કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
ષડ્દ્રવ્ય-પંચાસ્તિકાયવર્ણન
૯૯
कुव्वं सगं सहावं अत्ता कत्ता सगस्स भावस्स ।
ण हि पोग्गलकम्माणं इदि जिणवयणं मुणेदव्वं ।।६१।।
कुर्वन् स्वकं स्वभावं आत्मा कर्ता स्वकस्य भावस्य ।
न हि पुद्गलकर्मणामिति जिनवचनं ज्ञातव्यम् ।।६१।।
निश्चयेन जीवस्य स्वभावानां कर्तृत्वं पुद्गलकर्मणामकर्तृत्वं चागमेनोपदर्शितमत्र इति ।।६१।।
कम्मं पि सगं कुव्वदि सेण सहावेण सम्ममप्पाणं ।
जीवो वि य तारिसओ कम्मसहावेण भावेण ।।६२।।
कर्मापि स्वकं करोति स्वेन स्वभावेन सम्यगात्मानम् ।
जीवोऽपि च ताद्रशकः कर्मस्वभावेन भावेन ।।६२।।
નિજ ભાવ કરતો આતમા કર્તા ખરે નિજ ભાવનો,
કર્તા ન પુદ્ગલકર્મનો; — ઉપદેશ જિનનો જાણવો. ૬૧.
અન્વયાર્થઃ — [ स्वकं स्वभावं ] પોતાના *સ્વભાવને [ कुर्वन् ] કરતો [ आत्मा ] આત્મા [ हि ] ખરેખર [ स्वकस्य भावस्य ] પોતાના ભાવનો [ कर्ता ] કર્તા છે, [ न पुद्गल- कर्मणाम् ] પુદ્ગલકર્મોનો નહિ; [ इति ] આમ [ जिनवचनं ] જિનવચન [ ज्ञातव्यम् ] જાણવું.
ટીકાઃ — નિશ્ચયથી જીવને પોતાના ભાવોનું કર્તાપણું છે અને પુદ્ગલકર્મોનું અકર્તાપણું છે એમ અહીં આગમ વડે દર્શાવવામાં આવ્યું છે. ૬૧.
રે! કર્મ આપસ્વભાવથી નિજ કર્મપર્યયને કરે,
આત્માય કર્મસ્વભાવરૂપ નિજ ભાવથી નિજને કરે. ૬૨.
અન્વયાર્થઃ — [ कर्म अपि ] કર્મ પણ [ स्वेन स्वभावेन ] પોતાના સ્વભાવથી [ स्वकं करोति ] પોતાને કરે છે [ च ] અને [ ताद्रशकः जीवः अपि ] તેવો જીવ પણ [ कर्मस्वभावेन *જોકે શુદ્ધનિશ્ચયથી કેવળજ્ઞાનાદિ શુદ્ધભાવો ‘સ્વભાવો’ કહેવાય છે તોપણ અશુદ્ધનિશ્ચયથી રાગાદિક
પણ ‘સ્વભાવો’ કહેવાય છે.