच्छरणरहिते संसृतिवने ।
प्रिया मे पुत्रा मे द्रविणमपि मे मे गृहमिदं
वदन्नेवं मे मे पशुरिव जनो याति मरणम् ।।४९।।
anuvād : je sansārarūpī van rakṣhako rahit chhe temān potānā udayakāḷ
ādirūp parākramathī sanyukta evā karmarūpī vāgh dvārā grahāyel ā manuṣhyarūpī pashu
‘ā priyā mārī chhe, ā putra mārā chhe. ā dravya mārun chhe, ane ā ghar paṇ mārun
chhe.’ ām ‘mārun mārun kaheto maraṇ pāmī jāy chhe.
visheṣhārtha : jevī rīte vanamān gandh pāmīne chittā dvārā pakaḍāyel bakarā vagere pashunun
rakṣhaṇ karanār tyān koī nathī — te ‘men men’ shabda karatā thakā tyān ja maraṇ pāme chhe – tevī ja rīte
ā sansāramān karmane ādhīn thayel prāṇīnun paṇ mr̥utyuthī rakṣhaṇ karanār koī nathī. chhatān paṇ mohane
vashībhūt thaīne ā manuṣhya te mr̥utyu taraph dhyān na detān je strī – putrādi bāhya padārtha kadī potānā
thaī shakatā nathī temanāmān mamatva buddhi rākhīne ‘mārā mārā’ (ā mārī strī chhe, ā putra mārā
chhe ādi) karato thako nakāmo saṅklesh pāme chhe. 49.

Page 145 of 378
PDF/HTML Page 171 of 404
single page version

background image
(वसन्ततिलका)
दिनानि खण्डानि गुरूणि मृत्युना
विहन्यमानस्य निजायुषो भृशम् ।
पतन्ति पश्यन्नपि नित्यमग्रतः स्थिर-
त्वमात्यन्यभिमन्यते जडः ।।५०।।
anuvād : ā agnānī prāṇī mr̥utyu dvārā khaṇḍit karātā potānā āyuṣhyanā
divaso rūpī dīrgha ṭūkaḍāone sadā potānī sāme paḍatā jovā chhatān paṇ potāne sthir
māne chhe. 50.
(शार्दूलविक्रीडित)
कालेन प्रलयं व्रजन्ति नियतं ते ऽपीन्द्रचन्द्रादयः
का वार्तान्यजनस्य कीटसद्रशो ऽशक्तेरदीर्घायुषः ।
तस्मान्मृत्युमुपागते प्रियतमे मोहं मुधा मा कथाः
कालः क्रीडति नात्र येन सहसा तत्किंचिदन्विष्यताम् ।।५१।।
anuvād : jo te indra ane chandra ādi paṇ samay pāmīne nishchayathī maraṇ
pāme chhe to bhalā kīḍā jevā nirbaḷ ane alpa āyuvāḷā anya manuṣhyonī to
vāt ja shī? arthāt te to niḥsandeh maraṇ pāmashe ja tethī he bhavya jīv! koī
atyant priy manuṣhya maraṇ pāmatān vyartha moh na kar. parantu koī evo upāy shodh
ke jethī te kāḷ (mr̥utyu) sahasā ahīn krīḍā na karī shake. 51.
(शार्दूलविक्रीडित)
संयोगो यदि विप्रयोगविधिना चेज्जन्म तन्मृत्युना
सम्पच्चेद्विपदा सुखं यदि तदा दुःखेन भाव्यं ध्रुवम् ।
संसारेऽत्र मुहुर्मुहुर्बहुविधावस्थान्तरप्रोल्लसद्-
वेषान्यत्वनटीकृताङ्गिनि सतः शोको न हर्षः क्वचित् ।।५२।।
anuvād : jyān prāṇī vāramvār anek prakāranī avasthāorūp veshonī
bhinnatāthī naṭ samān ācharaṇ kare chhe evā te sansāramān jo iṣhṭano sanyog

