Panchastikay Sangrah (Gujarati). Jiv Padarth Vyakhyan Gatha: 109.

૧૬૦

પંચાસ્તિકાયસંગ્રહ

[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-

कर्मपुद्गलानां च मोक्ष इति ।।१०८।।

अथ जीवपदार्थव्याख्यानं प्रपञ्चयति ।

जीवा संसारत्था णिव्वादा चेदणप्पगा दुविहा ।

उवओगलक्खणा वि य देहादेहप्पवीचारा ।।१०९।।

जीवाः संसारस्था निर्वृत्ताः चेतनात्मका द्विविधाः ।

उपयोगलक्षणा अपि च देहादेहप्रवीचाराः ।।१०९।।

जीवस्वरूपोद्देशोऽयम् ।

जीवाः हि द्विविधाः, संसारस्था अशुद्धा, निर्वृत्ताः शुद्धाश्च । ते खलूभयेऽपि

चेतनास्वभावाः, चेतनापरिणामलक्षणेनोपयोगेन लक्षणीयाः । तत्र संसारस्था देहप्रवीचाराः, निर्वृत्ता अदेहप्रवीचारा इति ।।१०९।। વિશ્લેષ (વિયોગ) તે મોક્ષ છે. ૧૦૮.

હવે જીવપદાર્થનું વ્યાખ્યાન વિસ્તારથી કરવામાં આવે છે.

જીવો દ્વિવિધ — સંસારી, સિદ્ધો; ચેતનાત્મક ઉભય છે;

ઉપયોગલક્ષણ ઉભય; એક સદેહ, એક અદેહ છે. ૧૦૯.

અન્વયાર્થઃ — [ जीवाः द्विविधाः ] જીવો બે પ્રકારના છેઃ [ संसारस्थाः निर्वृत्ताः ] સંસારી અને સિદ્ધ. [ चेतनात्मकाः ] તેઓ ચેતનાત્મક ( – ચેતનાસ્વભાવવાળા) [ अपि च ] તેમ જ [ उपयोगलक्षणाः ] ઉપયોગલક્ષણવાળા છે. [ देहादेहप्रवीचाराः ] સંસારી જીવો દેહમાં વર્તનારા અર્થાત્ દેહસહિત છે અને સિદ્ધ જીવો દેહમાં નહિ વર્તનારા અર્થાત્ દેહરહિત છે.

ટીકાઃ — આ, જીવના સ્વરૂપનું કથન છે.

જીવો બે પ્રકારના છેઃ (૧) સંસારી અર્થાત્ અશુદ્ધ, અને (૨) સિદ્ધ અર્થાત્ શુદ્ધ. તે બંનેય ખરેખર ચેતનાસ્વભાવવાળા છે અને *ચેતનાપરિણામસ્વરૂપ ઉપયોગ વડે લક્ષિત થવાયોગ્ય ( – ઓળખાવાયોગ્ય) છે. તેમાં, સંસારી જીવો દેહમાં વર્તનારા અર્થાત્ દેહસહિત છે અને સિદ્ધ જીવો દેહમાં નહિ વર્તનારા અર્થાત્ દેહરહિત છે. ૧૦૯. *ચેતનાનો પરિણામ તે ઉપયોગ. આ ઉપયોગ જીવરૂપી લક્ષ્યનું લક્ષણ છે.

< Previous Page Next Page >