Panchastikay Sangrah (Gujarati). Gatha: 113.

કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]

નવપદાર્થપૂર્વક મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન

૧૬૩

एते जीवनिकायाः पञ्चविधाः पृथिवीकायिकाद्याः ।

मनःपरिणामविरहिता जीवा एकेन्द्रिया भणिताः ।।११२।।

पृथिवीकायिकादीनां पञ्चानामेकेन्द्रियत्वनियमोऽयम् ।

पृथिवीकायिकादयो हि जीवाः स्पर्शनेन्द्रियावरणक्षयोपशमात् शेषेन्द्रियावरणोदये

नोइन्द्रियावरणोदये च सत्येकेन्द्रिया अमनसो भवन्तीति ।।११२।।

अण्डेसु पवड्ढंता गब्भत्था माणुसा य मुच्छगया ।

जारिसया तारिसया जीवा एगेंदिया णेया ।।११३।।

अंडेषु प्रवर्धमाना गर्भस्था मानुषाश्च मूर्च्छां गताः ।

याद्रशास्ताद्रशा जीवा एकेन्द्रिया ज्ञेयाः ।।११३।।

एकेन्द्रियाणां चैतन्यास्तित्वे द्रष्टान्तोपन्यासोऽयम् ।

અન્વયાર્થઃ — [ एते ] આ [ पृथिवीकायिकाद्याः ] પૃથ્વીકાયિક વગેરે [ पञ्चविधाः ] પાંચ પ્રકારના [ जीवनिकायाः ] જીવનિકાયોને [ मनःपरिणामविरहिताः ] મનપરિણામરહિત [ एकेन्द्रियाः जीवाः ] એકેંદ્રિય જીવો [ भणिताः ] (સર્વજ્ઞે) કહ્યા છે.

ટીકાઃ – આ, પૃથ્વીકાયિક વગેરે પાંચ ( – પંચવિધ) જીવોના એકેંદ્રિયપણાનો નિયમ છે.

પૃથ્વીકાયિક વગેરે જીવો, સ્પર્શનેંદ્રિયના ( – ભાવસ્પર્શનેંદ્રિયના) આવરણના ક્ષયોપશમને લીધે તથા બાકીની ઇન્દ્રિયોના ( – ચાર ભાવેંદ્રિયોના) આવરણનો ઉદય તેમ જ મનના ( – ભાવમનના) આવરણનો ઉદય હોવાથી, મનરહિત એકેંદ્રિય છે. ૧૧૨.

જેવા જીવો અંડસ્થ, મૂર્છાવસ્થ વા ગર્ભસ્થ છે;

તેવા બધા આ પંચવિધ એકેંદ્રિ જીવો જાણજે. ૧૧૩.

અન્વયાર્થઃ — [ अण्डेषु प्रवर्धमानाः ] ઇંડાંમાં વૃદ્ધિ પામતાં પ્રાણીઓ, [ गर्भस्थाः ] ગર્ભમાં રહેલાં પ્રાણીઓ [ च ] અને [ मूर्च्छां गताः मानुषाः ] મૂર્છા પામેલા મનુષ્યો, [ याद्रशाः ] જેવાં (બુદ્ધિપૂર્વક વ્યાપાર વિનાનાં) છે, [ ताद्रशाः ] તેવા [ एकेन्द्रियाः जीवाः ] એકેંદ્રિય જીવો [ ज्ञेयाः ] જાણવા.

ટીકાઃ — આ, એકેંદ્રિયોને ચૈતન્યનું અસ્તિત્વ હોવા સંબંધી દ્રષ્ટાંતનું કથન છે.

< Previous Page Next Page >