Page 146 of 378
PDF/HTML Page 172 of 404
single page version

background image
thāy chhe to viyog paṇ teno avashya thavo joīe, jo janma chhe to mr̥utyu
paṇ avashya hovun joīe, jo sampatti chhe to vipatti paṇ avashya hovī joīe,
tathā jo sukh chhe to duḥkh paṇ avashya hovun joīe. tethī sajjan manuṣhye
iṣhṭasanyogādi thatān to harṣha ane iṣhṭaviyogādi thatān shok paṇ na karavo joīe.
visheṣhārtha : jem naṭ (nāṭakanun pātra) āvashyakatā pramāṇe rājā ane raṅk ādi
anek prakāranā veshonun grahaṇ kare chhe; parantu te sanyog ane viyog, janma ane maraṇ,
sampatti ane vipatti tathā sukh ane duḥkh ādimān antaḥkaraṇapūrvak harṣha ane viṣhād pāmato
nathī. kāraṇ ke te potānī yathārtha avasthā ane grahaṇ karelā te kr̥utrim veshomān taphāvat
samaje chhe. tevī ja rīte vivekī manuṣhya paṇ uparyukta sanyog – viyog ane nar-nārakādi
avasthāomān kadī harṣha ane viṣhād pāmato nathī. kāraṇ ke te samaje chhe ke sansāranun svarūp
ja janma – maraṇ chhe. emān pūrvāepārjit karma anusār prāṇīone kadī iṣhṭano sanyog ane kadī
teno viyog paṇ avashya thāy chhe. sampatti ane vipatti kadī koīnā niyat nathī. jo manuṣhya
koī vār sampattishāḷī thāy chhe to koī vār te ashubh karmanā udayathī vipattigrasta paṇ
jovāmān āve chhe. tethī temān harṣha ane viṣhād pāmavo buddhimattā nathī. 52.
(शार्दूलविक्रीडित)
लोकाश्चेतसि चिन्तयन्त्यनुदिनं कल्याणमेवात्मनः
कुर्यात्सा भवितव्यतागतवती तत्तत्र यद्रोचते ।
मोहोल्लासवशादतिप्रसरतो हित्वा विकल्पान् बहून्
रागद्वेषविषोज्झितैरिति सदा सद्भिः सुखं स्थीयताम् ।।५३।।
anuvād : manuṣhya manamān pratidin potānā kalyāṇano ja vichār kare chhe,
parantu āvelī bhavitavyatā (daiv) te ja kare chhe ke je tene ruche chhe. tethī sajjan puruṣh
rāg-dveṣharūpī viṣh rahit thaīne mohanā prabhāvathī atishay vistār pāmatā anek
vikalpono tyāg karīne sadā sukhapūrvak sthiti karo. 53.
(वसंततिलका)
लोका गृहप्रियतमासुतजीवितादि
वाताहतध्वजपटाग्रचलं समस्तम् ।

Page 147 of 378
PDF/HTML Page 173 of 404
single page version

background image
व्यामोहमत्र परिहृत्य धनादिमित्रे
धर्मे मतिं कुरुत किं बहुभिर्वचोभिः ।।५४।।
anuvād : he bhavya jano! adhik kahevāthī shun lābh? je gr̥uh, strī,
putra ane jīvanādi sarva pavanathī pratāḍit dhajānā vastranā chheḍā samān chañchaḷ chhe
temanā viṣhayamān tathā dhan ane mitra ādinā viṣhayamān moh chhoḍīne dharmamān
buddhi joḍo. 54.
(वसंततिलका)
पुत्रादिशोकशिखिशान्तिकरी यतीन्द्र-
श्रीपद्मनन्दिवदनाम्बुधरप्रसूतिः ।
सद्बोधसस्यजननी जयतादनित्य-
पञ्चाशदुन्नतधियाममृतैक वृष्टिः ।।५५।।
इति अनित्यपञ्चाशत् ।।३।।
anuvād : shrī padmanandi munīndranā mukharūpī meghathī utpanna thayel je
anityapañchāshat (pachās shlokamay anityatānun prakaraṇ) rūp advitīy amūtanī varṣhā
vidvānone māṭe putrādinā shokarūpī agnine shānta karīne samyaggnānarūp dhānya utpanna
kare chhe te jayavant ho. 55.
ā rīte anityapañchāshat samāpta thayun. 3.

