કહાનજૈનશાસ્ત્રમાળા ]
નવપદાર્થપૂર્વક મોક્ષમાર્ગપ્રપંચવર્ણન
૧૬૫
एते स्पर्शनरसनेन्द्रियावरणक्षयोपशमात् शेषेन्द्रियावरणोदये नोइन्द्रियावरणोदये च सति
स्पर्शरसयोः परिच्छेत्तारो द्वीन्द्रिया अमनसो भवन्तीति ।।११४।।
जूगागुंभीमक्कणपिपीलिया विच्छुयादिया कीडा ।
जाणंति रसं फासं गंधं तेइंदिया जीवा ।।११५।।
यूकाकुम्भीमत्कुणपिपीलिका वृश्चिकादयः कीटाः ।
जानन्ति रसं स्पर्शं गन्धं त्रीन्द्रियाः जीवाः ।।११५।।
त्रीन्द्रियप्रकारसूचनेयम् ।
एते स्पर्शनरसनघ्राणेन्द्रियावरणक्षयोपशमात् शेषेन्द्रियावरणोदये नोइन्द्रियावरणोदये च
सति स्पर्शरसगन्धानां परिच्छेत्तारस्त्रीन्द्रिया अमनसो भवन्तीति ।।११५।।
સ્પર્શનેન્દ્રિય અને રસનેન્દ્રિયના ( – એ બે ભાવેન્દ્રિયોના) આવરણના ક્ષયોપશમને
લીધે તથા બાકીની ઇન્દ્રિયોના ( – ત્રણ ભાવેન્દ્રિયોના) આવરણનો ઉદય તેમ જ મનના
( – ભાવમનના) આવરણનો ઉદય હોવાથી સ્પર્શ અને રસને જાણનારા આ (શંબૂક
વગેરે) જીવો મનરહિત દ્વીન્દ્રિય જીવો છે. ૧૧૪.
જૂ, કુંભી, માકડ, કીડી તેમ જ વૃશ્ચિકાદિક જંતુ જે
રસ, ગંધ તેમ જ સ્પર્શ જાણે, જીવ ત્રીન્દ્રિય તેહ છે. ૧૧૫.
અન્વયાર્થઃ — [ यूकाकुम्भीमत्कुणपिपीलिकाः ] જૂ, કુંભી, માકડ, કીડી અને
[ वृश्चिकादयः ] વીંછી વગેરે [ कीटाः ] જંતુઓ [ रसं स्पर्शं गंधं ] રસ, સ્પર્શ અને ગંધને
[ जानन्ति ] જાણે છે; [ त्रीन्द्रियाः जीवाः ] તે ત્રીન્દ્રિય જીવો છે.
ટીકાઃ — આ, ત્રીન્દ્રિય જીવોના પ્રકારની સૂચના છે.
સ્પર્શનેન્દ્રિય, રસનેન્દ્રિય અને ઘ્રાણેન્દ્રિયના આવરણના ક્ષયોપશમને લીધે તથા
બાકીની ઇન્દ્રિયોના આવરણનો ઉદય તેમ જ મનના આવરણનો ઉદય હોવાથી
સ્પર્શ, રસ અને ગંધને જાણનારા આ (જૂ વગેરે) જીવો મનરહિત ત્રીન્દ્રિય જીવો
છે. ૧૧૫.