૧૫૨પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ
ज्ञात्वैतदर्थं तदनुगमनोद्यतो निहतमोहः ।
प्रशमितरागद्वेषो भवति हतपरापरो जीवः ।।१०४।।
दुःखविमोक्षकरणक्रमाख्यानमेतत् ।
एतस्य शास्त्रस्यार्थभूतं शुद्धचैतन्यस्वभावमात्मानं कश्चिज्जीवस्तावज्जानीते । ततस्त-
मेवानुगन्तुमुद्यमते । ततोऽस्य क्षीयते द्रष्टिमोहः । ततः स्वरूपपरिचयादुन्मज्जति ज्ञानज्योतिः ।
ततो रागद्वेषौ प्रशाम्यतः । ततः उत्तरः पूर्वश्च बन्धो विनश्यति । ततः पूनर्बन्धहेतुत्वाभावात्
स्वरूपस्थो नित्यं प्रतपतीति ।।१०४।।
इति समयव्याख्यायामन्तर्नीतषड्द्रव्यपञ्चास्तिकायवर्णनः प्रथमः श्रुतस्कन्धः समाप्तः ।।१।।
અન્વયાર્થઃ — [ जीवः ] જીવ [ एतद् अर्थं ज्ञात्वा ] આ અર્થને જાણીને ( – આ
શાસ્ત્રના અર્થભૂત શુદ્ધાત્માને જાણીને), [ तदनुगमनोद्यतः ] તેને અનુસરવાનો ઉદ્યમ કરતો થકો
[ निहतमोहः ] હતમોહ થઈને ( – જેને દર્શનમોહનો ક્ષય થયો હોય એવો થઈને),
[ प्रशमितरागद्वेषः ] રાગદ્વેષને પ્રશમિત ( – નિવૃત્ત) કરીને, [ हतपरापरः भवति ] ઉત્તર અને પૂર્વ
બંધનો જેને નાશ થયો છે એવો થાય છે.
ટીકાઃ — આ, દુઃખથી વિમુક્ત થવાના ક્રમનું કથન છે.
પ્રથમ, કોઈ જીવ આ શાસ્ત્રના અર્થભૂત શુદ્ધચૈતન્યસ્વભાવવાળા (નિજ) આત્માને
જાણે છે; તેથી (પછી) તેને જ અનુસરવાનો ઉદ્યમ કરે છે; તેથી તેને દ્રષ્ટિમોહનો ક્ષય
થાય છે; તેથી સ્વરૂપના પરિચયને લીધે જ્ઞાનજ્યોતિ પ્રગટ થાય છે; તેથી રાગદ્વેષ પ્રશમી
જાય છે ( — નિવૃત્ત) થાય છે; તેથી ઉત્તર અને પૂર્વ ( – પછીનો અને પહેલાંનો) બંધ વિનાશ
પામે છે; તેથી ફરીને બંધ થવાના હેતુપણાનો અભાવ હોવાથી સ્વરૂપસ્થપણે સદા પ્રતપે
છે — પ્રતાપવંત વર્તે છે (અર્થાત્ તે જીવ સદાય સ્વરૂપસ્થિત રહી પરમાનંદજ્ઞાનાદિરૂપે
પરિણમે છે). ૧૦૪.
આ રીતે (શ્રીમદ્ભગવત્કુંદકુંદાચાર્યદેવપ્રણીત શ્રી પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ શાસ્ત્રની શ્રીમદ્
અમૃતચંદ્રાચાર્યદેવવિરચિત) સમયવ્યાખ્યા નામની ટીકામાં ષડ્દ્રવ્યપંચાસ્તિકાયવર્ણન
નામનો પ્રથમ શ્રુતસ્કંધ સમાપ્ત થયો.
❀