Page 148 of 378
PDF/HTML Page 174 of 404
single page version

background image
4. ekatvasaptati
[४. एकत्वसप्तति ]
(अनुष्टुभ् )
चिदानन्दैकसद्भावं परमात्मानभव्ययम् ।
प्रणमामि सदा शान्तं शान्तये सर्वकर्मणाम् ।।१।।
anuvād : je paramātmāmān chetanasvarūp anupam ānandano sadbhāv chhe tathā
je avinashvar ane shānta chhe temane hun (padmanandīmuni) potānā samasta karmo shānta
karavā māṭe sadā namaskār karūn chhun. 1.
(अनुष्टुभ् )
खादिपञ्चकनिर्मुक्तं कर्माष्टकविवर्जितम् ।
चिदात्मकं परं ज्योतिर्वन्दे देवेन्द्रपूजितम् ।।२।।
anuvād : je ākāshādi pāñch (ākāsh, vāyu, agni, jaḷ ane pr̥ithvī)
dravyothī arthāt sharīrathī tathā gnānāvaraṇādi āṭh karmothī paṇ rahit thayel chhe ane
devonā indrothī pūjya chhe evī te chaitanyasvarūp utkr̥uṣhṭa jyotine hun namaskār karun
chhun. 2.
(अनुष्टुभ् )
यदव्यक्त मबोधानां व्यक्तं सद्वोधचक्षुषाम् ।
सारं यत्सर्ववस्तूनां नमस्तस्मै चिदात्मने ।।३।।
anuvād : je chetan ātmā agnānī prāṇīone aspaṣhṭa tathā samyaggnānīone

Page 149 of 378
PDF/HTML Page 175 of 404
single page version

background image
spaṣhṭa chhe ane samasta vastuomān shreṣhṭha chhe te chetan ātmāne namaskār ho. 3.
(अनुष्टुभ् )
चित्तत्वं तत्प्रतिप्राणिदेह एव व्यवस्थितम् ।
तमश्छन्ना न जानन्ति भ्रमन्ति च बहिर्बहिः ।।४।।
anuvād : te chaitanya tattva pratyek prāṇīnā sharīramān ja sthit chhe. parantu
agnānarūp andhakārathī vyāpta jīv tene jāṇatā nathī, tethī teo bahārane bahār
ghūme chhe arthāt viṣhayabhogajanit sukhane ja vāstavik sukh mānīne tene prāpta
karavā māṭe ja prayatnashīl rahe chhe. 4.
(अनुष्टुभ् )
भ्रमन्तो ऽपि सदा शास्त्रजाले महति केचन ।
न विदन्ति परं तत्त्वं दारुणीव हुताशनम् ।।५।।
anuvād : keṭalāy manuṣhyo sadā mahān shāstrasamūhamān paribhramaṇ karatā
hovā chhatān paṇ, arthāt anek shāstronun parishīlan karatā hovā chhatān te utkr̥uṣhṭa
ātmatattvane lākaḍāmān shaktirūpe vidyamān agni samān jāṇatā nathī. 5.
(अनुष्टुभ् )
केचित्केनापि कारुण्यात्कथ्यमानमपि स्फु टम् ।
न मन्यन्ते न शृण्वन्ति महामोहमलीमसाः ।।६।।
anuvād : jo koī dayāthī prerāīne te utkr̥uṣhṭa tattvanun spaṣhṭapaṇe kathan kare
chhe to paṇ keṭalāy prāṇīo mahāmohathī malin thaīne tene mānatā ya nathī ane
sāmbhaḷatā ya nathī. 6.
(अनुष्टुभ् )
भूरिधर्मात्मकं तत्त्वं दुःश्रुतेर्मन्दबुद्धयः ।
जात्यन्धहस्तिरूपेण ज्ञात्वा नश्यन्ति केचन ।।७।।
anuvād : jem janmāndh manuṣhya hāthīnun yathārtha svarūp grahaṇ karī shakato

