Panchastikay Sangrah (Gujarati). Gatha: 99.

૧૪

૪

પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ

[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-

कर्मनोकर्मोपचयरूपाः पुद्गला इति ते पुद्गलकरणाः । तदभावान्निःक्रियत्वं सिद्धानाम् ।

पुद्गलानां सक्रियत्वस्य बहिरङ्गसाधनं परिणामनिर्वर्तकः काल इति ते कालकरणाः । न च

कर्मादीनामिव कालस्याभावः । ततो न सिद्धानामिव निष्क्रियत्वं पुद्गलानामिति ।।९८।।

जे खलु इंदियगेज्झा विसया जीवेहिं होंति ते मुत्ता ।

सेसं हवदि अमुत्तं चित्तं उभयं समादियदि ।।९९।।

ये खलु इन्द्रियग्राह्या विषया जीवैर्भवन्ति ते मूर्ताः ।

शेषं भवत्यमूर्तं चित्तमुभयं समाददाति ।।९९।।

मूर्तामूर्तलक्षणाख्यानमेतत् ।

જીવોને સક્રિયપણાનું બહિરંગ સાધન કર્મ-નોકર્મના સંચયરૂપ પુદ્ગલો છે; તેથી જીવો પુદ્ગલકરણવાળા છે. તેના અભાવને લીધે ( – પુદ્ગલકરણના અભાવને લીધે) સિદ્ધોને નિષ્ક્રિયપણું છે (અર્થાત્ સિદ્ધોને કર્મ-નોકર્મના સંચયરૂપ પુદ્ગલોનો અભાવ હોવાથી તેઓ નિષ્ક્રિય છે.) પુદ્ગલોને સક્રિયપણાનું બહિરંગ સાધન *પરિણામનિષ્પાદક કાળ છે; તેથી પુદ્ગલો કાળકરણવાળા છે.

કર્માદિકની માફક (અર્થાત્ જેમ કર્મ-નોકર્મરૂપ પુદ્ગલોનો અભાવ થાય છે તેમ) કાળનો અભાવ હોતો નથી; તેથી સિદ્ધોની માફક (અર્થાત્ જેમ સિદ્ધોને નિષ્ક્રિયપણું હોય છે તેમ) પુદ્ગલોને નિષ્ક્રિયપણું હોતું નથી. ૯૮.

છે જીવને જે વિષય ઇન્દ્રિયગ્રાહ્ય, તે સૌ મૂર્ત છે;

બાકી બધુંય અમૂર્ત છે; મન જાણતું તે ઉભયને. ૯૯.

અન્વયાર્થઃ — [ ये खलु ] જે પદાર્થો [ जीवैः इन्द्रियग्राह्याः विषयाः ] જીવોના ઇન્દ્રિયગ્રાહ્ય વિષયો છે [ ते मूर्ताः भवन्ति ] તેઓ મૂર્ત છે અને [ शेषं ] બાકીનો પદાર્થસમૂહ [ अमूर्तं भवति ] અમૂર્ત છે. [ चित्तम् ] ચિત્ત [ उभयं ] તે બંનેને [ समाददाति ] ગ્રહણ કરે છે ( – જાણે છે).

ટીકાઃ — આ, મૂર્ત અને અમૂર્તનાં લક્ષણનું કથન છે. *પરિણામનિષ્પાદક=પરિણામનો નિપજાવનારો; પરિણામ નીપજવામાં જે નિમિત્તભૂત (બહિરંગ

સાધનભૂત) છે એવો.

< Previous Page Next Page >