Panchastikay Sangrah (Gujarati). Gatha: 69.

< Previous Page   Next Page >


Page 109 of 256
PDF/HTML Page 149 of 296

 

કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
ષડ્દ્રવ્ય-પંચાસ્તિકાયવર્ણન
૧૦૯
केवल एव जीवः कर्मफलभूतानां कथञ्चिदात्मनः सुखदुःखपरिणामानां कथञ्चिदिष्टानिष्ट-
विषयाणां भोक्ता प्रसिद्ध इति ।।६८।।
एवं कत्ता भोत्ता होज्जं अप्पा सगेहिं कम्मेहिं ।
हिंडदि पारमपारं संसारं मोहसंछण्णो ।।६९।।
एवं कर्ता भोक्ता भवन्नात्मा स्वकैः कर्मभिः ।
हिंडते पारमपारं संसारं मोहसंछन्नः ।।६९।।
कर्मसंयुक्त त्वमुखेन प्रभुत्वगुणव्याख्यानमेतत् ।
एवमयमात्मा प्रकटितप्रभुत्वशक्ति : स्वकैः कर्मभिर्गृहीतकर्तृत्वभोक्तृत्वाधिकारोऽनादि

मोहावच्छन्नत्वादुपजातविपरीताभिनिवेशः प्रत्यस्तमितसम्यग्ज्ञानज्योतिः सान्तमनन्तं वा संसारं લીધે કેવળ જીવ જ કર્મફળનો — કથંચિત્ આત્માના સુખદુઃખપરિણામોનો અને કથંચિત્ ઇષ્ટાનિષ્ટ વિષયોનો — ભોક્તા પ્રસિદ્ધ છે. ૬૮.

કર્તા અને ભોક્તા થતો એ રીત નિજ કર્મો વડે
જીવ મોહથી આચ્છન્ન સાંત અનંત સંસારે ભમે. ૬૯.

અન્વયાર્થઃ — [ एवं ] એ રીતે [ स्वकैः कर्मभिः ] પોતાનાં કર્મોથી [ कर्ता भोक्ता भवन् ] કર્તા-ભોક્તા થતો [ आत्मा ] આત્મા [ मोहसंछन्नः ] મોહાચ્છાદિત વર્તતો થકો [ पारम् अपारं संसारं ] સાંત અથવા અનંત સંસારમાં [ हिंडते ] પરિભ્રમણ કરે છે.

ટીકાઃ — આ, કર્મસંયુક્તપણાની મુખ્યતાથી પ્રભુત્વગુણનું વ્યાખ્યાન છે.

એ રીતે પ્રગટ પ્રભુત્વશક્તિને લીધે જેણે પોતાનાં કર્મો વડે ( – નિશ્ચયથી ભાવકર્મો અને વ્યવહારથી દ્રવ્યકર્મો વડે) કર્તૃત્વ અને ભોક્તૃત્વનો અધિકાર ગ્રહણ કર્યો છે એવા આ આત્માને, અનાદિ મોહાચ્છાદિતપણાને લીધે વિપરીત *અભિનિવેશ ઊપજ્યો હોવાથી સમ્યગ્જ્ઞાનજ્યોતિ અસ્ત થઈ ગઈ છે, તેથી તે સાંત અથવા અનંત *અભિનિવેશ = અભિપ્રાય; આગ્રહ.