Page 150 of 378
PDF/HTML Page 176 of 404
single page version

background image
nathī, parantu tenā koī ek ja aṅgane pakaḍīne tene ja hāthī mānī le chhe barābar
evī ja rīte keṭalāy mandabuddhi manuṣhyo ekāntavādīo dvārā prakāshit khoṭā shāstronā
abhyāsathī padārthane sarvathā ekarūp ja mānīne tenā anek dharmātmak (anekāntātmak)
svarūpane jāṇatā nathī ane tethī te vināsh pāme chhe.
visheṣhārtha : jevī rīte ek ja puruṣhamān pitr̥utva, putratva, phuvāpaṇun, māmāpaṇun vagere anek
dharma bhinna bhinna apekṣhāe rahe chhe tathā apekṣhākr̥ut hovāthī temanāmān paraspar koī prakārano virodh
paṇ āvato nathī. evī ja rīte pratyek padārthamān anek dharma rahe chhe. parantu keṭalāy ekāntavādī temanī
apekṣhākr̥ut satyatā na samajatān temanāmān paraspar virodh batāve chhe. temanun kahevun em chhe ke jevī
rīte koī ek ja padārthamān ek sāthe shītapaṇun ane uṣhṇapaṇun ā banne dharma rahī shakatā nathī tevī
ja rīte ek ja padārthamān nityapaṇun - anityapaṇun, - apr̥uthakatva tathā ekatva - anekatva ādi
paraspar virodhī dharma paṇ ek sāthe rahī shakatā nathī. parantu jo ānā upar gambhīr draṣhṭithī vichār
karavāmān āve to ukta dharmo rahevāmān koī prakārano virodh pratibhāsato nathī. jem – koī ek ja
puruṣhamān potānā putranī apekṣhāe pitāpaṇun ane pitānī apekṣhāe putrapaṇun ā banne virodhī dharma
rahevāmān, ek ja vastumān shītapaṇun ane uṣhṇapaṇun rahevāmān je virodh batāvavāmān āve chhe temān
pratyakṣharūpe bādhā āve chhe kemake chipiyā ādimān ek sāthe te banne (āgalā bhāganī apekṣhāe
uṣhṇapaṇun ane pāchhalā bhāganī apekṣhāe shītapaṇun) dharma pratyakṣhapaṇe jovāmān āve chhe. e ja rīte
ghaṭ – paṭādi badhā padārthomān dravyanī apekṣhāe nityapaṇun ane paryāyanī apekṣhāe anityapaṇun ādi
paraspar virodhī dekhātā dharma paṇ prāpta thāy chhe. kāraṇ ke jyāre ghaḍāno nāsh thāy chhe tyāre te
kāī niranvay nāsh thato nathī. parantu je pudgal dravya ghaṭ paryāyamān hatun tenun pudgalapaṇun te naṣhṭa thaī
jatān utpanna thayel ṭhīkarāomān paṇ ṭakī kahe chhe. tethī paryāyanī apekṣhāe ja teno nāsh kahevāshe
nahi ke pudgal dravyanī apekṣhāe paṇ. evī ja rīte anya dharmonā sambandhamān paṇ samajavun joīe.
ā rīte je jaḍabuddhi padārthamān anek dharmo pratītisiddha hovā chhatān paṇ temanāmānthī koī ek ja
dharmano durāgrah vash thaīne svīkār kare chhe teo pote ja potānun ahit kare chhe. 7.
(अनुष्टुभ् )
केचित् किंचित्परिज्ञाय कुतश्चिद्गर्विताशयाः ।
जगन्मन्दं प्रपश्यन्तो नाश्रयन्ति मनीषिणः ।।८।।
anuvād : keṭalāy jīv koī shāstra ādinā nimitte kāīk thoḍun ek gnān
meḷavīne eṭalā badhā abhimānī thaī jāy chhe ke te badhā lokone mūrkha samajīne
anya koī paṇ vishiṣhṭa vidvānono āshray letā nathī. 8.

Page 151 of 378
PDF/HTML Page 177 of 404
single page version

background image
(अनुष्टुभ् )
जन्तुमुद्धरते धर्मः पतन्तं दुःखसंकटे ।
अन्यथा स कृतो भ्रान्त्या लोकैर्ग्राह्यः परीक्षितः ।।९।।
anuvād : duḥkharūp saṅkuchit mārgamān (khāḍāmān) paḍatā prāṇīnun rakṣhaṇ dharma
ja kare chhe. parantu bījāoe enun svarūp bhrāntivash thaīne viparīt karī dīdhun chhe.
tethī manuṣhyoe tenun (dharmanun) parīkṣhāpūrvak grahaṇ karavun joīe. 9.
(अनुष्टुभ् )
सर्वविद्वीतरागोक्तो धर्मः सूनृततां व्रजेत् ।
प्रामाण्यतो यतः पुंसो वाचः प्रामाण्यमिष्यते ।।१०।।
anuvād : je dharma sarvagna ane vītarāg dvārā kahevāmān āvyo hoy te ja
yathārthapaṇāne prāpta thaī shake chhe, kem ke puruṣhanī pramāṇatāthī ja vachanamān pramāṇatā
mānavāmān āve chhe.
visheṣhārtha : vachanamān asatyapaṇun kān to alpagnatāne kāraṇe hoy chhe athavā to pachhī
hr̥uday rāg-dveṣhathī dūṣhit hovānā kāraṇe. tethī je puruṣh alpagna ane rāg-dveṣh sahit chhe teno kahelo
dharma pramāṇ hoī shake nahi. parantu je puruṣh sarvagna hovānī sāthosāth rāg-dveṣhathī rahit paṇ thaī
gayā chhe temano ja kahelo dharma pramāṇ mānī shakāy chhe. 10.
(अनुष्टुभ् )
बहिर्विषयसंबंधः सर्वः सर्वस्य सर्वदा ।
अतस्तद्भिन्नचैतन्यबोधयोगौ तु दुर्लभौ ।।११।।
anuvād : badhā bāhya viṣhayono sambandh badhā prāṇīone ane te paṇ sadā kāḷ
rahe chhe. parantu tenāthī bhinna chaitanya ane samyaggnānano sambandh e banne durlabh chhe. 11.
(अनुष्टुभ् )
लब्धिपञ्चकसामग्रीविशेषात्पात्रतां गतः ।
भव्यः सम्यग्द्रगादीनां यः स मुक्ति पथे स्थितः ।।१२।।
anuvādaḥ — je bhavyajīv kṣhayopasham, vishuddhi, deshanā, prāyogya ane karaṇ
ā pañch labdhio rūp visheṣh sāmagrīthī samyagdarshan, samyaggnān ane

Page 152 of 378
PDF/HTML Page 178 of 404
single page version

background image
samyakchāritrarūp ratnatray dhāraṇ karavāne yogya banī gayo chhe te mokṣhamārgamān sthit
thaī gayo chhe.
visheṣhārthaḥ — prathamopasham samyaktvanī prāpti je pāñch labdhio dvārā thāy chhe temanun
svarūp ā rīte chhe.
1. kṣhayopasham labdhiḥ — jyāre pūrvasañchit karmonā anubhāg spardhako vishuddhi dvārā
pratyek samaye uttarottar anantaguṇā hīn thatā thakā uddīraṇāne prāpta thāy chhe tyāre kṣhayopasham
labdhi thāy chhe.
2. vishuddhilabdhiḥ — pratisamay anantaguṇī hīnatānā kramathī uddīraṇāne prāpta
karāvavāmān āvelā anubhāg spardhakothī utpanna thayel je jīvanā pariṇām shātā vedanīy ādi
puṇya prakr̥itionā bandhanun kāraṇ tathā ashātā vedanīy ādi pāp prakr̥itionā abandhanun kāraṇ
thāy chhe tene vishuddhi kahe chhe. ā vishuddhinī prāptinun nām vishuddhilabdhi chhe.
3. deshanālabdhiḥ — jīvādi chha dravya tathā nav padārthonā upadeshane deshanā kahevāmān
āve chhe. te deshanāmān līn thayel āchārya ādinī prāptine tathā temanā dvārā upadiṣhṭa padārthanā
grahaṇ, dhāraṇ ane vichār karavānī shaktinī prāptine paṇ deshanālabdhi kahe chhe.
4. prāyogyalabdhiḥ — badhā karmonī utkr̥uṣhṭa sthitino ghāt karīne tene antaḥkoḍākoḍī
mātra sthitimān sthāpit karavāne tathā ukat sarva karmonā utkr̥uṣhṭa anubhāgano ghāt karīne tene
dvisthānīy (ghātiyā karmone latā ane lākaḍārūp tathā anya pāp prakr̥itione līmbaḍā ane
kāñjī rūp) anubhāgamān sthāpit karavāne prāyogyalabdhi kahevāmān āve chhe.
5. karaṇalabdhiḥ — adhaḥpravr̥uttakaraṇ, apūrvakaraṇ ane anivr̥uttikaraṇ ā traṇ
prakāranā pariṇāmonī prāptine karaṇalabdhi kahe chhe. je pariṇāmomān uparitanasamayavartī pariṇām
adhastanasamayavartī pariṇāmonā samān hoy chhe temane adhaḥpravr̥uttakaraṇ kahevāmān āve chhe.
(visheṣh jāṇavā māṭe juo ṣhaṭkhaṇḍāgam pu. 6, pr̥u. 214 vagere). pratyek samaye uttarottar
je apūrva apūrva pariṇām thāy chhe te apūrvakaraṇ pariṇām kahevāy chhe. āmān bhinna samayavartī
jīvonā pariṇām sarvathī visadrash ane ek samayavartī jīvonā pariṇām sadrash ane visadrash
paṇ hoy chhe. je pariṇām ek samayavartī jīvonā sarvathā sadrash tathā bhinna samayavartī jīvonā
sarvathā visadrash ja hoy chhe temane anivr̥uttikaraṇ pariṇām kahevāmān āve chhe. prathamopasham
samyaktvanī prāpti ā traṇ prakāranā pariṇāmonā antim samaye thāy chhe. uparyukta pāñch
labdhiomān pūrvanī chār labdhio bhavya ane abhavya banneney samānarūpe thāy chhe. parantu pāñchamī
karaṇalabdhi samyaktva sanmukh thayelā bhavya jīvane ja hoy chhe. 12.

Page 153 of 378
PDF/HTML Page 179 of 404
single page version

background image
(अनुष्टुभ् )
सम्यग्द्रग्बोधचारित्रत्रितयं मुक्ति कारणम् ।
मुक्तावेव सुखं तेन तत्र यत्नो विधीयताम् ।।१३।।
anuvād : samyagdarshan, samyaggnān ane samyakchāritra ā traṇe ekatrit rūpe
mokṣhanān kāraṇ chhe. ane vāstavik sukh te mokṣhamān ja chhe. tethī te mokṣhanā viṣhayamān
prayatna karavo joīe. 13.
(अनुष्टुभ् )
दर्शनं निश्चयः पुंसि बोधस्तद्बोध इष्यते ।
स्थितिरत्रैव चारित्रमिति योगः शिवाश्रयः ।।१४।।
anuvād : ātmānā viṣhayamān je nishchay thaī jāy chhe tene samyagdarshan,
te ātmānun je gnān thāy chhe tene samyaggnān tathā te ja ātmāmān sthir thavāne
samyakchāritra kahevāmān āve chhe. ā traṇeno sanyog mokṣhanun kāraṇ thāy chhe. 14.
(अनुष्टुभ् )
एकमेव हि चैतन्यं शुद्धनिश्चयतोऽथवा ।
को ऽवकाशो विकल्पानां तत्राखण्डैकवस्तुनि ।।१५।।
anuvād : athavā shuddhanishchayanayanī apekṣhāe ā (samyagdarshanādi) traṇe ek
chaitanyasvarūp ja chhe. kāraṇ ke te akhaṇḍ ek vastu (ātmā)mān bhedone sthān ja kyān chhe?
visheṣhārtha : upar je samyagdarshan ādinun pr̥uthak pr̥uthak svarūp batāvavāmān āvyun chhe te
vyavahāranayanī apekṣhāe chhe. shuddha nishchayanayathī te traṇemān koī bhed nathī kāraṇ ke te traṇey akhaṇḍ
ātmāthī abhinna chhe. tethī temanāmān bhedanī kalpanā paṇ thaī shakatī nathī. 15.
(अनुष्टुभ् )
प्रमाणनयनिक्षेपा अर्वाचीने पदे स्थिताः ।
केवले च पुनस्तस्मिंस्तदेकं प्रतिभासते ।।१६।।
anuvād : pramāṇ, nay ane nikṣhep e arvāchīn padamān sthit chhe arthāt
jyāre vyavahāranayanī mukhyatāthī vastunun vivechan karavāmān āve chhe tyāre ja temano
upayog thāy chhe. parantu shuddha nishchayanayanī draṣhṭimān kevaḷ ek shuddha ātmā ja

Page 154 of 378
PDF/HTML Page 180 of 404
single page version

background image
pratibhāsit thāy chhe. tyān te uparyukta samyagdarshanādi traṇe paṇ abhedarūpamān ek
ja pratibhāsit thāy chhe. 16.
(अनुष्टुभ् )
निश्चयैकद्रशा नित्यं तदेवैकं चिदात्मकम् ।
प्रपश्यामि गतभ्रान्तिर्व्यवहारद्रशा परम् ।।१७।।
anuvād : hun nishchayanay rūp anupam netrathī sadā bhrāntithī rahit thaīne
te ja ek chaitanyasvarūpane dekhun chhun. parantu vyavahāranayarūp netrathī ukta samyagdarshanādi
pr̥uthak pr̥uthak svarūpe dekhun chhun. 17.
(अनुष्टुभ् )
अजमेकं परं शान्तं सर्वोपाधिविवर्जितम् ।
आत्मानमात्मना ज्ञात्वा तिष्ठेदात्मनि यः स्थिरः ।।१८।।
(अनुष्टुभ् )
स एवामृतमार्गस्थः स एवामृतमश्नुते ।
स एवार्हन् जगन्नाथः स एव प्रभुरीश्वरः ।।१९।।
anuvād : je mahātmā janma – maraṇ rahit, ek, utkr̥uṣhṭa, shānta ane sarva
prakāranā visheṣhaṇo rahit ātmāne ātmā dvārā jāṇīne te ja ātmāmān sthir rahe
chhe, te ja amr̥ut arthāt mokṣhanā mārge sthit thāy chhe, te ja mokṣhapadane prāpta kare
chhe tathā te ja arhanta, traṇe lokanā svāmī, prabhu ane ishvar kahevāy chhe. 18-19.
(अनुष्टुभ् )
केवलज्ञानद्रक्सौख्यस्वभावं तत्परं महः ।
तत्र ज्ञाते न किं ज्ञातं द्रष्टे द्रष्टं श्रुते श्रुतम् ।।२०।।
anuvād : kevaḷagnān, kevaḷadarshan ane anant sukhasvarūp je te utkr̥uṣhṭa tej
chhe tene jāṇatān bījun shun na jaṇāyun? tene dekhī letān bījun shun na dekhavāmān āvyun?
ane tene sāmbhaḷatān bījun shun na sāmbhaḷavāmān āvyun? arthāt ek mātra tene jāṇī
letān badhun ja jaṇāī gayun chhe, tene dekhī letān badhun ja dekhavāmān āvī gayun chhe